Ελευθεροτυπία 03.06.2011

Το κόστος διατροφής και η αγοραστική δύναμη του νομίσματος σε διάφορες εποχές

Της Ν.Κοντραρου-Ρασσια

Το ψωμί ψωμάκι και στην αρχαιότητα.Σε μέρες Μνημονίου και πτώσης της κατανάλωσης, ακόμη και σε είδη διατροφής, είναι παρηγορητικό να μαθαίνεις πως ένα χοιρινό μπουτάκι στην αρχαία Αθήνα κόστιζε όσο το ημερομίσθιο ενός ανειδίκευτου εργάτη, ήτοι μία αττική δραχμή.
Εμείς, ευτυχώς, δεν έχουμε φτάσει σ' αυτό το σημείο, να δουλεύουμε για ένα πιάτο φαΐ. Ούτε πληρώνουμε για τρία ποτήρια λάδι το ένα έκτο μιας ασημένιας δραχμής (3 κοτύλες λάδι κόστιζαν μισό οβολό, όταν οι 6 οβολοί αποτελούσαν 1 δραχμή).

Πάντως μια βίλα μετά οικοπέδου στην αρχαία Αμφίπολη πουλιόταν αντί 12,5 χρυσών στατήρων (βάρους 8,60-8,75 γραμμ. ο καθένας), δηλαδή αντί 12,5 σημερινών χρυσών λιρών. Το σπίτι μόνο, χωρίς το οικόπεδο γύρω του, κόστιζε 2.800 δραχμές. Αλλά τι ακριβώς αντιπροσώπευαν αυτές οι δραχμές; Κάθε αττική δραχμή είχε 4,36 γραμμάρια περιεκτικότητα σε ασήμι και καθαρότητα μέχρι και 983 τοις χιλίοις. Συνεπώς, είχε μια αξία υπολογίσιμη και σήμερα.

Η αγοραστική δύναμη του νομίσματος σε διάφορες εποχές και κυρίως «Το κόστος της διατροφής. Πόσο κοστίζει τι... από την αρχαιότητα έως σήμερα» είναι το θέμα μιας πρωτότυπης έκθεσης, που αποφάσισε να «εξαγάγει» στην Κύπρο, το φθινόπωρο, το Νομισματικό Μουσείο της Αθήνας. Εχουν επιλεγεί 397 αρχαία, μεσαιωνικά και νεότερα νομίσματα για να παρουσιαστούν στο Μουσείο Ιστορίας της Κυπριακής Νομισματοκοπίας, του Πολιτιστικού Ιδρύματος Τραπέζης Κύπρου, στη Λευκωσία, από τον Οκτώβριο του 2011 μέχρι τον Φεβρουάριο του 2012.Ετσι, η Κύπρος, πρώτη, θα μάθει το κόστος της διατροφής στην Ελλάδα από τον 5ο π.χ. αιώνα έως τον 20ό, αφού η έκθεση διατρέχει σημαντικές ιστορικές περιόδους, από την κλασική εποχή, τη ρωμαϊκή κατάκτηση, το Βυζάντιο μέχρι και τα νεότερα χρόνια.

«Τα στοιχεία που παρατίθενται προέρχονται από γραπτές πηγές και από συγκρίσιμες αναφορές για μισθούς, αμοιβές, κόστος αγαθών και υπηρεσιών, τα οποία τεκμηριώνονται με ασφαλώς χρονολογημένα νομίσματα», είπε η προϊσταμένη της Διεύθυνσης Μουσείων Μ. Λαγογιάννη-Γεωργακαράκου παρουσιάζοντας στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο το σκεπτικό της έκθεσης για την άδεια εξαγωγής των αρχαίων.Ανέφερε ενδεικτικές λεπτομέρειες, που εντυπωσίασαν ακόμη και τους ειδικούς, όπως π.χ. ότι δέκα αγκινάρες στην αρχαία Ρώμη κόστιζαν 6 δηνάρια (σήμερα 5 ευρώ) και ένα κιλό ψάρια, 24.

Αργότερα, στη βυζαντινή εποχή, μια οικογένεια ήθελε 5 φόλλεις (χάλκινα νομίσματα) μόνο για τα λαχανικά της και 3 φόλλεις για ψωμί. Βέβαια ένα μεταξωτό ρούχο κόστιζε 72 χρυσούς σόλιδους (κάθε σόλιδος ήταν 4,54 γραμμ., δηλαδή μισή χρυσή λίρα Αγγλίας - 1 σόλιδος ήταν 24 φόλλεις). Την ίδια εποχή, με αυτά τα λεφτά, μπορούσες να αγοράσεις δύο σκλάβους ευνούχους που κόστιζαν από 30-50 σόλιδους ο καθένας.Η έκθεση τρυπώνει στην κουζίνα ενός σπιτιού στην Κωνσταντινούπολη το 1460 και βλέπει πως ένα κοτόπουλο αγοράστηκε με 5 άσπρα και ένα καντάρι παστό κρέας με 3 υπέρπυρα. Δυό αιώνες αργότερα, στις Σέρρες, 150 δράμια ψωμί είχαν 1 άσπρο και μία λίβρα κουκιά στο Ναύπλιο 3 σολδία.Στα τέλη του 18ου αιώνα, στη Σμύρνη, έξι αβγά έκαναν έναν παρά και μια οκά λάδι 16 με 18 παράδες. Το ετήσιο εισόδημα μιας υπηρέτριας, τότε, ήταν 20-30 πιάστρες, ενώ μιας νοσοκόμας 8-10.Στα νεότερα χρόνια, το 1880 ένα κιλό γάλα είχε 35 λεπτά και το λάδι 80, όσο και το βοδινό κρέας. Ψωμί πρώτης ποιότητος και μακαρόνια, το 1931, κόστιζαν 5,49 και 11,41 δρχ.

Η έκθεση φαίνεται να προσαρμόζεται στην εποχή των τηλεμαγειρευμάτων, αφού προσφέρει και δύο ενδεικτικές συνταγές για κάθε περίοδο. Οι συνταγές αυτές θα αναγράφονται σε φυλλάδιο που θα μοιράζεται στην έξοδο.