Τα Νέα 27.08.2011

Ολική επαναφορά

ΡΕΠΟΡΤΑΖ: Γράφει ο Κώστας Γεωργουσόπουλος

Στα τέλη Αυγούστου του 1955 έφτασα, επαρχιωτάκι, στην Αθήνα για να δώσω εξετάσεις στη Φιλοσοφική. Δύσκολοι καιροί έως τότε για τη ζωή της γενιάς μου, την προσωπική αλλά και του τόπου. Μπήκαμε στο γυμνάσιο τον Σεπτέμβριο του 1949 ακριβώς τον μήνα και τον χρόνο που έληξε ο Εμφύλιος, αλλά δεν έληξε για χρόνια πολλά και το εμφύλιο μίσος. Η Ελλάδα χωρισμένη στα δύο, σε κάθε οικογένεια και μέσα στο ίδιο σπίτι υπήρχαν οι από δω και οι από κει. Ο πατέρας μου, φιλόλογος, βρέθηκε το 1947-48 εξόριστος στην Ικαρία και έως το 1952 εκτός υπηρεσίας, κρυπτόμενος στην Αθήνα σε φιλικά σπίτια και ζώντας (και την οικογένεια με τρία παιδιά) κάνοντας παράνομα ιδιαίτερα μαθήματα. Ο ένας αδελφός της μάνας μου καταδικασμένος 20 χρόνια ειρκτή ως πρωτοπαλίκαρο του Βελουχιώτη, ο άλλος δασάρχης, δημόσιος υπάλληλος, μας κρατούσε σε απόσταση για να μην εκτεθεί!

Γυμνάσιο αρρένων με τμήματα 80-90 μαθητές το καθένα, αλλά και μερικοί (όχι λίγοι πάντως) φωτισμένοι καθηγητές. Μάθαμε γράμματα. Γερά και πολλά. Για να αντιληφθεί κανείς το εύρος των ενδιαφερόντων των φιλολόγων μας, αναφέρω πως ένας από αυτούς, ο Φλώρος, έχει συντάξει ένα μεγάλο ετυμολογικό της Νέας Ελληνικής (το μόνο μετά τον Ανδριώτη και πριν από τον Μπαμπινιώτη) και συνάμα μια Ευρωπαϊκή Δραματολογία που για χρόνια και όσο ήταν καθηγητής στο Βαρβάκειο διδασκόταν σε δραματικές σχολές.

Σε μια εποχή που στην πόλη όπου μεγάλωνα δεν υπήρχε δημοτική ή άλλη βιβλιοθήκη, ούτε ωδείο, ούτε μουσείο, ούτε μια αίθουσα τελετών, όπου μας τρομοκρατούσαν ο χωροφύλακας και ο παπάς ώστε να μην πηγαίνουμε σινεμά (εκτός ομαδικά με το σχολείο) και να πηγαίνουμε - με ποινή, αν δεν γραφόμασταν, αποβολή - στο κατηχητικό σχολείο, όταν για να γράψουμε διαγωνίσματα φέρναμε από το σπίτι τις κόλλες, πληρώναμε τα σχολικά βιβλία και κουρευόμαστε σαν γίδια με την ψιλή. Οταν η κυκλοφορία ήταν επιτρεπτή τον χειμώνα έως τις εννέα το βράδυ και φορούσαμε υποχρεωτικά πηλήκια με τον αριθμό μαθητολογίου στο γείσο, όταν σε κάθε εκατό νοικοκυριά υπήρχε τηλέφωνο και σε κάθε 300 σπίτια ραδιόφωνο, μάθαμε γράμματα γερά και πολλά. Και βρίσκαμε ρωγμές για επιμόρφωση. Αγοράζαμε συνεταιρικά το «Εγκλημα και τιμωρία» του Ντοστογιέφσκι, τη «Μυστική ζωή» του Τερζάκη, τα τραγούδια του «Ζαν Κριστόφ» του Ρολάν και τον «Ζορμπά» του Καζαντζάκη. Ακόμη απορώ πώς βρέθηκε στη φανατική για γράμματα παρέα μας την ίδια χρονιά που εκδόθηκε η «Ανθολογία Μεταπολεμικής Ποίησης» των Γεννατά - Γεωργούδη, με πρόλογο του Αργυρίου.

Με αυτά τα εφόδια ξεκινήσαμε να δώσουμε εξετάσεις με ύλη, όλη (ακούτε;) όλη την ύλη των έξι τάξεων του γυμνασίου στην Ιστορία, Αρχαία Ελληνικά μόνο άγνωστο κείμενο και Λατινικά επίσης άγνωστο κείμενο - και τα δύο, παρακαλώ, καθ' υπαγόρευση.

Οι εξετάσεις στη Φιλοσοφική εκείνη τη χρονιά διεξήχθησαν στις 2 και 3 Σεπτεμβρίου, πρωί και απόγευμα από ένα μάθημα, τέσσερα μαθήματα σε δύο μέρες. Θυμάμαι πως έφτασα δέκα μέρες πριν με μόνο εφόδιο τα μαθήματα του σχολείου και τη μελέτη μου τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, αλλά πώς; Τον Ιούνιο οικογενειακός γιατρός διαπίστωσε, προφυματική κατάσταση. Αρον άρον με εξαπόστειλαν στο ορεινό χωριό Κακοπλεύρι για ανάνηψη. Εκεί κάτω από τα έλατα ετοιμάστηκα για τις εξετάσεις. Στην Αθήνα δυο - τρεις μόνο συμμαθητές μου είχαν παρακολουθήσει ταχύρρυθμα μαθήματα στα τρία διάσημα, αλλά μόνο τρία φιλολογικά φροντιστήρια: του Τζουγανάτου, του Θεάκου και του Χατζή. Τους αναζήτησα και τους βρήκα στου Θεάκου και κρυφά παρακολούθησα έντρομος επαναλήψεις της τελευταίας εβδομάδας.

Θυμάμαι μαθητές συνυποψήφιους να καυχώνται για τις 2.000 λατινικές λέξεις που γνώριζαν. Αφήστε τον τρόπο που όταν ο διδάσκων αναφωνούσε μια χρονολογία, εκείνοι απαντούσαν με το γεγονός! Ευτυχώς όταν καθήσαμε στα έδρανα, στο αμφιθέατρο της Φιλοσοφικής στην οδό Σόλωνος, οι συνυποψήφιοι από Α έως Γ, διαπίστωσα πως η πλειονότητα ερχόταν από την επαρχία με ανάλογα με εμένα εφόδια. Και δεν προκόψαμε λίγοι. Από τους συμμαθητές του γυμνασίου με τα ξέχειλα τμήματα το 70% εισήχθησαν στα ΑΕΙ: Πολυτεχνείο, Νομική, Ιατρική, Οδοντιατρική, Ανωτάτη Γεωπονική, Εμπορική, Μηχανικοί Πολεμικής Αεροπορίας. Κανένας δεν έφυγε στο εξωτερικό για σπουδές, πού χρήματα και πού τότε υποτροφίες!

Από αυτούς πολλοί ανέβηκαν στην πανεπιστημιακή έδρα, έγιναν γενικοί διευθυντές υπουργείων, βουλευτές, πρόεδροι στις επιστημονικές τους εταιρείες.

Ποιος σήμερα φιλόλογος που πέρασε ΑΣΕΠ και με χρόνο υπηρεσίας δέκα χρόνια θα δεχόταν απλώς για να επιβεβαιωθεί ο διορισμός του να διαγωνιστεί σε Ιστορία, άγνωστο κείμενο Αρχαία και Λατινικά στα ίδια θέματα του 1955; Δεκτά ακόμη και τα γνωστά φροντιστήρια που προετοιμάζουν... υποψηφίους ΑΣΕΠ. Κι ύστερα ψάχνει ψύλλους στ' άχυρα η φίλη Αννα Διαμαντοπούλου. Γυρίστε στην Εκπαίδευση του '55, άντε στη μεταρρύθμιση Παπανδρέου - Ακρίτα - Παπανούτσου.

Τα Νέα 27.08.2011

"Η σημερινή πολιτική κουλτούρα είναι ντεκαφεϊνέ"

ΡΕΠΟΡΤΑΖ: Γράφει ο Κωστής Κορνέτης

Ο Νόαμ Τσόμσκι είπε κάποτε πως ο μεγάλος γάλλος ψυχαναλυτής Ζακ Λακάν δεν ήταν παρά ένας «διασκεδαστικός και απόλυτα συνειδητός τσαρλατάνος». Παρόμοιες εκφράσεις χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν τον Σλάβοϊ Ζίζεκ, που επανέφερε τη λακανική θεωρία δυναμικά στο προσκήνιο. Ο Ζίζεκ δεν γνωρίζει ταμπού ούτε τον απασχολούν οι διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα σε θεωρίες, σχολές και τροπικότητες. Ισως γι' αυτό να έχει κατηγορηθεί ως επιφανειακός. Παρ' όλα αυτά και παρά τις ενίοτε θεωρητικές ακροβασίες στις οποίες καταφεύγει, οι στέρεες γνώσεις του, το βάθος της σκέψης του και η οξυδέρκειά του δεν επιδέχονται αμφισβήτηση.

Από το αριστουργηματικό «Υψηλό αντικείμενο της ιδεολογίας» (1989) μέχρι τους πρόσφατους «Λοξούς στοχασμούς», οι θεωρητικές αναζητήσεις του Ζίζεκ ανέκαθεν χαρακτηρίζονταν από έναν αιρετικό μαρξισμό.

Σήμα κατατεθέν της γραφής του, τα ανέκδοτα (κακής ποιότητας όπως παραδέχεται ο ίδιος) και οι καθημερινές ιστορίες που χρησιμοποιεί ως παραδείγματα. Ο Ζίζεκ επίσης αντλεί έμπνευση από τον χώρο της μαζικής κουλτούρας - το «πεδίο μάχης των ιδεών σήμερα» - αλλά και της τρέχουσας πολιτικής σκηνής. Στα γραπτά του βρίσκει κανείς αναφορές από τον Καντ μέχρι τον Λεονάρντο ντι Κάπριο και από τον Λένιν μέχρι τον Τζορτζ Μπους και το «Αβαταρ». Ετσι καταφέρνει να γεφυρώσει όσο κανείς άλλος το χάσμα ανάμεσα στην ελίτ θεωρία και την ποπ αισθητική, την «high» και τη «low» κουλτούρα. Σύμφωνα με την κορυφαία θεωρητικό Τζούντιθ Μπάτλερ, το γεγονός πως ο Ζίζεκ μπορεί να μιλάει ταυτόχρονα και με την ίδια άνεση για τον Αλτουσέρ και τον «Μονομάχο» είναι ανακουφιστικό.

Δεν είναι τυχαίο ότι τρία πρόσφατα βιβλία που φέρουν την υπογραφή του είναι σήμερα εξαιρετικά επίκαιρα. Το «Βία. Εξι λοξοί στοχασμοί», το συλλογικό «Η ιδέα του κομμουνισμού» που κυκλοφόρησε στη Βρετανία και το «Λακάν» που επικεντρώνονται σε τέσσερα πανανθρώπινα και διαχρονικά στοιχεία: την ιδεολογία, την πίστη, την επανάσταση και τον έρωτα.

Ο Ζίζεκ νοσταλγεί την εποχή των πολιτικών οραμάτων, τότε που υπήρχε η αίσθηση της καθημερινής συμμετοχής των πολιτών στη διαμόρφωση της μοίρας τους και η συζήτηση σχετικά με το ποιο πολιτικό σύστημα θα υπερίσχυε ήταν καθημερινή. Αντίθετα σήμερα η πολιτική δράση κατήντησε όπως ο καφές χωρίς καφεΐνη, ο πόλεμος χωρίς απώλειες ή ο έρωτας χωρίς επαφή, όπως συμπεραίνει στο βιβλίο του για τον Λακάν. Αυτή ακριβώς η ντεκαφεϊνέ πολιτική κουλτούρα τού σήμερα αποτελεί τον ουσιαστικό θρίαμβο του Φράνσις Φουκουγιάμα, που είχε προβλέψει το «Τέλος της Ιστορίας».

Οπως διαπιστώνει σαρκαστικά ο Ζίζεκ: «Οι πιο πολλοί άνθρωποι σήμερα είναι Φουκουγιαμικοί: ο φιλελεύθερος καπιταλισμός έχει γίνει αποδεκτός ως η πολυπόθητη φόρμουλα της πλέον τέλειας κοινωνίας». Η αποδοχή της ηγεμονίας του φιλελευθερισμού και η εσωτερίκευση της πεποίθησης πως δεν υπάρχει εναλλακτική λύση χαρακτηρίζουν σήμερα το σύνολο της Αριστεράς, και αυτό ακριβώς αποτρέπει την ανάδυση νέων ουτοπιών, καταλήγει.

Και εδώ ο σλοβένος θεωρητικός θέτει το ερώτημα: μήπως είναι καιρός να θυμηθούμε τις θετικές πλευρές της υποτιθέμενης «χαμένης υπόθεσης» του κομμουνισμού; Στον συλλογικό τόμο «Η ιδέα του κομμουνισμού» που συνεπιμελήθηκε με τον Κώστα Δουζίνα, προτείνει (παρέα με μια πλειάδα ιερών τεράτων της θεωρίας) μια αποδαιμονοποιημένη και ανανεωμένη κομμουνιστική θεώρηση, απελευθερωμένη από σταλινικά κατάλοιπα και προσαρμοσμένη στα μεγάλα ζητήματα του σήμερα: τους κοινωνικούς αποκλεισμούς, την οικονομική ύφεση, την περιβαλλοντική υποβάθμιση.

«Σε αντίθεση με την κλασική εικόνα των προλετάριων που "δεν έχουν τίποτα να χάσουν από τις αλυσίδες τους", εμείς διανύουμε τον κίνδυνο να χάσουμε τα πάντα», προειδοποιεί ο Ζίζεκ, δεδομένης της γενικευμένης κρίσης του συστήματος. Αναγκαία προϋπόθεση για την κοινωνική χειραφέτηση είναι η επαναπολιτικοποίηση της πολιτικής, η «επάνοδος» της Ιστορίας. Και σε περίπτωση που τα πράγματα και πάλι αποβούν αρνητικά για το αριστερό διακύβευμα, παραπέμπει στη φράση του Μπέκετ: «Προσπάθησε ξανά, απότυχε ξανά, απότυχε καλύτερα».

Θα μπορούσε λοιπόν ο άνθρωπος από τη Λιουμπλιάνα να θεωρηθεί εκ των γκουρού της σύγχρονης ριζοσπαστικής Αριστεράς; Σαφώς όχι. Σε αντίθεση με τις προγραμματικά αριστερές θέσεις του, ο ίδιος δεν εντάσσεται σε συλλογικότητες ούτε τις προωθεί - αρνείται πεισματικά μέχρι και το να έχει φοιτητές. Ετσι, παρότι λειτουργεί ως ο θεωρητικός εκφραστής μιας ολόκληρης γενιάς (μαζί με τους Αλέν Μπαντιού, Μάικλ Χαρντ και άλλους), δεν μετακενώνει τις ιδέες του σε πράξεις. Αν και αυτό δεν είναι υποχρεωτικά κακό, είναι σίγουρα αξιοσημείωτο. Τα κοινωνικά κινήματα «από τα κάτω», τα αντιμετωπίζει με καχυποψία: δηλώνει την αντίθεση του στη «γραφικοποίηση» των Ζαπατίστας και στηλιτεύει την αδυναμία του κινήματος της αντιπαγκοσμιοποίησης να προσφέρει εναλλακτικές προτάσεις για ριζική κοινωνική αλλαγή. Ο ίδιος αντιπροτείνει τη θεωρητική κατάρτιση ως τη μόνη πραγματικά επαναστατική επιλογή.

Αντίθετα από τον Τσόμσκι, ο Ζίζεκ δεν αρκείται στην εμπειρική θέαση του κόσμου και των γεγονότων, αλλά επιμένει στην αλλαγή του ιδεολογικού υπόβαθρου των πολιτών. Και γι' αυτό τον σκοπό καταλήγει πως «η θεωρία είναι ιερή και τη χρειαζόμαστε περισσότερο από ποτέ», απορρίπτοντας τον άκριτο κινηματικό βολονταρισμό και θυμίζοντας την προτροπή του Λένιν για «μελέτη, μελέτη, μελέτη».

Είναι γεγονός πως ο Σλάβοϊ Ζίζεκ συχνά αυτοαναιρείται, πως αρέσκεται στην παραδοξολογία και τον θεωρητικό ναρκισσισμό και πως ο καταιγιστικός τρόπος που σκέφτεται και γράφει πιθανότατα να χρήζει και αυτός ψυχανάλυσης. Επιπλέον, ο Ζίζεκ όντως «ξεφεύγει» από την παραδοσιακή μορφή στοχαστή που εκθέτει τις ιδέες του με δομημένο τρόπο, έχοντας εγκαταλείψει τις λογικές αλληλουχίες για χάρη των χαλαρών συρραφών και του bricolage. Tο έργο του δεν αποτελεί corpus με συνεκτική δομή που να επιδέχεται συνολική κριτική. Αν υπάρχει κάτι που θα μπορούσε κάποιος να του καταλογίσει, αυτό είναι πως ενίοτε - και δεδομένου του βιτριολικού του χιούμορ - είναι δύσκολο να διακρίνει κανείς κατά πόσο λέει κάτι απλώς για να προβοκάρει ή αν όντως το εννοεί. Ωστόσο, με δεδομένη τη χαρακτηριστική ευκολία με την οποία μπορεί και μπολιάζει τη σκέψη μας με θεωρητικά σχήματα, ο Ζίζεκ είναι πιθανώς ο απόλυτος maitre a penser, ο διεισδυτικός δημόσιος διανοούμενος που έχουμε ανάγκη αυτή τη στιγμή.

Ισως η προσωνυμία «Ελβις Πρίσλεϊ της κοινωνικής θεωρίας» που του έχουν αποδώσει να είναι τελικά τίτλος τιμής.

Τα Νέα 27.08.2011

Το παγωμένο Ελντοράντο του 21ου αιώνα

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Γιώργος Αγγελόπουλος

Οσο λειώνουν οι πάγοι αυξάνονται τα συμφέροντα στην Αρκτική, τη στιγμή που κανείς δεν δείχνει να ενδιαφέρεται για τη διαταραγμένη ισορροπία ενός τόσο ευαίσθητου οικοσυστήματος

Ολοι πάνε προς Βορράν: καναδοί κωπηλάτες, κινέζοι ψαράδες, πολυεθνικές του πετρελαίου. Η Αρκτική γεμίζει όλο και περισσότερο. Λειώνουν οι πάγοι, πυκνώνουν τα συμφέροντα. Φυσικό αέριο, πετρέλαιο, εμπορικές οδοί, παρακάμψεις αποφυγής της Διώρυγας του Παναμά και του περίπλου της Αφρικής. Μερικοί προβλέπουν πως το 2050 θα μπορεί κανείς να πάει στα μέρη αυτά, ανάμεσα στον Καναδά και στη Σιβηρία, με κοστούμι και βαλίτσα, αντί για δερμάτινα από φώκια και παγοθραυστικό. Ισως και νωρίτερα. Ο Μισέλ Μπουρντό, πλοίαρχος του περιπολικού «Αμούνδσεν» της καναδικής ακτοφυλακής, εντόπισε αυτό τον μήνα, στα ανοικτά του Ποντ Ινλετ, τουρίστες που κωπηλατούσαν σε απόσταση 800 χλμ. από τον Πολικό Κύκλο. «Εδώ και 20 χρόνια, ουδέποτε είχα δει τουρίστες τόσο ψηλά», λέει.

Η άνοδος της θερμοκρασίας στον πλανήτη κάνει τα ψάρια να μεταναστεύουν, και όχι μόνον αυτά. Ολοι κατευθύνονται προς Βορράν, κατά μήκος οδών που για περισσότερο από έναν αιώνα ήταν ουσιαστικά αδύνατον να χρησιμοποιηθούν. Το 1906, ο Αμούνδσεν ανακάλυψε το περίφημο Βορειοδυτικό Πέρασμα, τον δρόμο για να παρακάμψεις τις ΗΠΑ περνώντας από τον Ατλαντικό στον Ειρηνικό Ωκεανό, ακολουθώντας έναν δαίδαλο από αρχιπελάγη και παγωμένα νερά. Μέσα στα 100 επόμενα χρόνια, μόνο 69 πλεούμενα κατάφεραν να ακολουθήσουν το παράδειγμα του νορβηγού εξερευνητή.

Ηταν ο ίδιος αριθμός σκαφών που έκαναν το δρομολόγιο από το 2006 ως το 2010. Η τελευταία αποστολή αναχώρησε αυτή την εβδομάδα, για να λύσει αυτό που οι «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς» χαρακτηρίζουν «ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της Βρετανικής Αυτοκρατορίας»: τι απέγιναν τα δύο πλοία με τα οποία ο σερ Τζον Φράνκλιν αναχώρησε το 1845 από την Αγγλία, μαζί με 134 ναυτικούς, με στόχο να ανοίξει μια νέα εμπορική δίοδο μέσω του Μεγάλου Βορρά. Ακόμη κι αν την έβρισκε όμως, θα είχε μείνει αχρησιμοποίητη. Μέχρι σήμερα τουλάχιστον, που τα πράγματα επιταχύνονται: «Εκεί πάνω τα πράγματα εξελίσσονται πολύ πιο γρήγορα απ' ό,τι προβλέπαμε», λέει στους «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς» ο Λούις Φορτιέ, επιστημονικός διευθυντής του ArcticNet, μιας «δεξαμενής εγκεφάλων» με έδρα την Πόλη του Κεμπέκ. «Σε όρους αξιοποίησης των εμπορικών οδών, εκβιομηχάνισης, επίδρασης στις κοινότητες των Ινουίτ, παγκόσμιας ανόδου της θερμοκρασίας, παρακολουθούμε μια απρόβλεπτη επιτάχυνση».

ΛΙΓΟΤΕΡΟΙ ΠΑΓΟΙ. Είναι οι πάγοι που, καθώς λειώνουν, δεν αντανακλούν πια το φως του ήλιου και προκαλούν την άνοδο της θερμοκρασίας του νερού. Και κατά συνέπεια νέα τήξη των πάγων. Σύμφωνα με τις αμερικανικές αρχές, οι διαστάσεις των αιώνιων πάγων της Αρκτικής μειώθηκαν τον Ιούλιο σε επίπεδο ρεκόρ: 7,92 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα. Η ανησυχία των επιστημόνων είναι ανάλογη του ενθουσιασμού των μεγάλων εφοπλιστών. Σίγουρα χρειάζονται ακόμη μια εικοσαριά χρόνια πριν η οδός του Μεγάλου Βορρά μπορέσει να γίνει εμπορική οδός, με αποτέλεσμα τα πλοία που κατευθύνονται στο Τόκιο από το Ρότερνταμ να διανύουν 7.000 χιλιόμετρα λιγότερα σε σύγκριση με την οδό μέσω της Διώρυγας του Σουέζ. Εν τω μεταξύ έχει ήδη αρχίσει η κούρσα για τους φυσικούς πόρους. Οι κυριότερες ενδιαφερόμενες χώρες είναι πέντε: ΗΠΑ, Ρωσία, Καναδάς, Νορβηγία και Δανία. Προς το παρόν, η κούρσα είναι ειρηνική. Ο Μάικλ Μπάιερς, καθηγητής του Διεθνούς Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, «προς το παρόν» βλέπει «μια εξαιρετική συνεργασία μεταξύ των διαφόρων χωρών». Δεν υπάρχει άλλο ζήτημα «στο οποίο η Μόσχα να συνεργάζεται περισσότερο με τον υπόλοιπο κόσμο». Ομως τα πράγματα μπορεί να αλλάξουν: «Από καιρό σε καιρό, κυρίως ο Καναδάς και η Ρωσία φλερτάρουν στην εσωτερική πολιτική σκηνή τους με τον εθνικισμό τού "η Αρκτική είναι δική μας υπόθεση"». Πετρελαϊκές εταιρείες όπως η Shell έχουν αρχίσει τις έρευνες για να εκμεταλλευθούν τα κοιτάσματα που για περιβαλλοντικούς λόγους δεν έχουν αγγιχτεί ποτέ βόρεια της Αλάσκας (το ένα τρίτο των κοιτασμάτων φυσικού αερίου βρίσκεται πάνω από τον Πολικό Κύκλο).

Από τη μια πλευρά, είναι η οικονομική κρίση. Από την άλλη, οι πάγοι είναι ολοένα και πιο λίγοι. Οι ανησυχίες για μια πιθανή γεωπολιτική και οικονομική πρόκληση στον Μεγάλο Βορρά εμφανίσθηκαν στις ΗΠΑ το 2007, όταν ένα ρωσικό υποβρύχιο φύτεψε μια σημαία στον Βόρειο Πόλο. Ηταν μια κίνηση προπαγάνδας που δεν είχε συνέχεια. Από το 2009, η Ρωσία έχει αρχίσει να βάζει να πληρώνουν δασμούς τα εμπορικά πλοία που περνούν ανοιχτά της Σιβηρίας.

Το ξεπάγωμα των θαλασσών δεν έχει οδηγήσει σε έναν νέο ψυχρό πόλεμο. Ισως μέσα σε είκοσι χρόνια, όταν όλα θα έχουν λιώσει περισσότερο, μαζί με τα συντρίμμια των εξαφανισμένων πλοίων να αναδυθούν και οι μεγάλες αντιθέσεις. Προς το παρόν, όλα ζεσταίνονται εκεί πάνω, ακόμη και οι διπλωματικές σχέσεις.

Τα Νέα 27.08.2011

Του Ρούσσου Βρανά

Θα τη γλιτώσουν...

... αυτοί που βύθισαν τον κόσμο στη μεγαλύτερη δυστυχία από το 1930. Θα τη γλιτώσουν ατιμώρητοι, επειδή αυτοί είναι οι πραγματικοί ιδιοκτήτες ενός μεγάλου μέρους του πολιτικού συστήματος. Θα τη γλιτώσουν, επειδή καμιά κυβέρνηση στον κόσμο δεν θέλει να τα βάλει μαζί τους. Ούτε ο Ομπάμα, γράφει με πικρία ο Ρόμπερτ Σέερ στην εφημερίδα «Σαν Φρανσίσκο Κρόνικλ», ο οποίος τώρα πιέζει όσους κατακάηκαν από τα απατηλά στεγαστικά δάνεια αυτών των τραπεζιτών και διεκδικούν αποζημιώσεις να βολευτούν με ψίχουλα, παρέχοντάς τους, έτσι, ασυλία από μελλοντική δίωξη.

Και η ασυλία...

... των φτωχών και των ανυπεράσπιστων; Δεν θα βρεθεί ποτέ κυβέρνηση γι' αυτούς; Δεν θα ήταν πιο δίκαιο μια κυβέρνηση να παίρνει από τους μεγάλους και να δίνει στους μικρούς; Οχι μονάχα δίκαιο, αλλά και οικονομικά ορθό, λέει ο οικονομολόγος Στιβ Κιν, που το αποδεικνύει και μαθηματικά: η οικονομία μιας χώρας που βρίσκεται σε κρίση ξαναστέκεται στα πόδια της πιο εύκολα, όταν η κυβέρνηση δίνει στους οφειλέτες παρά όταν δίνει στους δανειστές, επειδή έτσι εξομαλύνονται σε κάποιο βαθμό και πολλές συνέπειες από τις κραυγαλέες εισοδηματικές ανισότητες που αποτέλεσαν μια από τις βασικές αιτίες της κρίσης. Δανειστές και οφειλέτες χτυπήθηκαν καίρια από τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008. Οι μεγάλες τράπεζες δεν θα είχαν επιβιώσει χωρίς τις γενναιόδωρες εγγυήσεις και χορηγήσεις των κυβερνήσεων. Ομως ο κοσμάκης δεν πήρε τίποτα. Αφέθηκε να γλείφει μόνος τα τραύματά του και να εξακολουθεί μέχρι σήμερα να πληρώνει τους μεγαλοτραπεζίτες με τους μισθούς του και τις συντάξεις του. Για άλλη μια φορά, οι κυβερνήσεις αποφάσισαν ποιοι θα είναι οι νικητές και ποιοι οι ηττημένοι.

Η απόφαση...

... των κυβερνήσεων να στηρίξουν τους δανειστές και όχι τους οφειλέτες έχει καταδικάσει την οικονομία, λένε πολλοί οικονομολόγοι. Οι μεγάλες τράπεζες που είναι διασωληνωμένες με τους κρατικούς προϋπολογισμούς στην πραγματικότητα δεν είναι παρά ζόμπι. Οσο κι αν τρέφονται σήμερα από το αίμα του κοσμάκη, δεν πρόκειται να επανέλθουν ποτέ στην πραγματική ζωή. Ομως εξακολουθούν να ελπίζουν ότι, ακόμη και αν επιδοθούν ξανά στην ίδια κερδοσκοπία που προκάλεσε την παγκόσμια οικονομική κρίση, πάλι οι κυβερνήσεις θα σπεύσουν να τις ξαναδιασώσουν, λέει στο «Χάφινγκτον Ποστ» ο Δημήτρης Παπαδημητρίου, πρόεδρος του ινστιτούτου Levy Economics. Στην περίπτωση των ΗΠΑ, η διάσωση των μεγαλοτραπεζιτών προκάλεσε τη λαϊκή οργή, επειδή η κυβέρνηση τούς έσωσε με τα λεφτά των απλών Αμερικανών. Ηταν πάρα πολύ μεγάλοι για να πεθάνουν.

Με την ίδια...

... λογική οι λαοί εξακολουθούν να πληρώνουν τη σωτηρία των μεγαλοκαρχαριών. Οι κυβερνήσεις πιστεύουν ότι «επειδή οι τράπεζες έχουν πάρα πολύ εκτεταμένες διασυνδέσεις μεταξύ τους, είναι υποχρεωμένες να τις βοηθήσουν», λέει ο Δημήτρης Παπαδημητρίου. «Ομως, αν πάρουμε τα νοικοκυριά στο σύνολό τους, έχουν κι αυτά τέτοιες διασυνδέσεις. Είναι και αυτά πάρα πολύ μεγάλα για να πεθάνουν». Και μπορεί να γίνουν πάρα πολύ επικίνδυνα.

Τα Νέα 26.08.2011

Του Ρούσσου Βρανά

Η ανυποληψία...

... στην οποία έχει περιπέσει η λεγόμενη «πολιτική τάξη» είναι ένα φαινόμενο σχετικά πρόσφατο. Παντού και πάντα υπήρξαν πολιτικοί που υπέκυπταν στον πειρασμό να εξυπηρετηθούν και αυτοί ενόσω υπηρετούσαν τον λαό, ακόμη και ένας Κολμπέρ ή ένας Ταλεϊράνδος, χωρίς όμως η Ιστορία να αμαυρώνει την εικόνα τους, αν η προσφορά τους στον λαό κρινόταν μεγαλύτερη από τις «αδυναμίες» τους.

Στην εποχή...

... που ο νόμος των αγορών έχει κυριαρχήσει στους νόμους των εθνών, κάτι έχει αλλάξει. Τα περιθώρια ελιγμών που έχουν απομείνει στις πολιτικές ηγεσίες είναι τόσο στενά, που ο πολιτικός τους λόγος μοιάζει σήμερα πια να μην έχει καμιά επαφή με την πραγματικότητα. Ετσι, τα οποιαδήποτε υλικά οφέλη που έτυχε κάποιοι από αυτούς να αποκτήσουν ως εκ της θέσεώς τους και που, αν είχαν παράξει πολιτικό έργο, θα μπορούσαν ίσως να είχαν παραβλεφθεί, σε ένα σύστημα μάλιστα όπου η διαφθορά είναι κάτι σχεδόν «φυσιολογικό», παίρνουν εύκολα τις διαστάσεις σκανδάλων. Το χειρότερο όμως είναι, όπως επισημαίνει ο γάλλος πολιτικός Ελί Αριέ στο περιοδικό «Μαριάν», πως ο λαός έχει τόσο πολύ εθιστεί σε αυτά, που έχει φτάσει να τα αντιμετωπίζει με μια γενική αδιαφορία: «Καθένας συνεχίζει τη ζωή του προσπαθώντας να λύσει τα προσωπικά του προβλήματα και αφήνοντας τους πολιτικούς να κάνουν τις μικρές ή μεγάλες κομπίνες τους στο παράλληλο σύμπαν στο οποίο ζουν και το οποίο είναι ασύμβατο με το σύμπαν των απλών ανθρώπων». Κάθε τόσο, ένα πυροτέχνημα όπως αυτό που πέταξε η γαλλική κυβέρνηση, αν θα πρέπει δηλαδή να μειωθούν οι αποζημιώσεις των υπουργών, έρχεται να επιτείνει τη γενική σύγχυση, ενισχύοντας την εντύπωση πως δεν φταίει το σύστημα αλλά τα πρόσωπα.

Η δημοκρατία...

... και η ελευθερία των αγορών είναι οι δύο όψεις του αυτού νομίσματος. Αυτό το ιδεολόγημα εξέθρεψε μια νέα γενιά πολιτικών. Οι «ελεύθερες αγορές» είναι το σήμα κατατεθέν της δημοκρατίας και γι' αυτό πρέπει να αφήνονται να λειτουργούν ανενόχλητες από τις (καλές ή κακές) κυβερνήσεις. Η παρεμπόδιση των αγορών αποτελεί παραβίαση των βασικών ελευθεριών. Ομως, αυτές οι αρχές, τις οποίες υπηρετεί πιστά το πολιτικό προσωπικό εδώ και μία τριακονταετία, δεν είναι μόνο απατηλές αλλά και αντιδημοκρατικές. Στη δημοκρατία, κάθε άτομο είναι μία ψήφος. Στην αγορά, κάθε ευρώ είναι μία ψήφος. Και όσα περισσότερα λεφτά έχει κανείς, τόσες περισσότερες ψήφους μπορεί να αγοράσει. Να λοιπόν γιατί η πολιτική έχει σήμερα αποπολιτικοποιηθεί τόσο πολύ.

Τα προγράμματα...

... των κομμάτων εξουσίας πριν από κάθε εκλογές είναι σαν να θέλουν να μας κάνουν να ξεχάσουμε πως, όποιος κι αν αναδειχθεί νικητής, θα εφαρμόσει την ίδια πολιτική με τον αντίπαλό του, όπως ακριβώς αυτή υπαγορεύεται από τις αγορές. Και να ξεχάσουν και τα ίδια πως κονταροχτυπιούνται, διεκδικώντας την αμφίβολη τιμή να εφαρμόσουν μια αντιλαϊκή πολιτική που το μόνο που εγγυάται είναι πως θα αργήσουν να ξαναδούν την εξουσία.

Τα Νέα 25.08.2011

Τι απέγινε η γεωργία

Του Μιχάλη Μοδινού

Η επιβίωση του έθνους πρέπει να αναζητηθεί στην ύπαιθρο

Είναι ενδιαφέρον ότι κανείς δεν ασχολείται πια με την ελληνική γεωργία. Εδώ που τα λέμε, ούτε στο πρόσφατο παρελθόν μιλούσαν και πολλοί επί της ουσίας. Οι απόηχοι της κρίσης του αγροτικού χώρου έφταναν στα αυτιά του κοινού όταν, στις εποχές των παχιών αγελάδων και αγροσυνδικαλιστών, καταλαμβάνονταν από τα τρακτέρ οι εθνικές οδοί, έκλειναν τα σύνορα της χώρας και η ιαχή «όλα τα κιλά όλα τα λεφτά» δονούσε τη χειμερινή ατμόσφαιρα. Οι διεκδικήσεις περιορίζονταν μονότονα στην εξασφάλιση των επιδοτήσεων και πολύ σπάνια άγγιζαν τα λεγόμενα διαρθρωτικά προβλήματα του τομέα, την εγκατάλειψη των ορεινών και ημιορεινών γαιών, την εξάντληση φυσικών πόρων όπως το νερό και το έδαφος, την υποβάθμιση του τοπίου, την έλλειψη ανταγωνιστικότητας των προϊόντων.

Τώρα ούτε καν αυτό. Γιατί άραγε; Ενας λόγος είναι ίσως ότι οι κατ' επάγγελμα γεωργοί κοντεύουν να μας τελειώσουν. Οι ιδιοκτήτες γεωργικής γης είναι πια ως επί το πλείστον κάτοικοι πόλεων, με άλλο κύριο επάγγελμα, που είτε εκμισθώνουν τις γαίες τους είτε προσλαμβάνουν μόνιμο και εποχικό προσωπικό για τη δουλειά στο χωράφι (κατά κανόνα αλλοδαπούς). Ενας άλλος λόγος είναι η μείωση της συμμετοχής της γεωργίας στο επίσημο ΑΕΠ της χώρας σε λιγότερο από 3%. Με την οικονομική συνεισφορά τόσο χαμηλή και την ανθρώπινη συμμετοχή να φθίνει ραγδαία, ο αγροτικός τομέας τείνει να μην απασχολεί τους πολλούς.

Και όμως τα πράγματα δεν θα έπρεπε να είναι έτσι. Πρώτα απ' όλα, η γεωργική δραστηριότητα αφορά τα 4/10 του εθνικού εδάφους. Στις εκτάσεις αυτές έχουν επενδυθεί υψηλότατα ποσά ήδη από τον Μεσοπόλεμο - σε άρδευση, αποστράγγιση, πρόσβαση, αποθηκευτικούς χώρους, εξηλεκτρισμό και τις συναφείς υποδομές. Επειτα, η συμβολή του τομέα στον εθνικό πλούτο υποτιμάται συστηματικά καθώς μεγάλο μέρος της γεωργικής παραγωγής αυτοκαταναλώνεται ή ανταλλάσσεται ακόμη και στις μέρες μας παράγοντας υψηλότατες αξίες χρήσης αλλά όχι αγοραία αξία.

Σκεφθείτε πόσες ελληνικές οικογένειες καταναλώνουν το ίδιο τους το λάδι ή το κρασί, πόσες διαθέτουν λαχανόκηπο και οπωρώνα στο εξοχικό ή προμηθεύονται παντοειδή γεωργικά προϊόντα απευθείας από τον παραγωγό χωρίς αυτά να καταγράφονται στους εθνικούς λογαριασμούς. Με άλλα λόγια, η γεωργία είναι πολύ σημαντικότερη για την πραγματική οικονομία από ό,τι εμφανίζεται στους εθνικούς λογαριασμούς.

Υπάρχει όμως και μια άλλη, ιδιαίτερα βαρύνουσα παράμετρος στους καιρούς που ζούμε. Η διατροφή είναι ανελαστική και οι αγοραίες τιμές συχνά δεν αντανακλούν την οριακή τιμή της. Αυτό γίνεται εμφανές σε περιόδους κρίσης. Ενα ποτήρι νερό από τη βρύση του σπιτιού μου έχει πρακτικά μηδενικό κόστος (και αντιστοίχως αξία), αλλά το ίδιο ποτήρι λ.χ. στη Σαχάρα θα είχε άπειρη αξία που θα απεικόνιζε την απόσταση μεταξύ ζωής και θανάτου. Το ίδιο ισχύει για ένα πιάτο φαΐ, κάτι γνωστό από τους προπάτορες κατά τα χρόνια της Κατοχής όταν αντάλλασσαν οικογενειακά κειμήλια για ένα αυγό. Με άλλα λόγια, και δεδομένων των συνθηκών, θα πρέπει να ξαναδούμε τη γεωργία ως τομέα που μπορεί να εξασφαλίσει την επιβίωση.

Αυτό φυσικά δεν είναι εύκολο. Μια ολόκληρη γενιά γαλουχήθηκε με φληναφήματα περί κοινωνίας της γνώσης, έστρεψε την πλάτη στις χειρωνακτικές εργασίες, λησμόνησε βασικές γνώσεις και δεξιότητες, έμαθε να μισεί το αγροτικό παρελθόν της. Ονειρεύτηκε και εν πολλοίς έζησε ελεύθερη και πλούσια ζωή. Τώρα τα πράγματα άλλαξαν. Η γεωργία μπορεί και πρέπει να ελκύσει και πάλι το ενδιαφέρον των νέων κυρίως ανθρώπων και η Κοινή Αγροτική Πολιτική βοηθά προς αυτή την κατεύθυνση. Οι καλλιέργειες μπορεί να γίνουν καινοτόμες και παραγωγικές, το τοπίο να προστατευθεί, η μονοκαλλιέργεια να περιορισθεί, η βιοποικιλότητα να περισωθεί, οι δραστηριότητες της υπαίθρου να γίνουν πολυσθενείς συνδεόμενες με τον τουρισμό και τη μεταποίηση. Αν θέλετε, αυτός μοιάζει να είναι και ο μονόδρομος που θα βοηθήσει το έθνος να επιβιώσει, λιτότερα ίσως από το πρόσφατο παρελθόν, πάντως να επιβιώσει. Πολλώ μάλλον που παγκοσμίως υπάρχει μια τάση αύξησης της τιμής των αγροτικών προϊόντων λόγω τόσο του υπερπληθυσμού όσο και της κλιματικής αλλαγής.

Η γεωργία πρέπει λοιπόν να ξαναγίνει «μόδα», ενσωματώνοντας τώρα πια τόσο την άφθονη έρευνα που έχει επενδυθεί σε αυτήν όσο και το τεράστιο άνεργο δυναμικό (συχνά υψηλού μορφωτικού επιπέδου) που διαθέτει η χώρα.

Ο Μιχάλης Μοδινός είναι περιβαλλοντολόγος

και συγγραφέας

Τα Νέα 25.08.2011

Του Ρούσσου Βρανά

Γεμάτη επιστροφές...

... είναι η ζωή μας. Η βιομηχανία επιστρέφει στο 1950, η ανεργία στο 1960, το βιοτικό επίπεδο στο 1970. Με μια ακόμη επιστροφή, σε χρόνια πολύ πιο σκοτεινά, ισοδυναμεί η απαίτηση της γερμανίδας υπουργού Εργασίας Φον ντερ Λέγεν, επίδοξης διαδόχου της Μέρκελ, να διαρπάζουν οι πλούσιες χώρες του ευρώ τον χρυσό και τις κρατικές περιουσίες των υπερχρεωμένων χωρών του.

Με μια επιστροφή...

... στην Ιστορία, ο Ράιαν Αβεντ δημοσίευσε τις προάλλες στο περιοδικό «Εκόνομιστ» ένα σενάριο στο οποίο παραλληλίζει την Ευρώπη του σήμερα με την Ευρώπη πριν από 80 χρόνια. Σκηνή πρώτη: η ίδρυση μιας νομισματικής ένωσης πανηγυρίζεται ως ορόσημο για την ευρωπαϊκή συνεργασία. (Σήμερα, το ευρώ του Χέλμουτ Κολ. Τότε, η επαναφορά του χρυσού κανόνα, στο πλαίσιο της γαλλογερμανικής προσέγγισης). Σκηνή δεύτερη: συσσώρευση μακροοικονομικών ανισορροπιών μετά την ίδρυση της νομισματικής ένωσης. (Σήμερα, η εισροή κεφαλαίων στις ασθενέστερες χώρες του ευρώ, που χρηματοδότησαν την κατανάλωση με χρέη. Τότε, η χρηματοδοτημένη με χρέη οικονομική άνθηση της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης). Σκηνή τρίτη: ξαφνική διακοπή της ροής κεφαλαίων λόγω παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Οι οικονομίες που αναπτύσσονταν με δανεικά, έμειναν πίσω. (Σήμερα, οι ασθενέστερες χώρες του ευρώ από το 2009. Τότε, η Γερμανία της Βαϊμάρης από το 1929). Σκηνή τέταρτη: απόπειρες να τιθασευτεί η κρίση με μέτρα λιτότητας και πακέτα χρηματοδότησης ώστε να αποφευχθούν χρεοκοπίες και να διατηρηθεί η νομισματική ένωση. (Σήμερα, τα πακέτα διάσωσης που συνοδεύονται από εσωτερικές υποτιμήσεις των μισθών. Τότε, οι πολιτικές λιτότητας του καγκελάριου Μπρούνινγκ). Τις συνέπειες από τις πολιτικές της Ευρώπης του 1930 τις γνωρίζουμε από τα ιστορικά βιβλία. Τις συνέπειες από τις πολιτικές της Ευρώπης του σήμερα δεν τις είδαμε όλες, αφού θα μας ακολουθούν για πολλά χρόνια ακόμη.

Γνωρίζουμε...

... όμως πού κατέληξε αυτό το ιστορικό σενάριο. Οι χώρες που χρωστούσαν χρεοκόπησαν. Οχι μόνο η ναζιστική Γερμανία, αλλά και η Βρετανία και η Γαλλία. Και η νομισματική ένωση διαλύθηκε ατάκτως. Η παγκόσμια οικονομία ξαναστάθηκε στα πόδια της το 1934. Ομως, η δημοκρατία είχε πια καταλυθεί στη Γερμανία. Ποιο είναι το πολιτικό συμπέρασμα από όλα αυτά; Το διατυπώνει ο γερμανός οικονομολόγος Χένρι Κάσπαρ: «Αν οι Ευρωπαίοι θέλουν να επιστρέψουν στα χρόνια που μισούσαν ο ένας τον άλλο, ο καλύτερος τρόπος για να το πετύχουν είναι να μετατρέψουν τις σχέσεις μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών σε σχέσεις δανειστή και οφειλέτη, όπως ακριβώς είχε συμβεί με τις γερμανικές επανορθώσεις που επιβλήθηκαν μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο».

Κάτι τέτοιο...

... συμβαίνει σήμερα με τις μεταρρυθμίσεις που απαιτούν από τις χρεωμένες χώρες για να τις σώσουν. Συναντούν τόσες εσωτερικές αντιδράσεις, που είναι πολιτικά αδύνατον να εφαρμοστούν. Και το χειρότερο, κάποιες από αυτές απαιτούνται ως αντάλλαγμα για δάνεια από δανειστές που δεν είναι ιδιαίτερα αγαπητοί από τους χρεωμένους λαούς. Γι' αυτό, απαιτήσεις σαν της Φον ντερ Λέγεν δεν είναι παρά θρυαλλίδες στα θεμέλια της Ευρώπης.

Τα Νέα 09.08.2011

Ελλάς-Ιταλία-Μελαγχολία

Ενδεχομένως η οικονομική κρίση που γονατίζει αυτή τη στιγμή την Ιταλία να έχει τα ίδια ή παρεμφερή συμπτώματα με την αδυναμία δανεισμού που ανάγκασε την Ελλάδα να προσφύγει στην τρόικα.
Υπάρχει όμως ένα στοιχείο που κάνει τη διαφορά ανάμεσα στις δύο περιπτώσεις: η αντίδραση των ταγών της οικονομίας. Ο τρόπος δηλαδή με τον οποίο οι μεγάλοι επιχειρηματίες των δύο χωρών αντέδρασαν ενώπιον του φάσματος της οικονομικής καταστροφής. Πώς τοποθετήθηκαν απέναντι στο ενδεχόμενο να προσχωρήσει η χώρα τους σε διεθνείς συμφωνίες με επαχθείς όρους.

Για τη στάση του ιταλικού επιχειρηματικού κόσμου υπάρχουν λεπτομέρειες στο ρεπορτάζ των «ΝΕΩΝ» στη σελίδα 10.
Η ουσία απλή και διαυγής.
«Αν η Ιταλία χρειάζεται τη βοήθειά μας, είμαστε εδώ».
Δεν είναι απλώς μία μεγαλόστομη διακήρυξη.
Οι επιχειρήσεις που υπογράφουν προσφέρονται να αγοράσουν ιταλικά ομόλογα για να βοηθήσουν τη χώρα.
Χωρίς πρόθεση να αποδοθεί σ’ αυτή την πρωτοβουλία μεγαλύτερη αξία από όση έχει, η σύγκριση με την ημέτερη επιχειρηματική τάξη είναι αναπόφευκτη.
Και οδηγεί σε μελαγχολία.
Γιατί καμία ανάλογη οργανωμένη κίνηση δεν έγινε στην Ελλάδα από την περίφημη ιδιωτική πρωτοβουλία.
Πέραν των δηλώσεων και ανακοινώσεων των συλλογικών φορέων του χώρου, οι επιχειρήσεις περισσότερο ζητούν παρά προσφέρουν σε αυτή τη δύσκολη περίοδο.
Αρκετοί επιχειρηματίες θεώρησαν καλό να προστατεύσουν τα συμφέροντά τους μεταφέροντας την έδρα ή τις εγκαταστάσεις τους σε διπλανές χώρες.
Αλλοι βρήκαν ηθικό και έντιμο να μεταφέρουν και τις καταθέσεις τους σε τράπεζες του εξωτερικού, για να αισθανθούν ασφαλείς και ανεπηρέαστοι από την κρίση.
Και σε πολλές περιπτώσεις, όσοι έκλεισαν εργοστάσια επί ελληνικού εδάφους ή έβγαλαν τα λεφτά τους στο εξωτερικό, ζητούν και τα ρέστα:
Διαμαρτύρονται γιατί δεν τους χρηματοδοτεί το τραπεζικό σύστημα.
Ενδεχομένως υπάρχουν ευπατρίδες της οικονομίας που θα υποστήριζαν πρόθυμα μια τέτοια πρωτοβουλία, αν είχε οργανωθεί εγκαίρως και με κατάλληλο τρόπο.
Αλλά αυτό δεν απαλλάσσει όσους απέφυγαν να κάνουν αυτό που κάνουν τώρα οι Ιταλοί από το ηθικό βάρος μιας φράσης που είπε κάποτε ο Τζον Κένεντι:
- Μη ρωτάς τι έκανε η πατρίδα σου για σένα, αλλά τι κάνεις εσύ για την πατρίδα σου.

Τα Νέα/Le Monde 09.08.2011

Το χρέος, η κυριαρχία και ο Αλεξανδρινός

Αυτό που αισθάνονται σήμερα πολλοί Ελληνες έχει περιγραφεί με προφητική ακρίβεια από τον μεγαλύτερο σύγχρονο έλληνα ποιητή, τον Κωνσταντίνο Καβάφη (1863-1933), σε ένα ποίημα με τίτλο «Εν μεγάλη Ελληνική αποικία, 200 π.Χ.», γραμμένο το 1928:

«(...) ίσως, καθώς νομίζουν ουκ ολίγοι, να έφθασε ο καιρός / να φέρουμε Πολιτικό Αναμορφωτή. / Ομως το πρόσκομμα κ' η δυσκολία / είναι που κάμνουνε μια ιστορία / μεγάλη κάθε πράγμα οι Αναμορφωταί / αυτοί. (...) Για κάθε τι / για το παραμικρό ρωτούνε κ' εξετάζουν, κ' ευθύς στον νου τους ριζικές μεταρρυθμίσεις βάζουν, / με την απαίτησι να εκτελεσθούν άνευ αναβολής. / Εχουνε και μια κλίσι στες θυσίες».

Καθώς η Ελλάδα βρέθηκε στο χείλος της χρεοκοπίας, όλοι έσφιξαν τη ζώνη. Το κράτος μείωσε πολύ το έλλειμμά του πέρυσι, από 15,4% σε 10,5% του ΑΕΠ. Αλλά αυτό δεν αρκεί. Η κυβέρνηση υποχρεώθηκε να εφαρμόσει ένα δεύτερο σχέδιο λιτότητας. «Κι όσο στον έλεγχό τους προχωρούνε, / βρίσκουν και βρίσκουν περιττά, και να παυθούν ζητούνε• / πράγματα που όμως δύσκολα τα καταργεί κανείς», έγραφε ακόμη ο Καβάφης, ο ποιητής της Αλεξάνδρειας.Από την αρχή της σύγχρονης Ελλάδας, το 1830, οι «μεγάλες δυνάμεις» επιβλέπουν τα συμφέροντα του νεαρού έθνους, το οποίο γεννιέται χρεωμένο. Το νέο κράτος πρέπει να τους ξεπληρώσει τη βοήθεια που προσέφεραν κατά την ελληνική Επανάσταση. Συνεννοούνται για να επιβάλουν ως βασιλιά των Ελλήνων τον γιο του βασιλιά της Βαυαρίας, τον Οθωνα, ο οποίος φέρνει πολλούς συμπατριώτες του για να διοικήσουν τη χώρα. «Τα εισοδήματα του Κράτους είναι σχεδόν ανύπαρκτα», γράφει ο ιστορικός Νικόλας Μπλουδάνης στο βιβλίο του «Ελληνικές χρεοκοπίες: ένα ιστορικό πεπρωμένο;» (στα γαλλικά από τις Εκδόσεις Xerolas). «Η Ελλάδα δεν μπορεί συνεπώς να επιβιώσει χωρίς μια διαρκή χρηματική βοήθεια από τις προστάτιδες δυνάμεις, με τη μορφή δανείων που καταλήγουν να διογκώνουν υπέρμετρα το εξωτερικό χρέος της χώρας».

«Το ελληνικό κράτος εξακολουθεί άραγε να είναι ανεξάρτητο, όταν οι εμπειρογνώμονες της "τρόικας" έρχονται κάθε μήνα να ελέγξουν την εφαρμογή των προσταγών τους;», αναρωτιέται η Ζοέλ Νταλέγκρ, καθηγήτρια στο Εθνικό Ινστιτούτο Ανατολικών Γλωσσών και Πολιτισμών (INALCO) στο βιβλίο της «Η άγνωστη Ελλάδα του σήμερα» (Εκδόσεις L'Harmattan). Ο πρόεδρος του Eurogroup Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ το παραδέχθηκε εξηγώντας, στις αρχές Ιουλίου, ότι «η κυριαρχία θα περιοριστεί πολύ».

Αυτή η διεθνής κηδεμονία θα διαρκέσει όσο χρόνο χρειαστεί για την αποπληρωμή του δανείου, που μπορεί να φτάσει τα τριάντα χρόνια. Η τρόικα και η ελληνική κυβέρνηση διαβεβαιώνουν πως η οικονομική κατάσταση θα βελτιωθεί. Ομως εξέχοντες οικονομολόγοι αμφιβάλλουν. Ο ελληνικός πληθυσμός φοβάται ότι κάνει θυσίες για το τίποτε.Ο Κωνσταντίνος Καβάφης διερμηνεύει και αυτές τις ανησυχίες: «Κι όταν, με το καλό, τελειώσουνε την εργασία, / κι ορίσαντες και περικόψαντες το παν λεπτομερώς, / απέλθουν, παίρνοντας και την δικαία μισθοδοσία, / να δούμε τι απομένει πια, μετά / τόση δεινότητα χειρουργική».

Τα Νέα/Le Monde 09.08.2011

Ο φαύλος κύκλος του πολέμου στη Σομαλία

Του Bernard Juan

Πάνω από είκοσι χρόνια φρίκης, πείνας, σφαγών, επιδημιών, άγνοιας, αυθαιρεσιών, βιασμών, θανάτων, βρώμικου χρήματος: ο λόγος που ο πόλεμος διαρκεί τόσον καιρό στη Σομαλία δεν είναι ότι βολεύει για κάποιους λόγους τους Σομαλούς, αλλά ότι αντίπαλες δυνάμεις έχουν συμφέρον να διαρκέσει όσο το δυνατόν περισσότερο.

Η κατασκευή και πώληση όπλων είναι μια δουλειά σαν όλες τις άλλες σε έναν κόσμο όπου η ελευθερία αφορά πρωτίστως τα αγαθά και σπανίως τους ανθρώπους. Οι Σομαλοί ζουν αυτή την πραγματικότητα σε καθημερινή βάση. Ο λαός αυτός είναι κλεισμένος σε μια φυλακή με ανοιχτό ουρανό, από την οποία μόνο οι πιο ευκατάστατοι ή πιο τυχεροί μπορούν να δραπετεύσουν για να πάνε σε μια άλλη φυλακή, από την άλλη πλευρά των συνόρων: στους προσφυγικούς καταυλισμούς της Κένυας, της Υεμένης ή της Αιθιοπίας, όπου οι πολιτικοί «πουλάνε» φιλανθρωπία.

Τα μέσα ενημέρωσης μας δείχνουν κάθε τόσο τη φρίκη αυτών των καταυλισμών, αλλά δεν είναι παρά ο αφρός μιας θάλασσας που κανείς δεν θέλει πια να δει. Τα μέσα ενημέρωσης, οι ανθρωπιστικές οργανώσεις, ο Οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών δεν έχουν πλέον πρόσβαση στη Νότια Σομαλία. Μεταδίδουν ειδήσεις που προέρχονται από άλλους. Οι Σεμπάμπ («νεαροί») απαγορεύουν την πρόσβαση του Παγκόσμιου Επισιτιστικού Προγράμματος στη Νότια Σομαλία όχι από έλλειψη ανθρωπιάς, αλλά για να μπορούν να οργανώνουν τη μεταφορά, αποθήκευση και διανομή της ανθρωπιστικής βοήθειας προς όφελός τους. Το ίδιο έκαναν και οι πολέμαρχοι όταν ήλεγχαν αυτά τα εδάφη.

Γιατί το θερμόμετρο βρίσκεται σήμερα ξαφνικά στο κόκκινο; Με το ερώτημα αυτό συνδέονται πολλά άλλα ερωτήματα. Τι θα απογίνει η Μεταβατική Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση, που απέτυχε πλήρως και η θητεία της έληξε χωρίς να υπάρξει η παραμικρή προοπτική ειρήνευσης στη χώρα; Τι συμβαίνει με τη δύναμη Αταλάντη, που κοστίζει περισσότερο από τα ταμεία για την καταπολέμηση της πείνας; Ποια θα είναι η τύχη της Amisom (της δύναμης δηλαδή που διατηρεί η Αφρικανική Ενωση στη Σομαλία), η οποία είναι παγιδευμένη στο Μογκαντίσιου ανάμεσα στο αεροδρόμιο και στο προεδρικό μέγαρο, σε μια στιγμή που οι αφρικανικές ειρηνευτικές δυνάμεις είναι αναγκαίες σε πολλά σημεία της ηπείρου; Σε τι χρησιμεύουν οι αμερικανικές στρατιωτικές δυνάμεις που σταθμεύουν στα σύνορα με την Κένυα και τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη που πετούν διαρκώς πάνω από τη Νότια Σομαλία και κάθε τόσο εκτοξεύουν μερικές βόμβες; Από ποιον εξοπλίζονται σε μόνιμη βάση οι αντιμαχόμενες φατρίες; Γιατί θέλουν να μας κάνουν να πιστέψουμε ότι οι Σεμπάμπ είναι ενωμένοι και συνδέονται με την Αλ Κάιντα; Γιατί η διεθνής κοινότητα δεν επανεξετάζει τα σύνορα που ορίστηκαν αυθαίρετα μετά το τέλος της αποικιοκρατίας;

Σε έναν κόσμο όπου οι ισχυροί οργανώνουν ή διαχειρίζονται τη βία προς όφελός τους, είναι παράδοξο να μην καταλαβαίνουν ότι το ίδιο θέλουν να κάνουν και οι Σομαλοί. Ή οι Αφγανοί. Αν στις ανεπτυγμένες χώρες η διαφθορά και η απληστία αποτελούν ένα «σπορ» των ελίτ, στη Σομαλία σε αυτό το σπορ επιδίδονται οι μάζες.

Ο Μπερνάρ Ζουάν είναι μέλος των Γιατρών του Κόσμου

Τα Νέα 09.08.2011

"Η παρακμή των ΗΠΑ έχει αρχίσει"

Επιμέλεια: Περικλής Δημητρολόπουλος

Ο ιστορικός Πολ Κένεντι βλέπει το «κραχ» ως σύμπτωμα της αργής πτώσης της υπερδύναμη
^«Η υποβάθμιση της Αμερικής από τη Standard & Poor's θα έπρεπε να χαιρετιστεί. Εύχομαι να προχωρήσουν σε μια τέτοια κίνηση και οι άλλοι δύο οίκοι αξιολόγησης ώστε να υποχρεωθούν Δημοκρατικοί και Ρεπουμπλικανοί να λάβουν πραγματικά μέτρα, όχι βραχυπρόθεσμα αλλά σε βάθος χρόνου. Υπάρχει απόλυτη ανάγκη να γίνει κάτι τέτοιο, όπως και στην Ευρώπη». Την εκτίμηση αυτή καταθέτει σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Κοριέρε ντελα Σέρα» ο διάσημος βρετανός ιστορικός Πολ Κένεντι, συγγραφέας του μπεστ σέλερ «Η άνοδος και η πτώση των μεγάλων δυνάμεων». Μια αναθεωρημένη έκδοση του πιο γνωστού έργου του πρόκειται να κυκλοφορήσει τον Ιανουάριο του 2013 με αφορμή τη συμπλήρωση 25 χρόνων από την πρώτη έκδοση. Αλλά, όπως δηλώνει, σε αυτήν τη δεύτερη έκδοση δεν θα αλλάξει πολλά. «Σε ό,τι αφορά την Αμερική, θα παρατηρώ ότι η σημερινή κρίση επιβεβαιώνει την παρακμή της. Το μόνο που μπορούν να κάνουν οι ηγέτες της επομένως είναι να διαχειριστούν έξυπνα αυτήν την παρακμή, έτσι ώστε να προχωρήσει όσο πιο σταδιακά γίνεται και να γίνει κατά το δυνατόν υποφερτή» σημειώνει.

Ο Πολ Κένεντι θεωρεί φυσιολογική εξέλιξη την υποβάθμιση της αμερικανικής οικονομίας. «Το χρέος των ΗΠΑ εκτινάχθηκε στη δεκαετία του '80 επειδή ο Ρεπουμπλικανός πρόεδρος Ρόναλντ Ρίγκαν μείωσε πολύ τους φόρους και αύξησε υπερβολικά τις αμυντικές δαπάνες. Στη δεκαετία του '90 ο Δημοκρατικός πρόεδρος Κλίντον κατάφερε να δημιουργήσει πλεόνασμα. Αλλά με τον υιό Μπους και τον Ομπάμα το έλλειμμα ανέβηκε στα ύψη. Υπό τον Ομπάμα, που κληρονόμησε από τον Μπους την οικονομική καταστροφή του 2008, το χρέος τριπλασιάστηκε. Το επίπεδο όπου βρίσκεται σήμερα είναι απαράδεκτο». Σύμφωνα με τον βρετανό ιστορικό, ο αμερικανός πρόεδρος έκανε ό,τι του υπέδειξαν οι σύμβουλοί του: για να αναθερμάνει την οικονομία τύπωσε νόμισμα και εξέδωσε κρατικά ομόλογα τα οποία απέκτησαν χώρες όπως η Κίνα και η Ιαπωνία. «Απαιτούνται όμως θυσίες, όπως είναι η αύξηση των φόρων, ακόμη και αν οι Ρεπουμπλικανοί είναι αντίθετοι». Παρά τον απαισιόδοξο τόνο, ο Κένεντι πιστεύει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα καταφέρουν να ξεπεράσουν την κρίση. «Δεν ξέρω με ποιον τρόπο, αυτός θα εξαρτηθεί από την πολιτική και εκλογική αναμέτρηση των επόμενων 18 μηνών», δηλώνει. Η πεποίθηση στις αρχές της χιλιετίας ότι οι ΗΠΑ θα κυριαρχούσαν και τον 21ο αιώνα ήταν επομένως μια ουτοπία; Ο Πολ Κένεντι κάνει μια διευκρίνιση σε αυτό το σημείο: «Η παρακμή μιας μεγάλης δύναμης είναι σχετικό μέγεθος. Η Αμερική θα συνεχίσει να εξαπλώνεται αλλά λιγότερο από την Κίνα και σε μικρότερο βαθμό σε σχέση με το παρελθόν της. Είναι γεγονός ότι η διάρκεια των αυτοκρατοριών μειώνεται όλο και περισσότερο. Αλλά πάντως η περίοδος της παρακμής μπορεί να διαρκέσει αιώνες. Η αυτοκρατορία των Αψβούργων άρχισε να παρακμάζει 300 χρόνια πριν από την κατάρρευσή της».

Η ΔΥΣΗ. Σύμφωνα με τον διάσημο ιστορικό, η παρακμή της Δύσης δεν είναι μόνο οικονομική. Μαζί παρακμάζει και ο δυτικός πολιτισμός. «Εως και λίγα χρόνια πριν, θεωρούσαμε ότι όλος ο κόσμος θα ενστερνιζόταν τις δυτικές αξίες. Αυτό δεν συνέβη. Υπάρχουν λαοί που φαίνεται να προτιμούν αυταρχικά καθεστώτα ή ερμηνεύουν τη δημοκρατία με διαφορετικό τρόπο. Πρέπει λοιπόν να ξανασκεφτούμε τις διδαχές του Ρουσό, του Στιούαρτ Μιλ, του Κέινς, των δασκάλων της κοινωνίας μας και της οικονομίας μας. Οι κρίσεις του 2008 και του 2011 είναι παγκόσμιες αλλά τις προκαλέσαμε εμείς, και εμείς πρέπει να δώσουμε ένα τέλος. Εάν δεν το κάνουμε, θα επισπεύσουμε την παρακμή μας».

Τα Νέα 09.08.2011

Του Ρούσσου Βρανά

Θα έρθει...

... ίσως καιρός που τα ρεπορτάζ από τις πρωτεύουσες του δυτικού κόσμου θα μοιάζουν πιο πολύ με πολεμικές ανταποκρίσεις: θα περιγράφουν οδομαχίες σώμα με σώμα και θα μετρούν νεκρούς και τραυματίες.

Το τοπίο...

... που αφήνουν πίσω τους οι μαζικές νυχτερινές ταραχές στο Λονδίνο μοιάζει με πολεμική ζώνη. Κάθε πρωί, όταν πια οι εμπόλεμοι έχουν αποσυρθεί, οι κάτοικοί του προσπαθούν να συνεχίσουν τη ζωή τους μέσα στα αποκαΐδια. Και ξανάρχονται στον νου τους οι εικόνες από τις ταραχές του Μπροντγουότερ Φαρμ, που είχαν πυρπολήσει εκείνη τη γειτονιά, πριν από 26 χρόνια. Το 1985 η Θάτσερ έβγαζε τη Βρετανία από μία ακόμη ύφεση, στην οποία είχε βυθιστεί στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Ολοι οι οικονομικοί δείκτες είχαν αρχίσει πια να ευημερούν, όλοι εκτός από έναν: την ανεργία, που επέμενε, όπως επιμένει και σήμερα, μαζί με τη σκληρή λιτότητα. Η αφορμή για τις ταραχές του Τότεναμ ήταν ο φόνος ενός εικοσιεννιάχρονου πατέρα τεσσάρων παιδιών από αστυνομικούς. Ομως, τα βαθύτερα αίτιά τους είχαν εντοπιστεί νωρίτερα. Στις αρχές του χρόνου, η εφημερίδα «Γκάρντιαν» δημοσίευε μία έκθεση για τις συνέπειες της λιτότητας, που κατέληγε στο εξής μήνυμα: «Μετά το κλείσιμο δεκατριών κέντρων νεότητας, εκφράζονται φόβοι πως θα ξεσπάσουν βίαιες συγκρούσεις με πρωταγωνιστές τους νέους στους δρόμους του Βόρειου Λονδίνου». Η βρετανική κοινωνία είναι σήμερα μία από τις πιο άνισες του δυτικού κόσμου. Και καθώς καταρρέει η κοινωνική συνοχή, οι ταραχές αναμένεται να γίνουν ένα σύνηθες φαινόμενο της καθημερινής ζωής. Οπως είχε πει ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, «οι ταραχές είναι η γλώσσα εκείνων που δεν μπορεί να ακουστεί η φωνή τους».

Και φαίνεται...

... πως εκείνοι που δεν μπορούν να ακουστούν πληθαίνουν συνεχώς, όχι μονάχα στην Ευρώπη αλλά και στις ΗΠΑ. Εκεί μόλις το 17% των ψηφοφόρων πιστεύουν ότι η αμερικανική κυβέρνηση έχει τη συναίνεση των κυβερνωμένων, σύμφωνα με δημοσκόπηση που έκανε το Ινστιτούτο Ράσμουσεν τις δύο πρώτες ημέρες του μήνα, πριν ακόμη υποβαθμιστεί η πιστοληπτική ικανότητα της χώρας. Το 69% πιστεύει το αντίθετο. Το ποσοστό αυτών που πίστευαν ότι η αμερικανική κυβέρνηση έχει τη λαϊκή συναίνεση ήταν στο 23% τον Μάιο. Σήμερα βρίσκεται στο χαμηλότερο σημείο που μετρήθηκε ποτέ. Οι περισσότεροι Αμερικανοί δεν εμπιστεύονται ούτε τους τοπικούς τους βουλευτές και γερουσιαστές που στέλνουν στο Κογκρέσο. Θα προτιμούσαν να τους αλλάξουν όλους. Ομως, εκείνο που κάνει μεγαλύτερη εντύπωση είναι το πόσο απέχει η αίσθηση της πολιτικής ελίτ για τα πράγματα, από την αίσθηση λαού: το 55% της πολιτικής τάξης πιστεύει πως η κυβέρνηση έχει τη λαϊκή συναίνεση, μολονότι το 77% των ψηφοφόρων των δύο μεγάλων κομμάτων πιστεύουν το αντίθετο.

Ο δηµοσκόπος...

... Πάτρικ Καντέλ θεωρεί αυτά τα ευρήματα πρωτοφανή. «Ισως να βρισκόμαστε μπροστά σε μια προεπαναστατική κατάσταση», λέει. «Ολα είναι ρευστά. Και υπάρχει μια θάλασσα οργής που ξεχειλίζει».

Τα Νέα 29.07.2011

Το αντίδοτο στην κρίση κρύβεται στην ελληνική γη

Ρεπορταζ: Πέτρος Στεφανής

Είναι οι αγρότες που τολμούν το παραπάνω βήμα, δοκιμάζουν την τύχη τους σε καλλιέργειες ή εκτροφές λιγότερο διαδεδομένες. Τουλάχιστον στο ξεκίνημά τους οι περισσότεροι ρισκάρουν. Με μικρή ή χωρίς καθόλου επιδότηση, δεν το βάζουν κάτω ούτε τώρα, με το γενικότερο οικονομικό στρίμωγμα. Αντιθέτως, έχουν εξασφαλισμένη τη σταθερή πελατεία τους, κυρίως στις αγορές του εξωτερικού...

Βρήκαν τον τρόπο τους να έχουν μόνιμη και αποδοτική δουλειά, ειδικά όταν και η φύση συμμαχεί μαζί τους. Είκοσι δύο από τους αγρότες του Εβρου στο χωριό Τυχερό ενώνουν χρόνια τώρα τις δυνάμεις τους. Καλλιεργούν εκλεκτά λευκά σπαράγγια που γίνονται ανάρπαστα στο Μόναχο. Υπό νορμάλ ρυθμούς, καταφέρνουν και βγάζουν ώς και εννιακόσιους τόνους (!) ετησίως.

«Για εμάς δεν περισσεύει τίποτα! Ολα καταλήγουν νωπά εκτός συνόρων, μια και θεωρούνται ο βασιλιάς των κηπευτικών! Τα καλλιεργούμε συστηματικά από το 1994, οπότε και συστήσαμε τον Αγροτικό Συνεταιρισμό Κοινής Γεωργικής Εκμετάλλευσης Τυχερού. Από τότε τα στέλνουμε σε δύο μεγάλες γερμανικές αλυσίδες σούπερ μάρκετ. Μας τα προπληρώνουν, αφού υπογράφουμε κάθε χρόνο και νέο συμβόλαιο μαζί τους. Αυτομάτως, και εμείς έχουμε σίγουρους πελάτες, και μάλιστα στην πιο κεντρική αγορά της Ευρώπης», λέει στα «ΝΕΑ» ο Θανάσης Μαλτεπιώτης, ταμίας του συνεταιρισμού.

Από κοινού με τρεις συναδέλφους του διαθέτουν τα 160 από τα 1.100 στρέμματα φυτειών σπαραγγιού στην περιοχή, σε σύνολο 6.500 στον νομό και 35.000 πανελλαδικά. Σαράντα εργάτες έχουν αναλάβει τη φροντίδα και συγκομιδή των βλασταριών τους. «Είναι ευαίσθητο προϊόν και θέλει προσοχή. Πρέπει να τοποθετήσουμε και νάιλον περιμετρικά για να τα προστατέψουμε από δυνατές βροχές και ηλιοφάνειες. Και τα έξοδά μας είναι αυξημένα κατά τον τελευταίο χρόνο. Δαπανούμε ώς και 900 ευρώ ετησίως ανά στρέμμα», επισημαίνει.

Στον Εβρο ωστόσο ποντάρουν - λένε - στο συγκριτικό πλεονέκτημά τους. «Μας ευνοούν τα εδάφη μας, οι αμμώδεις περιοχές που βρέχονται από τον μεγάλο ποταμό μας. Από κει και πέρα, στη δουλειά μας παίζει μεγάλο ρόλο και η τύχη: πέρυσι χάσαμε σχεδόν τη μισή σοδειά μας από πλημμύρες. Αν πάντως δεν έχουμε τέτοια προβλήματα και ξεκινήσουμε έγκαιρα τον Απρίλιο το μάζεμα, τότε πραγματικά αξίζει ο κόπος. Πιάνουμε τιμές ώς και 12 ευρώ το κιλό, όταν οι Γερμανοί δεν έχουν και δικά τους σπαράγγια σε αφθονία. Στη χειρότερη περίπτωση, θα αρκεστούμε στα 2,5 - 4 ευρώ το κιλό», τονίζει.

Σαλιγκάρια που… σουλατσάρουν! Ο πρώτος ελληνικός Συνεταιρισμός Σαλιγκαροτρόφων είναι γεγονός. Ιδρύθηκε πρόσφατα, με έδρα τα Γεφύρια Καρδίτσας, με σκοπό την ανάπτυξη του κλάδου. Αριθμεί 23 μέλη, εκ των οποίων τα 10 είναι και ιδιοκτήτες εκτροφείων. Και δεν είναι μόνο η Θεσσαλία που έχει στο πιάτο της μαγειρευτά γαστερόποδα. Ανάλογους μεζέδες για… καλοφαγάδες λανσάρει από φέτος στο χωριό Μαρίνα της Φλώρινας ο 33χρονος Κώστας Βασιλείου. Πατέρας δύο παιδιών, άφησε στην άκρη εδώ και είκοσι ένα μήνες τη δουλειά τού λογιστή και άλλαξε εντελώς πορεία. Μια εκπομπή σχετική με σαλιγκάρια που είδε τυχαία στην τηλεόραση αποδείχθηκε καθοριστική.

«Από εκείνη τη στιγμή άρχισα να ψάχνω τους διάφορους τρόπους εκτροφής. Αυτό που κυρίως με κέρδισε στη μέθοδο του ανοικτού βιολογικού κύκλου είναι αυτή η άμεση επαφή με τη φύση: τα σαλιγκάρια μου εκτρέφονται στο χωράφι, σαν να μεγάλωναν ελεύθερα στην ύπαιθρο, μέχρι να ωριμάσουν για δώδεκα μήνες και να συλλεχθούν. Οπως κι όλες οι επενδύσεις, βέβαια, το ρίσκο για πιθανό απρόοπτο είναι υπαρκτό. Με τη σημαντική διαφορά, ωστόσο, πως στην περίπτωσή μας δεν υπάρχει το άγχος των πωλήσεων, διότι η ζήτησή τους είναι δεδομένη: πριν ακόμα από την εγκατάσταση του εκτροφείου μας, υπογράψαμε συμβόλαιο απευθείας με το Διεθνές Ινστιτούτο Σαλιγκαροτροφίας που εδρεύει στην Ιταλία. Μέσω αυτού, λοιπόν, εμείς έχουμε στη διάθεσή μας τη σωστή καθοδήγηση - τεχνογνωσία του για 35 χρόνια, ενώ και το Ινστιτούτο δεσμεύεται να αγοράζει την παραγωγή μας», σημειώνει.

Η δαπάνη για κάθε στρέμμα του ανήλθε περίπου στις 4.000 ευρώ. Στα δέκα που έχει διαθέσιμα σήμερα για να… σουλατσάρουν τα σαλιγκάρια του αρκεί η προσωπική εργασία του ή και επιπλέον ένα άτομο να τα φροντίζει.

«Σίγουρα χρειάζεται εργατικότητα και μεθοδικότητα. Η σαλιγκαροτροφία είναι επιστήμη, όχι το μάννα εξ ουρανού που θα μας βοηθήσει να γίνουμε πλούσιοι χωρίς συστηματική ενασχόληση», ξεκαθαρίζει. Στην πρώτη παραγωγική σεζόν του, φέτος, αναμένει απόδοση γύρω στα 700 κιλά ανά στρέμμα. Από του χρόνου πια, θα φτάνει ώς και τα 1.200 κιλά σαλιγκαριών ετησίως. «Σήμερα, τα πουλώ προς περίπου τέσσερα ευρώ το κιλό στους Ιταλούς. Τα διαθέτω και εδώ στη λιανική, από έξι-επτά ευρώ κάθε κιλό», καταλήγει.

Οι «ξενώνες». Και στη Ρούμελη, οι κρητικοί χοχλιοί - τα σαλιγκάρια του γένους Helix aspersa - είναι έτοιμοι για σερβίρισμα. Φροντίζει γι' αυτό ο 30χρονος Θανάσης Λεκάκης, ο οποίος μπροστά στις αναδουλειές πήρε εδώ και δεκαπέντε μήνες την κατάσταση «επ' ώμου». «Τελευταία δούλευα ως μεσίτης ακινήτων στην Αθήνα. Αλλά με την κρίση που υπάρχει, η δουλειά αυτή δεν απέδιδε, ούτε και μπορούσα να βρω άλλη. Από τη στιγμή που και οι ρυθμοί ζωής στην πρωτεύουσα με κούρασαν, με δεδομένο κι ότι ο παππούς μου είχε αφήσει κτήματα στην επαρχία, άρχισα να μελετώ διάφορες προοπτικές - μανιτάρια, ροδιές, αγελάδες κ.λπ. - ώσπου προτίμησα τη συγκεκριμένη», λέει.

Στην οικογενειακή μονάδα που έστησε στη Δεσφίνα Φωκίδας έχει εγκαταστήσει μέχρι και «σπιτάκια» για τα σαλιγκάρια του. Εκεί τα ταΐζει με λαχανικά, αλλά και με μείγμα από δημητριακά, ιχνοστοιχεία και ασβέστιο. «Ακολουθώ τη λεγόμενη κλειστού τύπου εκτροφή. Τα στεγάζω σε διχτυοκήπιο, σε δύο στρέμματα, με σχετικά ελεγχόμενη υγρασία και θερμοκρασία. Στο εσωτερικό του έχω διάσπαρτες ξύλινες κατασκευές, κάτω από τις οποίες αυτά βρίσκουν καταφύγιο ή πέφτουν σε χειμερία νάρκη», περιγράφει.

Για δεύτερη χρονιά οι επιδόσεις του είναι, λέει, νόστιμες. Τα πρώτα 350 κιλά σαλιγκαριών που διέθεσε δοκιμαστικά σε ταβέρνες, αλλά και σε ιδιώτες προς 8 ευρώ το κιλό, απέφεραν κιόλας νέες παραγγελίες. Μελλοντικά, αν όλα πάνε όπως τα προγραμματίζει, θα μπορεί να παράγει ώς και πέντε τόνους ετησίως. «Θεωρητικά, το κέρδος είναι ικανοποιητικό. Βέβαια, όταν ξεκινάς, τα βλέπεις όλα ρόδινα. Στην πορεία, ωστόσο, αντιλαμβάνεσαι τις δυσκολίες. Μόνο μετά τα τρία πρώτα χρόνια έχεις πεντακάθαρη εικόνα, τότε που έχεις και το μέγιστο δυνατό στο εκτροφείο σου. Υπάρχει και πρόγραμμα επιδότησης μέσω των Σχεδίων Βελτίωσης, αλλά εγώ τουλάχιστον δεν έχω καταφέρει ακόμα να τη λάβω», αναφέρει.

Τα Νέα 22.07.2011

Του Ρούσσου Βρανά

Το ευρώ...

... δεν ήταν σχεδιασμένο για χρεοκοπία. Γι' αυτό η ηγεσία της ευρωζώνης χρειάστηκε ένα πειραματόζωο όταν ένιωσε για πρώτη φορά αυτή την απειλή. Και μολονότι το ένα μετά το άλλο αποτυχαίνουν, συνεχίζει τα πειράματα, όπως έδειξε η πρόσφατη Σύνοδος Κορυφής, με την ελπίδα πως θα την αποτρέψει.

Το πρώτο...

... πείραμα δεν πήγε καλά, παρά την απάνθρωπη λιτότητα. Αν ρίξουμε μια ματιά στην Ιστορία, θα δούμε πως ελάχιστες χώρες στον κόσμο κατάφεραν να αναπτυχθούν με λιτότητα. Με μηδενικές δημόσιες δαπάνες, ναι, υπήρξαν μερικά ιστορικά παραδείγματα ανάπτυξης άλλων τομέων της οικονομίας, αλλά με τεράστιο κοινωνικό κόστος. Ενα από αυτά ήταν η Βρετανία της Θάτσερ, που όμως κόντεψε να βυθίσει τη χώρα σε εμφύλιο πόλεμο, ακρωτηριάζοντας ένα μεγάλο μέρος της εργατικής και της μεσαίας τάξης. Το νέο πείραμα έρχεται με νέα λιτότητα πάνω στη λιτότητα που οδήγησε σε αποτυχία το πρώτο. Μοιάζει αυτό λογικό; Μάλλον όχι. Οι ευρωπαϊκοί λαοί που πάνω τους θα εφαρμοστούν οι εμπειρίες από όλους αυτούς τους πειραματισμούς, όταν κάποτε θα έρθει αναπόφευκτα η ώρα της αλήθειας, θα διαπιστώσουν ότι θα έχουν χρεοκοπήσει δύο φορές: μία από τα σκληρά μέτρα λιτότητας που ήδη υφίστανται κάτω από το προσωπείο μιας οιονεί επιδιωκόμενης ανάπτυξης που δεν έρχεται ποτέ και άλλη μία από τις βαριές απώλειες που θα υποστούν όταν αναπόδραστα θα οδηγηθούν σε ελεγχόμενη χρεοκοπία.

Μία χώρα...

... βγαίνει κερδισμένη από τα χρέη των άλλων. Η Γερμανία. Πόσο συμβιβάζονται τα γερμανικά συμφέροντα με τα συμφέροντα αυτών των χωρών; Η γερμανική οικονομία παραείναι μεγάλη και ισχυρή για την οικονομική υγεία των ασθενέστερων εταίρων της. Τα χαμηλά επιτόκια δανεισμού στα πρώτα δέκα χρόνια της ύπαρξης του ευρώ, που βόλεψαν τη γερμανική βιομηχανία, φούσκωσαν τα χρέη των ασθενέστερων χωρών της ευρωζώνης. Και θα εξακολουθήσουμε να παρατηρούμε τις συνέπειες για πολλά χρόνια ακόμη, πολλά χρόνια ιδρώτα και αίματος για τους πολίτες των ασθενέστερων χωρών, που θα δουλεύουν για να φορολογούνται βαριά, ώστε να εξοφλούνται τα χρέη των χωρών τους προς εκείνες ακριβώς τις γερμανικές τράπεζες που τις έριξαν στην παγίδα του εύκολου δανεισμού. Ο φαύλος κύκλος ήταν αυτός, όπως τον περιγράφει ο συγγραφέας Τζον Λάντσεστερ: οι γερμανικές τράπεζες δάνειζαν άλλες χώρες, ώστε να μπορούν να αγοράζουν γερμανικά προϊόντα από γερμανικές επιχειρήσεις, που κατόπιν αποταμίευαν τα κέρδη τους στις γερμανικές τράπεζες, που στη συνέχεια δάνειζαν τις χώρες. Και ούτω καθεξής.

Και τώρα τι;...

... Τα πειράματα είναι πια προφανές ότι δεν οδηγούν πουθενά. Είτε οι Γερμανοί θα βάλουν το χέρι στην τσέπη για να αποκατασταθούν αυτές οι ανισορροπίες είτε θα συμφωνήσουν ότι το ευρώ δεν θα λειτουργεί στο εξής για να εξυπηρετεί αποκλειστικά τα γερμανικά συμφέροντα. Αλλιώς, το ευρώ δεν έχει ζωή. Το μεγάλο ερώτημα όμως είναι - για όσους ενδιαφέρονται για την τύχη του - αν η Γερμανία το θέλει ακόμη ζωντανό.