Το Βήμα 27.06.2011

Λούις Σεπούλβεδα :" Κυνικός ευφημισμός το Ελληνικό χρέος"

Συνέντευξη: Κατερίνα Κιτίδη

Συγγραφέας, σκηνοθέτης, δημοσιογράφος, μα πάνω απ’ όλα πολίτης –όπως δηλώνει ο ίδιος– ο Λουις Σεπούλβεδα αποτελεί μία από τις πιο συναρπαστικές προσωπικότητες της σύγχρονη διανόησης. Προσκεκλημένος στο φεστιβάλ Λογοτεχνία Εν Αθήναις, που ολοκληρώθηκε πριν από λίγες μέρες, ο Σεπούλβεδα μίλησε στο ελληνικό κοινό, επισκέφθηκε τη συνέλευση των Αγανακτισμένων και μοιράστηκε με το tvxs.gr τις ιδέες του για την παγκόσμια οικονομία, την ελληνική κρίση χρέους, την εμπειρία της Λατινικής Αμερικής και τις προτάσεις του για αντίσταση.

Φυλάκιση από το καθεστώς του Πινοσέτ, εξορία, συμβίωση με φυλές Ινδιάνων στον Αμαζόνιο, συμμετοχή στη Διεθνή ταξιαρχία Σιμόν Μπολίβαρ για την απελευθέρωση της Νικαράγουας, ενεργή δράση στο οικολογικό κίνημα: Πρόκειται για λίγους μόνο απ’ τους σταθμούς της ζωής του Χιλιανού συγγραφέα, που διαμόρφωσαν την πνευματική του συγκρότηση και επηρέασαν το πλούσιο έργο του.

Το tvxs.gr τον συνάντησε στα γραφεία των εκδόσεων Opera, που διαθέτουν το σύνολο των βιβλίων του στα ελληνικά. Η κουβέντα ξεκίνησε με μια αναδρομή στο παρελθόν, για να καταλήξει στον τρόπο που πρέπει να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε για το μέλλον.

Στη δεκαετία του ’70 ήσασταν στο στενό κύκλο του Προέδρου Αλιέντε. Σήμερα ερευνώνται εκ νέου οι συνθήκες θανάτου του. Τι πιστεύετε ότι συνέβη τότε;

Είχα την τεράστια τιμή να είμαι μέλος της φρουράς του Προέδρου Αλιέντε και κάθε φορά που επιστρέφω στη Χιλή ξαναβρίσκομαι με τους παλιούς συντρόφους μου. Στη φρουρά του Προέδρου ανήκε η ομάδα «Gapa» από προσωπικούς του φίλους και μερικοί από αυτούς βρίσκονταν μαζί του στο Palacio de la Moneda εκείνη την 11η Σεπτεμβρίου. Όπως υποστηρίζουν, κανείς δεν είδε την ακριβή στιγμή κατά την οποία ο Πρόεδρος έχασε τη ζωή του κι έτσι παρουσιάστηκε άνετα η θεωρία της αυτοκτονίας του. Ωστόσο, το 1990 έγινε εκταφή των λειψάνων του Αλιέντε από το νεκροταφείο του Βαλπαραΐζο, όπου είχαν ταφεί σχεδόν μυστικά, και μεταφέρθηκαν στο Πάνθεον της οικογένειάς του στο Σαντιάγο. Κατά τη διάρκεια της εκταφής διαπιστώθηκε κάτι περίεργο: τα ρούχα που φορούσε ο Πρόεδρος την ημέρα του θανάτου του είχαν ίχνη και μιας άλλης βολής στο στήθος. Έτσι προέκυψε η θεωρία ότι ο Πρόεδρος αυτοπυροβολήθηκε, έμεινε τραυματισμένος και οι στρατιωτικοί τον ξαναπυροβόλησαν, σκοτώνοντάς τον και λέγοντας ότι πρόκειται για αυτοκτονία. Αυτό ερευνάται τώρα από ομάδα ανεξάρτητων ιατροδικαστών μεγάλου κύρους.

Οικονομία και πολιτική
Την ίδια δεκαετία ξεκινήσατε τον αγώνα σας εναντίον της αποικιοκρατίας και της δικτατορίας στη Λατινική Αμερική. Πιστεύετε ότι αυτά τα φαινόμενα σήμερα έχουν εκλείψει ή υπάρχουν ακόμα, στη Λατινική Αμερική και αλλού;
Ό,τι συμβαίνει στη Λατινική Αμερική, στην Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική, έχει πολιτικό κίνητρο. Το πολιτικό κίνητρο είναι πάντοτε πολύ ισχυρό. Η οικονομία έχει μετατραπεί στη μέγιστη έκφραση της πολιτικής στις μέρες μας. Δεν υπάρχει διαχωρισμός μεταξύ της οικονομίας και της πολιτικής. Και αν ρίξουμε μια ματιά στον κόσμο, από το 1968 μέχρι σήμερα, θα δούμε ότι βάθυναν οι δεσμοί μεταξύ της οικονομίας και της πολιτικής.

Το πολιτικό κίνητρο στο οποίο αναφέρθηκα είναι η διατήρηση του «ενός και μοναδικού» συστήματος, του καπιταλιστικού, εκφρασμένου στη χειρότερη μορφή του, την οικονομία της αγοράς. Πρόκειται για παγκόσμιο φαινόμενο. Και προφανώς, ό, τι γίνεται για να αντιταχθεί σε αυτό το σύστημα, επίσης στοχεύει στο να ενισχύσει τις εναλλακτικές πολιτικές φωνές.

Από το 1968 μέχρι σήμερα, πάντως, η οικονομία εισχώρησε απολύτως στο πολιτικό πεδίο. Και πρέπει να πούμε ότι η πολιτική είναι η τέχνη του πιθανού. Γι’ αυτό και έχει συγκεκριμένη δεοντολογία –ή οφείλει να έχει. Η οικονομία δεν έχει δεοντολογία, ούτε έχει ηθική. Η οικονομία είναι ένας μαθηματικός υπολογισμός. Η οικονομία συμπεριφέρεται σαν ληστής που υφαρπάζει από την πολιτική τη δεοντολογία και την ηθική.

Αυτή η ανυπαρξία δεοντολογίας και ηθικής συνδέεται με τις κρίσεις, όπως η ελληνική;
Η ελληνική κρίση δεν είναι πολύ διαφορετική από αυτή στην Ισπανία, την Πορτογαλία ή την Ιρλανδία, ενώ τείνει να μεταδοθεί και σε άλλες ασθενείς χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δυστυχώς, η πολιτική τάξη την παρουσιάζει σαν μια αποτυχία των πολιτών –σαν να ήταν οι πολίτες υπεύθυνοι για την κρίση– όταν στην πραγματικότητα πρόκειται για μια κρίση του οικονομικού συστήματος, που προέρχεται από την απόλυτη έλλειψη ηθικής και δεοντολογίας, η οποία το χαρακτηρίζει διεθνώς. Όταν οι τράπεζες έδιναν αφειδώς χρήματα για τη μεγάλη έκρηξη στον κατασκευαστικό τομέα, ήξεραν πολύ καλά ότι η αξία των σπιτιών και των κτιρίων ήταν υπερτιμημένη. Και, γνώριζαν πολύ καλά ότι θα υπήρχαν δυσκολίες στην αποπληρωμή των πολύ υψηλών επιτοκίων.

Η ελληνική κρίση δεν είναι κρίση του ελληνικού κράτους, γιατί μέχρι και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ανακοίνωσε ότι το ελληνικό δημόσιο έλλειμμα δεν είναι υπερβολικό. Δεν είναι ανησυχητικό. Το πρόβλημα είναι το ιδιωτικό χρέος. Το χρέος των ελληνικών τραπεζών σε άλλες διεθνείς τράπεζες. Και σήμερα, υποχρεώνονται οι πολίτες να πληρώσουν το χρέος των τραπεζών. Πώς; Μέσω της ιδιωτικοποίησης των πάντων, μέσω της πώλησης της χώρας. Ο όρος που θέτει το ΔΝΤ και οι μεγάλες τράπεζες των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ευρώπης είναι η ολική παράδοση των δικαιωμάτων των πολιτών. Όταν ιδιωτικοποιείται η δημόσια υγεία, αφαιρείται από τους πολίτες το δικαίωμα στην Υγεία. Όταν ιδιωτικοποιείται το δημόσιο σχολείο, αφαιρείται από τους πολίτες το δικαίωμα στην Εκπαίδευση. Όταν ιδιωτικοποιούνται τα αεροδρόμια, τα δημόσια μέσα μεταφοράς, οι σιδηρόδρομοι κ.λπ., αφαιρείται από τους πολίτες κάτι που τους ανήκει. Επομένως, δεν είναι μια κρίση της Ελλάδας ως χώρας. Είναι μια κρίση του ελληνικού οικονομικού συστήματος. Δυστυχώς, το ελληνικό κράτος το παρουσιάζει σαν μια κρίση των Ελλήνων πολιτών. Και αυτό δεν ισχύει.

Έχει φτάσει η ώρα να τελειώσουμε με αυτό το μισητό δικομματισμό και οι πολίτες να εκπροσωπούνται ευρύτερα. Σε όλη την Ευρώπη, πρέπει να τροποποιηθούν οι εκλογικοί νόμοι.

Έχετε δουλέψει για πολλά χρόνια με την Greenpeace. Θεωρείτε ότι το περιβάλλον επίσης αποτελεί σημαντικό διακύβευμα στις μέρες μας;
Η Greenpeace ασχολείται με ένα υπαρκτό πρόβλημα, αυτό της υποβάθμισης του περιβάλλοντος, υπό ένα καθοριστικό πρίσμα –το πρίσμα της οικολογίας. Υπάρχουν κι άλλες οργανώσεις που ασχολούνται με θέματα επίσης πολιτικά: την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την υπεράσπιση του κράτους πρόνοιας, την υπεράσπιση της ελευθερίας των πολιτών. Υπάρχουν οργανώσεις όπως οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα, οι οποίες προσπαθούν να δείξουν τη μεγαλύτερη δυνατή αλληλεγγύη στις φτωχότερες χώρες, ή οργανώσεις όπως Διεθνής Αμνηστία, οι οποίες επιχειρούν να φέρουν αληθινή δικαιοσύνη στα μέρη που φαίνεται ότι τη χρειάζονται περισσότερο. Όλες αυτές οι οργανώσεις μέχρι τώρα δρουν με ένα τρόπο σχεδόν περιθωριακό, σε σύγκριση με τους ανθρώπους που καθορίζουν την πολιτική. Νομίζω όμως ότι σταδιακά φτάνει η στιγμή όπου αυτές οι οργανώσεις θα συμμετέχουν πιο ευρέως στη δημοκρατική και θεσμική ζωή των χωρών.

Αυτό που πιστεύω είναι ότι πρέπει να τελειώσει ο μισητός δικομματισμός που υπάρχει στην πλειοψηφία των χωρών: το ένα μεγάλο κόμμα της Δεξιάς και το ένα μεγάλο κόμμα της Αριστεράς ή που πρόσκειται στην Αριστερά – γιατί η εμπειρία δείχνει ότι η υπάρχουσα Δεξιά και η υπάρχουσα Αριστερά βρίσκονται απλώς στην υπηρεσία του ίδιου συστήματος και ανταγωνίζονται για το ποια διοικεί καλύτερα.

Λοιπόν, έχει φτάσει η ώρα να τελειώσουμε με αυτό το μισητό δικομματισμό και οι πολίτες να εκπροσωπούνται ευρύτερα. Σε όλη την Ευρώπη, πρέπει να τροποποιηθούν οι εκλογικοί νόμοι. Είναι ένας από τους πρώτους μεγάλους στόχους για να επιτευχθεί κάτι που εφευρέθηκε εδώ στην Ελλάδα: η Δημοκρατία. Δημοκρατία σημαίνει «ένας άνθρωπος, μια ψήφος» – τίποτα παραπάνω από αυτό το πολύ απλό και πολύ βαθύ την ίδια στιγμή. Αυτό είναι ένα από τα καθήκοντά μας και όλες οι οργανώσεις που μέχρι τώρα δραστηριοποιούνταν σε θέματα πολύ διαφορετικά πρέπει να συγκλίνουν σε μια συμμετοχική προσπάθεια διάσωσης της Δημοκρατίας.

Ανατροπή και βία
Πώς μπορούν οι πολίτες να ανατρέψουν την παρούσα κατάσταση;
Το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα πολύπλοκο και δεν έχει εύκολες απαντήσεις. Το ΔΝΤ, οι μεγάλες τράπεζες και η Δεξιά στην Ελλάδα και τα άλλα ευρωπαϊκά κράτη προσφέρουν μια απάντηση πολύ εύκολη, η οποία συνοψίζεται στο «ιδιωτικοποιήστε τη χώρα». Φτάνουν ακόμη και στα άκρα. Στην Πορτογαλία, λόγου χάρη, ένας οικονομολόγος «ανακάλυψε» ότι η κρατική αστυνομία είναι πολύ ακριβή και αυξάνει το έλλειμμα, γι’ αυτό πρότεινε την ιδιωτικοποίηση της αστυνομίας. Αυτό θα σήμαινε την επιστροφή σε ένα κράτος με πραιτοριανούς, την επιστροφή σε μια βάρβαρη κατάσταση, η οποία αρνείται 2.000 χρόνια πολιτισμού.

Προφανώς, η μόνη δυνατή απάντηση είναι οι πολίτες να ξαναπάρουν τον έλεγχο της κοινωνίας. Είναι πολύ σοβαρό αυτό που συμβαίνει στην Ελλάδα. Εδώ γεννήθηκε η δημοκρατία και το διεθνές οικονομικό σύστημα έχει στόχο εδώ να πεθάνει η δημοκρατία. Οι πολίτες πρέπει να το εμποδίσουν αυτό, αλλά θα πάρει χρόνο. Πρέπει να ασκήσουν πιο αυστηρό έλεγχο στο κοινοβούλιο και στην κυβέρνηση. Δημοκρατία δεν είναι να πηγαίνεις να ψηφίζεις κάθε τέσσερα χρόνια και μετά να ξεχνάς. Θα πρέπει να τελειοποιήσουμε τη Δημοκρατία, με πιο αυστηρό και πιο περιεκτικό έλεγχο εκ μέρους των πολιτών, έτσι ώστε να μην είναι η τράπεζα αυτή που έχει πραγματικά την εξουσία, σε σχέση με το κράτος ή τους πολίτες. Για να επιτευχθεί αυτό όμως, απαιτείται μεγάλη συλλογική συζήτηση στην κοινωνία. Δεν υφίσταται κάποια συγκεκριμένη συνταγή.

Υπάρχουν βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση. Όλες οι ερωτήσεις που θέτουν και όλες οι μικρές απαντήσεις που δίνουν οι Αγανακτισμένοι στην πλατεία μπροστά από τη Βουλή, ήδη σχηματίζουν μια σύνθεση προς το σωστό δρόμο. Προφανώς, οι πολίτες της Ελλάδας, της Ισπανίας, της Πορτογαλίας και ολόκληρου του κόσμου, δεν μπορούν να πληρώσουν τα λάθη που διέπραξαν οι μεγάλες Τράπεζες παγκοσμίως. Η κοινωνία δεν μπορεί να είναι αιχμάλωτη της προθυμίας για κέρδος μιας πολύ μικρής ομάδας. Αυτό πρέπει να τελειώσει. Σε αυτό πρέπει να αντιταχθούμε. Η κρίση, επαναλαμβάνω, δεν είναι η κρίση της Ελλάδας. Είναι η κρίση του καπιταλιστικού συστήματος.

Αυτή η «αλήθεια», το «ελληνικό χρέος», είναι μια «αλήθεια» που έχει επιβληθεί με μια φοβερή βία στους Έλληνες πολίτες.

Ποιος ο ρόλος της βίας σε αυτή την προσπάθεια αντίστασης;
Η λέξη βία είναι ένας όρος απεχθής, εφόσον σήμερα οι μεγάλες οικονομικές δυνάμεις ασκούν μια βία απαίσια εναντίον των πολιτών. Όταν κάποιος περπατά στους δρόμους της Αθήνας και βλέπει ότι σε κάθε δέκα καταστήματα, τα τέσσερα ή τα πέντε είναι κλειστά, αυτό σημαίνει ότι διεξάγεται μια τρομερά βίαιη ενέργεια από το οικονομικό σύστημα ενάντια στην ελευθερία για εργασία, στην ελευθερία για συναλλαγή και στη ζωή των ανθρώπων που εργάζονταν σε αυτές τις επιχειρήσεις. Η απάντηση των πολιτών δεν μπορεί να είναι βίαιη με τη μορφή του ένοπλου αγώνα, γιατί η δύναμη του καπιταλισμού είναι πολύ ισχυρή. Αλλά, πρέπει να είναι βίαιη πνευματικά. Πρέπει να είναι μια πνευματική βία φοβερή, που θα εξηγήσει τις μεγάλες αλήθειες, το πώς έχουν τα πράγματα, ώστε να εξαλειφθούν στις ανθρώπινες σχέσεις και στην πολιτική οι ευφημισμοί που κρύβουν τις πραγματικότητες. Σήμερα, για παράδειγμα, χρησιμοποιείται ένας ευφημισμός που είναι πολύ κυνικός: το ελληνικό χρέος.

Οι Έλληνες δεν χρωστάνε. Οι ελληνικές τράπεζες, ναι, έχουν ένα τεράστιο χρέος. Αλλά οι ελληνικές τράπεζες δεν είναι αντιπροσωπευτικές της ελληνικής δημοκρατίας, ούτε της θέλησης των πολιτών. Επομένως, αυτή η «αλήθεια», το «ελληνικό χρέος», είναι μια «αλήθεια» που έχει επιβληθεί με μια φοβερή βία στους Έλληνες πολίτες. Και η απάντηση πρέπει να είναι αυτή, της πνευματικής βίας. Μιας βίας του πνεύματος, για να αρχίζει να λέει τα πράγματα με το αληθινό τους όνομα.

Κάνατε λόγο για βία του πνεύματος. Ποιος είναι ο ρόλος των διανοούμενων μέσα στην κοινωνία;
Κάποιος μπορεί να είναι διανοούμενος –συγγραφέας, μουσικός, ζωγράφος– αλλά πρώτα απ’ όλα είναι πολίτης. Και πρέπει να συμμετέχει ως πολίτης σε όλα τα επείγοντα ζητήματα στην κοινωνία. Διότι, όταν εγώ, για παράδειγμα, συμμετέχω σε επείγοντα ζητήματα, με αναγνωρίζει πολύς κόσμος που λέει «εσύ είσαι συγγραφέας, γράφεις μυθιστορήματα» και κάθεται μαζί μου στη συνέλευση για να συζητήσουμε, αισθάνεται να συνοδεύεται περισσότερο, αισθάνεται ότι έχει δίκιο, αφού ένας συγγραφέας, ένας διανοούμενος, ένας μουσικός είναι μαζί του σε αυτό το έργο. Η λογοτεχνία, η μουσική μόνη, η ζωγραφική, η πνευματική δημιουργία από μόνη της δεν μπορεί να αλλάξουν απολύτως τίποτα. Αλλά, αν οι διανοούμενοι, οι συγγραφείς, οι ζωγράφοι και οι μουσικοί ενσωματωθούν ενεργά με τους πολίτες, εκεί ναι, μπορούν να αλλάξουν τα πράγματα.

Η εμπειρία της Λατινικής Αμερικής
Ένα μεγάλο μέρος της Αριστεράς στην Ελλάδα παρακολουθεί με ενδιαφέρον τις εξελίξεις στη Λατινική Αμερική. Ποια η γνώμη σας για το πολιτικό πείραμα που διεξάγεται στη Βενεζουέλα, τη Βολιβία ή το Εκουαδόρ;
Εγώ πιστεύω ότι η πιο ενδιαφέρουσα πολιτική εμπειρία της Λατινικής Αμερικής είναι η εμπειρία της Βραζιλίας. Διότι, από το ξεκίνημα της διακυβέρνησης Lula, η οποία χαρακτηρίστηκε από μια πολύ αντικειμενική αίσθηση της πραγματικότητας και είχε καλά καθορισμένους στόχους, η Βραζιλία μετατράπηκε στο μοναδικό αναπτυσσόμενο κράτος της Λατινικής Αμερικής και η ήπειρος κατάφερε να έχει μια ηγέτιδα χώρα, που να αμφισβητεί την ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών. Σήμερα, για την πλειοψηφία των χωρών της Λατινικής Αμερικής φαίνεται πιο φυσικό, πιο βολικό –οικονομικά, πολιτικά, ιστορικά– να έχεις μια ηγέτιδα χώρα, όπως η Βραζιλία, απ’ το να γίνει αποδεκτή η ηγεσία που έχουν επιβάλλει οι Ηνωμένες Πολιτείες. Διότι, με τη Βραζιλία έχουν καθιερωθεί οριζόντιες σχέσεις, ίσου προς ίσο.

Οι άλλες εμπειρίες είναι ενδιαφέρουσες. Η Βενεζουέλα έχει μια κυβέρνηση λαϊκιστικού χαρακτήρα, η οποία μπορεί να πάρει φιλολαϊκά μέτρα, γιατί έχει πετρέλαιο. Σε άλλες χώρες, όπως το Εκουαδόρ και η Βολιβία, έχει υπάρξει μια πολιτική και εθνική αλλαγή πολύ ισχυρή, δύσκολη να την καταλάβεις όντας στην Ευρώπη, γιατί η μεγάλη πλειοψηφία του Εκουαδόρ και η μεγάλη πλειοψηφία της Βολιβίας ήταν ο ιθαγενής πληθυσμός, που σήμερα τελικά συμμετέχει στην πολιτική και δημοκρατική ζωή της χώρας. Επρόκειτο για το τέλος των παλιών ευρωπαϊκών ολιγαρχιών, που ήταν μειονότητες. Σήμερα υπάρχει η πλειοψηφία των αυτοχθόνων κατοίκων αυτών των χωρών, που προχωρούν με επιτυχίες και λάθη στο δρόμο για να κατευθύνουν τη δική τους μοίρα.

Ωστόσο, πρόκειται για εμπειρίες που προφανώς δεν μπορούν να επεκταθούν στην Ευρώπη. Οι οικονομικές, κοινωνικές και πολιτιστικές πραγματικότητες είναι πολύ διαφορετικές. Πιστεύω ότι οι ασθενέστερες χώρες της ευρωπαϊκής ηπείρου, όπως η Ισπανία, η Πορτογαλία ή η Ελλάδα, έχουν μια τεράστια ευκαιρία να εδραιώσουν πολιτικούς και οικονομικούς δεσμούς με τις αναπτυσσόμενες χώρες –με την Ινδία ή τη Βραζιλία, για παράδειγμα– οι οποίοι μπορεί να αποδειχθούν πολύ πιο τίμιοι από τους δεσμούς που διατηρούν με τις πιο ισχυρές οικονομίες της Ευρώπης. Αλλά αυτό είναι μέρος της μεγάλης αλλαγής που πρέπει να έρθει, εφόσον οι διεθνείς κανόνες δεν μπορούν να παραμείνουν ως έχουν. Γιατί, δεν είναι αμετάβλητοι και μπορούν να αλλάξουν.

Η Ισλανδία είναι μια χώρα πολύ μικρή, λόγου χάρη, με σχεδόν μισό εκατομμύριο κατοίκους, αλλά είναι σημαντικό το παράδειγμα που αυτοί έδωσαν με το να πουν: «Όχι. Δεν θα πληρώσουμε το χρέος των τραπεζών». Και αυτό που συνέβη ήταν ότι οι υπόλοιπες χώρες έπρεπε να το αποδεχτούν. Λοιπόν, είναι ένα δικαίωμα των Ισλανδών να πουν όχι. Και υπήρχαν απειλές: οι Γερμανοί απειλούσαν, λόγου χάρη, να μην τους στείλουν ανταλλακτικά αυτοκινήτων. Τότε, εμφανίστηκε η κυβέρνηση της Ινδίας και η κυβέρνηση της Βραζιλίας που τους είπε: «Εμείς προσφέρουμε ανταλλακτικά αυτοκινήτων, δεν υπάρχει πρόβλημα». Οι Γάλλοι απείλησαν με το να αναστείλουν τις εξαγωγές γάλακτος στην Ισλανδία. Τότε μια άλλη ασθενής οικονομία, η Ινδία, τους είπε: «Εμείς έχουμε πλεόνασμα στην παραγωγή γάλατος, δεν υπάρχει πρόβλημα, προσφέρουμε γάλα». Έτσι, είναι δυνατό να αλλάξεις τα πράγματα. Και αυτό είναι που πρέπει να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε.

Ευχαριστώ πολύ.

Τα Νέα 24.06.2011

Τρίτη Άποψη: Οι κρίσεις και οι λύσεις

Του Βασίλη Κρεμμυδά

Ο «ήρεμος» 18ος αιώνας και οι αναστατώσεις του 19ου
Περιέγραψα στο προηγούμενο σημείωμά μου (10.6.2011) τη μεγάλη οικονομική κρίση των αρχών του 17ου αιώνα που αναστάτωσε τις οικονομικές και κοινωνικές σχέσεις σε όλη την Ευρώπη για πολλές δεκαετίες• και έλεγα εκεί ότι σ' αυτήν την κρίση έχουμε να κάνουμε με κρίση παραγωγής.

Πηγαίνοντας στον 18ο αιώνα δημιουργήθηκαν νέα ζητήματα.

Το πρώτο: τι είναι κρίση; Η στασιμότητα, η ύφεση είναι κρίση; Η ύφεση που προκαλείται από μη καθαρά και άμεσα οικονομικούς λόγους μπορεί να έχει τα χαρακτηριστικά της κρίσης;

Γιατί στον 18ο αιώνα δεν είχαμε κρίση (παραγωγής εννοείται), δηλαδή κάμψεις και μειώσεις, έχουμε όμως μια, σε γενική εικόνα, στασιμότητα στην αγροτική παραγωγή - δεν μπορούμε ακόμη να μιλήσουμε για άλλη παραγωγή - που οφειλόταν σε νέο γεγονός. Στον αιώνα αυτόν παρατηρήθηκε στην Ευρώπη μια μεγάλη αύξηση του πληθυσμού, μια πραγματική δημογραφική έκρηξη που ασφαλώς οφειλόταν στη βελτίωση των όρων διαβίωσης• μαζί αύξηση του μέσου όρου ζωής.

Αύξηση του πληθυσμού όμως θα πει αύξηση των στομάτων που έπρεπε να γεμίσουν με φαγητό - πολλαπλασιασμό των στομαχιών που έπρεπε να έχουν την αναγκαία ποσότητα τροφής για να ζήσουν οι άνθρωποι. Στην αγροτική παραγωγή, εντούτοις, οι βελτιώσεις των τεχνικών που θα επέτρεπαν την εντατική καλλιέργεια καθυστερούσαν. Ετσι ο μόνος τρόπος για να αυξηθεί η παραγωγή, η διαθέσιμη τροφή δηλαδή, ήταν ο εκτατικός: μεγαλύτερη έκταση, περισσότερη παραγωγή.

Η μόνη «τεχνική» βελτίωση της παραγωγικότητας του εδάφους, που οδήγησε σε αύξηση της απόδοσης, είναι η κατασκευή καλύτερων αλέτρων με τα οποία επιτυγχανόταν βαθύτερη άροση. Εν τούτοις η βελτίωση ήταν μικρή και, κατά κάποιον τρόπο, εξουδετερωνόταν από έναν άλλο, σημαντικό παράγοντα: κατά τον 18ο αιώνα, σε όλη σχεδόν την Ευρώπη, το κλίμα ήταν κρύο• μάλιστα, κατά μικρές περιόδους, γινόταν παγωμένο• μια τέτοια περίοδος 3-4 ετών προηγήθηκε, το ξέρουμε καλά, της Γαλλικής Επανάστασης, το 1789.

Απέμεινε λοιπόν ως λύση η εκτατική αύξηση της παραγωγής. Αυτό δεν σήμαινε τίποτε άλλο από την εκχέρσωση μεγάλων δασικών και ημιδασικών εκτάσεων, οι οποίες παραδόθηκαν στις καλλιέργειες• υπήρξαν και δύο ακόμη, καθόλου ασήμαντες, λύσεις: η μείωση της αγρανάπαυσης που επέτρεψε και η βαθύτερη άροση που λέγαμε πριν _ στις παραμονές της Γαλλικής Επανάστασης στη Γαλλία η αγρανάπαυση είχε μειωθεί, σε έκταση γης, κατά 15%-20%.

Η πιο αποτελεσματική αλλαγή ήταν, εν τούτοις, η εισαγωγή νέων καλλιεργειών: αραβόσιτος και πατάτα. Οι δύο νέες καλλιέργειες, αποικιακά προϊόντα, δεν έγιναν εύκολα αποδεκτές και η διάδοσή τους συναντούσε αντιστάσεις, μολονότι συνιστούσαν φθηνή λαϊκή τροφή. Οι αντιστάσεις ήταν χαρακτηριστικό των παλαιών κοινωνιών που αρνούνταν να γνωρίσουν οτιδήποτε νέο. Αυτή ήταν η αιτία που στο τέλος του 18ου και αρχές 19ου αιώνα η παραγωγή αραβοσίτου δεν ξεπέρασε το 20% της παραγωγής δημητριακών. Τόσο η εισαγωγή νέων καλλιεργειών όσο και η μείωση της αγρανάπαυσης, χωρίς να συνιστούν επαναστατικές αλλαγές, είναι εξαιρετικά σημαντικές διαρθρωτικές αλλαγές.

Εχουμε λοιπόν να κάνουμε, για πολλούς λόγους, με μια μικρή κρίση, με αλλεπάλληλες μάλλον κρίσεις με το ίδιο χαρακτηριστικό• ήταν διατροφικές κρίσεις λόγω της μεγάλης αύξησης του πληθυσμού _ πάλι κρίση παραγωγής, επομένως.

Το πέρασμα από τον 18ο στον 19ο αιώνα σημαδεύτηκε από μία από τις μεγαλύτερες επαναστάσεις της Ιστορίας που μπορεί να συγκριθεί μόνο με την Αγροτική Επανάσταση 8.000 χρόνια π.Χ. Οι λόγοι που τη γέννησαν είναι πολύ ενδιαφέροντες, δεν εξετάζονται όμως αυτοί εδώ. Η Βιομηχανική Επανάσταση εμφανίστηκε στην Αγγλία και απλώθηκε σε όλη την Ευρώπη πρώτα, αλλού γρήγορα, αλλού αργά.

Η κυριότερη συνήθεια της Βιομηχανικής Επανάστασης ήταν ότι δημιούργησε μια οικονομία με ασυνέχειες και αστάθεια. Γιατί επιπλέον ο βιομηχανικός καπιταλισμός έχει την ιδιαιτερότητα να μεταμορφώνεται. Οι συνεχείς αλλαγές και η επιδίωξη για συνεχή ανάπτυξη είναι τα καινούργια φαινόμενα που προκάλεσαν τη διατύπωση ενός πλήθους θεωριών.

Οι συχνές αναστατώσεις των ίδιων των δομών του νέου οικονομικού συστήματος προκάλεσαν περιοδικές κρίσεις. Ο 19ος αιώνας έδειξε ότι οι κρίσεις αυτές όχι μόνον δεν επρόκειτο να σταματήσουν, αλλά και ότι δεν ήταν πάντοτε εφικτή η ανώδυνη αντιμετώπισή τους. Μικρές περιοδικές κρίσεις από τις αρχές του 19ου αιώνα αντιμετωπίστηκαν χωρίς να δημιουργήσουν σοβαρά προβλήματα.

Οι σχέσεις παραγωγής, η επέκταση της μεγάλης ατομικής ιδιοκτησίας, καθώς και η απαίτηση του βιομηχανικού κεφαλαίου για συνεχή ανάπτυξη έφεραν την καθιέρωση και τη γενίκευση της απάνθρωπης, ακόμη και παιδιών, εργασίας στα εργοστάσια. Σ' αυτό το σημείο ήταν που ο Μαρξ και ο Ενγκελς εμφάνισαν τη θεωρία τους για την εξουσία του ήδη εξαθλιωμένου προλεταριάτου.

Η πρώτη βαθιά κρίση του 19ου αιώνα εμφανίστηκε λίγο πριν από το 1850 με κυριότερο αποτέλεσμα τη δεύτερη Γαλλική Επανάσταση, το 1848, που δεν περιορίστηκε στη Γαλλία. Τις περιόδους ευημερίας και επέκτασης της παραγωγής διαδέχτηκαν περίοδοι κάμψης και ανεργίας _ είναι η αστάθεια που χαρακτηρίζει την ανάπτυξη του βιομηχανικού καπιταλισμού.

Οι κυκλικές, περιοδικές κρίσεις, ως συνέπεια του τρόπου λειτουργίας της σχέσης παραγωγή - τιμές, που αντανακλά κατευθείαν στην αγορά και την απασχόληση είναι από το 1847 έως το 1929 κάμποσες: 1857, 1866, 1873, 1883, 1890, 1900, 1907, 1913 και 1923. Ολες σε διάστημα η μία από την άλλη, μικρότερο από 10 χρόνια.

Τα Νέα 24.06.2011

Επιστροφή στα Ελληνικά προϊόντα

Του Χαρίτονα Σ. Χιντήρογλου

Στην αναμπουμπούλα πολλά που πρέπει να γίνουν δεν γίνονται και πολλά που γίνονται δεν θα έπρεπε να γίνουν. Μπορεί οι ακτιβιστές να αποτελούν μέρος του όλου συστήματος (για πολλούς δυσάρεστο αφού μοιράζονται μέρος μιας πίτας που διατηρούσαν κάποιοι ολάκερα δική τους), εντούτοις ευτυχώς που υπάρχουν και αυτοί γιατί μόνον έτσι μαθαίνουμε αυτά που κάποιοι αποκρύπτουν ως επτασφράγιστα μυστικά.

Το Δεκέμβριο του 2003, στην έκδοση ΟΙΚΟ της «Καθημερινής», η συνέντευξη που έδωσε ο υπουργός Περιβάλλοντος της Βρετανίας Μάικλ Μίτσερ στον Γιάννη Ελαφρό ήταν αποκαλυπτική για το παρασκήνιο των μεταλλαγμένων, κοινώς Γενετικά Τροποποιημένων Οργανισμών - ΓΤΟ. Από τότε πέρασαν περίπου οκτώ χρόνια και τα ζητήματα των Γενετικά Τροποποιημένων (ΓΤ), αντί να βρίσκουν τη λύση τους, συνεχώς περιπλέκονται εις βάρος της υγείας των ανυποψίαστων πολιτών.

Ο υπουργός τότε αναφερόμενος στις επιπτώσεις των ΓΤ στην υγεία των καταναλωτών ήταν ιδιαίτερα ανήσυχος. Αυτό ήταν και ο λόγος που είχε ζητήσει να του παραθέσουν αποτελέσματα ερευνών ώστε να πεισθεί για τη διασφάλιση της υγείας των καταναλωτών. Οι εταιρείες, όμως, που ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα οργάνωσαν πείραμα περιορισμένων στόχων. Αναζήτησαν αποκλειστικά τις επιπτώσεις που είχαν στη βιοποικιλότητα τα ζιζανιοκτόνα που χρησιμοποιούνται χρόνια τώρα στη συμβατική γεωργία με τις επιπτώσεις εκείνων που χρησιμοποιούνται στα ΓΤ. Τα αποτελέσματα ήταν αποκαλυπτικά για όλους μας, αναφέρει στη συνέντευξη, καθώς οι επιπτώσεις των ζιζανιοκτόνων στα ΓΤ της ελαιοκράμβης και των ζαχαρότευτλων ήταν ιδιαίτερα αρνητικές έναντι των συμβατικών καλλιεργειών. Η ιστορία του όλου εγχειρήματος χαρακτηρίστηκε ως στημένο πείραμα με προδιαγεγραμμένα αποτελέσματα που τελικά δεν τους βγήκαν. Η φύση έδρασε με άλλους μηχανισμούς. Η κοροϊδία αποκαλύφθηκε. Οι δηλώσεις του υπουργού τότε ήταν ξεκάθαρες. Δεν υπάρχουν τεστ ασφαλείας υγείας για τα ΓΤ. Αντιθέτως γνωρίζαμε πως σε 50 αρουραίους που τους δόθηκε τροφή μεταλλαγμένης σόγιας αλλοιώθηκαν τα τοιχώματα του στομάχου τους.

Σε άλλα πειράματα στο Πανεπιστήμιο του Νιουκάστλ, όπου δόθηκε τροφή μεταλλαγμένης σόγιας σε ανθρώπους αποκαλύφθηκε πως τα "πειραγμένα" γονίδια της ΓΤ σόγιας πέρασαν στη βακτηριακή χλωρίδα του εντέρου παρά τις προβλέψεις των επιστημόνων.

Τα δεδομένα αυτά είχαν θορυβήσει τις τότε κυβερνήσεις. Σε μια άλλη περίπτωση στη Γερμανία που πέθαναν 12 αγελάδες μετά την κατανάλωση της GM της Syngenta Bt 176 αραβοσίτου, η εταιρεία αναγκάστηκε να αποζημιώσει τον αγρότη.

Τα χρόνια πέρασαν αλλά τελικά δόθηκε η άδεια διακίνησης ΓΤ προϊόντων στην ευρωζώνη μετά από τις εξαιρετικές πιέσεις των εταιρειών. Βλέπεις ζούμε στην εποχή της εταιρειοκρατείας.

Σήμερα το ζήτημα επανέρχεται δριμύτερο. Σε δελτίο Τύπου του ευρωβουλευτή Κρίτωνα Αρσένη διαβάζω πως υπάρχουν νέες αποδείξεις για τη μεταφορά τοξινών από τους ΓΤΟ προς τον άνθρωπο. Το ζήτημα ανατριχιάζει. Πιο συγκεκριμένα αναφέρεται πως σε Πανεπιστήμιο του Καναδά παρατηρήθηκαν ανησυχητικές συγκεντρώσεις της τοξίνης Bt, η οποία παράγεται από γονίδιο του βακίλου Θουριγγίας ή Bt, που ενσωματώθηκε στο γενετικό υλικό του Bt καλαμποκιού και Bt βαμβακιού με τεχνικές γενετικής μηχανικής προκειμένου τα είδη να αντιστέκονται σε διάφορα παράσιτα. Η τοξίνη Bt, που δρα ως ισχυρό εντομοκτόνο, δεν βρέθηκε μόνο στα άτομα που τρέφονταν με προϊόντα που έφεραν την τοξίνη αλλά πέρασαν διαμέσου του πλακούντα και στα έμβρυά τους. Συμπληρωματικά ευρήματα από ιταλούς ερευνητές που επιβεβαίωσαν την παρουσία ΓΤ υλικού στο αίμα και το γάλα κατσίκας που τρεφόταν με ΓΤ σόγια, θεωρώ πως αποτελεί τη σταγόνα υπερχείλισης. Η πολιτεία πρέπει να λάβει τα μέτρα της. Οι πολίτες να ευαισθητοποιηθούμε επιλέγοντας ελληνικά προϊόντα. Να διεκδικούν το στοιχειώδες και το αυτονόητο, δηλαδή την άμεση και ξεκάθαρη ενημέρωση από μέρους της πολιτείας. Γιατί άλλο πράγμα είναι να δανείζεσαι και άλλο να αυτοκτονείς

Τα Νέα 24.06.2011

Ας σώσουμε το ευρώ

Του Μιχάλη Μητσού

Ο Σάιμον Τζένκινς είναι ένας από τους πιο γνωστούς και πιο έμπειρους βρετανούς δημοσιογράφους. Και το ερώτημα που θέτει στη χθεσινή του στήλη στην «Γκάρντιαν» είναι απλό: «Τι θα έκανα σήμερα το πρωί αν ήμουν Ελληνας; Θα συμφωνούσα με το πρόγραμμα λιτότητας που εφαρμόζει η κυβέρνησή μου ή θα κατέβαινα στον δρόμο και θα απαιτούσα από τους Γερμανούς και τους Γάλλους να βάλουν πιο βαθιά το χέρι στην τσέπη;».

Το δεύτερο φυσικά, σπεύδει να απαντήσει. Η σφιχτή ευρωπαϊκή ενοποίηση ήταν από την αρχή μια κακή ιδέα, καθώς στηριζόταν στην προϋπόθεση ότι χώρες με ισχυρή τάση για δουλειά και αποταμίευση μπορούν να επιβάλουν πειθαρχία σε χώρες πιο «χαλαρές». Αλλά αυτό αποτελεί μια ουτοπία. Και τώρα βλέπουμε τις συνέπειες στους δρόμους. Οι Ελληνες εντάχθηκαν με ενθουσιασμό στην Ευρωπαϊκή Ενωση και την ευρωζώνη γιατί θεώρησαν ότι θα έβγαζαν λεφτά. Και είχαν δίκιο. Τώρα που κινδυνεύουν να χρεοκοπήσουν, οι Ευρωπαίοι είναι αναγκασμένοι να τους βοηθήσουν. Καλό θα ήταν λοιπόν να κρεμάσουμε σε κάθε ευρωπαϊκό θεσμό μια ταμπέλα που θα γράφει: «Μην ανησυχείτε, τα παιδιά θα πληρώσουν».

Ο Τζένκινς και άλλοι ευρωσκεπτικιστές θεωρούν ότι με τα τελευταία γεγονότα δικαιώνονται. Λογικό είναι λοιπόν να ακολουθούν και «παραινέσεις» όπως το χθεσινό κύριο άρθρο της «Γκάρντιαν»: «Δεχθείτε την πραγματικότητα - και χρεοκοπήστε!». Με άλλα λόγια, διαλύστε την ευρωζώνη, στην οποία ευτυχώς (όπως είπε και ο πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον) εμείς δεν μπήκαμε ποτέ. Κλείστε το μαγαζί, προτού γκρεμιστεί από μόνο του.

Σ' αυτό το καταστροφολογικό μέτωπο έχει αρχίσει, ευτυχώς, να αντιπαρατίθεται τον τελευταίο καιρό μια ομάδα ένθερμων ευρωπαϊστών, κυρίως Γερμανών και Γάλλων. «Σώστε το ευρώ!» ζητά ο Κρίστιαν Ράιερμαν με χθεσινό του άρθρο στην ιστοσελίδα του «Σπίγκελ», όπου τονίζει ότι η καγκελάριος Μέρκελ πρέπει να εξηγήσει στους ψηφοφόρους ότι τα δισεκατομμύρια ευρώ που διατίθενται σήμερα δεν αποτελούν δώρο σε τεμπέληδες Νοτιοευρωπαίους, αλλά ασφαλιστική δικλίδα για την προστασία της οικονομικής ευημερίας της Γερμανίας. Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Ενωση πρέπει να εργαστεί για την απόκτηση μιας πραγματικής οικονομικής κυβέρνησης.

Χρήματα μπορεί να μην υπάρχουν, αλλά λύσεις υπάρχουν. Οταν ο Νικολά Σαρκοζί έθεσε υποψηφιότητα για την προεδρία της Δημοκρατίας - σημειώνει ο γάλλος οικονομολόγος Ζαν-Πιερ Βεσπερινί στη «Μοντ» - είχε δηλώσει ότι η ισοτιμία του ευρώ ήταν πολύ υψηλή και ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα πρέπει να εργαστεί για την υποτίμηση του νομίσματος. Η ισοτιμία τότε ήταν 1,36 δολάρια ανά ευρώ. Πέντε χρόνια αργότερα, έφτασε τα 1,43 δολάρια ανά ευρώ, αυξήθηκε δηλαδή κατά 5%. Η ισοτιμία αυτή συμφέρει μόνο τη Γερμανία και τις χώρες που συνδέονται μ' αυτή. Οι γάλλοι βιομήχανοι, αντίθετα, γνωρίζουν ότι η «ορθή» ισοτιμία είναι 1,15 δολάρια ανά ευρώ. Ας αρπάξει λοιπόν την ευκαιρία ο γάλλος πρόεδρος και ας πιέσει την ΕΚΤ να αλλάξει ρότα. Θα ωφεληθούν έτσι τόσο η Γαλλία, όσο και η Ελλάδα. Και θα σωθεί το ευρώ.

Τα Νέα 21.06.2011

Του Ρούσσου Βρανά

Από την αρχή...
.. κιόλας της κρίσης, οι µισάνθρωποι της ολιγαρχίας του χρήµατος που απεχθάνονται τα ελλείµµατα, τάχθηκαν κατά της ανάπτυξης (που ωφελεί τους πολλούς) και υπέρ της λιτότητας (που ωφελεί τους λίγους). Οι πολιτικές ηγεσίες παντού επέλεξαν τη στάση της ελάχιστης αντίστασης, προσχωρώντας τελικά στην άποψη των µισανθρώπων (γι’ αυτό ακριβώς, σήµερα οδεύουµε σε µία ακόµη βαθύτερη κρίση). Ακόµη και η Ευρώπη, που είχε αποκτήσει φήµη για το κοινωνικό πρόσωπό της, απέδειξε πως αυτό δεν ήταν πρόσωπο αλλά προσωπείο, µεταλλασσόµενη από Τζέκυλ σε Χάιντ. Και παίζει σήµερα κι αυτή το µοναδικό παιχνίδι που έχει την έγκριση αυτών των µισανθρώπων: το παιχνίδι της δηµοσιονοµικής λιτότητας.

Τίνος είναι...
... αυτά τα λόγια; «Οι δηµοσιονοµικές προκλήσεις εξακολουθούν να εκθέτουν την ανάκαµψη σε σοβαρούς κινδύνους. Οι ανησυχίες επικεντρώνονται στις δηµοσιονοµικές ανισορροπίες των χωρών της ζώνης του ευρώ». Σε µετάφραση: κάποιες ευρωπαϊκές χώρες να εκθέτουν την ανάκαµψη σε σοβαρό κίνδυνο, επειδή δεν σφίγγουν το ζωνάρι στον λαό τους τόσο όσο άλλες. Τίνος είναι λοιπόν αυτό το κείµενο; Αν έφερε την υπογραφή της Ευρωπαϊκής Ενωσης, θα γινόταν απολύτως πιστευτό. Οµως δεν είναι παράένααπόσπασµα από την Εκθεση για την ΠαγκόσµιαΟικονοµία (17 Ιουνίου), που φέρει τηνυπογραφή του ∆ιεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου. Τόσο πολύ έχει σήµερα µεταλλαχθεί η ευρωπαϊκή οικονοµική πολιτική, που µοιάζει µε εκείνη του παγκόσµιου µπαµπούλα. Με µπαµπούλα παροµοίασε τις προάλλες αυτή την πολιτική και ο πρόεδρος της ευρωζώνης Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ. Και ζήτησε την κατά 100% ευρωπαϊκή χρηµατοδότηση των ελληνικών αναπτυξιακών προγραµµάτων, επειδή, όπως είπε, «σήµερα παίζουµε µε τη φωτιά». Το παραπάνω απόσπασµα του ∆ΝΤ δεν έχει βέβαια καµιά σχέση µε την πραγµατική οικονοµία. ∆εν είναι παρά µια ιδεολογική πρόταση που στηρίζει τις εφαρµοζόµενες πολιτικές, ακόµη και παρά τις έντονες λαϊκές αντιδράσεις. Ο µοναδικός κίνδυνος από τη δηµοσιονοµική λιτότητα είναι η ανεπαρκής ανάπτυξη παντού. Οι προβληµατικές χώρες της ευρωζώνης παραµένουν προβληµατικές επειδή δεν µπορούν να αναπτυχθούν. Και δεν µπορούν να αναπτυχθούν, επειδή οι κυβερνήσεις τους καταπνίγουν κάθε ίχνος ζωής στην οικονοµία, µε περικοπές στις δηµόσιες δαπάνες που δεν επιτρέπουν ούτε στον ιδιωτικό τοµέα να αναπτυχθεί.

Μέσα στη «φωτιά»...
... αυτή, µια χώρα που κάποτε το ήθελε πολύ, ηΤουρκία, δεν δείχνει σήµερα καµιά βιασύνη να πηδήξει. «Είµαστε πολύ ευτυχείς που δεν αποτελούµε µέρος του ευρώ», λέει ο τούρκος βουλευτής Σουάτ Κινικλίογλου. Ποιος θα µπορούσε να του δώσει άδικο; Η ευρωπαϊκή οικονοµία χειροτερεύει, η τουρκική οικονοµία προοδεύει. Η ευρωπαϊκή οικονοµία οπισθοδροµεί, η τουρκική οικονοµία προχωρεί (ανάπτυξη 9% πέρυσι, ανάπτυξη 10% φέτος). «Η οικονοµική συνεργασία που είναι βασισµένη στο ενιαίο ευρωπαϊκό νόµισµα θα ανήκει σύντοµα στην Ιστορία», λέει ο τούρκος πρώην υπουργός Εξωτερικών Σουκρού Γκιουρέλ.

Είναι φυσικό...
... µια χώρα που δεν ζει ούτε στην Κόλαση ούτε στον Παράδεισο, να µη θέλει να διακινδυνέψει να βρεθεί στην Κόλαση, µε την αβέβαιη υπόσχεση πως κάποτε θα ζήσει στον Παράδεισο.

Τα Νέα 23.06.2011

Του Ρούσσου Βρανά

Σε άλλον...

... κόσμο μοιάζουν να ζουν οι ηγέτες του ευρώ. Θα περίμενε κανείς να αντιλαμβάνονται τη λειτουργία του ενιαίου νομίσματος καλύτερα από τον καθένα. Και όμως, ο πρόεδρός τους ο Γιούνκερ κάνει δηλώσεις σαν κι αυτές: «Είναι ανεξήγητο γιατί η ευρωζώνη έχει γίνει το επίκεντρο της κρίσης, μολονότι οι θεμελιώδεις δείκτες της ευρωζώνης είναι ουσιαστικά καλύτεροι από εκείνους της αμερικανικής ή της ιαπωνικής οικονομίας».

Τον κόσμο...

... αυτόν, που είναι άλλος από τον δικό μας, θα μπορούσαμε να τον πούμε κόσμο της Αλίκης. «Δεν μπορεί κανείς να πιστεύει σε πράγματα που είναι αδύνατον να γίνουν», λέει στη Βασίλισσα η Αλίκη της «Χώρας των θαυμάτων». Και αυτή τής αποκρίνεται: «Μάλλον δεν έχεις αρκετή πείρα. Εγώ στα χρόνια σου πίστευα σε τέτοια πράγματα μισή ώρα την ημέρα». Ετσι και τα αφεντικά της ευρωζώνης. Πιστεύουν ότι καμιά χώρα της ευρωζώνης δεν μπορεί να χρεοκοπήσει. Και ότι καμιά χώρα της ευρωζώνης δεν πρέπει να βοηθάει οικονομικά στα χρέη της άλλης. Τώρα, αυτά τα δύο πιστεύω τους απειλούν να συντρίψουν ολόκληρο το οικοδόμημά τους. Η απάντηση, όμως, στην απορία του Γιούνκερ είχε ήδη δοθεί από χρόνια, όταν πολλοί οικονομολόγοι από όλον τον κόσμο είχαν επισημάνει τα σαθρά θεμέλιά του: η Συνθήκη του Μάαστριχτ ήταν επικίνδυνη, επειδή, σε περίπτωση οικονομικής κρίσης, οι ασφυκτικοί δημοσιονομικοί όροι της στερούσαν από τα κράτη-μέλη τη δυνατότητα να βγουν από αυτήν με ανάπτυξη, διευρύνοντας τα ελλείμματα. Εγραφε το 2003 η Στέφανι Κέλτον, καθηγήτρια των Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Κάνσας: «Επειδή οι αγορές θα θεωρήσουν μερικά μέλη της ευρωζώνης πιο αξιόχρεα από άλλα, οι υπερχρεωμένες χώρες ίσως να μην μπορέσουν να εξασφαλίσουν χρηματοδότηση με τους ίδιους όρους όπως και οι λιγότερο χρεωμένες ανταγωνίστριές τους. Αν οι πληρωμές των τόκων γίνουν ένα σημαντικό μέρος των συνολικών δαπανών τους, θα δυσκολευτούν να πείσουν τις αγορές να αποδεχτούν τα ομόλογά τους ώστε να εξυπηρετήσουν το αυξανόμενο χρέος τους».

Οι προειδοποιήσεις...

... ήταν εδώ και χρόνια πολλές πως, για να είναι πραγματικά ολοκληρωμένο το ενιαίο νόμισμα, χρειαζόταν και μια ενιαία συνδιαχείριση των χρεών της ευρωζώνης. Χωρίς αυτήν, το ευρώ είναι σήμερα μια ωρολογιακή βόμβα που απειλεί να εκραγεί ακόμη και στην παραμικρή δημοσιονομική ανισορροπία των ασθενέστερων μελών της. Στην πραγματικότητα, τα αφεντικά του ευρώ έχουν σήμερα μπροστά τους ως μοναδική επιλογή αυτήν που, όπως η Αλίκη, θεωρούσαν μέχρι τώρα αδύνατη: ή να επιτρέψουν σε μια χώρα της ευρωζώνης να χρεοκοπήσει ή να αναλάβουν οι υπόλοιπες ένα μεγάλο μέρος του χρέους της.

Η κρίση...

... αυτή συγκλονίζει συθέμελα την Ευρωπαϊκή Ενωση. Οι μορφές που θα πάρουν οι οικονομικές και πολιτικές δομές της ευρωζώνης στο μέλλον είναι αβέβαιες και ακαθόριστες. Ενα όμως είναι σχεδόν βέβαιο: πως είτε θα είναι πολύ διαφορετικές από τις σημερινές, είτε θα πάψουν να υπάρχουν.

Τα Νέα 23.06.2011

Ελευθερώστε τον Ανδρέα Παπανδρέου

Του Σπύρου Δραΐνα

15 χρόνια απο τον θάνατό του
Σαν σήμερα το 1996 πέθανε σε ηλικία 75 ετών ο Ανδρέας Παπανδρέου, ηγετική μορφή της πολιτικής ζωής του τόπου από τη δεκαετία του 1960.

Ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ, επηρέασε βαθύτατα με τις πολιτικές επιλογές και τη δράση του τη μεταπολίτευση. Ηταν ίσως ο πολιτικός με τη μεγαλύτερη συμβολή στη διαμόρφωση του πολιτικού και κομματικού συστήματος στη σύγχρονη Ελλάδα. Επεκτείνοντας το σύνθημα «Το ΠΑΣΟΚ στην κυβέρνηση, ο λαός στην εξουσία», ανέτρεψε τον κυρίαρχο πολιτικό διαχωρισμό «εθνικόφρονες - κομμουνιστές» επιβάλλοντας το δίπολο «Δεξιά - Αντιδεξιά», το οποίο διαμόρφωσε τις νέες ιδεολογικοπολιτικές ισορροπίες της μεταπολίτευσης. Στην εξουσία το ΠΑΣΟΚ ήλθε το 1981 έπειτα από μια θριαμβική εκλογική νίκη με ποσοστό 48%. Η πρώτη κυβερνητική θητεία του συνοδεύτηκε από τομές, σημαντικότερη των οποίων ήταν η άρση των στεγανών πρόσβασης στον κρατικό μηχανισμό όσων διώκονταν ως αριστεροί από το μεταπολεμικό κράτος της Δεξιάς. Εξάλλου, παρά τα αντιεοκικά συνθήματα της πρώτης πασοκικής περιόδου, το ΠΑΣΟΚ ως κυβέρνηση δεν αντιτάχθηκε στην ευρωπαϊκή πορεία της χώρας, εμβαθύνοντας τη συμμετοχή της στην ολοκλήρωση.

Ο πολιτικός επιστήμονας Σπύρος Δραΐνας έχει παρακολουθήσει συστηματικά τη διαδρομή του Ανδρέα Παπανδρέου. Εκτιμώντας ότι η πολιτική και ιδεολογική διαδρομή του στα χρόνια του ΠΑΣΟΚ δεν είναι άμοιρη της προϊστορίας του στα προδικτατορικά χρόνια ούτε της σύλληψής του από τη χούντα, ο συνεργάτης μας φωτίζει το άγνωστο παρασκήνιο εκείνης της καθοριστικής περιόδου: Πώς αντέδρασε στη σύλληψη του Ανδρέα ο αμερικανικός παράγοντας. Ποιες προσωπικότητες συγκρότησαν ομάδα κοινωνικής και πολιτικής πίεσης για την απελευθέρωσή του. Πώς έζησε ο ίδιος την περίοδο της απομόνωσής του στη φυλακή. Η αποφυλάκισή του, η φυγή στο Παρίσι και συντομότατα η ανάληψη αντιδικτατορικής δράσης με την ίδρυση του ΠΑΚ ήταν η περίοδος που συνέδεσε το πριν και το μετά.

Στη σημερινή συγκυρία, περίοδο εκτός των άλλων ιστορικής αποτίμησης των προσωπικοτήτων και των πολιτικών που δοκιμάστηκαν την εποχή της μεταπολίτευσης, το αφιέρωμα αυτό στον Ανδρέα Παπανδρέου κλείνει με δύο απόπειρες σύντομης αποτίμησης της πολιτικής παρουσίας του. Τα επόμενα χρόνια, υπό το φως των εξελίξεων, η μεταπολίτευση θα τεθεί εξ ολοκλήρου στο ανατομικό τραπέζι των ιστορικών. Οποια κατεύθυνση κι αν ακολουθήσει όμως η ιστορική έρευνα, ένα πράγμα δεν είναι δυνατόν να αμφισβητηθεί: ο καθοριστικός ρόλος που έπαιξε στην ελληνική πολιτική ζωή ο Ανδρέας Παπανδρέου.

Χθες, στο Α' Νεκροταφείο έγινε μνημόσυνο στον τάφο του ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ, παρόντος του πρωτότοκου γιου του, Πρωθυπουργού Γιώργου Παπανδρέου.

Ενας ανάμεσα στους περίπου 8.000 πολίτες που συνελήφθησαν όταν, με την ισχύ των όπλων, η χούντα του Παπαδόπουλου κατέλαβε την εξουσία στις 21 Απριλίου 1967, ο Ανδρέας Παπανδρέου φυλακίσθηκε για λίγο στο Γουδή και στο Πικέρμι, αλλά πέρασε το μεγαλύτερο μέρος των οκτώ επόμενων μηνών στην απομόνωση, στις Φυλακές Αβέρωφ. Στο κελί του με θέα την πολυσύχναστη Λεωφόρο Αλεξάνδρας, περίμενε να του απαγγελθούν κατηγορίες και να δικαστεί για την υποτιθέμενη εμπλοκή του στον ΑΣΠΙΔΑ, μια μυστική οργάνωση κεντρώων κατώτερων αξιωματικών του στρατού που συνελήφθησαν στα μέσα του 1965 με ψεύτικες κατηγορίες ότι συνωμοτούσαν για να ανατρέψουν τη μοναρχία, για να αποσυρθεί η Ελλάδα από το ΝΑΤΟ και για να επιβληθεί στην Ελλάδα μια δικτατορία με ηγέτη τον Ανδρέα.

Μολονότι ήταν πολιτικά ακινητοποιημένος, ο Ανδρέας παρέμενε ένας παράγοντας στις πολιτικές εξελίξεις. Μόλις οι αξιωματούχοι των ΗΠΑ βεβαιώθηκαν ότι το πραξικόπημα ήταν φιλοαμερικανικό, άρχισε στην Ουάσιγκτον μια συζήτηση για το ποια στάση θα έπρεπε να πάρουν δημόσια οι ΗΠΑ. Ο Ουόλτ Ρόστοου, σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας του προέδρου Τζόνσον, συνέστησε αρχικά να εκφράσουν «τη λύπη τους - έστω και χαμηλόφωνα» για την αναστολή των δημοκρατικών διαδικασιών. Ομως ο υπουργός Εξωτερικών Ντιν Ρασκ έφερε αντίρρηση υποστηρίζοντας ότι η Ουάσιγκτον έπρεπε να παραμείνει σιωπηλή.

Την επομένη, ο Ρόστοου υιοθέτησε τη θέση του Ρασκ και εξήγησε το σκεπτικό στον αμερικανό πρόεδρο σ' ένα ενημερωτικό μνημόνιο: «Οι νέοι ηγέτες εξακολουθούν να προσπαθούν να σχηματίσουν την κυβέρνησή τους», είπε στον Τζόνσον. «Καθώς η κατάσταση είναι ακόμη ρευστή, δεν πρέπει να κάνουμε δημόσια κάτι που να γείρει την πλάστιγγα». Η ανησυχία ήταν πως, ακόμη και μια ήπια κριτική από την Ουάσιγκτον, μπορεί να ενθάρρυνε ορισμένες «στρατιωτικές κλίκες να διασπαστούν από την ομάδα του πραξικοπήματος», προκαλώντας την αποτυχία τού ώς τώρα επιτυχούς εγχειρήματος. Το κύριο πρόβλημα αν δεν έλεγαν τίποτε, σύμφωνα με τον Ρόστοου, ήταν η πιθανότητα να υπάρξουν επικρίσεις από τους προοδευτικούς και τους διανοουμένους των ΗΠΑ (η αντίθεση των οποίων στον πόλεμο του Τζόνσον στο Βιετνάμ είχε ρίξει σε αναταραχή το Δημοκρατικό Κόμμα). «Το πρόβλημα οξύνεται από το γεγονός ότι ο πιο αμφιλεγόμενος πολιτικός κρατούμενος στην Αθήνα είναι ο Ανδρέας Παπανδρέου, ο οποίος έχει πολλούς φίλους στην εδώ ακαδημαϊκή κοινότητα. Οι προσωπικοί φίλοι του τηλεφωνούν όλη ημέρα σε υψηλά ιστάμενους (στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ) ρωτώντας για την ασφάλειά του». Ο Ντιν Ρασκ «επισημαίνει ότι οι πιέσεις για να εκφράσουμε μια άποψη προέρχονται από μια μικρή ομάδα - τους προσωπικούς φίλους του Ανδρέα. Εχει δίκιο» (στο μνημόνιο του Ρόστοου προς τον Τζόνσον, με διαβάθμιση «άκρως απόρρητο», 22 Απριλίου 1967).

Τελικά κέρδισε το επιχείρημα του Ρασκ να μείνουν οι ΗΠΑ σιωπηλές μέχρι να σταθεροποιηθεί η χούντα. Οταν έδωσε στη δημοσιότητα μια δήλωση, μία εβδομάδα αργότερα, ο Ρασκ δεν διατύπωσε επικρίσεις για το πραξικόπημα, ούτε καν ήπιες, εκφράζοντας αντίθετα ικανοποίηση για το γεγονός ότι ο βασιλιάς Κωνσταντίνος, ο οποίος ήταν γνωστό πως ήταν πολιτικός αιχμάλωτος της χούντας, είχε ζητήσει την «επιστροφή, σύντομα, στην κοινοβουλευτική δημοκρατία». Ετσι ο Ρασκ άρχισε την κουραστική διπλωματική παρωδία των υποτιθέμενων «πιέσεων» των ΗΠΑ επί της χούντας για την «αποκατάσταση της δημοκρατίας». Οπως εξήγησε σε έγγραφό του ο εμπειρογνώμων του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για την Ελλάδα Νταν Μπρούστερ, το «σημαντικό» ήταν «να δημιουργηθεί η εντύπωση της προόδου».

Η ΠΙΕΣΗ. Αν η επιρροή των φίλων του Ανδρέα δεν ήταν αρκετή για να πιέσει την αμερικανική κυβέρνηση να επικρίνει έστω το πραξικόπημα, ήταν αρκετή για να δημιουργήσει στον Τζόνσον ένα εγχώριο πολιτικό πρόβλημα. Πράγματι, η «μικρή ομάδα» των «προσωπικών φίλων» στους οποίους αναφερόταν απαξιωτικά ο Ρόστοου περιελάμβανε ισχυρές φυσιογνωμίες του κατεστημένου του Δημοκρατικού Κόμματος όπως ο Καρλ Κέισεν, ο πρώην ειδικός βοηθός του προέδρου Κένεντι στην Ουάσινγκτον σε θέματα εθνικής ασφαλείας, ο οποίος, ως νέος οικονομολόγος, είχε βοηθήσει τον Ανδρέα να αναπτύξει την πρότασή του για τη δημιουργία του Κέντρου Οικονομικών Ερευνών (αργότερα ΚΕΠΕ)• ο Εντμουντ Μπράουν, ο δημοφιλής πρώην κυβερνήτης της Καλιφόρνιας (και πατέρας του νυν κυβερνήτη της), του οποίου ο Ανδρέας ήταν οικονομικός σύμβουλος όταν ήταν πρόεδρος του Οικονομικού Τμήματος του Πανεπιστημίου του Μπέρκλεϊ• ο Ουόλτερ Χέλερ, με τον οποίο ο Ανδρέας μοιραζόταν το γραφείο του στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότας και ο οποίος είχε ηγηθεί του ισχυρού Συμβουλίου Οικονομικών Συμβούλων υπό τον Κένεντι• και ο Τζον Κένεθ Γκαλμπρέιθ, ο μέντορας του Ανδρέα στο Χάρβαρντ, ο οποίος είχε υπηρετήσει ως πρεσβευτής του Κένεντι στην Ινδία και μόλις είχε εκλεγεί πρόεδρος της ισχυρής προοδευτικής «δεξαμενής εγκεφάλων» και οργάνωσης λόμπι Αμερικανοί για Δημοκρατική Δράση.

Η ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ. Η παρέμβαση του Τζόνσον για την ασφάλεια του Ανδρέα δεν σήμανε το τέλος του προβλήματος εκ μέρους της αμερικανικής κυβέρνησης. Στις 26 Απριλίου, ο Χαλ Σόντερς στο Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας έγραψε σε ένα απόρρητο μνημόνιο προς τον Ρόστοου: «Βολιδοσκοπούμε τον [πρεσβευτή των ΗΠΑ] Φιλ [Τάλμποτ] για τη δυνατότητα να ζητήσουμε από την κυβέρνηση του πραξικοπήματος απλώς να απελάσει τον Ανδρέα. Ουδείς πιστεύει ότι η πολιτική κατάσταση μπορεί να στρώσει πριν αυτός φύγει από τη σκηνή, έτσι η απέλαση θα κάλυπτε τις εσωτερικές ανάγκες μας, ενώ ταυτόχρονα θα ήταν κέρδος για τη [χουντική] κυβέρνηση. Πιθανόν θα προτιμούσαν να τον σκοτώσουν, αλλά ξέρουν ότι αυτό θα προκαλούσε αφόρητη παγκόσμια αντίδραση».

Σε ένα τηλεγράφημα προς τον πρεσβευτή Τάλμποτ την ίδια ημέρα, ο υφυπουργός Εξωτερικών παραδέχεται ότι υπάρχουν κατά τα φαινόμενα ανυπέρβλητα εμπόδια γύρω από την ιδέα να απελαθεί ο Ανδρέας, εντούτοις ζητούσε από τον πρεσβευτή να σχολιάσει κατά πόσο ήταν πιθανό να συμφωνήσει η χούντα, «ιδιαίτερα αν ο Ανδρέας επρόκειτο να απαρνηθεί την ελληνική υπηκοότητα, να υπογράψει μια δέσμευση ότι θα παραμείνει εκτός Ελλάδος ή να παράσχει άλλες παρόμοιες διαβεβαιώσεις. Μολονότι [οι διαβεβαιώσεις αυτές] μπορεί να είχαν μικρή αξία μόλις ο Ανδρέας έφευγε από τη χώρα, θα τον δυσφημούσαν στα μάτια του ελληνικού κοινού».

Η «μικρή ομάδα» των «προσωπικών φίλων» του Ανδρέα διατήρησε ζωντανό το θέμα στις ΗΠΑ. Στις 7 Ιουνίου, για παράδειγμα, μια δήλωση υπογεγραμμένη από περίπου 500 αμερικανούς καθηγητές εμφανίστηκε στην έγκυρη «Ουάσιγκτον Ποστ» ως διαμαρτυρία για τη συνεχιζόμενη πολιτική καταπίεση που ασκούσε η χούντα και για τα σχέδιά της να δικάσει τον Ανδρέα υπό συνθήκες στρατιωτικού νόμου. Οπως προσφυώς αναφερόταν στη δήλωση, «έχοντας στερήσει από τον Ανδρέα Παπανδρέου τα ουσιώδη δικαιώματα της υπεράσπισης, έχοντας καταργήσει την ελευθεροτυπία και εκφοβίσει τα δικαστήρια, η χούντα μπορεί να υπολογίζει ότι θα πάρει την ετυμηγορία που θέλει, όσο αντίθετα κι αν είναι τα πραγματικά γεγονότα». Ωστόσο γι' αυτούς που αποφάσιζαν την πολιτική των ΗΠΑ, το πρόβλημα με τη χούντα δεν ήταν η κατάφωρη παραβίαση εκ μέρους της των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά το γεγονός ότι δεν είχε συναίσθηση των δημοσίων σχέσεων. Στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ, ο Νταν Μπρούστερ υιοθέτησε την άποψη ότι «αυτό που χρειάζεται περισσότερο από οτιδήποτε άλλο η ελληνική χούντα είναι ένας καλός υπεύθυνος δημοσίων σχέσεων». Σε μια έκθεση στα τέλη Ιουλίου με θέμα τα «Σχέδια της ελληνικής χούντας για τον Ανδρέα Παπανδρέου», η CIA εξέφραζε τη δυσαρέσκειά της για τις «έως τώρα προφανώς καταστροφικές προσπάθειες δημοσίων σχέσεων [του καθεστώτος], που κορυφώθηκαν πολύ πρόσφατα με την άρση της ιθαγένειας της ηθοποιού Μελίνας Μερκούρη».

Ο ΑΣΠΙΔΑ. Σύντομα τα προβλήματα δημοσίων σχέσεων της χούντας επιδεινώθηκαν πολύ. Στις 30 Αυγούστου, το επανειλημμένως αναβληθέν κατηγορητήριο για την υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ, όπου ο Ανδρέας κατηγορούνταν για εσχάτη προδοσία, επιτέλους δόθηκε στη δημοσιότητα. Βασισμένες σε μεγάλο βαθμό κατασκευασμένα στοιχεία, οι κατηγορίες περιέπεσαν σε ανυποληψία μία εβδομάδα αργότερα, όταν ο μοναδικός αυτόπτης μάρτυρας του εισαγγελέα, ο Ανδρέας Βαχλιώτης, εμφανίστηκε σε συνέντευξη Τύπου και αποκήρυξε την κατάθεσή του λέγοντας πως ήταν υπαγορευμένη από την ΚΥΠ. Οπως αφηγείται η Μαργαρίτα Παπανδρέου στο βιβλίο της «Εφιάλτης στην Αθήνα», η αναίρεση της κατάθεσης του Βαχλιώτη ήταν μια μεγάλη νίκη στην εκστρατεία της για την απελευθέρωση του Ανδρέα - μια εκστρατεία την οποία συντόνιζε μυστικά από την Αθήνα μέσω ενός δικτύου υποστηρικτών του Ανδρέα στις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Η αναμενόμενη δίκη του ΑΣΠΙΔΑ φαινόταν ότι θα αποτελούσε πηγή μεγάλης διεθνούς αμηχανίας προκαλώντας περισσότερους πονοκεφάλους για τους Αμερικανούς, οι οποίοι ανυπομονούσαν να εφαρμόσουν την απόφασή τους «να κινηθούμε προς μια εξομάλυνση των σχέσεών μας με την Ελλάδα», η οποία ελήφθη μυστικά στις 6 Ιουλίου σε μια συνάντηση αξιωματούχων του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας, του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, του Πενταγώνου, της CIA και της αμερικανικής πρεσβείας. Καθώς η φυλάκιση του Ανδρέα είχε γίνει θέμα μείζονος ενδιαφέροντος σε χώρες όπως η Δανία και η Νορβηγία, οι ΗΠΑ αντιμετώπιζαν επίσης προβλήματα στο να νομιμοποιήσουν τη χούντα μέσα στο ΝΑΤΟ.

Τότε, στις 13 Δεκεμβρίου, ο βασιλιάς Κωνσταντίνος έκανε τη γνωστή καταστροφική απόπειρα να πάρει τον έλεγχο του στρατού και της χώρας με το άσχημα οργανωμένο αντιπραξικόπημα. Η κίνηση αυτή συνέβαλε σοβαρά στη σταθεροποίηση της εξουσίας της χούντας, ενώ είχε επίσης συνέπειες και για τον Ανδρέα. Μετά τη φυγή της βασιλικής οικογένειας στην Ιταλία, η χούντα δήλωσε ότι δεν θα ασκήσει διώξεις εις βάρος οποιουδήποτε από τους εμπλεκόμενους αξιωματικούς που έμειναν πίσω. Υπό αυτές τις συνθήκες, θα ήταν σουρεαλιστικό να δικαστούν ο Ανδρέας και οι αξιωματικοί του ΑΣΠΙΔΑ για μια υποτιθέμενη συνωμοσία για την ανατροπή της μοναρχίας. Μία εβδομάδα αργότερα, μια συνάντηση έλαβε χώρα στην Ουάσιγκτον ανάμεσα σε αξιωματούχους του Στέιτ Ντιπάρτμεντ και στον ελληνοαμερικανό επιχειρηματία Τομ Πάπας, ο οποίος μόλις είχε επιστρέψει από την Αθήνα. Στη συνάντηση, ο φαύλος, με έδρα τη Βοστώνη, ιδιοκτήτης του μονοπωλιακού πετρελαϊκού συγκροτήματος ESSO-Pappas της Ελλάδας, αλλά και ευρέως γνωστός για τις διασυνδέσεις του με τη CIA, ουσιαστικά ανέλαβε τον ρόλο του ανεπίσημου πρεσβευτή της χούντας στην Ουάσιγκτον. «Το ελληνικό καθεστώς ήθελε να ξέρει ακριβώς τι ήθελαν οι ΗΠΑ από αυτό», εξήγησε ο Πάπας. Σε απάντηση, ο αμερικανός υφυπουργός Στιούαρτ Ρόκγουελ του είπε ότι «ο στόχος των ΗΠΑ είναι να επιστρέψει η Ελλάδα στην ομαλότητα», περιλαμβανομένης της σύνταξης νέου Συντάγματος, της πραγματοποίησης ενός δημοψηφίσματος και της ανακοίνωσης ημερομηνίας για εκλογές. Ο Ρόκγουελ προσέθεσε πως «η απελευθέρωση πολιτικών κρατουμένων και ιδιαίτερα του Ανδρέα Παπανδρέου θα ήταν επίσης ένα εποικοδομητικό βήμα».

Η τελευταία σύσταση σύντομα πραγματοποιήθηκε. Την παραμονή των Χριστουγέννων, η χούντα απελευθέρωσε και παρέδωσε στις οικογένειές τους τον Ανδρέα και τους κατηγορουμένους του ΑΣΠΙΔΑ στο πλαίσιο μιας ευρείας αμνηστίας των πολιτικών κρατουμένων. Δεν είναι γνωστά περισσότερα στοιχεία για την παρασκηνιακή διαδικασία που οδήγησε στην απελευθέρωση. Κάποιο φως ρίχνει ένα σύντομο σημείωμα, όπου επιγράφεται απλώς «Ανδρέας» και βρέθηκε στα χαρτιά του Χαρίλαου Λαγουδάκη, του έλληνα ειδικού στο Γραφείο Πληροφοριών και Ερευνας του Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Το σημείωμα φαίνεται ότι αφορά μια επίσκεψη που έκανε στον Ανδρέα μια αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Συμβουλευτικής Συνέλευσης, η οποία ερευνούσε την κατάσταση στην Ελλάδα για λογαριασμό του Συμβουλίου της Ευρώπης. Η επίσκεψη πραγματοποιήθηκε στις 22 Δεκεμβρίου, δύο ημέρες πριν από την απελευθέρωση του Ανδρέα. Ελληνες αξιωματούχοι, περιλαμβανομένου του πρεσβευτή Καλαμίδα, ήταν επίσης παρόντες. Ο Ανδρέας θυμάται πως έγινε μια εκτεταμένη συζήτηση που διήρκεσε δύο ώρες. Ωστόσο, το σύντομο σημείωμα που βρέθηκε στα χαρτιά του Λαγουδάκη αφορά μόνο μια «σχετική ερώτηση», στην οποία ζητήθηκε από τον Ανδρέα να απαντήσει. Σύμφωνα με το σημείωμα, ο Ανδρέας λέει, «όταν απελευθερωθώ και μπορέσω να σχηματίσω τη δική μου απροκατάληπτη άποψη για τα γεγονότα, και αν καταλήξω στο συμπέρασμα ότι η περαιτέρω παρουσία μου στην πολιτική αρένα μπορεί να βλάψει την ομαλότητα της εθνικής ζωής της Ελλάδας, τότε μπορεί να αποφασίσω να αφήσω την πολιτική και να κοιτάξω την οικογένειά μου και την επιστήμη μου». Η δήλωση του Ανδρέα δείχνει πως ήξερε ότι η ελευθερία του ήταν κοντά, αλλά ήξερε επίσης ότι η απελευθέρωσή του εξαρτιόταν από την εκδήλωση εκ μέρους του της πρόθεσης να εγκαταλείψει την ελληνική πολιτική.

Οι μάλλον ασθενείς «διαβεβαιώσεις» που έδωσε ο Ανδρέας για να διευκολύνει την απελευθέρωσή του αποδείχθηκε πως «λίγη αξία είχαν όταν ο Ανδρέας αναχώρησε από τη χώρα», όπως είχε προβλέψει ο υφυπουργός Εξωτερικών λίγο μετά το πραξικόπημα. Το αίσθημα της αποστασιοποίησης, όμως, ακόμη και αποξένωσης από την πολιτική που μεταφέρεται από τη δήλωσή του, φαίνεται πως δεν ήταν εντελώς προσποιητό. Οι σχεδόν 8 μήνες που έμεινε στην απομόνωση, τον είχαν καταβάλει. Υπέφερε από υποτροπή των ενδημικών στομαχικών προβλημάτων του. Τον Οκτώβριο άρχισε να χάνει σταθερά βάρος. Μετά την απελευθέρωσή του είχε ένα λιποθυμικό επεισόδιο που τον έστειλε στο νοσοκομείο. Επιπλέον οι πολλές ώρες που πέρασε κοιτάζοντας μέσα από τα κάγκελα του παράθυρου στο κελί του, προβάλλοντας τον εαυτό του στη ζωή που κυλούσε ελεύθερα απέξω, άφησαν προβλήματα στην όρασή του.

ΣΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ. Η Μαργαρίτα θυμάται τις ημέρες μετά την απελευθέρωσή του ως την αρχή του «μακρού, αργού δρόμου του προς τη συναισθηματική και τη σωματική ανάρρωση». Πιο ανησυχητική για τη συναισθηματική ζωή του ήταν η επίδραση που είχε ο εγκλεισμός στην αυτοσυνείδησή του. Ανατρέχοντας στην εμπειρία του από τη φυλακή, ο Ανδρέας είπε στον οικονομολόγο Τζον Λέτις, πρώην συνάδελφό του στο Μπέρκλεϊ, ότι η απομόνωση τον οδήγησε σε στιγμές βαθιάς αμφιβολίας για τον εαυτό του, κάνοντάς τον να επανεξετάσει τις πεποιθήσεις του, τον πολιτικό προσανατολισμό του και τον τρόπο σκέψης του. Το φαινόμενο είναι γνωστό στους ψυχολόγους, οι οποίοι παραδέχονται ότι παρατεταμένες περίοδοι απομόνωσης μπορεί να οδηγήσουν σε διαταραχή ταυτότητας. Ωστόσο, η συναισθηματική συγκρότηση του Ανδρέα τον έκανε επίσης ιδιαίτερα ευάλωτο σε αυτού του είδους την κρίση ταυτότητας. Εκτός από τότε που αποσυρόταν στη μοναξιά του γραφείου του για να διαβάσει, να σκεφθεί και να γράψει, στον Ανδρέα δεν άρεσε ποτέ να είναι μόνος. Κοινωνικός από τη φύση του, ήταν ενθουσιώδης, διασκεδαστικός αφηγητής ιστοριών, μια «μαγνητική προσωπικότητα» που είχε το χάρισμα να γίνεται το κέντρο της προσοχής. Εντούτοις σημαντικότερη για τον Ανδρέα ήταν μάλλον η ανάγκη για την παρουσία άλλων, παρά η ευκαιρία να εκδηλώνει την προσωπική γοητεία του. Ανδρας με ακατάπαυστη ενέργεια και ευφυΐα, ο Ανδρέας είχε το πάθος να ξεκινάει συλλογικά εγχειρήματα και να αναλαμβάνει την ηγεσία τους. Η ενθουσιώδης στράτευσή του με τον κόσμο έφθανε στον πυρήνα αυτού που ήταν. Απομονωμένος στο κελί της φυλακής του χωρίς τη χειροπιαστή παρουσία ενός κόσμου με τον οποίο να αλληλεπιδρά, ο Ανδρέας βρέθηκε κυριευμένος από αβεβαιότητα και αμφιβολία.

Στις 15 Ιανουαρίου 1968, έχοντας πάρει το ελληνικό διαβατήριό του απευθείας από τον Παττακό, ο Ανδρέας ανέβηκε σε μια πτήση της Air France με τη Μαργαρίτα και τα παιδιά και κατευθύνθηκαν προς την εξορία στο Παρίσι, όπου ο εξάδελφός του Σίγκμουντ Μινέικο τούς είχε νοικιάσει ένα διαμέρισμα. Καθώς ο Ανδρέας προετοιμαζόταν για την πρώτη συνέντευξη Τύπου που θα έδινε ως εξόριστος, η Μαργαρίτα φοβόταν ότι η επίδοσή του μπορεί να ήταν κακή. Αντίθετα, θυμάται, «ήρθη στο ύψος της περιστάσεως». Ο Ανδρέας είχε επιστρέψει στον κόσμο - και ο κόσμος σε αυτόν. Εξι εβδομάδες αργότερα, έπειτα από μια πολιτική περιοδεία σε ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, ανακοίνωσε στη Στοκχόλμη την ίδρυση του Πανελλήνιου Απελευθερωτικού Κινήματος (ΠΑΚ) για να συντονίσει την αντίσταση εναντίον της χούντας μέσα και έξω από την Ελλάδα. Τα μακρά, σκοτεινά χρόνια ενός νέου και πιο δύσκολου «ανένδοτου αγώνα» είχαν αρχίσει.

Η Καθημερινή /ΕΠ7Α 12.06.2011

"Η κρίση είναι μια ευκαιρία"

Της Πάρης Σπίνου

Μόλις 27 χρόνων ήταν ο Ζοσέ Λουίς Πεϊσότο όταν το πρώτο του μυθιστόρημα, «Κανένα βλέμμα», απέσπασε το βραβείο Ζοζέ Σαραμάγκου, ενώ ο ίδιος ο νομπελίστας τον χαρακτήρισε «αποκάλυψη».

Σήμερα, δέκα χρόνια μετά, που τα μυθιστορήματά του Πεϊσότο έχουν μεταφραστεί σε 20 γλώσσες -στα ελληνικά κυκλοφορεί το «Κοιμητήριο πιάνων»- πόσο βαριά νιώθει την κληρονομιά του Σαραμάγκου και την ευθύνη να γίνεται όλο και καλύτερος;

Λίγες μέρες πριν έρθει στην Αθήνα, καλεσμένος του 3ου Φεστιβάλ Ιβηροαμερικανικού Βιβλίου ΛΕΑ (Λογοτεχνία Εν Αθήναις), ο πορτογάλος συγγραφέας μας απαντάει: «Περισσότερο κι από τη λογοτεχνία του Σαραμάγκου με επηρέασε η προσωπικότητά του. Οπως αυτός, έτσι κι εγώ πιστεύω ότι η πίεση που νιώθει ένας συγγραφέας πρέπει να έχει σχέση με το ίδιο το αντικείμενο της δουλειάς του και όχι με τα βραβεία και τη δημοσιότητα. Καθήκον του συγγραφέα, εάν είναι αληθινός με τον εαυτό του, είναι να αντεπεξέλθει στις προκλήσεις και να μην καταφεύγει σε ευκολίες. Αυτή είναι η αληθινή πίεση».

Πώς νιώθει όμως τώρα που η... πίεση της οικονομικής κρίσης και των σκληρών μέτρων του ΔΝΤ έχει αγγίξει και την Πορτογαλία; «Πιστεύω ότι γι' αυτήν την κατάσταση που βιώνουμε δεν είναι υπεύθυνος ο λαός της Ελλάδας ή της Πορτογαλίας, παρότι ο λαός είναι που υποφέρει περισσότερο», απαντάει. «Ειλικρινά ελπίζω όμως ότι μια τόσο επώδυνη κρίση θα δώσει την ευκαιρία για να χτίσουμε ένα πιο δίκαιο κοινωνικό σύστημα. Επίσης πιστεύω ότι οι πιο δυνατοί δεν θα αφήσουν τα προνομιά τους. Ο κόσμος πρέπει να πολεμήσει για ένα καλύτερο μέλλον και να μην περιμένει τους άλλους να λύσουν τα προβλήματά του».

Σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς θεωρεί ότι οι συγγραφείς και οι διανοούμενοι πρέπει να αναλάβουν ενεργό ρόλο: «Υπάρχει μια ρήση που αποδίδεται λανθασμένα στον Δάντη: "Το πιο καυτό σημείο στην κόλαση προορίζεται γι' αυτούς που σε περιόδους κρίσης μένουν ουδέτεροι". Οποιος κι αν την έχει πει, την προσυπογράφω».

Μόλις εκδόθηκε στην Πορτογαλία το νέο μυθιστόρημα του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο που έχει θέμα τη μετανάστευση των συμπατριωτών του στη Γαλλία τη δεκαετία του 1960 και την επανάσταση που έγινε τη δεκαετία του 1970 και οδήγησε τη χώρα στη δημοκρατία. «Είναι ένα σημαντικό ζήτημα, καθώς ενάμισι εκατομμύριο Πορτογάλοι, το 15% του πληθυσμού, μετανάστευσε τότε. Σήμερα, αναπόφευκτα, υπάρχει ο κίνδυνος να συμβεί ακόμα μία τέτοια έξοδος», μας λέει ο ίδιος, ο οποίος στα βιβλία του επιχειρεί να συνδέσει το παρελθόν με το παρόν.

Ετσι και στο «Κοιμητήριο πιάνων», που κυκλοφορεί στα ελληνικά, η ιστορία ενός πατέρα προβάλλεται μέσα από την ιστορία του γιου του. «Το βιβλίο αντικατοπτρίζει μια εποχή και αντανακλά τον ρόλο της οικογένειας στη σημερινή κοινωνία», συνεχίζει. «Είναι ένα μυθιστόρημα που πηγαίνει κόντρα στην επικρατούσα ιδέα ότι ο θάνατος σημαίνει το πέρασμα από τα πάντα στο τίποτα. Δείχνει πως οι πράξεις μας επηρεάζουν τους άλλους πέρα από το χρόνο που ζήσαμε. Ετσι προσπάθησα να εκφράσω όλους τους πιθανούς ενδοοικογενειακούς δεσμούς, όχι μόνο τους καλούς, όπως η τρυφερότητα, η συντροφικότητα, αλλά και τους άσχημους, όπως η προδοσία και η βία».

Δύο θέματα τον απασχολούν όταν γράφει: η αγάπη και ο θάνατος. «Η αγάπη, ιδιαίτερα στη σχέση πατέρα και γιου. Ισως με απασχολεί τόσο επειδή έχασα τον πατέρα μου όταν ήμουν μικρός. Επίσης η έννοια της υπέρβασης είναι σημαντική όταν γράφω, επειδή έχει να κάνει με τα όρια του ανθρώπου και της ανθρωπιάς».

Γεννημένος στο Αλεντέζο, ένα μικρό χωριό, ο Πεϊσότο έφυγε στα 18 του για να σπουδάσει λογοτεχνία στη Λισαβόνα. «Θυμάμαι ακόμα τη φωνή της γιαγιάς μου, η οποία ήταν αγράμματη, αλλά μου έλεγε απίθανες ιστορίες διπλα στο τζάκι», λέει. Σήμερα γράφει ποίηση και θέατρο, ενώ βρίσκεται σε διαρκή αναζήτηση καλών θεμάτων: «Μερικές φορές το να βρω ένα τέτοιο θέμα είναι πιο δύσκολο από το να το γράψω», τονίζει, ενώ πιστεύει ότι στην παγκοσμιοποιημένη κοινωνία μας, το τοπικό έχει σημασία: «Είμαστε πάντα το αποτέλεσμα των άμεσων και έμμεσων εμπειριών μας, όλων αυτών που μας περιβάλλουν. Κουλτούρα και ταυτότητα είναι συνώνυμα και πάντα θα αποτελούν μέρος του συγγραφέα».

Κι άλλοι εκλεκτοί καλεσμένοι θα πάρουν μέρος στο Φεστιβάλ Ιβηροαμερικανικού Βιβλίου που οργανώνεται στο Ινστιτούτο Θερβάντες (Μητροπόλεως 23) σε συνεργασία με το πολιτιστικό περιοδικό «Sol Latino» (15-19/6). Την Πέμπτη ο διάσημος χιλιανός συγγραφέας Λουίς Σεπούλβεδα θα συνομιλήσει με τον Πέτρο Μάρκαρη, ενώ έχει προγραμματιστεί συνάντηση με τον μεξικανό Ιγνάσιο Παδίγια.

Την Παρασκευή οργανώνεται ποιητική βραδιά με τους Κάρμεν Γιάνιες (Χιλή), Αλβάρο Γκαρθία και Χόρχε Ρίτσμαν (Ισπανία), Ζοσέ Λουίς Πεϊσότο. Με φιέστα με έντονο ισπανικό χρώμα θα γιορταστεί η Παγκόσμια Ημέρα των Ισπανικών το Σάββατο. Την ίδια μέρα ο κολομβιανός παραμυθάς Νέλσον Καλντερόν θα μας ταξιδέψει στον κόσμο της φαντασίας, ενώ ο φημισμένος κουβανός συγγραφέας Ρεϊνάλντο Μοντέρο θα συναντηθεί με το κοινό. Στη συνέχεια θα προβληθεί η ταινία «Συγγένειες» που βασίζεται στο μυθιστόρημά του «Μουσική δωματίου». Την ερχόμενη Κυριακή θα προβληθεί το ντοκιμαντέρ του Κώστα Σερέζη για το ταξίδι του Οδυσσέα Ελύτη στην Ισπανία μετά το Νόμπελ, ενώ η Ιουλίτα Ηλιοπούλου και η Νίνα Αγγελίδου θα μιλήσουν για το ίδιο θέμα.

Το φεστιβάλ έχει στόχο, όπως μας λέει η Αντριάνα Μαρτίνεθ, εκδότρια του περιοδικού «Sol Latino», «την προώθηση της λογοτεχνίας της Ιβηρικής και Νοτίου Αμερικής, που είναι ιδιαίτερα αγαπητή στο ελληνικό κοινό, και τη συνέχιση των μεταφραστικών προσπαθειών». Το δίγλωσσο περιοδικό (ισπανικά-ελληνικά) γιορτάζει φέτος τα 10 χρόνια του και προβάλλει τον πολιτισμό και όλα όσα συνδέουν τις χώρες μας.

Το Βήμα 12.06.2011

Αυστηρά και χαλαρά ήθη στον 21 αιώνα

Της Θεοδώρας Τσώλη

Οχι μία, αλλά δύο φορές - συγκεκριμένα το 2007 και το 2009 - οι κοινωνικές νόρμες στη Μαλαισία «έφαγαν» την πασίγνωστη τραγουδίστρια Μπιγιονσέ Νόουλς, η οποία σκόπευε να δώσει συναυλίες στη χώρα. Και αυτό διότι συντηρητικοί ισλαμιστές διαμαρτυρήθηκαν σχετικά με τις σέξι εμφανίσεις της, οι οποίες σύμφωνα με τους ισχυρισμούς τους δεν άρμοζαν σε ένα σοβαρό κράτος. Αλλά και η Μαντόνα, η οποία θεωρείται «μαύρο πρόβατο» από πολλούς καθολικούς, με πρώτο και κύριο τον Ποντίφικα (οι αφορμές αρκετές, αλλά αναφέρουμε χαρακτηριστικά την εμφάνισή της ως «εσταυρωμένης»), έχει κατά καιρούς έλθει αντιμέτωπη με τη μήνιν της Καθολικής Εκκλησίας με αποτέλεσμα να ακυρώσει συναυλίες της, όπου δεν τη... σήκωνε ο τόπος.

Αυτά είναι μόνο δύο (διάσημα) παραδείγματα από τα πολλά και διαφορετικά που μαρτυρούν το τι «σηκώνουν» ή το τι «δεν σηκώνουν» οι διαφορετικοί τόποι - όποιος έχει επισκεφθεί άλλες χώρες και έχει έρθει σε επαφή με άλλους πολιτισμούς έχει πάρει μια γεύση για το τι εννοούμε. Και μπορεί να είναι αναμενόμενο το γεγονός ότι οι ηθικές και οι κοινωνικές αξίες εμφανίζουν διαφορές μεταξύ των χωρών, ωστόσο είναι άκρως ενδιαφέρον ότι μια νέα, διεθνής διαπολιτισμική μελέτη, η οποία περιελάμβανε και τη χώρα μας και δημοσιεύθηκε στην έγκριτη επιθεώρηση «Science» στις 27 Μαΐου, ρίχνει μια φρέσκια ματιά σε αυτές τις διαφορές.

Η μελέτη
Στο πλαίσιο αυτής της μελέτης οι ερευνητές, που προέρχονταν από διαφορετικά πανεπιστημιακά κέντρα ανά τον κόσμο, αναζήτησαν τους πιο αυστηρούς, αλλά και τους πιο χαλαρούς πολιτισμούς: αυτούς δηλαδή στους οποίους οι κοινωνικές νόρμες είναι «σφιχτές» και δεν επιτρέπουν εύκολα τις αποκλίσεις από τον κανόνα, αλλά και εκείνους που «συγχωρούν» ευκολότερα τα παραπατήματα από τον μέσο όρο. Θα έχετε ίσως απορία πού βρίσκεται η Ελλάδα μέσα σε αυτό το κάδρο: θα σας απαντήσουμε… «σχετικώς χαλαρά».

Η διαφορετικότητα των πολιτισμών αποτελούσε και αποτελεί αντικείμενο μεγάλου ενδιαφέροντος ανά τους αιώνες. Ηδη από τον 4ο αι. π.Χ. ο Ηρόδοτος περιγράφει στο έργο του «Ιστορίαι» πολλά ήθη και έθιμα διαφορετικών λαών τα οποία «συνάντησε» στα ταξίδια του. Μόλις τις τελευταίες δεκαετίες ωστόσο οι επιστήμονες πέρασαν από την απλή περιγραφή και καταγραφή στην ανάλυση των διαφορών μεταξύ πολιτισμών. Η νέα μελέτη, για την εκπόνηση της οποίας ηγήθηκε η δρ Μισέλ Γκέλφαντ από το Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου του Μέριλαντ, συμβάλλει προς την αναλυτική κατεύθυνση, δημιουργώντας ένα λεπτομερές πολιτισμικό «ψηφιδωτό» δεκάδων διαφορετικών χωρών. Οπως αναφέρει στο «Βήμα» η υπεύθυνη για το σκέλος της μελέτης το οποίο αφορούσε την Ελλάδα, λέκτορας Κοινωνικής - Διαπολιτισμικής Ψυχολογίας στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου των Πατρών κυρία Πέννυ Παναγιωτοπούλου, είναι σημαντικό ότι «παρουσιάζεται για πρώτη φορά μια συστηματική ανάλυση της διάστασης αυστηρότητα - χαλαρότητα στη σύγχρονη κοινωνία με βάση δεδομένα που έχουν συλλεχθεί από 33 χώρες και σε σύνολο 6.823 συμμετεχόντων». Σύμφωνα με την ερευνήτρια είναι μάλιστα αξιοσημείωτο ότι οι συμμετέχοντες προέρχονταν από ποικίλα επαγγελματικά περιβάλλοντα, ενώ στο δείγμα περιλαμβάνονταν και φοιτητές.

Αυστηροί και χαλαροί πολιτισμοί
Τι σημαίνει πρακτικά η διάσταση υπό τον τίτλο «αυστηρότητα - χαλαρότητα»; Ενας πολιτισμός ορίζεται, κατά τη μελέτη, ως αυστηρός όταν οι κοινωνικές νόρμες σε αυτόν έχουν μεγάλη ισχύ με αποτέλεσμα να μη γίνεται εύκολα ανεκτή η απόκλιση από αυτές. Αντιθέτως στους πιο χαλαρούς πολιτισμούς η απόκλιση από τις κοινωνικές νόρμες είναι πιο εύκολα αποδεκτή.

Προκειμένου να δημιουργήσουν την κατάταξη των αυστηρών και χαλαρών κρατών οι ερευνητές έλαβαν υπόψη τους διαφορετικές παραμέτρους, όπως η συμπεριφορά του πληθυσμού απέναντι σε καθημερινές καταστάσεις, αλλά και πιθανές οικολογικές και ιστορικές απειλές. Οπου ήταν εφικτό συμπεριλήφθηκαν και ιστορικά δεδομένα (π.χ., πυκνότητα πληθυσμού το 1500 μ.Χ., ιστορικές συγκρούσεις από το 1900 ως το 2001). Μεταξύ άλλων οι εθελοντές κλήθηκαν να βαθμολογήσουν πόσο αρμόζουσες είναι 12 διαφορετικές καθημερινές συμπεριφορές (όπως το να καβγαδίζουν, να τρώνε, να γελούν, να βρίζουν, να φιλιούνται, να κλαίνε, να τραγουδάνε, να μιλούν, να φλερτάρουν, να ακούνε μουσική, κ.ά.) μέσα σε 15 διαφορετικά πλαίσια (όπως στην τράπεζα, στο ιατρείο, στη βιβλιοθήκη, σε μια κηδεία, στην τάξη, στο εστιατόριο, σε δημόσια πάρκα, στο λεωφορείο, στην κρεβατοκάμαρα, στο ασανσέρ, στον χώρο εργασίας, κ.ά.). Παράλληλα ετέθησαν ερωτήματα που αφορούσαν συμπεριφορές όπως η αποφυγή πληρωμής εισιτηρίου στα μέσα μαζικής μεταφοράς και οι «ατασθαλίες» σε ό,τι αφορά τις υποχρεώσεις απέναντι στο κράτος. Ζητήθηκε επίσης η άποψη των συμμετεχόντων για θέματα όπως η ομοφυλοφιλία, η πορνεία, οι εκτρώσεις και τα διαζύγια.

Πώς εμφανίστηκε λοιπόν να λειτουργεί η διάσταση «αυστηρότητα - χαλαρότητα» στις σύγχρονες κοινωνίες; Οπως εξηγεί η ελληνίδα ερευνήτρια «η διάσταση αυτή αποτελεί μέρος ενός πολύπλοκου και πολυεπίπεδου συστήματος... Η κεντρική διαφορά μεταξύ αυστηρών και χαλαρών πολιτισμών - η ισχύς που έχουν οι νόρμες και η σαφής αποδοκιμασία και τιμωρητική αντιμετώπιση των μορφών συμπεριφοράς που αποκλίνουν από τις νόρμες - διαμορφώνεται και καθορίζεται από απειλές προς το εκάστοτε πολιτισμικό σύνολο, οι οποίες εκπορεύονται από το φυσικό περιβάλλον ή από το ανθρώπινο περιβάλλον».

Φυσικές απειλές και αυστηρότητα
Ιδού σύμφωνα με τα αποτελέσματα ποιοι παράγοντες επιδρούν στο να χαρακτηριστεί ένας πολιτισμός αυστηρός: αρχικώς μεγάλο ρόλο παίζουν οι φυσικές απειλές. Πολιτισμοί που βρίσκονται σύμφωνα με τη μελέτη ψηλά στην κατάταξη της αυστηρής δομής έχουν μεγαλύτερη πυκνότητα πληθυσμού και αντιμετωπίζουν μεγάλη έλλειψη φυσικών πηγών και καλλιεργήσιμης γης. Στο καθημερινό «μενού» των κατοίκων κυριαρχεί η έλλειψη τροφής, πόσιμου νερού και καθαρού αέρα. «Εθνη με αυστηρή δομή έχουν αντιμετωπίσει περισσότερες φυσικές καταστροφές, όπως οι πλημμύρες, οι τροπικοί κυκλώνες, οι μεγάλες περίοδοι ξηρασίας, ενώ έχουν υποστεί και περισσότερες εδαφικές διεκδικήσεις από τους γείτονές τους. Αυτά τα έθνη “πλήττονται” επίσης περισσότερο από μεταδιδόμενες ασθένειες και από την παιδική θνησιμότητα» λέει η κυρία Παναγιωτοπούλου και εξηγεί ότι με την αυστηρή δομή οι κοινωνίες καταφέρνουν να συντονίζονται καλύτερα ώστε να επιβιώνουν - είτε μειώνοντας το χάος σε έθνη με υψηλή πυκνότητα πληθυσμού είτε αντιμετωπίζοντας την έλλειψη πόρων, τις φυσικές καταστροφές, τις συγκρούσεις περί εδαφικών διεκδικήσεων και τις επιδημίες. «Εθνη τα οποία καλούνται να αντιμετωπίσουν τέτοιες καταστάσεις έχουν ανάγκη να διαμορφώσουν ισχυρές νόρμες και να καταδικάσουν αποκλίσεις στη συμπεριφορά ώστε να ενισχύσουν την τάξη και την εύρυθμη λειτουργία του συνόλου».

Αυταρχισμός και υποταγή στο νόμο
Η αυστηρή αυτή δομή μπορεί όμως να συνδέεται και με… αυστηρό τίμημα, το οποίο παίρνει τη μορφή αυταρχικών καθεστώτων που καταπιέζουν τις διαφορετικές φωνές, που ασκούν λογοκρισία στα ΜΜΕ, που θέτουν απαγορεύσεις με πολλούς νόμους και διατάξεις τους. Τα έθνη με αυστηρή δομή έχουν εντονότερη την παρουσία της αστυνομίας, είναι πιο πιθανόν να δέχονται τη θανατική ποινή ως τιμωρία και γενικότερα παρέχουν πιο περιορισμένες ελευθερίες και δικαιώματα στους πολίτες τους. Αυτά τα έθνη έχουν εν γένει χαμηλότερο δείκτη εγκληματικότητας και είναι πιο θρησκευόμενα. Και βέβαια στα έθνη με την πλέον αυστηρή δομή οι όροι «διαμαρτυρία» και «απεργία» είναι σχεδόν άγνωστοι.

Είναι επόμενο όλη αυτή η αυστηρότητα να διέπει και τις καθημερινές συμπεριφορές του πληθυσμού. Οι πολίτες εμφανίζουν μεγαλύτερη συστολή, καθωσπρεπισμό, έλεγχο του αυθορμητισμού, ζουν προσπαθώντας να επιβάλουν συνεχώς στον εαυτό τους τάξη και προσοχή. Αυτού του τύπου η «ελεγχόμενη» συμπεριφορά αποτελεί κύριο χαρακτηριστικό όχι μόνον στις διαπροσωπικές τους σχέσεις, αλλά και στη σχέση τους με τα κοινά. Η ερευνήτρια αναφέρει ότι «οι άνθρωποι σε πολιτισμούς με αυστηρή δομή τείνουν να αποδοκιμάζουν συμπεριφορές όπως η διεκδίκηση παροχών από το κράτος τις οποίες δεν δικαιούνται, η φοροδιαφυγή, η μη πληρωμή εισιτηρίου στα μέσα μαζικής μεταφοράς, η αποδοχή του χρηματισμού. Οι πολίτες των αυστηρών κρατών είναι επίσης πιο “άκαμπτοι” σε ό,τι αφορά την αποδοχή της ομοφυλοφιλίας, της πορνείας, της έκτρωσης, του διαζυγίου, της ευθανασίας και την αυτοκτονίας». Σε τέτοια κράτη οι πολίτες θεωρούν τις έξωθεν επιδράσεις απειλή για την κοινωνική τάξη και πιστεύουν ότι οι μετανάστες αποτελούν κίνδυνο για το κράτος - έτσι συνήθως έχουν μικρό σχετικά αριθμό μεταναστών.

Στα άκρα Πακιστάν και Ουκρανία
Εάν λάβετε υπόψη όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά μάλλον δεν θα σας προκαλέσει εντύπωση ότι πρώτο στην κατάταξη των αυστηρών δομών βρίσκεται σύμφωνα με τη μελέτη το Πακιστάν, μια πυκνοκατοικημένη χώρα με… βεβαρημένο ιστορικό συγκρούσεων. Στη λίστα της αυστηρότητας ακολουθούν η Μαλαισία, η Ινδία, η Σιγκαπούρη και η Νότια Κορέα.

Στο αντίθετο... χαλαρό άκρο, το οποίο χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερη αποδοχή των αποκλίσεων από τον κανόνα, είτε αυτή αφορά τις διαπροσωπικές σχέσεις είτε τη συμπεριφορά των πολιτών απέναντι στις υποχρεώσεις τους προς το κράτος, φιγουράρει πρώτη η Ουκρανία. Πρέπει βέβαια να σημειωθεί ότι οι συνεντεύξεις σε ό,τι αφορούσε τη συγκεκριμένη χώρα έγιναν στο σύνολό τους στην Οδησσό, η οποία θεωρείται μια από τις πιο «ανοιχτές» και κοσμοπολίτικες πόλεις της χώρας. Ακολουθούν η Εσθονία, η Ουγγαρία, το Ισραήλ, η Ολλανδία και η Βραζιλία. Μία από τις «εκπλήξεις» της μελέτης ακούει στο όνομα Ισραήλ, το οποίο κατατάχθηκε στο «χαλαρό» άκρο των κρατών. Οι ερευνητές ωστόσο σημειώνουν πως παρ' ότι η συγκεκριμένη χώρα σκιάζεται από συνεχείς απειλές και συγκρούσεις η κοινωνία τους δεν εμφανίζει σε μεγάλο βαθμό τα χαρακτηριστικά της αυστηρής πολιτισμικής δομής, ίσως επειδή μεγάλο μέρος του πληθυσμού απαρτίζεται από μετανάστες της Ανατολικής Ευρώπης, όπου η αντιμετώπιση απέναντι στις κοινωνικές νόρμες δεν είναι τόσο αυστηρή.

«Χαλαρά» όγδοη η Ελλάδα
Η χώρα μας βρίσκεται μεταξύ των σχετικά «χαλαρών» κρατών, εκείνων που είναι πιο δεκτικά στην απόκλιση από τις νόρμες (έρχεται όγδοη στην κλίμακα της… χαλαρότητας μαζί με τη Νέα Ζηλανδία). Το ερώτημα βέβαια είναι εύλογο, ειδικά στις (διόλου χαλαρές) εποχές που διανύουμε. Τα χαρακτηριστικά αυτά μπορούν να αλλάξουν ανάλογα με τις συγκυρίες; Σε δηλώσεις της μετά τη δημοσίευση της μελέτης η επικεφαλής της δρ Γκέλφαντ τόνισε ότι οι πολιτισμοί είναι ζωντανοί και μπορούν να υποστούν μεταβολές. Εδωσε το παράδειγμα των ΗΠΑ όπου η κοινωνία δεν ήταν τόσο αυστηρή μέχρι την 11η Σεπτεμβρίου του 2001, την ημέρα της τρομοκρατικής επίθεσης στους Δίδυμους Πύργους. Ενα τέτοιο δραματικό γεγονός άλλαξε τις ισορροπίες φέρνοντας μια νέα εποχή απαγορεύσεων και αυστηρότερων μέτρων στις μεταφορές που είχε αντίκτυπο σε ολόκληρη την ανθρωπότητα.

Μήπως και η «χαλαρή» Ελλάδα γίνει λιγότερο χαλαρή στη νέα εποχή τής οικονομικής κρίσης και του μνημονίου, ρωτήσαμε την κυρία Παναγιωτοπούλου (σημειώνεται ότι οι συνεντεύξεις που διεξήχθησαν για τη μελέτη έλαβαν χώρα πριν από την περίοδο της κρίσης). Η ερευνήτρια τόνισε ότι αυτό πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο νέας μελέτης, την οποία μάλιστα σχεδιάζει να κάνει σύντομα.

Σε κάθε περίπτωση η κυρία Παναγιωτοπούλου υπογραμμίζει ότι μελέτες όπως αυτή δεν έχουν στόχο να συγκρίνουν τους πολιτισμούς και να τους κατατάξουν σε καλούς και κακούς, αλλά να αναδείξουν τη διαφορετικότητα του καθενός από αυτούς η οποία είναι απολύτως απαραίτητη για την κατανόηση τού τόσο μεγάλου αλλά και τόσο μικρού «χωριού», που δεν είναι άλλο από τον κόσμο μας. «Οι “αυστηροί” και οι “χαλαροί” πολιτισμοί μπορεί να είναι αποτελεσματικοί και λειτουργικοί στο δικό τους οικολογικό και ιστορικό πλαίσιο, όσο και αν αυτό μας ξενίζει» αναφέρει η επιστήμων. Ο Ηρόδοτος σημείωσε αιώνες πριν ότι «εάν κάποιος έπρεπε να παραγγείλει σε ολόκληρη την ανθρωπότητα να επιλέξει το καλύτερο σύνολο νόμων στον κόσμο, κάθε ομάδα, μετά από ενδελεχή σκέψη, θα επέλεγε τους δικούς της κανόνες - αφού κάθε ομάδα θεωρεί ότι οι δικοί της κανόνες είναι μακράν οι καλύτεροι». Ο αναμάρτητος (πολιτισμός) πρώτος τον λίθον βαλέτω…
ΝΟΜΟΙ - «ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΡΙΑ» ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣ
Ποικίλα είναι τα παραδείγματα σε όλον τον κόσμο περίεργων ηθικών κανόνων, αλλά και νόμων που μαρτυρούν τη διαφορετικότητα των πολιτισμών. Ιδού κάποια από αυτά:

1. Στην Ιαπωνία το να φυσάει κάποιος τη μύτη του σε δημόσιο χώρο θεωρείται το λιγότερο αγενές. Στην ίδια χώρα, εάν προσκληθείτε ποτέ σε γάμο, μην τολμήσετε να εμφανίσετε ως γαμήλιο δώρο καθρέφτη ή κάποιο γυαλικό. Και αυτό διότι θεωρείται πως τέτοιου είδους εύθραυστα αντικείμενα παραπέμπουν σε μια «εικόνα του ζευγαριού που μπορεί να σπάσει εύκολα» - όχι ό,τι καλύτερο για την αρχή της κοινής ζωής. Εάν βρεθείτε λοιπόν προσκεκλημένοι σε έναν τέτοιον γάμο καλύτερα να προτιμήσετε τα χρήματα. Τα χαρτονομίσματα είναι καλύτερο να είναι καινούργια για να συμβολίζουν τη νέα ζωή του ζευγαριού. Επίσης είναι προτιμότερο ο αριθμός των χαρτονομισμάτων να είναι μονός - εάν είναι ζυγός διαιρείται διά του δύο, κάτι που μπορεί να σημάνει χωρισμό και γρουσουζιά.

2. Στην Πολωνία είναι μέγιστο λάθος να ρωτήσετε, ακόμη και κάποιον που ξέρετε καλά, πόσα λεφτά βγάζει. Θεωρείται ότι με αυτόν τον τρόπο κριτικάρετε τη ζωή και τις επιλογές του.

3. Στην Αυστραλία νόμος απαγορεύει στους πολίτες να περπατούν στον δρόμο φορώντας μαύρα ρούχα, δερμάτινες μπότες και μαύρο γυαλιστικό παπουτσιών στο... πρόσωπο _ θεωρείται ότι η συγκεκριμένη αμφίεση παραπέμπει σε ληστή.

4. Στη Σιγκαπούρη αυστηροί κανόνες διέπουν το... μάσημα τσίχλας. Επί 12 χρόνια απαγορευόταν η πώληση τσιχλών, απαγόρευση που σταμάτησε το 2004, οπότε και τα κουτάκια με τις τσίχλες επανεμφανίστηκαν αλλά μόνο στα φαρμακεία.

5. Στην Ταϊλάνδη απαγορεύεται διά νόμου να πατάει κάποιος χρήματα. Μην φανταστείτε τον αυτονόητο λόγο _ ότι δηλαδή ειδικώς σε περιόδους οικονομικής κρίσης οφείλουμε να σεβόμαστε και με το παραπάνω τα λεφτά. Απλώς όλα τα χαρτονομίσματα και τα νομίσματα στη χώρα έχουν το πορτρέτο του βασιλιά και το να πατήσει κάποιος το πρόσωπό του μεταφράζεται σε ασέβεια και φυλάκιση.

6. Στη Γαλλία είναι παράνομο για ένα γουρούνι να λάβει το όνομα Ναπολέων.

7. Στη Βρετανία απαγορεύεται σε δύο άνδρες να έχουν σεξουαλική επαφή εάν στο σπίτι υπάρχει και τρίτο πρόσωπο. Η εφαρμογή του τελευταίου αυτού νόμου ξεκίνησε τον 16ο αιώνα προκειμένου να ελεγχθεί η κατάσταση με τους οίκους ανοχής ομοφυλοφίλων που τότε ξεφύτρωναν σαν μανιτάρια σε όλες τις μεγάλες βρετανικές πόλεις. Επίσης απαγορεύεται σε κάποιον να σταματήσει ταξί εάν πάσχει από... πανούκλα.

8. Στο Μπαχρέιν οι άνδρες γυναικολόγοι μπορούν να εξετάζουν τα γεννητικά όργανα μιας γυναίκας μόνο κοιτάζοντάς τα... εξ αντανακλάσεως _ με τη χρήση δηλαδή καθρέφτη.

9. Στον Λίβανο η σεξουαλική επαφή με αρσενικό ζώο επισείει τη θανατική ποινή.

10. Στην Ινδονησία ο αυνανισμός τιμωρείται με αποκεφαλισμό.

11. Στο Οχάιο των ΗΠΑ οι γυναίκες δεν πρέπει να λουστράρουν ποτέ τα παπούτσια τους. Για ποιον λόγο; Θεωρείται ότι τα παπούτσια που... λάμπουν μπορούν να αποτελέσουν «καθρέφτες» όπου αντανακλάται το εσώρουχο.

12. Στην Αϊόβα το φιλί μπορεί να διαρκεί ως πέντε λεπτά, διαφορετικά θεωρείται παράνομο.

13. Στη Φλόριδα εάν είστε ανύπανδρη μην διανοηθείτε να πέσετε με αλεξίπτωτο Κυριακή, αφού τελικά θα βρεθείτε στη... φυλακή.

14. Στο Βερμόντ οι γυναίκες πρέπει να διαθέτουν ειδική γραπτή άδεια του συζύγου τους για να τοποθετήσουν τεχνητή οδοντοστοιχία.

Το Βήμα 19.06.2011

Μόνιμο κίνημα θέλει η πλατεία

Ρεπορταζ: Βασίλης Χιώτης

Σύμφωνα με δημοσκόπηση, οι εξεγερμένοι πολίτες αυτοχαρακτηρίζονται κίνημα ειρηνικό και όχι ανατροπής, πιστεύουν ότι αναβιώνουν τον θεσμό της άμεσης δημοκρατίας και παραδέχονται ότι δεν είναι ρεαλιστικές όλες οι προτάσεις τους.

Η ΠΛΕΙΟΝΟΤΗΤΑ των αγανακτισμένων πολιτών οι οποίοι γεμίζουν τις πλατείες της χώρας τις δύο τελευταίες εβδομάδες αποτελούν...ένα ειρηνικό κίνημα διαμαρτυρίας και όχι ένα κίνημα ανατροπής του πολιτικού συστήματος, όπως υποστηρίζουν οι ίδιοι οι «Αγανακτισμένοι», ομολογώντας παράλληλα ότι οι προτάσεις που διατυπώνουν είναι μόνον ως έναν βαθμό ρεαλιστικές και εφαρμόσιμες. Αυτό προκύπτει από μια πρωτότυπη... ακτινοσκόπηση των «Αγανακτισμένων» της πλατείας που επιχείρησε η Κάπα Research για λογαριασμό του «Βήματος», διενεργώντας δύο παράλληλες δημοσκοπήσεις, μία στην πλατεία Συντάγματος και μία άλλη σε ολόκληρη τη χώρα. Στη δημοσκόπηση της πλατείας Συντάγματος, η οποία διενεργήθηκε την Τρίτη και την Τετάρτη, συμμετείχαν 643 άτομα που βρέθηκαν την περασμένη εβδομάδα στην εν λόγω πλατεία, ενώ στην άλλη δημοσκόπηση συμμετείχαν 1.208 άτομα από ολόκληρη τη χώρα, υποστηρίζοντας ότι η νέα αυτή μορφή κινητοποίησης, με ειρηνικές και αυτοπεριφρουρούμενες συγκεντρώσεις στις πλατείες, αναβιώνει τον θεσμό της άμεσης δημοκρατίας.

Από τους πολίτες που συγκεντρώνονται στην πλατεία Συντάγματος, σύμφωνα με τη δημοσκόπηση της Κάπα Research, το 15,6% πηγαίνει εκεί κάθε ημέρα, το 27,8% σχεδόν κάθε ημέρα και το 34,2% μία με δύο φορές την εβδομάδα. Σύμφωνα όμως με την πανελλαδική δημοσκόπηση, καθημερινά δηλώνει ότι «πάει πλατεία» μόνο το 4,3%, το 26,6% δηλώνει ότι πάει λιγότερο συχνά από μία με δύο φορές την εβδομάδα, ενώ η πλειονότητά τους, το 54%, δηλώνει ότι δεν έχει πάει ποτέ!

Από τους αγανακτισμένους πολίτες 22,7% δηλώνουν οπαδοί του ΠαΣοΚ, 14,2% οπαδοί της ΝΔ και το 21,2% δηλώνει ότι δεν ανήκει σε κανένα κόμμα.

Στην πλειονότητά τους είναι 25-34 ετών (25,3%) και 35-49 ετών (27,4%), ιδιωτικοί υπάλληλοι (23,8%), δημόσιοι υπάλληλοι (13,7%), ελεύθεροι επαγγελματίες (13,2%), συνταξιούχοι (14,6%), φοιτητές (12,9%) και άνεργοι (13,7%).

Οι επισκέπτες της πλατείας Συντάγματος δηλώνουν στη συντριπτική τους πλειονότητα (88,7%) ότι οι αποδοκιμασίες ενάντια στο σύνολο των πολιτικών της χώρας τους βρίσκουν σύμφωνους και εκφράζουν το κοινό περί δικαίου αίσθημα, ενώ μόλις ένα ποσοστό 7,9% πιστεύει ότι οι αποδοκιμασίες κατά των πολιτικών θέτουν σε κίνδυνο τους κοινοβουλευτικούς θεσμούς. Η ίδια εικόνα προκύπτει και από την πανελλαδική δημοσκόπηση, καθώς το 82,3% των πολιτών πιστεύει ότι οι αποδοκιμασίες εκφράζουν το κοινό περί δικαίου αίσθημα, ενώ το 16,3% των ερωτηθέντων εκφράζουν τη διαφωνία τους με τέτοιες μορφές διαμαρτυρίας. Οταν τους ζητείται να αυτοπροσδιοριστούν πολιτικά, οι συμμετέχοντες στην έρευνα που έγινε στην πλατεία Συντάγματος δηλώνουν «αριστεροί» σε ποσοστό 16,3% και «κεντρώοι» σε ποσοστό 25%, ενώ στην πανελλαδική δημοσκόπηση δηλώνουν «κεντρώοι» στην πλειονότητά τους (29,8%). Ταυτοχρόνως, σε ποσοστό 25,3% οι αγανακτισμένοι πολίτες θεωρούν ρεαλιστικές τις προτάσεις οι οποίες διατυπώνονται στις λαϊκές συνελεύσεις, αλλά τις θεωρούν ουτοπικές όσοι απάντησαν στην πανελλαδική δημοσκόπηση.
Κατά του μνημονίου
Η κραυγαλέα αντίφαση που εμφανίζεται στις απόψεις που διατυπώνουν οι «αγανακτισμένοι» πολίτες είναι ότι την ίδια στιγμή που διαμαρτύρονται για τη μείωση του εισοδήματός τους υποστηρίζουν και ότι θα πρέπει να καταψηφιστεί το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα και να πάμε αμέσως σε εκλογές- εξέλιξη που ισοδυναμεί με χρεοκοπία της χώρας.

Από τους 643 πολίτες οι οποίοι απάντησαν στην έρευνα από την πλατεία Συντάγματος, το 83,8% δήλωσε ότι το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα πρέπει να καταψηφιστεί, ενώ μόλις το 3,7% δήλωσε ότι θα πρέπει να υπερψηφιστεί για να διασφαλιστεί η επόμενη δόση του μνημονίου. Με τις απόψεις των «Αγανακτι σμένων» δεν φαίνεται να ταυτίζεται το σύνολο της κοινής γνώμης, καθώς στην πανελλαδική δημοσκόπηση της Κάπα Research το ποσοστό εκείνων που ζητούν καταψήφιση του μεσοπρόθεσμου προγράμματος και εκλογές μειώνεται στο 47,5%, ενώ το ποσοστό εκείνων που ζητούν να υπερψηφιστεί αυξάνεται στο 34,8%.

Αντιθέτως και στις δύο δημοσκοπήσεις εκφράζεται έντονη αγωνία και ανησυχία για την οικονομική κατάσταση, με τους πολίτες να δηλώνουν ότι δεν μπορούν πλέον να κάνουν σχέδια για το μέλλον γιατί δεν τους το επιτρέπει το εισόδημά τους. Ταυτόχρονα, τόσο η πλατεία Συντάγματος όσο και το σύνολο των πολιτών δηλώνουν ότι «υποστηρίζουν τις αλλαγές που θα ωφελήσουν τις επόμενες γενιές, έστω κι αν αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να κάνουμε θυσίες σήμερα». Με την άποψη αυτή δηλώνει ότι συμφωνεί το 38,3% της πλατείας και το 37,6% του συνόλου της κοινής γνώμης, αν και στην πλατεία καταγράφεται και ένα ποσοστό 28,3% που διαφωνεί.
Κίνημα ή μόδα;
Με εντελώς διαφορετική οπτική αντιμετωπίζουν το κίνημα της πλατείας όσοι συμμετέχουν σε αυτό από αυτούς που απλώς το παρακολουθούν από την τηλεόραση. Οσοι έχουν κατέβει στην πλατεία Συντάγματος πάνω από μία φορά πιστεύουν ότι αυτού του τύπου η διαμαρτυρία μπορεί να αποκτήσει μόνιμα χαρακτηριστικά και να επιτύχει αποτελέσματα. Αντιθέτως η κοινή γνώμη θεωρεί ότι είναι απλώς μια μόδα και μια έκφραση διαμαρτυρίας που σύντομα θα ξεφουσκώσει. Για την πορεία του κινήματος των «Αγανακτισμένων» δηλώνει «πολύ» και «αρκετά αισιόδοξο» το 77,9% των ερωτηθέντων, ενώ δηλώνει «καθόλου» και «σχεδόν καθόλου αισιόδοξο» το 53,9% του συνόλου της κοινής γνώμης και ιδίως όσοι απέφυγαν αυτές τις ημέρες τις πλατείες. Και στις δύο δημοσκοπήσεις εξάλλου οι πολίτες δηλώνουν ότι δεν θα ήθελαν να δουν το κίνημα των «Αγανακτισμένων» να μετεξελίσσεται σε πολιτικό κόμμα. Στη συντριπτική τους πλειονότητα δηλώνουν εντελώς απαισιόδοξοι για την πορεία της χώρας και για τον λόγο αυτό τάσσονται υπέρ του σχηματισμού μιας κυβέρνησης εθνικής σωτηρίας.

Το Βήμα 19.06.2011

18 ιδέες για να κερδίζετε χρήματα απο το σπίτι

Ρεπορταζ: Έλλη Ισμαηλίδου,Μάχη Τρατσά,Μάρνυ Παπαματθαίου,Έλενα Φυντανίδου & Γ. Πουλιόπουλος

1. Διοργανώστε γάμους

Οσοι πιστεύουν ότι η επιτυχία στις ιντερνετικές επιχειρήσεις είναι προνόμιο όσων κατέχουν ειδικές γνώσεις πληροφορικής και προγραμματισμού είναι βαθιά νυχτωμένοι. Αυτό αποδεικνύει η προσωπική ιστορία της κυρίας Λίλας Κωνσταντινίδου, διευθύντριας της επιχείρησης «Ηλιότοπος» (weddings. heliotopos. net)η οποία διοργανώνει περισσότερους από εκατό γάμους αλλοδαπών σε ελληνικά νησιά κάθε χρόνο. Δραστηριοποιείται αποκλειστικά μέσω Ιnternet και διαθέτει πλούσιο πελατολόγιο, από την Αμερική ως την Κίνα και την Αυστραλία. Ποιος θα φανταζόταν ότι στα πρώτα της βήματα, πριν από 13 χρόνια, δεν ήξερε καν να χρησιμοποιεί το... Word;

Ολα ξεκίνησαν το 1998, όταν το Ιnternet βρισκόταν ακόμη στα σπάργανα στην Ελλάδα και η κυρία Κωνσταντινίδου διαχειριζόταν ένα ξενοδοχείο στη Σαντορίνη. «Εκείνη την εποχή είχα ελάχιστη εξοικείωση με τον υπολογιστή. Ωστόσο, γοητεύτηκα αμέσως από τις δυνατότητες του Ιnternet και αποφάσισα να μάθω να δημιουργώ ιστοσελίδες! Αγόρασα ένα βιβλίο και άρχισα σιγά-σιγά να διαβάζω. Στην αρχή δεν καταλάβαινα πολλά, αλλά σταδιακά εξοικειώθηκα. Επειτα από μερικούς μήνες και αρκετή προσπάθεια, κατόρθωσα να φτιάξω την πρώτη μου ιστοσελίδα:το σάιτ του ξενοδοχείου μας» αναφέρει.

Η αρχή είναι το ήμισυ του παντός και εν προκειμένω, αφότου έγινε το πρώτο βήμα, μια σειρά απρόβλεπτα γεγονότα οδήγησαν στην επιτυχία. «Πριν από 12 χρόνια ένα ζευγάρι από τον Καναδά μου έστειλε e-mail για να κάνει κράτηση στο ξενοδοχείο, προσθέτοντας ότι ήθελαν να παντρευτούν στην Ελλάδα.Μου ζήτησαν να τους βοηθήσω να οργανώσουν τον γάμο τους και σκέφτηκα:Γιατί όχι;Ηταν τόσο όμορφη εμπειρία που αποφάσισα να την επαναλάβω. Επειτα από πολλή μελέτη, αποφάσισα να φτιάξω μια ιστοσελίδα που θα απευθυνόταν μόνο σε ξένους οι οποίοι θέλουν να παντρευτούν σε ελληνικό νησί» διηγείται η κυρία Κωνσταντινίδου.

Τα νέα άρχισαν να διαδίδονται στο Διαδίκτυο και όλο και περισσότερα ζευγάρια απευθύνονταν στη νεοσύστατη επιχείρηση. Πέντε γάμοι το 2000, δεκαοκτώ το 2001, περισσότεροι από εκατό σήμερα! Επόμενο βήμα; Η κινεζική αγορά. «Εφέτος μετέφρασα την ιστοσελίδα μου στα κινεζικά και επέλεξα δύο αντιπροσώπους στην Ασία. Ποτέ δεν φανταζόμουν τη λατρεία που έχουν οι Κινέζοι για το Αιγαίο. Το θεωρούν “ευλογία” να κατορθώσουν να παντρευτούν εδώ. Χάρη στο άνοιγμα στην κινεζική αγορά ο κύκλος εργασιών μας αυξήθηκε εν μέσω κρίσης» καταλήγει η κυρία Κωνσταντινίδου.

2. Βρείτε ταξί μέσω...iPhone

Οι δημιουργοί της διαδικτυακής επιχείρησης που τιτλοφορείται «taxibeat» (www. taxibeat. com) φιλοδοξούν να φέρουν την επανάσταση στην αγορά των ταξί, δημιουργώντας μια υπηρεσία που δίνει τη δυνατότητα σε κάθε πολίτη να βρίσκει όλα τα ελεύθερα ταξί που βρίσκονται κοντά του, να βλέπει μια σειρά πληροφορίες για κάθε ένα από αυτά ώστε να καλεί αυτό που επιθυμεί! Το σύστημα βασίζεται στις λεγόμενες «mobile τεχνολογίες» (iPhone ή android), επιτρέπει στους πελάτες να βαθμολογούν τους οδηγούς έπειτα από κάθε διαδρομή και φανερώνει την εν λόγω βαθμολογία σε όλους τους χρήστες, ώστε οι «καλοί» οδηγοί να κερδίζουν περισσότερους πελάτες. Φιλοδοξούν έτσι να δημιουργήσουν μια κοινότητα ανθρώπων που θα συναλλάσσεται διαδικτυακά σε έναν... απροσδόκητο χώρο: στους δρόμους της πόλης.

Τα εμπόδια που έπρεπε να ξεπεράσουν οι νέοι επιχειρηματίες για να προωθήσουν τη φιλόδοξη ιδέα τους ήταν πολλαπλά. «Η γραφειοκρατία στη σύσταση και λειτουργία των e-επιχειρήσεων είναι γνωστή σε όλους στη χώρα μας. Ωστόσο, εμείς είχαμε και μεγάλες τεχνικές προκλήσεις, γιατί η λύση που εφαρμόζουμε είναι καινοτόμα. Κολυμπάμε δηλαδή σε άγνωστα νερά, βασισμένοι στην προηγούμενη εμπειρία μας στην τεχνολογία, υλοποιώντας όμως κάτι εντελώς νέο. Ταυτόχρονα, έπρεπε να εκπαιδεύσουμε τους οδηγούς ταξί στη χρήση των “smartphones”. Οι νέες καινοτόμες εταιρείες αντιμετωπίζουν πολλές φορές δυσπιστία από μεγάλη μερίδα των πολιτών να δοκιμάζουν τεχνολογικές λύσεις, εξαιτίας της χαμηλής κατανόησης του κοινού στα εν λόγω θέματα» αναφέρει ο ιδρυτής της εταιρείας κ. Νίκος Δρανδάκης.

Παρά τις δυσκολίες, ωστόσο, κατόρθωσαν να λάβουν ένα αρχικό κονδύλιο χρηματοδότησης μέσω διαγωνισμού καινοτομίας και παρ΄ ότι βρίσκονται ακόμη στην περίοδο δοκιμαστικής λειτουργίας, μετρούν ήδη περισσότερους από διακόσιους οδηγούς ταξί στο πελατολόγιό τους! Σύμφωνα με το επιχειρησιακό μοντέλο, μάλιστα, οι εν λόγω ταξιτζήδες καλούνται να καταβάλλουν ένα μικρό αντίτιμο για κάθε πελάτη που κερδίζουν μέσω της εφαρμογής.

3. Συμβουλές διακόσμησης

Πώς μπορεί μια διακοσμήτρια εσωτερικών χώρων να αξιοποιήσει το Διαδίκτυο για να αυξήσει την πελατεία της εν μέσω κρίσης; Η απάντηση ακούει στο όνομα «e-design» (designdeco.gr, www. rdeco.gr) και στην ουσία αποτελεί διακόσμηση σπιτιών μέσω... Ιnternet, με βάση φωτογραφίες, τρισδιάστατα σχέδια και ηλεκτρονικές λίστες επίπλων και διακοσμητικών.

«Ολα ξεκίνησαν το 2007, όταν δημιούργησα το “rdeco”,ένα blog με θέμα τη διακόσμηση εσωτερικών χώρων. Ανανεώνοντας διαρκώς το περιεχόμενο με πρωτότυπες ιδέες, απέκτησα αρκετούς αναγνώστες,φτάνοντας σε κάποιο σημείο τους 3.000 μοναδικούς χρήστες την ημέρα! Τότε αρκετοί αναγνώστες άρχισαν να μου στέλνουν φωτογραφίες από το σπίτι τους και να μου ζητούν συμβουλές για μικρές παρεμβάσεις,όπως το χρώμα του τοίχου ή ένα έπιπλο που τους λείπει» αναφέρει η πολιτικός μηχανικός και δημιουργός του edesign στην Ελλάδα κυρία Εύα Τοπαλίδου.

Οι μικρές παρεμβάσεις εξελίχθηκαν σε ολοκληρωμένες προτάσεις για αναδιαμόρφωση ολόκληρων σπιτιών και το αρχικό blog εξελίχθηκε σε μια δυναμική διαδικτυακή επιχείρηση με αντικείμενο τη διακόσμηση μέσω Ιnternet. «Το e-design απευθύνεται σε καταναλωτές που επιθυμούν να συμμετάσχουν ενεργά στη διακόσμηση του σπιτιού τους και έτσι να εξοικονομήσουν χρήματα.Ο πελάτης μετρά τον χώρο,βγάζει φωτογραφίες και μου στέλνει όλο το υλικό. Η επικοινωνία γίνεται τηλεφωνικώς και μέσω e-mail. Στη συνέχεια εγώ δημιουργώ τα αρχιτεκτονικά σχέδια και τον λεγόμενο “φωτορεαλισμό”, δηλαδή ένα τρισδιάστατο σχέδιο που αναπαριστά τη νέα μορφή του χώρου. Ετσι,ακόμη και άτομα που δεν είναι εξοικειωμένα με την ανάγνωση αρχιτεκτονικών σχεδίων μπορούν να έχουν πλήρη εικόνα» εξηγεί η κυρία Τοπαλίδου.

Ο πελάτης αναλαμβάνει να αγοράσει τα έπιπλα, ωστόσο ακόμη και σε αυτό το στάδιο έχει οικονομικά οφέλη. «Αποστέλλω στον πελάτη ειδική “λίστα προϊόντων” με βάση το σχέδιο, η οποία περιλαμβάνει τα έπιπλα, κουρτίνες, διακοσμητικά ή οποιοδήποτε άλλο αντικείμενο χρειάζεται να αγοράσει,καθώς και το κατάστημα όπου μπορεί να το βρει. Παράλληλα, έχω καταρτίσει συμφωνίες με τα συνεργαζόμενα καταστήματα με βάση τις οποίες οι πελάτες του e-design έχουν συγκεκριμένα ποσοστά έκπτωσης» καταλήγει η κυρία Τοπαλίδου.

4. Στείλτε ηλεκτρονικά παιχνίδια

Οι αυτοδίδακτοι προγραμματιστές κκ. Δημήτρης και Αργύρης Μπεντίλας είχαν όνειρο να κατασκευάσουν το δικό τους ηλεκτρονικό παιχνίδι από τη στιγμή που ως παιδιά άγγιξαν τον πρώτο τους υπολογιστή. Σήμερα, σε ηλικία 33 και 31 χρόνων αντίστοιχα, τα δύο αδέρφια έχουν δημιουργήσει μια διαδικτυακή επιχείρηση ηλεκτρονικών παιχνιδιών, την «Τotal eclipse games» (www. totaleclipsegames. com), η οποία κατόρθωσε να συγκεντρώσει χρηματοδότηση εκατοντάδων χιλιάδων ευρώ από μεγάλους αμερικανικούς εκδοτικούς οίκους! Τα παιχνίδια τους δεν ανήκουν στα παραδοσιακά βιντεογκέιμ, ούτε περιέχουν εικόνες βίας, αλλά βασίζονται στη δημιουργική σκέψη και στη φαντασία των παικτών- γι΄ αυτό και έχουν τόσους φανατικούς οπαδούς σε όλο τον κόσμο.

Ερωτηθείς πώς κατόρθωσε να μετατρέψει το χόμπι του σε (άκρως προσοδοφόρο) επάγγελμα, ο κ. Αργ. Μπεντίλας απαντά ότι το κλειδί είναι το μεράκι και η σκληρή δουλειά. Εξίσου σημαντικό όμως είναι να μπορεί κανείς να βλέπει «μακριά», στις αγορές της άλλης άκρης του Ατλαντικού, με πίστη ότι μπορεί να τις κατακτήσει!

«Το 2005,έπειτα από αρκετά χρόνια εργασίας στον σχεδιασμό ιστοσελίδων, αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε το πρώτο μας ηλεκτρονικό παιχνίδι. Το χρηματοδοτήσαμε... μόνοι μας, όπως και το δεύτερο.Ομως,καθώς τα δύο παιχνίδια άρχισαν να διαδίδονται μέσω Διαδικτύου σε όλο τον κόσμο, αποφασίσαμε να υποβάλουμε πρόταση σε έναν από τους μεγαλύτερους αμερικανούς εκδότες.Οι συνεννοήσεις έγιναν μέσω τηλεφώνου και email και σύντομα μας διέθεσαν χρηματοδότηση μεγάλου ύψους προκειμένου να κυκλοφορήσουμε άλλα τρία παιχνίδια. Αυτούς τους ανθρώπους τους συναντήσαμε από κοντά έπειτα από αρκετούς μήνες!» αναφέρει ο ίδιος.

«Για να πάρεις μια ουσιαστική επιδότηση στην Ελλάδα πρέπει να γράψεις σελίδες και σελίδες,να αποδείξεις πώς θα αξιοποιήσεις τα χρήματα και χίλια δυο άλλα πράγματα τα οποία το μόνο που κάνουν είναι να μπαίνουν εμπόδιο στη δημιουργικότητα. Αντιθέτως, αν έχεις το θάρρος να απευθυνθείς στις αγορές του εξωτερικού, τα πράγματα προχωρούν γρήγορα όταν υπάρχει σαφής και κοινός στόχος» καταλήγει ο κ. Μπεντίλας.

5. «AΡΡΑΒΩΝΙΑΖΟΥΝ» ΙΔΕΕΣ ΜΕ (ΠΟΛΥΠΟΘΗΤΑ) ΚΕΦΑΛΑΙΑ

Το πιο συχνό παράπονο των επίδοξων eεπιχειρηματιών είναι ότι δεν υφίσταται στην Ελλάδα το αναγκαίο πλαίσιο ώστε να έρθουν σε επαφή οι πρωτότυπες ιδέες με τους επενδυτές που θα μπορούσαν να τις χρηματοδοτήσουν.

Αυτό ακριβώς το κενό επιχειρεί να καλύψει η εταιρεία Οpenfund (theopenfund.com),η οποία διενεργεί διαγωνισμούς για πρωτότυπες eεπιχειρήσεις και στη συνέχεια εξασφαλίζει στους νικητές χρηματοδότηση μέσω μιας σειράς μεγάλων επενδυτών.

«Αντιληφθήκαμε ότι στην Ελλάδα έλειπαν δύο βασικά στοιχεία προκειμένου να υπάρξουν ιστορίες επιτυχίας:χρηματοδότηση και συμβουλευτική υποστήριξη. Ετσι δημιουργήσαμε μία επιχείρηση όπου θα απευθύνονται όσοι έχουν τη γνώση και τις ικανότητεςκαι θα βρίσκουν συνολική υποστήριξη ώστε να μεταφερθούν από μια απλή σύλληψη σε ένα πιλοτικό προϊόν που θα αποκτήσει χρηματοδότηση»λέει στο «Βήμα της Κυριακής» ο κ.Δημήτρης Αθανασιάδης, μέλος του ΔΣ του Οpenfund.

Ηδη η εν λόγω εταιρεία έχει δεχτεί εκατοντάδες αιτήσεις στους πέντε διαγωνισμούς που έχει διενεργήσει,γεγονός που φανερώνει ότι- αν μη τι άλλο- στην Ελλάδα το επιχειρηματικό δαιμόνιο καλά κρατεί.Τι γίνεται όμως με τους επενδυτές που καλούνται να εισφέρουν το πολυπόθητο κεφάλαιο;«Η επένδυση στο Ιnternet έχει δύο χαρακτηριστικά:υψηλό ρίσκο και μικρά ποσά επένδυσης. Αυτό είναι καινούργιο για τους έλληνες κεφαλαιούχους, οι οποίοι παραδοσιακά επένδυαν σε ήδη επιτυχημένες εταιρείες με χαμηλό ρίσκο και με σημαντικά ποσά.Ωστόσο, το κλίμα σταδιακά αλλάζει και ήδη αρκετοί είναι αυτοί που αποφασίζουν να επενδύσουν στο Ιnternet.

Οτανβέβαιααδυνατούν να κατανοήσουν την τεχνολογική πλευρά της ιδέας,επεμβαίνουμε εμείς για να τους το εξηγήσουμε!»καταλήγει ο κ. Αθανασιάδης.

6. ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΞ ΑΠΟΣΤΑΣΕΩΣ

Τη στιγμή που οι θέσεις εργασίας στον τομέα της διοίκησης επιχειρήσεων μειώνονται συστηματικά, ο κ.Κωστής Μαμάσσηςκαι οι συνεργάτες του φιλοδοξούν να ανανεώσουν τον εν λόγω τομέα προσφέροντας το Μegaventory (www.

megaventory. com), μια διαδικτυακή εφαρμογή που επιτρέπει τη διαχείριση των εμπορικών λειτουργιών μιας επιχείρησης ή ενός οργανισμού εξ αποστάσεως και αποκλειστικά μέσω Ιnternet.

«Μέσω του Μegaventory μια επιχείρηση ή ένας οργανισμός μπορεί να διαχειρίζεται σε πραγματικό χρόνο κινήσεις, διαθεσιμότητες, πωλήσεις και παραγγελίες προϊόντων σε όλες τις εγκαταστάσεις της, όσο απομακρυσμένες και αν είναι αυτές μεταξύ τους. Ως διαδικτυακή εφαρμογή δεν απαιτεί εγκατάσταση στον σκληρό δίσκο, είναι προσβάσιμη από κάθε συσκευή που συνδέεται στο Ιnternet και είναι εξαιρετικά απλή στη χρήση»αναφέρει μιλώντας στο «Βήμα της Κυριακής» ο φιλόδοξος επιχειρηματίας.

Ηδη η νεοσύστατη επιχείρηση έχει χιλιάδες εγγραφές, οι συντριπτικά περισσότερες από τις ΗΠΑ, γεγονός που κάνει τον νεαρό επιχειρηματία αισιόδοξο καθώς, όπως χαρακτηριστικά λέει,«στην Ελλάδα βρίσκεις πιο εύκολα χρηματοδότηση αν παράγεις ελαιόλαδο ή... αβγοτάραχοπαρά λογισμικό Διαδικτύου».

Οπως εξηγείο κ. Μαμάσσης, στην Ελλάδα τα βασικότερα προβλήματα ξεκινούν από τη λανθασμένη νοοτροπία της κοινωνίας απέναντι στον επιχειρηματία του Διαδικτύου.«Για παράδειγμα, η αποτυχία εκλαμβάνεται ως καταστροφική από τον κύκλο του επιχειρηματία, ενώ στην πραγματικότητα είναι μέρος της διαδικασίας του επιχειρείν και μάλιστα το μέρος εκείνο που δίνει τις γνώσεις και τα εφόδια για την επιτυχή κατάληξη της επόμενης επιχειρηματικής προσπάθειας. Ο φόβος της αποτυχίας που καλλιεργείται στην Ελλάδα είναι πιο καταστροφικός από την ίδια την αποτυχία!»καταλήγει ο κ. Μαμάσσης.

7. Ηλεκτρονικό επιπλοποιείο

Οταν ο κ. Χρήστος Στρατής, ιδιοκτήτης καταστήματος εμπορίας επίπλων στη Χαλκίδα για πάνω από 20 χρόνια, αποφάσιζε πριν από δυόμισι χρόνια να ανοίξει online κατάστημα (www.epiplonet.com), δεν μπορούσε να φανταστεί ότι το μεγαλύτερο μέρος των σημερινών εσόδων του θα προερχόταν από τις διαδικτυακές πωλήσεις.

«Πιο πολύ το ξεκίνησα σαν χόμπι και επειδή μου άρεσε το Ιnternet. Πίστευα ότι οι έλληνες καταναλωτές πολύ δύσκολα θα αγόραζαν κρεβάτια ή καναπέδεςχωρίς να έχουν κάτσει ποτέ πάνω τους ή χωρίς να τα έχουν δει από κοντά. Τελικά διαψεύστηκα. Οχι μόνο οι πωλήσεις πηγαίνουν καλά, αλλά, αντίθετα από ό,τι θα περίμενε κανείς, είναι ελάχιστα τα παράπονα από τους διαδικτυακούς πελάτες. Πιο συνηθισμένο είναι να αλλάξει γνώμη κάποιος που αγόρασε από το “επίγειo” κατάστημα» σχολιάζει ο κ. Στρατής, ο οποίος έχει αποφασίσει πως οποιαδήποτε επένδυση από μέρους του στο μέλλον θα στοχεύσει αποκλειστικά στην αγορά του Διαδικτύου. «Είναι πιο αποτελεσματική και φυσικά πολύ πιο φθηνή . Το σημαντικό είναι να βρεις τρόπους για να είσαι ψηλά στην αναζήτηση στο Googleκαι βέβαια δεν υπάρχει καλύτερη διαφήμιση από τους ευχαριστημένους πελάτες οι οποίοι μεταφέρουν τις απόψεις τους στα εξειδικευμένα φόρουμ». Αφού λοιπόν αυτός βρήκε έναν τρόπο να κρατήσει ακμαία την επιχείρησή του σε μια τόσο δύσκολη περίοδο, δεν θα μπορούσε να αποτελέσει παράδειγμα και για τους άλλους επιχειρηματίες του χώρου; «Σίγουρα ισχύει αυτό. Αρκετοί συνάδελφοι το σκέφτονται, το θέμα είναι ότι δύσκολα θα το επιχειρήσουν.Αλλωστε σε γενικές γραμμές οι περισσότεροι από εμάς είναι άνθρωποι μεγάλης ηλικίας, με ελάχιστη εξοικείωση με το Διαδίκτυο».

8. Οδηγός διασκέδασης

Ο κ. Γιώργος Λυγεράκης, εργαζόμενος για πολλά χρόνια σε μεγάλες εταιρείες πληροφορικής, έχει δύο μεγάλες αγάπες: το καλό φαγητό και τη νέα τεχνολογία. Περίπου πριν από έναν χρόνο αποφάσισε να τις συνδυάσει, μαζί με δύο συνεργάτες του, και προχώρησε στη δημιουργία της εφαρμογής terpnon για smartphone. Πρόκειται για έναν οδηγό διασκέδασης για εστιατόρια, μπαρ, καταστήματα ντελικατέσεν και παραδοσιακούς ξενώνες σε 53 πόλεις της Ελλάδας και της Κύπρου. Ο χρήστης μπορεί να βρει την ακριβή διεύθυνση του εστιατορίου που τον ενδιαφέρει, να το βαθμολογήσει, να γράψει κριτική, ακόμη και να φωτογραφίσει το φαγητό του την ώρα που τρώει και να «ανεβάσει» τη φωτογραφία εκείνη τη στιγμή.

«Στο παρελθόν ως πελάτης πολλές φορές δεν έμενα ευχαριστημένος από πολυδιαφημισμένα ή ακριβά εστιατόρια. Η όλη ιδέα του terpnon βασίζεται στο ότι πλέον ο κόσμος εμπιστεύεται πολύ λιγότερο τις διαφημίσεις και τους διάφορους ειδικούςκαι πολύ περισσότερο τα μέλη μιας κοινότητας με την οποία έχει παραπλήσια γούστα» λέει ο κ. Λυγεράκης, ο οποίος πιστεύει ότι οποιαδήποτε επιχειρηματική ιδέα που σχετίζεται με το Διαδίκτυο πρέπει να στραφεί στην αγορά του mobile Ιnternet, η οποία με την εκτόξευση των πωλήσεων των smartphones κερδίζει συνεχώς έδαφος. «Η διαφορά σε σχέση με το “κλασικό” Ιnternet είναι ότι, ενώ εκεί ενδιαφέρει περισσότερο η πληροφορία και το χρηστικό οικονομικό μέρος,στο mobile Ιnternet αυτό που έχει σημασία είναι η εμπειρία που προσφέρεις στον χρήστη» σχολιάζει ο κ. Λυγεράκης. «Αλλωστε αυτή τη στιγμή στον πλανήτη υπολογίζεται ότι υπάρχουν 3,8 δισ. ενεργές συνδρομές κινητής τηλεφωνίας» τονίζει ο κ. Λυγεράκης.

Ως τώρα την εφαρμογή έχουν «κατεβάσει» περίπου 40.000 άνθρωποι. Στο terpnon υπάρχουν 12.000 εγγεγραμμένοι χρήστες, πάνω από 5.000 κριτικές και πάνω από 12.000 καταχωρισμένα σημεία διασκέδασης από τους συνιδρυτές της εφαρμογής και τους χρήστες εντελώς δωρεάν. «Τα έσοδά μας προέρχονται από τις διαφημίσεις, στις οποίες όμως δεν περιλαμβάνονται εστιατόρια και κέντρα διασκέδασης,ακριβώς για να διατηρήσουμε την αξιοπιστία μας ως οδηγός».

9. Ξεχωριστά δώρα

Σε αντίθεση με τις συμβατικές επιχειρήσεις ειδών δώρου που «γονατίζουν» εν μέσω κρίσης, μια διαδικτυακή επιχείρηση φέρνει την επανάσταση εισάγοντας τα «δώρα εμπειρίας». Πρόκειται για το Days4u (www.days4u.gr), ένα ηλεκτρονικό κατάστημα που αντί για υλικά δώρα επιτρέπει στους e-πελάτες να χαρίσουν στα αγαπημένα τους πρόσωπα πρωτότυπες εμπειρίες, όπως πτήσεις με παραπέντε, οδήγηση Ferrari, περιποίηση σε spa, σεμινάρια οινογνωσίας, ακόμη και rafting ή τοξοβολία. «Οπως πολλά επιχειρηματικά ξεκινήματα, η ιδέα μας γεννήθηκε αφότου χρησιμοποιήσαμε τα δώρα εμπειρίας ως καταναλωτές στην Αγγλία, όπου ζούσαμε και εργαζόμασταν. Ενθουσιαστήκαμε και σκεφτήκαμε ότι μια αντίστοιχη υπηρεσία θα μπορούσε να βρει μεγάλη απήχηση στην Ελλάδα, ειδικά αν αναλογιστούμε ότι η διαδικασία του δώρου είναι σημαντικό τμήμα της κουλτούρας μας» αναφέρει η διευθύντρια της επιχείρησης κυρία Κατερίνα Καραγιάννη.

Ωστόσο, όπως εξηγεί, δεν αρκεί μια καλή ιδέα για την επιχειρηματική επιτυχία. «Απαραίτητο στοιχείο είναι η οργάνωση.Μια εταιρεία στο Διαδίκτυο δεν διαφέρει σε τίποτε από μια άλλη εταιρεία. Ενα ηλεκτρονικό κατάστημα δεν είναι “λιγότερο” κατάστημα σε σχέση με ένα παραδοσιακό. Η οργάνωση των παραγγελιών, η σύναψη σωστών συνεργασιών, τα οικονομικά, οι τεχνικές marketing, οι πωλήσεις,είναι όλα στοιχεία τα οποία πρέπει να οργανωθούν μέσα από ένα σωστό επιχειρηματικό πλάνο. Υπάρχει πολλές φορές η αίσθηση ότι στο Διαδίκτυο μπορεί να δραστηριοποιηθεί εύκολα ο καθένας. Αυτό δεν αληθεύει.Οι τεχνικές και οι στρατηγικές διαφέρουν, αλλά δεν λείπουν. Είναι απαραίτητη η οργάνωση έτσι ώστε να ξέρεις πολύ καλά πού βαδίζεις» καταλήγει η ίδια.

10. Λύσεις για κάθε σπίτι

«Τα πρώτα χρόνια τα πράγματα δεν ήταν καθόλου εύκολα. Οι περισσότεροι επιχειρηματίες δεν ενδιαφέρονταν να δώσουν χρήματα για διαφήμιση στο Ιnternet, ενώ μερικοί ήταν τελείως αρνητικοί σε οποιαδήποτε παρουσία τους στο Διαδίκτυο, το οποίο θεωρούσαν αναξιόπιστο» λέει ο κ. ηλεκτρολόγος μηχανικός κ. Στέφανος Σουλδάτος ο οποίος μαζί με τον συνάδελφό του Χάρη Παυλίδη δραστηριοποιήθηκε το 2005 στη διαφήμιση στο Ιnternet με την ιστοσελίδα olataepipla.gr. Πλέον η επιτυχία της συγκεκριμένης ιδέας έδωσε την πρώτη ύλη και για άλλες δύο ανάλογες ιστοσελίδες, το olatougamou. gr και το olatouspitiou.gr. «Μάλιστα,επειδή κάποια ζευγάρια έψαχναν ορχήστρα για τη δεξίωση του γάμου τους μέσα από το site olatougamou.gr, προέκυψε και μια τέταρτη ιστοσελίδα, το melodima.gr» λέει ο κ. Σουλδάτος. «Εκεί μπορούν οι υποψήφιοι νεόνυμφοι να ακούσουν και να διαλέξουν ανάμεσα σε μια σειρά μουσι κά σχήματα αυτά που θεωρούν κατάλληλα για τη δική τους περίσταση:από κρητική ορχήστραως... ιρλανδέζικη μουσική και djχορευτικής μουσικής».

11. Λάδι και μέλι διαδικτυακά

Από την περίοδο των σπουδών της ζει στη Βρετανία η κυρία Μαριάννα Κολοκοτρώνη. Τον τελευταίο καιρό θέλησε να δραστηριοποιηθεί στην ιδιαίτερα αναπτυσσόμενη αγορά των βιολογικών προϊόντων. Εδώ και περίπου ενάμιση χρόνο πουλάει λάδι- σε χονδρική και λιανική- προερχόμενο από συγκεκριμένο παραγωγό της Πελοποννήσου.

Εχει τον δικό της πάγκο σε μια έκθεση βιολογικών προϊόντων στο Λονδίνο, όμως οι περισσότερες πωλήσεις της προέρχονται από την ιστοσελίδα oliveology.co.uk. Ενα site που καταχρηστικά μόνο μπορεί να αποκαλέσει κανείς e-shop, αφού περισσότερο πρόκειται για μια ολόκληρη εγκυκλοπαίδεια με θέμα το λάδι.

« Μέσω του site μπορείς να περάσεις ευκολότερα τη φιλοσοφία σου και να αναδείξεις το προϊόν σου» λέει η 31χρονη e-έμπορος στο «Βήμα».

«Το θέμα είναι ότι το ελληνικό λάδι στη Βρετανία δεν είναι τόσο δημοφιλές όσο το ισπανικό ή το ιταλικό.

Αντιθέτως,το ελληνικό μέλι,με το οποίο επίσης ασχολούμαι,έχει ήδη πολύ καλό όνομα» τονίζει η κυρία Κολοκοτρώνη, η οποία προτρέπει οποιονδήποτε παραγωγό με ποιοτικά προϊόντα να τολμήσει στον συγκεκριμένο τομέα: «Στη Βρετανία υπάρχει μεγάλη ζήτηση για ποιοτικά τρόφιμα,ενώ οι αγορές μέσω Ιnternet είναι πολύ πιο συνηθισμένες απ΄ ό,τι στην Ελλάδα».

12. «Πράσινα» δώρα-εξπρές

Ελαιόλαδο,καθώς και άλλα ελληνικά προϊόντα,όπως τσικουδιά και ρακόμελο,προωθεί από το Διαδίκτυο και ο 56χρονος κ.Γιώργος Δανέλλης .Στα...ράφια όμως της ιστοσελίδας του (www.giftexpress.gr) μπορεί να βρει ο καταναλωτής και μια μεγάλη λίστα «πράσινων» δώρων από ανακυκλωμένα υλικά,όπως σημειωματάριο από ελαστικά αυτοκινήτων ή ατζέντα από χρησιμοποιημένες πλακέτες ηλεκτρονικού υπολογιστή.Ακόμη και ημερολόγιο από χαρτί που...ανθίζει πωλεί ο κ.Δανέλλης. «Φτιάξαμε την ιστοσελίδα τον περασμένο Ιανουάριο και ήδη υπάρχει κάποιο ενδιαφέρον.Η επισκεψιμότητα είναι ακόμη μικρή,200-300 άτομα την ημέρα.Είναι και η κρίση...»σημειώνει.Και προσθέτει:

«Μας ενδιαφέρει η ελληνική αγορά αλλά και του εξωτερικού,καθώς έχουμε τη δυνατότητα να στέλνουμε τα προϊόντα με κούριερ την επόμενη ημέρα της παραγγελίας» .

13. Λιοτρίβι μέσω Facebook

Συνειδητά εκτός δικτύου σουπερμάρκετ παραμένει και ο 32χρονος κ.Λευτέρης Ξανθάκης, ο οποίος έτσι καταφέρνει να κρατάει χαμηλά τις τιμές και να πουλάει απευθείας το λάδι του στους καταναλωτές.

Καλλιεργεί ελαιόδεντρα στη Λακωνία τα τελευταία τέσσερα χρόνια και με 7.000 ρίζες ενταγμένες στη βιολογική γεωργία, ένα ελαιοτριβείο και ένα τυποποιητήριο ελέγχει τη διαδικασία από την αρχή ως το τέλος της παραγωγικής διαδικασίας.

Πριν από έναν χρόνο δημιούργησε διαδικτυακό τόπο πώλησης των προϊόντων του (olivestate.gr).«Δεν αρκεί μια ιστοσελίδα.Χρειάζεται συνεχές κυνήγι. Να φέρεις τον πελάτη στην ιστοσελίδα, να τη δει, να του αρέσει και να αγοράσει.Εγώ το προσπάθησα μέσω διαφημίσεων στο Google,αλλά και μέσω του Facebook. Είναι χαρακτηριστικό ότι τον μήνα που το κυνήγησα στο Facebook “κέρδισα” 35 νέους πελάτες σε σύνολο 150 πελατών.Είναι το καλύτερο “value for money” που έχω κάνει μέχρι στιγμής.Περίπου το 20% των συνολικών πωλήσεων ελαιολάδου ήταν από το Διαδίκτυο.Το Ιnternet μπορεί να βοηθήσει. Είναι μια δίοδος, αλλά δεν αρκεί. Εγώ ακόμη και στους πελάτες που αγοράζουν μέσω Διαδικτύουπαραδίδω τα προϊόντα ο ίδιος στην πόρτα τους. Με ενδιαφέρει η προσωπική επαφή».

14. Από το χωράφι στο τραπέζι με κούριερ

Οσο αυξάνεται το ενδιαφέρον των καταναλωτών για βιολογικά ή οικολογικά προϊόντα τόσο πληθαίνουν και όσοι πωλούν την «πράσινη» πραμάτεια τους μέσω Διαδικτύου.Αν και η οικονομική κρίση βαθαίνει,το...πράσινο επιχειρείν ανθεί στον παγκόσμιο ιστό.

Απαιτεί όμως και αυτό «κυνήγι»,όπως κάθε άλλη εμπορική δραστηριότητα, όπως λένε όσοι έχουν εμπλακεί στις ιντερνετικές πωλήσεις.Επιχειρηματίες και παραγωγοί έχουν βρει τα τελευταία χρόνια μια επικοινωνιακή δίοδο για να προσεγγίσουν τον καταναλωτή χωρίς μεσάζοντες και επιπλέον επιβαρύνσεις.

Ο 38χρονος κ.Ευάγγελος Καραβίτης προωθεί κάθε χρόνο τέτοια εποχή μέσω ιστοσελίδας (www.kerasishop.gr) τα βαθυκόκκινα κεράσια που παράγει στην Πέλλα.Κάθε μέρα από τα δέντρα του στους πρόποδες του όρους Βόρας (Καϊμακτσαλάν) και στις όχθες της λίμνης Βεγορίτιδας συλλέγει τα «τραγανά» και τα «μπακιρτζέικα» και την επομένη με ταχυμεταφορά φθάνουν στο τραπέζι του καταναλωτή.Οπως λέει ο ίδιος,20%-25% της παραγωγής του διατίθεται από το Διαδίκτυο.Η εφετινή συγκομιδή έχει καθυστερήσει εξαιτίας του καιρού και ξεκινά την ερχόμενη εβδομάδα.

«Κάθε πρωί εγώ και η οικογένειά μου μαζεύουμε τα κεράσια,τα διαλέγουμε, πετάμε τα χαλασμένα, τα συσκευάζουμε και με κούριερ “αναχωρούν” για τον προορισμό τους.Την επομένη το πρωί βρίσκονται στην πόρτα του καταναλωτή. Ακόμη και στα νησιά στέλνω, αλλά εκεί καθυστερούν κάποιες ώρες λόγω της συγκοινωνίας» αναφέρει. Πέρυσι, το διάστημα από τις αρχές Ιουνίου ως τα μέσα Ιουλίου,ο διαδικτυακός τόπος των...κερασιών «έφερε» στον κ. Καραβίτη 400 πελάτες.«Ενας φίλος μου έστησε την ιστοσελίδα πριν από τρία χρόνια και τη χειρίζομαι εγώ.Ηρθα σε επαφή με καταναλωτές,αλλά κυρίως με εμπόρους από την Αθήνα, τη Ρόδο,την Κρήτη,χωρίς μεσάζοντες.Ετσι απέφυγα τον σκόπελο των σουπερμάρκετ»επισημαίνει ο αγρότης από την Πέλλα.

15. Οnline ιδιαίτερα

Χρόνο και χρήμα για online φροντιστήρια και «ψηφιακές τάξεις» έχουν ήδη επενδύσει αρκετοί εκπαιδευτικοί. Οπως λέει ο κ. Ηλίας Κώτσος, πριν από δύο χρόνια 15 καθηγητές συναντήθηκαν για να φτιάξουν το «εικονικό σχολείο» (www. virtualschool.gr). Εξηγεί ότι στην πραγματικότητα πρόκειται για online φροντιστήριο, βοήθημα και «ηλεκτρονικό λυσάρι». «Σκεφτήκαμε ότι, αντί να πηγαίνουμε στα σπίτια με την ώρα να βλέπουμε τους μαθητές μας, να παραδίδουμε μαθήματα μέσω Διαδικτύου» αναφέρει ο κ. Κώτσος. «Αυτή τη στιγμή παρέχουμε βίντεο και ήχο στις ηλεκτρονικές παραδόσεις μας, ξεκινάμε από τις πιο σημαντικές ασκήσεις σε κάθε μάθημα (100-150 για το καθένα), ενώ κάτω από κάθε άσκηση υπάρχει η δυνατότητα ερώτησης για όποιον μαθητή δεν κατάλαβε» αναφέρει. «Οι απαντήσεις δίνονται μέσα στην ημέρα καιγενικώςθέλουμε να δίνουμε την αίσθηση στον μαθητή μας ότι είμαστε δίπλα του και μπορεί να ρωτήσει ό,τι θέλει» προσθέτει. «Κοντεύω τα 40, δοκίμασα πολλά πράγματα στον τομέα μου,αλλά νομίζω πως αυτό είναι ό,τι καλύτερο έχω κάνει» τονίζει ο κ. Κώτσος.

Το κόστος δημιουργίας της ιστοσελίδας ήταν πολύ μικρό, καθώς μερικοί εκ των εκπαιδευτικών που την εμπνεύστηκαν ήταν προγραμματιστές. Οπως λέει όμως ο κ. Κώτσος, σε πραγματικές εργατοώρες επένδυσαν ένα ποσό της τάξεως των 100.000 ευρώ, καθώς «έστηναν» την ιστοσελίδα τους επί δύο χρόνια βιντεοσκοπώντας μαθήματα και λύνοντας ασκήσεις. Ετσι, η «πλατφόρμα» που χρησιμοποιήθηκε δημιουργήθηκε από το μηδέν και είναι κάτι τελείως καινούργιο.

Το «εικονικό σχολείο» τους βγήκε... στον αέρα πέρυσι τον Σεπτέμβριο με 15 μαθήματα, ενώ σήμερα παρέχει πλήρεις εκπαιδευτικές υπηρεσίες. Η επιτυχία έγκειται στο ότι όλοι οι εκπαιδευτικοί οι οποίοι συμμετέχουν στην προσπάθεια είναι και μέτοχοι της εταιρείας που δημιουργήθηκε, άρα τα κέρδη τα μοιράζονται. Την επόμενη χρονιά μάλιστα θα δοθεί η δυνατότητα και στους γονείς να μπορούν να παρακολουθούν την πορεία των παιδιών τους μέσω διαγωνισμάτων και βαθμολογίας (αντίστοιχα με τους ελέγχους που δίνονται στα σχολεία). Η εταιρεία έχει σήμερα 10.000 εγγεγραμμένους ενεργούς μαθητές, οι οποίοι πληρώνουν 20 ευρώ τον χρόνο για κάθε μάθημα που παρακολουθούν.

16. Εβαλε την τάξη σε μια... πόλη

Σε πολλά... σκαλοπάτια ανέβασε τη δική του προσπάθεια ο κ. Θ. Καλτής . Εχει επενδύσει ποσό της τάξεως των 2 εκατ. ευρώ για να φτιάξει μια υπηρεσία ηλεκτρονικής μάθησης αλλά και μια «εικονική πόλη» (www. scholl-town. net) για να μπορούν οι μαθητές του να χαλαρώνουν και... να παίζουν. Οπως τονίζει μιλώντας στο «Βήμα», φιλοδοξεί να εντάξει στο πελατολόγιό του δημόσια και ιδιωτικά σχολεία, φροντιστήρια αλλά και ιδιώτες πελάτες. Εξηγεί μάλιστα ότι θα παρέχει αυτό που «έχει ανάγκη σήμερα ο εργαζόμενος ως αργά το απόγευμα γονιός. Θα ξέρει ότι το παιδί του μελέτησε όλα του τα μαθήματα, από μαθηματικά ως και θρησκευτικά,έλυσε όλες τις ασκήσεις που του έβαλε ο δάσκαλος, έκανε όλα τα τεστκαι αν κάτι δεν κατάλαβε του το εξήγησε ο καθηγητής του φροντιστηρίου».

Οι μαθητές μπορούν να παρακολουθούν σε κάθε μάθημα το βίντεο της θεωρίας, να λύνουν το αντίστοιχο τεστ, να παίζουν με προσομοιώσεις του συγκεκριμένου μαθήματος και να γράφουν τις ασκήσεις τους για το σχολείο. Προσφέρει «πακέτα» των 250 ευρώ τον χρόνο, ενώ υπάρχουν και προσφορές που ξεκινούν από 160 ευρώ. Στους λίγους μήνες που λειτουργεί έχει ήδη 1.000 εγγεγραμμένους μαθητές, οι οποίοι για να διασκεδάσουν στην εικονική πόλη του «school-town» πρέπει να κερδίσουν τον χρόνο τους από τους βαθμούς στα τεστ των μαθημάτων τους. «Κυριαρχεί το σλόγκαν “πρώτα διάβασμα και ύστερα παιχνίδι”» λέει ο κ. Καλτής.

Οπως λέει ο εκπαιδευτικός και φροντιστής κ. Γ. Χατζητέγας, «σε άλλες χώρες η μορφή αυτή εκπαιδευτικής υποστήριξης “τρέχει” πολύ, με εκπαιδευτικά sites που έχουν χιλιάδες πελάτες. Για παράδειγμα, στην Αγγλία υπάρχουν αξιόπιστες ιστοσελίδες στις οποίες μπορείς να έχεις σε 24ωρη βάση εκπαιδευτικές υπηρεσίεςαντί του ποσού των 50 στερλινών τον μήνα».

17. Πρωτότυπα σεμινάρια

Από μεράκι ξεκίνησαν τις τρεις ιστοσελίδες τους και οι εκπαιδευτικοί Μαρία Ζάππα-Κασαπίδη και Γιώργος Κασαπίδης, οι οποίοι προσφέρουν online μαθήματα σε μαθητές του δημοτικού (www.schoolessons.gr, www.interactive-education.gr και ekids.schoolessons.gr) από πέρυσι. Τα μαθήματα κοστίζουν 45 ευρώ τον χρόνο και υπάρχουν 588 εγγεγραμμένοι μαθητές. Οι δύο εκπαιδευτικοί όμως εκτιμούν ότι τα επόμενα χρόνια θα συντηρούνται με βάση και τις χορηγίες ή τις διαφημίσεις που θα προσελκύσουν από τον εκπαιδευτικό χώρο. «Ηταν μια ιδέα της γυναίκας μου» λέει ο κ. Κασαπίδης και προσθέτει ότι έχουν εισπράξει θετικότατα σχόλια για τη δουλειά τους, ενώ όσα παιδιά επισκέφθηκαν τις ιστοσελίδες τους δήλωσαν εντυπωσιασμένα. «Η μέθοδος αυτή κάνει το διάβασμα πιο εύκολο γιατί τα παιδιά μπορούν κιόλας να παίξουν» προσθέτει. «Τα πρώτα στατιστικά στοιχεία μάς αποζημίωσαν για τα ξενύχτια και την κούραση και δικαίωσαν την επιμονή μας σε ένα προϊόν που πολλοί δεν έχουν ακόμη κατανοήσει ότι είναι το μέλλον στην εκπαίδευση» αναφέρει η κυρία Κασαπίδη. Διοργανώνουν μάλιστα και σεμινάρια που θα γίνουν σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Κρήτη τον προσεχή Δεκέμβριο και τον Ιανουάριο. Αυτά θα αφορούν κάθε δάσκαλο ή καθηγητή που θέλει να βελτιώσει την παρουσία του μέσα στην τάξη και να αυξήσει τη συμμετοχή και την απόδοση των μαθητών του.

18. Ψυχολογική υποστήριξη

Πριν από περίπου έναν χρόνο ο ψυχίατρος κ. Σωτ.Παπασπυρόπουλος και η ψυχολόγος κυρία Ιωάννα Θεοδωρακοπούλου δημιούργησαν, σε συνεργασία με ομάδα ειδικών επιστημόνων, υπηρεσία online παροχής συμβουλευτικής και ψυχολογικής υποστήριξης. «Υπάρχουν αρκετοί ψυχολόγοι που χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο εναλλακτικά. Εμείς όμωςπαρέχουμε τις υπηρεσίες μας online» λέει στο «Βήμα» η κυρία Θεοδωρακοπούλου.

Η διαδικασία είναι απλή. Οι ασθενείς-πελάτες κάνουν εγγραφή στη συγκεκριμένη ιστοσελίδα (www.feelwelltoday.com), η οποία είναι δωρεάν, και στη συνέχεια κλείνουν ραντεβού με κάποιον ειδικό την ημέρα και την ώρα που επιθυμούν. Οι συνεδρίες μπορούν να γίνουν με ανταλλαγή e-mail, μέσω ΜSΝ Live Chat, τηλεδιάσκεψης Skype ή τηλεφώνου. Ακολούθως μπαίνουν στη διαδικασία προπληρωμής. Αν διαπιστωθεί ότι ο ασθενής-πελάτης αντιμετωπίζει οξύ πρόβλημα (π.χ. χρειάζεται βοήθεια ψυχιάτρου), οι ειδικοί τον παραπέμπουν σε συνάδελφό τους, ο οποίος όμως θα τον δει από κοντά.

Οι «δημιουργοί» αυτής της υπηρεσίας αντέγραψαν ουσιαστικά ανάλογες ιστοσελίδες που λειτουργούν στις ΗΠΑ την τελευταία εικοσαετία. Οι βασικότεροι λόγοι ήταν δύο: αφενός η πρόσβαση σε αυτές τις υπηρεσίες- ατόμων που διαμένουν σε απομακρυσμένες περιοχές- είναι ευκολότερη, αφετέρου αυτού του είδους η επικοινωνία προτιμάται και από όσους δεν θεωρούν την επίσκεψη στον ψυχολόγο ταμπού.

Σύμφωνα με την κυρία Θεοδωρακοπούλου, η επισκεψιμότητα της ιστοσελίδας είναι ικανοποιητική. Κατά μέσο όρο κάθε εβδομάδα κλείνονται πέντε νέα ραντεβού. Το τελευταίο χρονικό διάστημα οι περισσότεροι πελάτες αντιμετωπίζουν κρίσεις πανικού, λόγω της οικονομικής κρίσης και της εργασιακής πίεσης. Πολλοί αναφέρουν σεξουαλικά προβλήματα- ιδίως άνδρες-, τα οποία όμως αποδίδονται στο άγχος. Αρκετοί επικοινωνούν προκειμένου να συζητήσουν προβλήματα που αντιμετωπίζουν στις σχέσεις τους (απιστίες, διαζύγια κτλ.), ενώ δεν είναι λίγοι και οι γονείς που αναφέρονται σε περίεργες δραστηριότητες των παιδιών τους.