Γιάννης Μετζικώφ: Η Μήδεια φοράει κόκκινα

Εφ. Το Βήμα της Κυριακής, 09.06.2013
Της Ίσμα Μ. Τουλίτου

Ποιο χρώμα κάνει τις Ελληνίδες να σαστίζουν; Πώς «περνάει» η παράδοση σε ένα θεατρικό κοστούμι; Τι μπορούν να προσφέρουν τέχνες που χάνονται σε μια σύγχρονη παράσταση; Ο ενδυματολόγος που υπογράφει τα κοστούμια στην τραγωδία του Ευριπίδη, η οποία ανεβαίνει με αποκλειστικά ανδρική διανομή, εξηγεί γιατί είναι ένα από τα δυσκολότερα εγχειρήματα της καριέρας του.

Υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι απλώς προσπερνούν θαυμάσια πράγματα. Ο θαυμασμός δεν είναι δεδομένος, προκύπτει μέσα από τη γνώση, την παιδεία» μου λέει ο Γιάννης Μετζικώφ καθώς μιλάμε για τη «Μήδεια», την εναρκτήρια παράσταση των εφετινών Επιδαυρίων όπου ο ίδιος υπογράφει τα κοστούμια. «Αλλωστε, γιατί μορφώνουμε τα παιδιά μας;» αναρωτιέται. «Για να δουν τον κόσμο. Μάτια είναι ο θαυμασμός, τα οποία δεν έχει όποιος δεν διαθέτει τα κατάλληλα γνωστικά εφόδια».

Καθόμαστε σε ένα ήσυχο τραπεζάκι στον κήπο του Νομισματικού Μουσείου και, καθώς η κουβέντα προχωρεί, συνειδητοποιώ πως ο συνομιλητής μου έχει έναν ιδιαίτερο τρόπο να «χρωματίζει» το αυτονόητο υπογραμμίζοντας τη γοητεία του. Σχολιάζοντας το «στοίχημα» της παραγωγής, το ανέβασμά της με ανδρική αποκλειστικά διανομή με επικεφαλής τον Γιώργο Κιμούλη στον ρόλο του τίτλου, ο ενδυματολόγος δηλώνει πως πρόκειται για μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις τής ως σήμερα επαγγελματικής διαδρομής του.

«Εχει να κάνει με αυτό που λέμε μεταίχμιο» εξηγεί. «Υπάρχουν ορισμένα δεδομένα τα οποία ο κόσμος πολύ δύσκολα μπορεί να δει αλλιώς: το δίπολο αρρενωπότητα - θηλυκότητα, για παράδειγμα. Ο κάθε πόλος είναι ταυτισμένος με συγκεκριμένα πράγματα: η θηλυκότητα με τη μητρότητα, ας πούμε...». Ο Γιάννης Μετζικώφ μιλάει για τα «κενά γνώσης» που έχουμε σήμερα σχετικά με την αρχαία ελληνική τραγωδία και τον τρόπο που ανέβαινε στην εποχή της. Δεν είναι εύκολο, λέει, να κατανοήσουμε γιατί τους μεγάλους ρόλους τους έπαιζαν πάντα άνδρες.

Η άποψη ότι αυτό γινόταν για λόγους που είχαν να κάνουν με την ηθική είναι κατά τη γνώμη του κάπως υπερβολική. Λέει ότι μάλλον επρόκειτο για έναν διαφορετικό κώδικα τον οποίο αγνοούμε. «Μήπως το επιβλητικό τους ντύσιμο, ο τρόπος που μιλούσαν διαφορετικά μέσα από το ηχείο του προσωπείου είχε να κάνει με την υπέρβαση, με ένα είδος υπερανθρώπου; Τι ακριβώς σημαίνει άραγε ότι ένα θεατρικό έργο ανεβαίνει με άνδρες ερμηνευτές όταν έχουμε να κάνουμε με αυτού του είδους το κείμενο και με εικόνα η οποία σήμερα είναι πολύ διαφοροποιημένη σε σχέση με αυτή της αρχαιότητας;» αναρωτιέται.

Για τον Γιάννη Μετζικώφ η «μεταμόρφωση» δεν είναι κάτι απλό. Δεν έχει να κάνει με ένα κοστούμι ή με μια μάσκα. Είναι μια σύμβαση η οποία υφίσταται με τη συνάντηση ανάμεσα στον ηθοποιό και τον θεατή. Υποστηρίζει πως ένας ερμηνευτής, ακόμη και αν δεν φέρει καθόλου μεταμορφωτικό υλικό επάνω του, μπορεί κάλλιστα να θεωρηθεί από το κοινό μεταμορφωμένος. «Αυτή η θέση του θεατή, να ενστερνιστεί την όποια κατάσταση μέσα από το ταλέντο του ηθοποιού, είναι ένα πράγμα που δεν μετριέται πάντα με το πόσο επιτυχημένο είναι το μακιγιάζ ή με το πόσο καλαίσθητο και ακριβές είναι το κοστούμι» σχολιάζει και προσθέτει ότι υπάρχουν ορισμένα πολύ «βαριά» στοιχεία για το τι ακριβώς σημαίνει εικόνα και μεταμόρφωση στο θέατρο. Υπάρχουν μερικοί ρόλοι, λέει, όπως αυτοί στους οποίους εμφανίζεται ο θεός ως καταλύτης, όπου η ανδρική ερμηνεία ταιριάζει περισσότερο. «Ολο αυτό όμως παίζεται με έναν περίεργο τρόπο» εκτιμά.
Ο Γιάννης Μετζικώφ λέει πως το ίδιο το θέμα της «Μήδειας» είναι εν πολλοίς ακατανόητο με τα σημερινά δεδομένα. «Εμείς που απέχουμε της αρχαίας θρησκείας και που η μητρική αγάπη αποτυπώνεται παντού, από τις εκκλησίες μέχρι τα εικονάκια που κρεμάμε στα αυτοκίνητα και στα φυλαχτά μας με τη μορφή  της Παναγίας, μια μάνα, δηλαδή, που κρατά σφιχτά στην αγκαλιά το παιδί της, δεν έχουμε ποτέ συναντηθεί με μια τέτοια κατάσταση» σχολιάζει.

Στην αρχαιότητα, βέβαια, όλα αυτά ήταν διαφορετικά. Γι' αυτό και σύμφωνα με τον ενδυματολόγο της παράστασης πρέπει να δει κανείς το όλο θέμα της τραγωδίας του Ευριπίδη μέσα από το πρίσμα ενός άλλου θρησκευτικού καθεστώτος προκειμένου να αισθανθεί βαθιά και αληθινά τα δεδομένα του. «Αυτά τα πράγματα λειτουργούσαν διαφορετικά σε εποχές όπου ο έρως λατρευόταν μέσα σε ναούς και σε εποχές όπως η σημερινή, που θεωρείται έως και καταραμένος αν δεν αναπτύσσεται υπό το καθεστώς ενός γάμου».

Πώς δουλεύει, όμως, ο ίδιος για τη συγκεκριμένη παράσταση; Ο Γιάννης Μετζικώφ λέει ότι θέλει να δώσει ένα στίγμα από την ομορφιά της Ελλάδας, η οποία προσωπικά τον συγκινεί βαθιά:  «Αγαπώ πολύ αυτόν τον τόπο και προσπαθώ να τον "ξεφλουδίζω" προκειμένου να ανακαλύπτω όλες αυτές τις ψιλές ψιλές συγκινήσεις που προσφέρει». Σίγουρα υπάρχει ένα σημείο εκκίνησης που αντλεί από την ελληνική παράδοση, αποκαλύπτει. «Μου αρέσει το απανωκόρμι των γυναικών της Ηπείρου, το πολύπτυχο. Σκέφτηκα ότι θα μπορούσα να πάρω κάτι από αυτό και να το προχωρήσω, να το δραματοποιήσω, να το μεταφέρω στη ζοφερή κατάσταση μέσα στην οποία κινείται όλο το έργο» εξηγεί. 

Ο Γιάννης Μετζικώφ ξεκαθαρίζει την απόσταση που υπάρχει ανάμεσα στο να δεις κάτι, να περάσει μια ιδέα αδιόρατα από το μυαλό σου προκειμένου να αναπτυχθεί σε μια κατεύθυνση και στο να μεταφέρεις αυτούσια μια ελληνική όψη. «Τα κοστούμια των γυναικών του χορού, που είναι Κορίνθιες,  ήθελα να είναι ριζωμένα σε αυτή τη γη. Η Μήδεια, από την άλλη, ήθελα να είναι από αλλού, με ένα ύφος το οποίο απέχει».

Ομολογεί ότι το ίδιο το υλικό που χρησιμοποίησε του δίνει μεγάλη χαρά. Αποφάσισε να εκμεταλλευθεί όλες τις εγκαταλελειμμένες τεχνικές που δεν υπάρχουν πλέον: να σκληράνει το ύφασμα με νισεστέ, να φτιάξει πιέτες με τον τρόπο που ακολουθούν οι ελάχιστοι εναπομείναντες στην περιοχή των Μεγάρων - τις λεγόμενες πάστες -, να δουλέψει τις βαφές με τα ίδια του τα χέρια προκειμένου να βάψει το μετάξι που θα χρησιμοποιηθεί για τα μαλλιά των ερμηνευτών, να αξιοποιήσει γενικότερα έναν ολόκληρο κόσμο ο οποίος δεν έχει τίποτε να κάνει με τα διαθέσιμα υλικά του εμπορίου. «Αυτή η διαδικασία δίνει ένα ανθρώπινο "πιάσιμο" στο αποτέλεσμα, ένα άγγιγμα διαφορετικό» σχολιάζει.

Θυμάται με συγκίνηση μια κουβέντα που του είπε κάποτε η Ειρήνη Παππά: «Να καταφέρεις να δουλεύεις όπως οι λαϊκοί τεχνίτες». Είναι διαφορετικό πράγμα, λέει, να φτιάξεις κάτι μόνος σου, να το εμπνευσθείς, να το συνθέσεις, να το αγαπήσεις, να το φινίρεις και μετά να το φιλήσεις και να το δώσεις στον άλλον να το χρησιμοποιήσει και διαφορετικό το εισαγόμενο υλικό από το Χονγκ Κονγκ. Κάποτε, θυμάται, ο Μιχάλης Κακογιάννης, εξοργισμένος από ένα έξοδο, του είχε πει: «Μα καλά, ήταν ανάγκη να χρησιμοποιήσεις μετάξια; Θέατρο είναι, ποιος θα το καταλάβει;». «Μιχάλη μου», του είχε απαντήσει, «θα το καταλάβει ο ηθοποιός. Αυτός που επωμίζεται όλο το βάρος, πρέπει να παραμένει ασφαλής στα εργαλεία του».

Τι είναι άραγε το κοστούμι για τον ηθοποιό; αναρωτιέται ο Γιάννης Μετζικώφ και δίνει μόνος του την απάντηση: «Μια πόρτα την οποία θα ανοίξει για να κάνει καλύτερα τη δουλειά του. Στην πραγματικότητα το θέατρο είναι ο ηθοποιός. Εμείς είμαστε απλοί εργάτες».

Xρώματα και ισορροπίες

Μιλώντας για το κοστούμι της Μήδειας, ο Γιάννης Μετζικώφ λέει πως σκέφτηκε να την ντύσει με ένα χρώμα το οποίο, όπως αισθάνεται, κατά έναν περίεργο τρόπο δεν πολυσυμπαθούν οι Ελληνες. Ο λόγος για το κόκκινο, για το οποίο σύμφωνα με τον ενδυματολόγο «υπάρχει μια προκατάληψη, με την έννοια ότι οι γυναίκες θα το φορέσουν σπάνια, μόνο αν είναι πολύ νέες, μόνο σε περίπτωση κάποιας γιορτής κτλ.». Γενικά είναι ταυτισμένο με άλλες πατρίδες, πιστεύει.

«Αν δώσεις ένα ρούχο κόκκινου χρώματος σε μια οποιαδήποτε γυναίκα, δεν είναι σίγουρο ότι θα το φορέσει με την ίδια άνεση που θα φορούσε ένα μαύρο. Το κόκκινο κάπως σαστίζει τις γυναίκες. Ισως είναι τολμηρότερο σύμφωνα με τις "κλειστές" κοινωνικές ανοχές, σε αντίθεση με τα σκοτεινά χρώματα, τα οποία παρατηρεί κανείς ότι είναι συνηθέστερα σε γυναίκες που έχουν περάσει τον γάμο».

Ντύνει λοιπόν τη Μήδεια με κόκκινα, όπως αυτά που θα μπορούσε να συναντήσει κανείς στις γυναίκες του Καυκάσου, της Κασπίας Θάλασσας, των στεπών της Νότιας Ρωσίας. «Τα έχω κάνει ο ίδιος αυτά τα ταξίδια και μου αρέσουν όλα αυτά που έχουν στοιχεία κόντρα στα δικά μας δεδομένα» λέει. «Εμάς δεν μας χρειάστηκαν τα εκκωφαντικά χρώματα, γιατί η ίδια η φύση με αυτούς τους καταγάλανους, εκθαμβωτικούς ουρανούς ίσως μας έχει επηρεάσει: τα σπίτια στα νησιά είναι λευκά, οι γυναίκες αγαπούν τα μαύρα ρούχα και είναι σαν όλα αυτά να θέλουν να βρεθούν σε μια ισορροπία με το εκτυφλωτικό μας φως».

πότε & πού:

H «Μήδεια» του Ευριπίδη σε μετάφραση Κ. Χ. Μύρη, σκηνοθεσία και δραματουργική επεξεργασία Σπύρου Ευαγγελάτου παρουσιάζεται στις 5 και 6/7 στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου. Θα ακολουθήσει περιοδεία. Σκηνικά: Γιώργος Πάτσας, κοστούμια: Γιάννης Μετζικώφ, μουσική: Θάνος Μικρούτσικος. Στον ρόλο της Μήδειας ο Γιώργος Κιμούλης. Παίζουν επίσης: Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος, Τάσος Νούσιας, Μάνος Βακούσης, Νικόλας Παπαγιάννης, Νίκος Αναστασόπουλος, Δημήτρης Παπανικολάου. Κορυφαίοι-Χορός: Τ. Αλατζάς, Ν. Αναστασόπουλος, Κ. Γιαννακόπουλος, Χ. Γρηγορόπουλος, Δ. Καραβιώτης, Σ. Καραγιάννης, Δ. Καραμπέτσης, Δ. Μόσχος, Δ. Μυλωνάς, Δ. Παπανικολάου, Π. Φλατσούσης, Γ. Σκαφίδας

 

Φάβα, η... θαυματουργή!

Εφ. Το Βήμα της Κυριακής, 09.06.2013
Της Θεοδώρας Τσώλη
 

Το τοπ 10 των πιο ισχυρών οικογενειών φυτών του κόσμου αναδείχθηκε μέσα από διεθνή μελέτη που συντονίζεται από έλληνες επιστήμονες. Τα ελληνικά φυτά έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο και για ορισμένα ανοίγει ο δρόμος της εμπορικής αξιοποίησης.

Και όμως, στη σκιά της κρίσης, η Ελλάδα φαίνεται να εκπέμπει φως αισιοδοξίας κατέχοντας πρωταγωνιστικό ρόλο σε ευρωπαϊκό - και όχι μόνο - επίπεδο με «όπλο» της την αστείρευτη δύναμη της φύσης. Μια δύναμη - σε μεγάλο βαθμό αναξιοποίητη - που αποτελεί ερευνητικό «θησαυρό», όπως αποδεικνύει η έρευνα AGROCOS («From Biodiversity to Chemodiversity: Novel Plant Produced Compounds with Agrochemical and Cosmetic Interest»), η μεγαλύτερης κλίμακας ευρωπαϊκή πρωτογενής έρευνα στα φυσικά συστατικά τα οποία αναμένεται να έχουν καλλυντική αλλά και αγροχημική εφαρμογή. Η έρευνα αυτή, που συντονίζεται από έλληνες επιστήμονες και συγκεκριμένα ερευνητές του Τομέα Φαρμακογνωσίας και Χημείας Φυσικών Προϊόντων της Φαρμακευτικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, ξεκίνησε το 2010 και αναμένεται να ολοκληρωθεί το ερχόμενο έτος, οπότε και θα ανακοινωθούν επισήμως τα πέντε ισχυρότερα σε ό,τι αφορά την αντιοξειδωτική, αντηλιακή και λευκαντική δράση τους φυτά του κόσμου.

Αναμένοντας το τοπ 5 «Το Βήμα» σάς παρουσιάζει σήμερα τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα του μεγάλου προγράμματος AGROCOS που αποκαλύπτουν τις 10 σημαντικότερες υποψήφιες οικογένειες φυτών από τις οποίες πέντε «μέλη» θα μπουν στο... πάνθεον των φυτικών «ηρώων». Και μπορεί η έρευνα αυτή να είναι αδιαμφισβήτητα... πράσινη, ωστόσο έχει ήδη έντονο το γαλανόλευκο χρώμα, αφού εκτός από το έργο του ερευνητικού συντονισμού το οποίο διαθέτει ελληνική ταυτότητα υπάρχουν και άλλες ελληνικές πρωτιές: η χώρα μας συμμετείχε στο πρόγραμμα με 450 φυτά (τα περισσότερα από κάθε άλλη χώρα), ενώ παράλληλα μια ελληνική εταιρεία, η εταιρεία Κορρές, είναι η πρώτη που θα αξιοποιήσει τα ευρήματα παγκοσμίως σε νέο καλλυντικό προϊόν. Οπως μας ανέφεραν οι πρωταγωνιστές αυτού του όπως όλα δείχνουν... success story, η συγκεκριμένη έρευνα, η οποία θα οδηγήσει και στη γέννηση της αναλυτικότερης βιβλιοθήκης που έχει δημιουργηθεί ως σήμερα σχετικά με τις φυτικές ουσίες και τις δράσεις τους, αναμένεται να αποδειχθεί πολύτιμη ποικιλοτρόπως για την παγκόσμια ερευνητική κοινότητα. Κοινώς... με έναν επιστημονικό σμπάρο πολλά τρυγόνια.

Πρόγραμμα διεθνούς εμβέλειας

Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους για το μέγεθος του μεγαλεπήβολου προγράμματος που χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (στο πλαίσιο του προγράμματος FP7), καθώς και για τη σημαντική συμμετοχή της χώρας μας σε αυτό: κατ' αρχάς, προτού καν αρχίσει να «τρέχει» το AGROCOS, η πρόταση για τη διεξαγωγή του ήταν η μόνη που διακρίθηκε σε ευρωπαϊκό επίπεδο ανάμεσα σε συνολικά 15 προτάσεις από 106 συμμετέχοντες έπειτα από 12μηνη αξιολόγηση - το πρόγραμμα χρηματοδοτήθηκε με 4,5 εκατ. ευρώ. Μετά το «πράσινο φως» ξεκίνησε το έργο της συλλογής και επιλογής των φυτών- «συμμετεχόντων»: μελετήθηκαν συνολικά 1.800 φυτά από όλον τον κόσμο που ανήκουν σε 150 οικογένειες (αναλύθηκαν 3.600 εκχυλίσματα). Οι ερευνητές - εκτός από τους έλληνες επιστήμονες της Φαρμακευτικής Σχολής, συμμετέχουν ειδικοί της εταιρείας Κορρές, ερευνητές του Εθνικού Κέντρου Ερευνας Φυσικών Επιστημών (ΕΚΕΦΕ) «Δημόκριτος», του Εθνικού Κέντρου για την Επιστημονική Ερευνα της Γαλλίας (CNRS), του Πανεπιστημίου της Βασιλείας στην Ελβετία, του Πανεπιστημίου του Παναμά, του Συμβουλίου για την Επιστημονική και Βιομηχανική Ερευνα της Νότιας Αφρικής, της γερμανικής εταιρείας BASF, η οποία εμπλέκεται στο αγροχημικό κομμάτι της μελέτης, και της επίσης γερμανικής εταιρείας Bruker Biospin GMBH, που παρείχε τα εξελιγμένα επιστημονικά όργανα για τη διεξαγωγή της - εστίασαν το ενδιαφέρον τους σε έξι εξαιρετικά πλούσιες σε βιοποικιλότητα περιοχές του πλανήτη:  επρόκειτο συγκεκριμένα για την Ελλάδα, τον Παναμά, τη Νέα Καληδονία, τη Γαλλική Γουιάνα, τη Μαδαγασκάρη και τη Νότια Αφρική.

Οπως εξηγεί στο «Βήμα» ο καθηγητής, διευθυντής του Τομέα Φαρμακογνωσίας και Χημείας Φυσικών Προϊόντων της Φαρμακευτικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Λέανδρος Σκαλτσούνης, «επιλέγοντας φυτά αυτών των περιοχών πιστεύουμε ότι καλύψαμε την παγκόσμια βιοποικιλότητα καθώς τα συγκεκριμένα σημεία του πλανήτη αποτελούν "παραδείσους" φυτικής ποικιλίας. Οι περιοχές που επιλέχθηκαν ανήκουν σε διαφορετικά γεωγραφικά μήκη και πλάτη, γεγονός που εξασφάλισε μεγαλύτερη ποικιλομορφία στη συλλογή φυτικού υλικού».

Ο ελληνικός θησαυρός

Ενας τέτοιος ξεχωριστός «παράδεισος» είναι και η Ελλάδα, στην οποία φύονται 6.000 διαφορετικά είδη φυτών, εκ των οποίων τα 1.200 είναι ενδημικά. Λόγω αυτού του μεγάλου φυτικού πλούτου τα 450 από τα 1.800 φυτά της έρευνας ήταν ελληνικά (ακολουθούσαν η Νέα Καληδονία, η Γαλλική Γουιάνα, ο Παναμάς και η Νότια Αφρική με 300 φυτά για κάθε περιοχή και η Μαδαγασκάρη με 150 φυτά) χαρίζοντας στη χώρα μας τη μεγαλύτερη συμμετοχή σε φυτικό υλικό. Παράλληλα περισσότερα από 100 από τα συνολικά 960 εκχυλίσματα που φάνηκε να έχουν μέσα από τις δοκιμές αντιοξειδωτική δράση ήταν ελληνικά και ανάμεσά τους περιλαμβάνονταν ευρέως γνωστά φυτά όπως το τσάι του βουνού, το δενδρολίβανο, το πλατάνι και η παιώνια.

Σε ό,τι αφορά τη μεγάλη βιοποικιλότητα της Ελλάδας ο κ. Σκαλτσούνης επισημαίνει ότι «είναι το αποτέλεσμα του θεαματικά εναλλασσόμενου τοπίου της, των ιδιαίτερα ενδιαφερουσών βοτανικών περιοχών αλλά και των μοναδικών ιδιοτήτων των φυτών, μεταξύ των οποίων είναι και η ικανότητα "επιβίωσης" που ανέπτυξαν ήδη από την εποχή των παγετώνων. Ο συνδυασμός της μακράς γεωγραφικής απομόνωσης, της ασυνήθιστης ποικιλίας κλιματικών συνθηκών και της συνάντησης της χλωρίδας της Μεσογείου με αυτήν της Κεντρικής Ευρώπης είχε ως αποτέλεσμα τη μοναδικότητα της ελληνικής βλάστησης. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι μόνο στον Ολυμπο έχουν καταγραφεί πάνω από 1.500 είδη αυτοφυών φυτών, ενώ η χλωρίδα της Κρήτης αποτελείται από περίπου 1.600 είδη άγριων αυτοφυών φυτών». Μάλιστα ο καθηγητής μάς λέει ότι πολλά από τα φυτά που επελέγησαν από την Ελλάδα προκειμένου να εξεταστεί κυρίως η αντηλιακή δράση τους φύονται στα βουνά καθώς οι ειδικοί υποθέτουν ότι «η ίδια η εξέλιξη προφανώς έχει χαρίσει σε αυτά τα είδη που υπομένουν για ολόκληρη τη ζωή τους την υπεριώδη ακτινοβολία του ήλιου τους μηχανισμούς της "επιβίωσης". Πιθανότατα λοιπόν κρύβουν μέσα τους το "μυστικό" το οποίο εμείς καλούμαστε να φέρουμε στο φως προς όφελος του πληθυσμού».

Και μπορεί όλα τα φυτικά... μυστικά να μην έχουν αποκαλυφθεί ακόμη - κάτι που αναμένεται να συμβεί το 2014 μέσα από ανακοινώσεις σε συνέδρια και δημοσιεύσεις -, ωστόσο οι επιστήμονες έχουν στα χέρια τους κάποια πρώτα ενδιαφέροντα αποτελέσματα (τα οποία έχουν μάλιστα παρουσιαστεί και σε πρόσφατο παγκόσμιο συνέδριο για τα φυσικά προϊόντα στη Νέα Υόρκη). Ποια είναι αυτά; Κατ' αρχάς από το σύνολο των εκχυλισμάτων που εξετάστηκαν 960 κατέγραψαν καλή αντιοξειδωτική δράση στις προκαταρκτικές δοκιμές, 47 είχαν καλή απόδοση στις μελέτες για την αντηλιακή δράση, ενώ 154 έπιασαν υψηλό σκορ σε επίπεδο λευκαντικής δράσης.

Οι ισχυρές οικογένειες τριπλής δράσης

Οι επιστήμονες έχουν όμως στα χέρια τους και τις 10 υποψήφιες οικογένειες φυτών που συνδυάζουν δράση «3 σε 1» και από τις οποίες θα προκύψουν τελικώς τα πέντε καλύτερα φυτικά και δραστικά συστατικά με καλλυντική εφαρμογή και εμπορική προοπτική. Αυτές είναι:

•Η οικογένεια Anacardiaceae, η οποία περιλαμβάνει φυτά όπως ο σχινόκοκκος, το χρυσόξυλο και η φιστικιά (οι χώρες προέλευσης των επιλεγμένων φυτών αυτής της οικογένειας ήταν ο Παναμάς και η Νότια Αφρική).

•Η οικογένεια Combretaceae, η οποία περιλαμβάνει ένα είδος καρυδιού (η χώρα προέλευσης των επιλεγμένων φυτών αυτής της οικογένειας ήταν ο Παναμάς).

•Η οικογένεια Εuphorbiaceae, η οποία περιλαμβάνει φυτά όπως η ρετσινολαδιά και οι γαλατσίδες (η χώρα προέλευσης των επιλεγμένων φυτών της οικογένειας ήταν η Νέα Καληδονία).

•Η οικογένεια Fagaceae, η οποία περιλαμβάνει είδη όπως η βελανιδιά (η χώρα προέλευσης των επιλεγμένων φυτών αυτής της οικογένειας ήταν η Ελλάδα).

•Η οικογένεια Flacourtiaceae, η οποία περιλαμβάνει 89 τροπικά γένη και 800 τροπικά είδη (η χώρα προέλευσης των συγκεκριμένων επιλεγμένων φυτών ήταν ο Παναμάς).

•Η οικογένεια Leguminosae, η οποία περιλαμβάνει φυτά όπως η φάβα και ο έβενος (οι χώρες προέλευσης των επιλεγμένων φυτών αυτής της οικογένειας ήταν η Ελλάδα, η Νότια Αφρική, η Γαλλική Γουιάνα και η Νέα Καληδονία).

•Η οικογένεια Liliaceae, η οποία περιλαμβάνει φυτά όπως το κρίνο και η τουλίπα (χώρα προέλευσης των συγκεκριμένων επιλεγμένων φυτών ήταν η Ελλάδα).

•Η οικογένεια Moraceae, η οποία περιλαμβάνει φυτά όπως η συκιά και η μουριά (οι χώρες προέλευσης των επιλεγμένων φυτών αυτής της οικογένειας ήταν η Ελλάδα και η Γαλλική Γουιάνα).

•Η οικογένεια Μyrtaceae, η οποία περιλαμβάνει φυτά όπως η μυρτιά και ο ευκάλυπτος (η χώρα προέλευσης των επιλεγμένων φυτών αυτής της οικογένειας ήταν η Νέα Καληδονία).

•Η οικογένεια Poaceae, η οποία περιλαμβάνει είδη αγριόχορτων (η χώρα προέλευσης αυτών των επιλεγμένων φυτών ήταν η Νότια Αφρική).
Οπως φαίνεται, στο πρώτο αυτό τοπ 10 η χώρα μας διαθέτει ούτε μία ούτε δύο αλλά τέσσερις συμμετοχές που βάζουν πλώρη για την τελική πεντάδα και στη συνέχεια για... παγκόσμια καριέρα.

Αντηλιακά, αντιγήρανση και θεραπείες

Ολο αυτό το τεράστιο έργο της ανάλυσης χιλιάδων εκχυλισμάτων δεν θα μπορούσε να καταστεί ποτέ δυνατό πριν από κάποια χρόνια λόγω έλλειψης της κατάλληλης τεχνολογίας, υπογραμμίζει ο επίκουρος καθηγητής του Τομέα Φαρμακογνωσίας και Χημείας Φυσικών Προϊόντων της Φαρμακευτικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Νικόλαος Φωκιαλάκης. «Προηγμένα ερευνητικά επιστημονικά όργανα καθώς και εξελιγμένα λογισμικά που τρέχουν τα δεδομένα πολύ πιο γρήγορα σε σχέση με το παρελθόν επέτρεψαν να έχουμε φθάσει σε αυτό το επίπεδο έρευνας μέσα σε μόλις τρία χρόνια. Πριν από μία δεκαετία μια τέτοια προσπάθεια θα ήταν απλώς ακατόρθωτη».

Από την πλευρά της, η επικεφαλής του Τμήματος Καινοτομίας και Ανάπτυξης Νέων Προϊόντων της εταιρείας Κορρές κυρία Λένα Κορρέ δηλώνει στο «Βήμα» «υπερήφανη που καταφέραμε να έχουμε ένα τόσο μεγάλης κλίμακας ερευνητικό πρόγραμμα που καθοδηγείται από την Ελλάδα».

Ενα πρόγραμμα που δεν θα μείνει στα χαρτιά αλλά αναμένεται να απλώσει τα... κλαδιά του σε πολλούς άλλους τομείς πέρα από αυτόν των καλλυντικών στα χρόνια που έρχονται. «Τα στοιχεία που θα προκύψουν θα μπορούν να είναι χρήσιμα σε διαφορετικούς ερευνητικούς τομείς. Φυτά που δείχνουν αντιοξειδωτική δράση - η οποία συνδέεται με την αποφυγή της γήρανσης αλλά και του καρκίνου - θα είναι δυνατόν να διερευνηθούν και από ερευνητές του πεδίου της Ιατρικής με στόχο να αναπτυχθούν καινούργιες θεραπείες. Ενα χαρακτηριστικό τέτοιο παράδειγμα είναι η ανακάλυψη της ταξόλης, που αποτελεί σήμερα ένα από τα πιο σημαντικά αντικαρκινικά φάρμακα φυσικής προέλευσης παγκοσμίως, η οποία μάλιστα έγινε σε ένα από τα συνεργαζόμενα κέντρα του AGROCOS και συγκεκριμένα στο γαλλικό CNRS. Αλλά και σε ό,τι αφορά τα φυτά με λευκαντικές ιδιότητες που θα έλθουν στο φως μέσα από αυτό το πρόγραμμα θα μπορούν μελλοντικά να μελετηθούν και για την αντιμετώπιση δερματικών νοσημάτων» αναφέρει ο κ. Φωκιαλάκης.

Ευκαιρίες στη γεωργία

Πέρα από τη μεγάλη «πόρτα» που ανοίγει στην Ιατρική, η έρευνα αυτή... σκάβει και ένα νέο μονοπάτι προς καλύτερες αλλά και αποδοτικότερες καλλιέργειες. Εκτός του ότι υπάρχει και το σημαντικό αγροχημικό κομμάτι της, από το οποίο θα προκύψουν άκρως φυσικά φυτοπροστατευτικά προϊόντα για τα φυτά οδηγώντας σε νέας γενιάς βιολογικές καλλιέργειες, η μελέτη AGROCOS μπορεί να δείξει και στους έλληνες γεωργούς ποια φυτά θα μπορούσαν να καλλιεργήσουν ώστε να έχουν καλύτερη και μεγαλύτερη απόδοση, σημειώνει ο κ. Σκαλτσούνης. Ο καθηγητής καταλήγει λέγοντας ότι «ο καλύτερος χημικός είναι η φύση και εμείς προσπαθούμε να αποκαλύψουμε τα όσα εκείνη με σοφία εποίησε για να τα μεταφέρουμε στο εργαστήριο και τελικώς να τα εφαρμόσουμε με στόχο τον άνθρωπο. Το συγκεκριμένο ευρωπαϊκό πρόγραμμα μαρτυρεί ότι υπάρχει ένας πλούτος που μας παρέχεται απλόχερα και δεν πρέπει να μείνει ανεκμετάλλευτος για το καλό της ευζωίας και της υγείας του πληθυσμού αλλά και σε επίπεδο ανταγωνιστικότητας και οικονομίας». Ας δανειστούμε λοιπόν όσο περισσότερη γίνεται από την... πράσινη σοφία της φύσης για να δούμε το «δέντρο» της ζωής μας να ανθίζει.

Αντιοξειδωτικά, αντηλιακά, λευκαντικά

Μετά τη συλλογή των φυτών η διαδικασία της εκχύλισης προκειμένου να ληφθεί το σύνολο των ουσιών του κάθε φυτού είναι μεγάλη - αν και έχει πλέον απλοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό με τη «χείρα βοηθείας» της τεχνολογίας. Ο διευθυντής του Τομέα Φαρμακογνωσίας και Χημείας Φυσικών Προϊόντων της Φαρμακευτικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Λέανδρος Σκαλτσούνης περιγράφει ότι «πραγματοποιούμε εκχύλιση με δύο διαλύτες έτσι ώστε να λάβουμε το σύνολο των ουσιών του φυτού. Το επόμενο βήμα είναι η απομόνωση των ουσιών και η ταυτοποίησή τους, ένα έργο μεγάλο αν φανταστεί κάποιος ότι πρέπει να εντοπιστούν και να ταυτοποιηθούν μία-μία όλες οι ουσίες του κάθε φυτού. Από τη διαδικασία αυτή βέβαια τα οφέλη είναι μεγάλα και φθάνουν πέρα από τα όρια του AGROCOS, αφού αναμένεται να δημιουργηθεί μια πλούσια βιβλιοθήκη χημικών ουσιών η οποία μελλοντικά θα είναι δημόσια διαθέσιμη σε όποιον επιστήμονα επιθυμεί να την αξιολογήσει σε άλλους βιολογικούς στόχους».

Και μετά φθάνει το στάδιο των κυτταρικών δοκιμασιών. Την ευθύνη για αυτές τις δοκιμασίες στα ελληνικά φυτά, που έγιναν... φύλλο και φτερό προκειμένου να αποκαλυφθούν οι ευεργετικές ιδιότητές τους, είχε το Εργαστήριο Κυτταρικού Πολλαπλασιασμού και Γήρανσης στο Ινστιτούτο Βιοεπιστημών και Εφαρμογών του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος». Οπως μας εξηγεί ο επικεφαλής του Εργαστηρίου και διευθυντής Ερευνών δρ Δημήτρης Κλέτσας, τα φυσικά προϊόντα που μελετώνται στο πλαίσιο του ΑGROCOS ελέγχονται όσον αφορά τρεις ιδιότητες - τουλάχιστον ως προς την καλλυντική εφαρμογή τους: την αντιοξειδωτική ικανότητά τους, την ικανότητα προστασίας από την υπεριώδη ακτινοβολία και τη λευκαντική ικανότητά τους.

Η αντιοξειδωτική ικανότητα μετριέται με βάση την αναστολή της οξείδωσης της ελεύθερης ρίζας DPPH - πρόκειται για μια ελεύθερη ρίζα που αποτελεί χημικό δείκτη ο οποίος χρησιμοποιείται συχνά σε πειράματα σχετικά με την οξείδωση και τις αντιοξειδωτικές ιδιότητες των ουσιών.

Η προστασία από την υπεριώδη ακτινοβολία μετριέται με βάση την αναστολή της κυτταροτοξικής δράσης του υπεριώδους φωτός σε δερματικά κύτταρα.

Η λευκαντική ικανότητα υπολογίζεται βάσει της αναστολής της δραστικότητας της τυροσινάσης, ενός ενζύμου-«κλειδιού» για την παραγωγή μελανίνης στο δέρμα μας.

Ηθική δέσμευση και επιλογή επαγγέλματος

Εφ. Καθημερινή / The New York Times, 09.06.2013
Του David Brooks      

Ο Ντίλαν Μάθιους έγραψε πρόσφατα ένα συναρπαστικό κομμάτι στην «Ουάσιγκτον Ποστ», για έναν νεαρό ονόματι Τζέισον Τριγκ. Ο Τριγκ είναι ένας 25χρονος διπλωματούχος πληροφορικής του ΜΙΤ, ο οποίος έβαλε σ’ εφαρμογή τον τρόπο που, κατά τη γνώμη του, μπορεί να κάνει το μεγαλύτερο καλό στον κόσμο. Πηγαίνει κάθε μέρα στη δουλειά του, σε μια εταιρεία διαχείρισης κεφαλαίων (hedge fund). Αντί όμως να σπαταλάει τον υψηλό μισθό του, ζει σαν απλός φοιτητής και δίνει το μεγαλύτερο μέρος των χρημάτων του για «καλό σκοπό». Τον εντυπωσίασε το στατιστικό στοιχείο ότι με μια δωρεά 2.000 δολαρίων μπορεί να αποτραπεί ένας θάνατος από ελονοσία και υπολογίζει ότι, στη διάρκεια μιας επικερδούς καριέρας στη Γουόλ Στριτ, έχει τη δυνατότητα να σώσει πολλές ζωές. Απ’ όσα αναφέρονται στο άρθρο, ο Τριγκ φαίνεται να είναι ένας ειλικρινής, σοβαρός άνθρωπος, ο οποίος, αν πραγματοποιήσει το σχέδιό του, μπορεί πράγματι να σώσει πολλές ζωές. Αν όμως σκέφτεστε να ακολουθήσετε το παράδειγμά του, θα συνιστούσα προσοχή.

Πρώτον, μπορεί να αρχίζατε την πορεία αυτή βλέποντας την ενασχόληση με τα χρηματοπιστωτικά σαν ένα βολικό μέσο για να πραγματοποιήσετε έναν σπουδαίο στόχο: την καταπολέμηση της ελονοσίας. Το μυαλό, όμως, είναι ευεπηρέαστο όργανο. Κάθε φορά που κάνετε ή σκέπτεστε κάτι, αλλάζετε ένα μέρος του εαυτού σας σε κάτι λίγο διαφορετικό από πριν. Κάθε ώρα που περνάτε με άλλους, γίνεστε λίγο πιο όμοιοι με αυτούς. Αν υπάρχει μεγάλο χάσμα ανάμεσα στην καθημερινή συμπεριφορά σας και τη βασική σας ηθική δέσμευση, θα κλίνετε όλο και περισσότερο προς την καθημερινή σας δραστηριότητα παρά προς τη δέσμευσή σας. Θα γίνεστε περισσότερο «hedge fund» και λιγότερο «καταπολέμηση της ελονοσίας».

Δεύτερον, θα δίσταζα πολύ να αναποδογυρίσω τη φυσική φορά των συναισθημάτων. Αν βλέπετε τον κόσμο από αυστηρά διανοητική σκοπιά, ένα παιδί στο Πακιστάν ή στη Ζιμπάμπουε είναι ίσης ακριβώς αξίας με το δικό σας παιδί. Δεν υπάρχουν πολλοί που να σκέφτονται έτσι, που να νοιάζονται για μια ζωή που δεν γνωρίζουν όπως νοιάζονται για ένα παιδί που το τρέφουν, το φροντίζουν, το αγκαλιάζουν και παίζουν μαζί του.
Αν διαλέξετε ένα επάγγελμα που δεν σας προσφέρει καμιά ευχαρίστηση για χάρη της εξυπηρέτησης ενός μακρινού στόχου, μπορεί να καταλήξετε ένας από εκείνους τους ανθρώπους που αγαπούν την ανθρωπότητα γενικώς, αλλά όχι τα συγκεκριμένα πρόσωπα που βρίσκονται γύρω τους. Μπορεί να αναπτύξετε τις ικανότητες που χρησιμοποιούμε για να αντιληφθούμε το μακρινό –τον ορθολογισμό– και να απομειώσετε εκείνες που χρησιμοποιούμε για να συνδεθούμε με τους πιο κοντινούς μας – τη στοργή, την ικανότητα να ζητάμε βοήθεια. Αντί να βλέπετε τον εαυτό σας σαν ένα άτομο δεμένο με την κοινότητά του, μπορεί να καταλήξετε να κοιτάτε ψυχρά την ανθρωπότητα σαν ένας αποστασιοποιημένος θεός.
Τρίτο, και πιο σημαντικό, δεν θα συνιστούσα σε κανέναν να μετατρέψει τον εαυτό του σε μέσο παρά σε σκοπό. Αν πάτε στη Γουόλ Στριτ κυρίως για να βγάλετε λεφτά για φιλανθρωπικούς σκοπούς, μπορεί να μετατραπείτε σε μηχανή για την αναδιανομή του πλούτου. Ομως, η ανθρώπινη ζωή δεν είναι απλώς μέσο για επίτευξη στόχων, είναι η ίδια σκοπός.
Γι’ αυτό, όταν οι περισσότεροι άνθρωποι επιλέγουν επάγγελμα, δεν θέλουν μόνο κάτι που να είναι εξωτερικά ωφέλιμο, αλλά και κάτι που θα τους προσφέρει ευχαρίστηση και θα τους κάνει καλύτερους. Θέλουν να βρουν εκείνον τον τόπο, όπως έγραψε ο πεζογράφος Φρ. Μπίχνερ, «όπου συναντώνται η βαθιά σου ευχαρίστηση και η βαθιά πείνα του κόσμου». Αν διαθέτετε εξυπνάδα, εργατικότητα και τύχη, μπορεί να καταφέρετε να βρείτε μια δουλειά που να είναι και παραγωγική και εσωτερικά εξευγενιστική. Από την άλλη μεριά, μια δουλειά που τη διαλέγει κανείς με κριτήριο μόνο το χρήμα, μπορεί να είναι διαβρωτική, ακόμη και αν ξοδεύει τα χρήματα σε φιλανθρωπίες και όχι σε σπορ αμάξια.
Ζούμε σε μια αμείλικτα εμπορική κουλτούρα και είναι φυσικό πολλοί άνθρωποι να οργανώνουν τη ζωή τους χρησιμοθηρικά. Ωστόσο, με αυτόν τον τρόπο σκέψης μπορεί να καταλήξει κάποιος να διαθέτει λογική, αλλά όχι σοφία. Είναι πιο εφικτό να αποκτήσετε βαθύτερη καλλιέργεια ψυχής αν τοποθετήσετε τον εαυτό σας εντός των πραγμάτων που σας συγκινούν βαθύτερα. Αν το βαθύτερο ενδιαφέρον σας είναι τα παιδιά που πεθαίνουν στην Αφρική ή στο Μπανγκλαντές, είναι ίσως καλύτερα να πάτε στην Αφρική ή στο Μπανγκλαντές και όχι στη Γουόλ Σριτ.

Το ΔΝΤ γνώριζε από την αρχή

Καθημερινή, 07.06.2013

Tου Νικου Γ. Ξυδακη

H δημοσιευθείσα έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου για την εξέλιξη του προγράμματος διάσωσης της Ελλάδας, του λεγόμενου Μνημονίου, περιέχει στοιχεία και γεγονότα που σοκάρουν τον Ελληνα πολίτη, ακόμη και τώρα, τρία χρόνια μετά την εφαρμογή του. Αυτό που σοκάρει δεν είναι φυσικά η εκ των υστέρων διαπίστωση του ΔΝΤ ότι το πρόγραμμα απέτυχε στον βασικό του στόχο, να καταστήσει το χρέος βιώσιμο, και ότι όλες οι προβλέψεις του Ταμείου απέκλιναν οικτρά από την πραγματικότητα. Αυτές τις αποτυχίες και τις πρακτικές τους συνέπειες τις βιώνουν οδυνηρά εκατομμύρια Ελληνες.

Αυτό που σοκάρει είναι η αποκάλυψη του πολιτικού μηχανισμού κατά τη λήψη των αποφάσεων, οι εκουσίως εσφαλμένες εκτιμήσεις, το ροκάνισμα χρόνου εις βάρος της Ελλάδος και προς όφελος ευρωπαϊκών τραπεζών που διακρατούσαν ελληνικό χρέος, η θυσία εντέλει της Ελλάδος για διαφύλαξη των συμφερόντων άλλων κρατών εταίρων στην Ευρωζώνη.

Το ΔΝΤ γνώριζε τι μπορούσε και τι δεν μπορούσε να γίνει, αλλά δεν το έπραξε· παραβίασε τα κριτήριά του και το δικό του πρωτόκολλο διαχείρισης κρίσεων. Το πρόγραμμα απέτυχε. Ψέγει την Ευρωζώνη γι’ αυτή την αποτυχία, δηλαδή την Κομισιόν, το Eurogroup, φυσικά τον ηγεμονικό άξονα Βερολίνου - Παρισιού. Γιατί το κάνει τώρα; Διότι, πρώτον, η εκτελεστική διοίκηση του Ταμείου είναι υπόλογη στους πολυεθνικούς εταίρους, στις χώρες που συνεισφέρουν χρήματα και απαιτούν λογοδοσία. Η Ευρώπη δεν είναι το κέντρο του κόσμου. Είναι γνωστές από δημοσιεύματα οι αυξανόμενες προστριβές εντός του Ταμείου και οι αιτιάσεις μεγάλων χωρών, όπως η Βραζιλία, ο Καναδάς, η Ινδία κ.ά., για τους ατυχείς χειρισμούς του ΔΝΤ στις ευρωπαϊκές χώρες. Υπενθυμίζεται ότι το ΔΝΤ εισήλθε στην ευρωπαϊκή κρίση με καταρρακωμένο το κύρος του από αλλεπάλληλες αποτυχίες στη Ν. Αμερική και την Ασία. Η αποτυχία του γιγάντιου bail out στην Ελλάδα ασφαλώς δεν ενισχύει το κύρος του ιδρύματος που το ενορχήστρωσε.

Οι σφοδρές επικρίσεις του ΔΝΤ κατά της Κομισιόν και της ευρωπαϊκής ηγεσίας απηχούν επίσης την επικριτική στάση του Λευκού Οίκου έναντι του Βερολίνου στη διάρκεια της κρίσης, ιδίως κατά του δόγματος λιτότητας του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε. Η Ευρώπη βάλλεται πανταχόθεν, εν μέσω της μεγαλύτερης κρίσης από συστάσεώς της. Και τρώει τα παιδιά της στην περιφέρεια: Ελλάδα, Κύπρο, Πορτογαλία κ.ο.κ. Η κρίση κατέδειξε όχι μόνο τον ωμό και ακατέργαστο ηγεμονισμό των ισχυρών, αλλά και την αναδίπλωση των εθνών-κρατών εις βάρος της ανάπηρης ομοσπονδίας με το κοινό ασύμμετρο νόμισμα και χωρίς οποιαδήποτε άλλη συνεκτική ύλη. Ο ευρωσκεπτικισμός είναι η αναδυόμενη τάση παντού.

Στο εσωτερικό. Είναι φανερό ότι οι εγχώριες ηγεσίες δεν μπόρεσαν και δεν θέλησαν να συνδιαμορφώσουν με τους ξένους ένα βιώσιμο σχέδιο διάσωσης, στο μέτρο που οι δομικές μεταρρυθμίσεις θα τους συμπεριελάμβαναν, δηλαδή θα τους παραμέριζαν από την εξουσία. Το ένστικτο της πάση θυσία αυτοδιάσωσης οδήγησε σε άκριτη υποταγή με ταυτόχρονη απόκρυψη πραγματικότητας και παρελκύσεις. Το ψεύδος ήταν αμφίδρομο: και προς τους ξένους και, κυρίως, προς τους Ελληνες πολίτες. Τρία χρόνια αργότερα, διαπιστώνουμε ότι το μεν ψέμα εξατμίζεται, το δε χρέος και οι δομικές αδυναμίες παραμένουν και θεριεύουν, σε φόντο ερειπίων.

Ο τρίτος μεγάλος κύκλος

Εφ. Τo Βήμα της Κυριακής, 02.06.2013

Του Αντώνη Καρακούση

Αν επιχειρήσει κανείς να προσεγγίσει την τρέχουσα πραγματικότητα θα διαπιστώσει τη μετατόπιση από τα θεμελιώδη και σύνθετα στα εσωστρεφή, μικροοικονομικά και μικροπολιτικά.

Σταδιακά το ενδιαφέρον της πολιτικής, των Μέσων και της κοινωνίας της ίδιας μετατοπίζεται στα επιμέρους.

Η μεγάλη εικόνα της χώρας και του σχεδίου που τη συνέχει αχνοσβήνει και υποκαθίσταται από πολλές μικρότερες, τοπικές ή προσωπικές, οι οποίες συνδιαμορφώνουν ένα παζλ σύγχυσης, ικανό να αποδιοργανώσει και να εκτρέψει και πάλι τη χώρα από τον δρόμο εξόδου από την κρίση.

Ωστόσο η διεθνής συγκυρία δεν επιτρέπει παλινωδίες και οπισθοχωρήσεις.

Οσοι παρακολουθούν τα τεκταινόμενα στον πλανήτη αντιλαμβάνονται ότι ζούμε σε εποχή επαναθεμελίωσης του κόσμου, σε καιρό επαναπροσδιορισμού των ζωνών επιρροής και δραματικής αναδιάταξης των διεθνών συμφερόντων. Ορισμένοι, οι πιο προχωρημένοι μάλιστα, κάνουν λόγο για τον επερχόμενο «τρίτο μεγάλο κύκλο» της νεότερης παγκόσμιας ιστορίας, που θα προσδιορίσει τις πολιτικές και οικονομικές συνθήκες για τις επόμενες δεκαετίες. (Ο πρώτος είναι εκείνος της πρώιμης παγκοσμιοποίησης μεταξύ 1850 και 1914 και ο δεύτερος αυτός που ξεκίνησε το 1945 και έληξε το 1990.)

Ο προαγγελλόμενος λοιπόν «τρίτος μεγάλος κύκλος», λένε οι επαΐοντες, τείνει πλέον να λάβει σάρκα και οστά μετά τα όσα ακολούθησαν την κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού» και την αλληλεξάρτηση που διαμόρφωσε μεταξύ των ισχυρότερων οικονομιών η νέα, πιο μεγάλη και απείρως δυναμικότερη, παγκοσμιοποίηση.

Οι ισχυρές οικονομίες του πλανήτη κινούνται πια σφιχταγκαλιασμένες.

ΗΠΑ, Ευρώπη, Ιαπωνία, Ρωσία και Κίνα εξαρτώνται στον μέγιστο βαθμό η μία από την άλλη. Οι Αμερικανοί δεν μπορούν να κάνουν βήμα χωρίς τα λεφτά των Γιαπωνέζων και των Κινέζων και εκείνοι θα τα χάσουν όλα αν καταρρεύσουν οι ΗΠΑ.

Η βαριά βιομηχανία των Ευρωπαίων θα καταρρεύσει χωρίς την κατανάλωση της Κίνας και η δική της βιομηχανική παραγωγή θα υποστεί τεράστια ζημιά αν η Ευρώπη πάψει να καταναλώνει τα φθηνά προϊόντα της.

Στην περίπτωση αυτή η Ρωσία θα ξεμείνει από συνάλλαγμα γιατί θα μειωθούν οι εξαγωγές πρώτων υλών κ.ο.κ.

Ολοι μαζί έχουν συμφέρον να διαμορφώσουν συνθήκες ισορροπίας στον σημερινό ταραγμένο και πολυπολικό κόσμο.

Αυτές οι συνθήκες έντονης αλληλεξάρτησης επιβάλλουν σχήματα παγκόσμιας διακυβέρνησης, η οποία συστηματικά προωθείται τα τελευταία χρόνια. Με άλλα λόγια ο κόσμος βρίσκεται σε διαδικασία επαναδιευθέτησης των συμφερόντων και παγκόσμιας ειρήνευσης, χωρίς την οποία όλα τα παραπάνω τίθενται εν κινδύνω.

Κατά τους επαΐοντες λοιπόν θα δοθεί ρόλος και χώρος στην Κίνα και στη Ρωσία. Ο κόσμος θα μετατοπισθεί νότια και ανατολικά, η Ασία θα πρωταγωνιστήσει στη νέα εποχή, η Μέση Ανατολή πρέπει να ειρηνεύσει και η Βόρεια Αφρική να αναπτυχθεί.

Και εμείς που θεωρούμαστε ένας κρίσιμος κρίκος μεταξύ Ανατολής και Δύσης μπορούμε να ελπίζουμε ότι θα βρούμε καλύτερη θέση σε αυτόν τον «τρίτο μεγάλο κύκλο».

Αρκεί να μην πέσουμε εσωτερικά, κοιτάζοντας το χαοτικό παζλ των πολλών μικρών εικόνων, που δεν μας επιτρέπει να δούμε τη μεγάλη και κρίσιμη.   

Αργαλειός: καλύτερος κι από γιόγκα

www.bostanistas.gr, 26.05.2013
Της Βαρβάρας Τερζάκη Παλλήκαρη

Μεγάλωσα στο ορεινό Ρέθυμνο, στον Μυλοπόταμο. Εκεί γεννήθηκα, εκεί ανατράφηκα. Σε έναν τόπο που είχε τότε μικροαγίους. Χόρευαν και τραγουδούσαν σαν να ήταν αθάνατοι. Ζούσαν την κάθε τους στιγμή σαν να ήταν η τελευταία. Και τα σπίτια τους ήταν ένας ολόκληρος κόσμος. Δεν τους έλειπε τίποτα. Η μητέρα μου ύφανε πέντε προίκες, οι θειάδες μου το ίδιο. Στα σπίτια τότε πρώτα έμπαινε το αργαστήρι και μετά το νυφικό κρεβάτι. Ήταν η κινητήριος δύναμη του σπιτιού. Αν δεν είχες ράψει σεντόνια, δε θα κοιμόσουν σε σεντόνια. Αν δεν είχες υφάνει προσόψιο, δεν είχες να σκουπιστείς.
Αν δεν είχες κάνει κουβέρτες, θα κρύωνες τον χειμώνα.

Τα αγόρια έπαιρναν τα κτήματα και τα κορίτσια τα προικιά τους, τα ρούχα που οι ίδιες είχαν υφάνει.

Οι κοπέλες φεύγανε από τον Μυλοπόταμο και πηγαίνανε στα Σελινιώτικα για να μαζέψουν λάδι.
Και με λάδι πληρώνονταν. Και μετά το πουλούσαν και παίρνανε κλωστές και μπογιές. Απίστευτο δεν είναι; Δεν παίρνανε μήτε φουστάνια, μήτε παπούτσια. Παίρνανε μόνο κλωστές. Ύφαιναν ακόμη και τα νυφικά τους και τα εσώρουχά τους και όλα. Και ανάλογα με το πόσο καλή προίκα είχαν - μαθευόταν αυτό - ήταν και ο γάμος τους. Το σπίτι το καλό φαινόταν από το πόσο μετάξι είχε και πόσα ξεχωριστά ξόμπλια είχαν. 

Τα ξόμπλια είναι τα μοτίβα, τα σχέδια που έχει επάνω του ένα υφαντό. Διαφορετικά ήταν τα χρώματα και τα σχέδια στον Ομαλό κι άλλα στις παραλίες, όπου μπορείς να βρεις πατανίες με καράβια. Υπάρχουν 50 τεχνικές, τις οποίες όμως τις ξέρουν 200 γυναίκες 75 χρονών και άνω, οι νεώτερες δεν τις ξέρουμε. Και τώρα προσπαθούμε πριν πεθάνουν να μας μάθουν τις τεχνικές. Παλαιότερα δε θέλανε να τις δώσουνε, τώρα βλέπουν ότι πρέπει να παραδώσουν αυτή τη γνώση στις νεώτερες γυναίκες.

Με το που ξεκίνησαν οι επιδοτήσεις οι γυναίκες σταμάτησαν να υφαίνουν στην Κρήτη.

Μετά συνέχισαν λίγες στους τουριστικούς τόπους. Στα Ανώγεια, ας πούμε, είχε καλά αργαστήρια, έρχονταν οι τουρίστες και τρελαίνονταν με αυτά που έβλεπαν και τα αγόραζαν τότε φτηνά, όχι ακριβά.
Πολλές φορές η οικονομία του σπιτιού κρατιόταν απ' τα υφαντά. Το είπα τις προάλλες και μου είπαν «μα υποτιμάς τους άντρες». Μα στα ορεινά χωριά οι άντρες βγάζανε λεφτά μια φορά τον χρόνο, από τα χωράφια ή τα ζώα.

Σήμερα πετούν τις προβιές των ζώων ενώ παλιά οι νύφες από το Λασίθι έως και τον Αποκόρωνα περιμένανε να κουρέψουν τα ζα, να πάρουν το μαλλί, να το πάνε στα Χανιά και σε έξι μήνες να πάρουν την κουβέρτα. Θέλουμε λοιπόν να ξαναπαραχθεί μαλλί, λινάρι - όχι μπαμπάκι, γιατί θέλει πολύ νερό - και μετάξι. Ήδη υπάρχουν κάποιοι μερακλήδες που βγάζουν ξανά μετάξι. Εκατό ευρώ η πλεξούδα, πολύ ακριβό, αλλά υπέρ-πολύτιμο.

Το 90% των υφαντών που κυκλοφορούν σήμερα σε όλες τις τουριστικές περιοχές είναι made in China. Όχι μόνο στην Κρήτη αλλά παντού. Οι Κινέζοι πήραν τα σχέδιά μας, τα επεξεργάστηκαν και τα φέρνουν και τα πουλούν ως κρητικά. Και βέβαια πια δεν τα αγοράζει κανείς, γιατί ο τουρίστας θέλει να αγοράσει κάτι αληθινό.

Τα υφαντά της Κρήτης είναι περιζήτητα σε όλο τον κόσμο. Γίνονται δημοπρασίες σε γκαλερί και «χτυπιούνται» σε απίστευτες τιμές. Αφήστε που οι έρευνες που έγιναν στην Αμερική σε μοναστήρια δείχνουν ότι η υφαντική είναι θεραπευτική. Οι υφάντρες δεν παθαίνουν άνοια. Κάθε χτένι έχει γύρω στις δυο χιλιάδες κλωστές και η υφάντρα πρέπει να «συνομιλήσει» με μία-μία τις κλωστές και να τις φέρει σε επαφή με τις άλλες. Είναι δηλαδή άσκηση πνευματική, δε χρειάζεται να κάνεις γιόγκα.

Η Βαρβάρα Τερζάκη - Παλλήκαρη εμπνεύστηκε και έστησε το
Πηνελόπη Gandhi – η Ιερή Τέχνη της Υφαντικής στην Κρήτη σήμερα.
panoreon.gr/gandhi

http://www.bostanistas.gr/?i=bostanistas.el.paragoume&id=1094

Απόγονοι των Μινωιτών οι σημερινοί Κρήτες

To Βήμα της Κυριακής, 19.05.2013
Της Ιωάννας Σουφλέρη

Λονδίνο 

Όταν ο Σερ Άρθουρ Έβανς ανακάλυψε στις αρχές του εικοστού αιώνα τα απομεινάρια του πολιτισμού που ο ίδιος βάφτισε «Μινωικό» έμεινε έκθαμβος. Προσπαθώντας να δώσει μια εξήγηση ως προς την προέλευση ενός τόσο προηγμένου πολιτισμού θεώρησε ότι οι Μινωίτες ήταν απόγονοι των προηγμένων Αιγυπτίων. Η ιδέα του Εβανς παραμένει ακόμη και σήμερα σε ισχύ, αν και κατά καιρούς υπήρξαν και άλλες προτάσεις.
Η τελική απάντηση σε αυτό το αρχαιολογικό ζήτημα δίνεται σήμερα όχι από την αρχαιολογική σκαπάνη, αλλά από τη γενετική. Ομάδα ερευνητών με επικεφαλής τον καθηγητή Ιατρικής και Επιστημών Γονιδιώματος του Πανεπιστημιου Washington κύριο Γεώργιο Σταματογιαννόπουλο ανέλυσε δείγματα DNA από σκελετούς που βρέθηκαν σε σπηλιά στο οροπέδιο Λασιθίου στην Κρήτη τα οποία συνέκρινε με δείγματα από άλλους 135 σύγχρονους και αρχαίους ανθρώπινους πληθυσμούς.
Όπως αναφέρουν οι ερευνητές στο άρθρο τους που δημοσιεύεται στο σημερινό τεύχος της επιθεώρησης «Nature Communications», ο Μινωικός πολιτισμός αναπτύχθηκε κατά την Εποχή του Χαλκού από αυτόχθονες κατοίκους της Κρήτης, οι οποίοι ήταν απόγονοι των πρώτων ανθρώπων που αποίκισαν το νησί, 9.000 χρόνια περίπου πριν από σήμερα.
 

Το DNA αποκαλύπτει

Για τη μελέτη χρησιμοποιήθηκε το μιτοχονδριακό DNA, δηλαδή το DNA που υπάρχει στα κυτταρικά οργανίδια που ονομάζονται μιτοχόνδρια και τα οποία αποτελούν τα εργοστάσια παραγωγής ενέργειας του κυττάρου. Τα μιτοχόνδρια μεταβιβάζονται στους απογόνους μέσω της μητέρας. Διαπιστώθηκε ότι το μιτοχονδριακό DNA των Μινωιτών δεν έφερε ομοιότητες με αυτό των Αιγυπτίων ή των άλλων αφρικανικών πληθυσμών. Αντίθετα, εντοπίστηκαν μεγάλες γενετικές ομοιότητες με τους σύγχρονους και αρχαίους ευρωπαϊκούς πληθυσμούς. Τέλος, η ανάλυση έδειξε το υψηλότερο ποσοστό συγγένειας των Μινωιτών με τον σύγχρονο πληθυσμό της Κρήτης αλλά και σύγχρονων Ελλήνων από την υπόλοιπη χώρα.
Σύμφωνα με τον κ Σταματογιαννόπουλο το σενάριο της καταγωγής των Μινωιτών έχει ως εξής: «Πριν από περίπου 9.000 χρόνια, υπήρξε εκτεταμένη μετανάστευση ανθρώπων της Νεολιθικής Εποχής από περιοχές της Ανατολίας που αντιστοιχούν σήμερα σε μέρη της Τουρκίας και της Μέσης Ανατολής. Τότε έφτασαν στην Κρήτη και οι πρώτοι κάτοικοι του νησιού. Η ανάλυση μιτοχονδριακού DNA που πραγματοποιήσαμε και η σύγκριση με άλλους πληθυσμούς, δείχνει ότι οι Μινωίτες έχουν την ισχυρότερη γενετική συσχέτιση με πληθυσμούς της Νεολιθικής Εποχής καθώς και με αρχαίους αλλά και σύγχρονους Ευρωπαίους και ιδιαίτερα με τον πληθυσμό της Κρήτης. Σύμφωνα με τα αποτελέσματά μας, ο Μινωικός πληθυσμός αναπτύχθηκε πριν από 5.000 χρόνια στην Κρήτη από προγόνους που κατοικούσαν στο νησί ήδη και είχαν φτάσει εκεί 4.000 χρόνια νωρίτερα».
Ο έλληνας καθηγητής σημείωσε επίσης ότι «οι γενετικές αναλύσεις παίζουν έναν ολοένα και πιο σημαντικό ρόλο στην πρόβλεψη και στην προστασία της υγείας του ανθρώπου. Η μελέτη μας υπογραμμίζει το γεγονός ότι η ανάλυση του DNA μπορεί να μας βοηθήσει όχι μόνο να έχουμε ένα πιο υγιές μέλλον αλλά να κατανοήσουμε και την ιστορία μας. Παρόμοιες έρευνες  θα μας βοηθήσουν να ανακαλύψουμε τις γενετικές σχέσεις μεταξύ Μινωιτών και Μυκηναίων και μεταξύ των ελληνικών φυλών της Κλασσικής Ελλάδας».
 

Καρπός συνεργασίας

Η εργασία είναι καρπός μιας πολυπληθούς ομάδας επιστημόνων διαφορετικών ειδικοτήτων. Υπεύθυνοι για τη στατιστική ανάλυση των δεδομένων η οποία βασίστηκε σε εξαιρετικά προηγμένους αλγορίθμους είναι η κυρία Περιστέρα Πάσχου, επίκουρη Καθηγήτρια στο Τμήμα Μοριακής Βιολογίας και Γενετικής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, και ο κ. Πέτρος Δρινέας, καθηγητής στο Τμήμα Επιστήμης Υπολογιστών του Πανεπιστημίου Rensselaer στις ΗΠΑ.
Ο κ. Μανώλης Μιχαλοδημητράκης, καθηγητής Ιατροδικαστικής και Τοξικολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης  συντόνισε την αναγνώριση και συλλογή των αρχαίων οστών που χρησιμοποιήθηκαν για την εξαγωγή του DNA. Ο αρχαιολόγος δρ. Βασιλάκης και η ανθρωπολόγος δρ McGeorge παρείχαν τα οστά που αποτέλεσαν το αντικείμενο της έρευνας. Μεγάλη ήταν η συμβολή του εκλιπόντος αρχαιολόγου Νίκου Παπαδάκη, ο οποίος ως διευθυντής της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας Αγίου Νικολάου υπήρξε θερμός υποστηρικτής της μελέτης, η οποία ξεκίνησε πριν από δέκα και πλέον χρόνια.