Γιγαντιαίες πόλεις, ανέχεια και πείνα

ΒΗΜΑ της Κυριακής, 09.12.2012
Του Στάθη Ευσταθιάδη
 

Το 2011 πέθαναν από πείνα πάνω από 88.000 ενήλικοι στην Ινδία με ημερήσιο εισόδημα μόλις ένα δολάριο. (Δεν γνωρίζουμε πόσοι κάτω των 16 ετών πέθαναν.) Το 2041 προβλέπεται ότι θα πεθάνουν στην Ινδία από πείνα τουλάχιστον 60.000 ενήλικοι, παρ’ όλο που το ημερήσιο εισόδημά τους θα ξεπερνά τα 30 δολάρια! Υπάρχει εξήγηση: επειδή δεν θα υπάρχουν αρκετά τρόφιμα να θρέψουν τον πληθυσμό της χώρας, ακόμη και αν εντατικοποιηθούν οι καλλιέργειες και αποδώσουν τρεις και πλέον φορές των σημερινών.

Η περίπτωση της Ινδίας δεν είναι μοναδική. Χώρες της Αφρικής και της Ανατολικής Ασίας όπου ο αστικός πληθυσμός αυξάνεται με εντυπωσιακή ταχύτητα αντιμετωπίζουν την ίδια απειλή, προειδοποιεί έκθεση αρμόδιας επιτροπής του ΟΗΕ η οποία στηρίζεται σε έρευνες, μελέτες και συμπεράσματα του McKinsey Global Institute, φορέα ειδικευμένου σε ζητήματα πληθυσμών και αστικοποίησης.

Δεν είναι τόσο η αύξηση του πληθυσμού στη γη όσο η «κολοσσιαία» ανάπτυξη των πόλεων η οποία θα δημιουργήσει το «μέγα δράμα της πείνας», γράφει η έκθεση την οποία έχει υπόψη του «Το Βήμα». Και παραθέτει ενδεικτικά τις «προδιαγραφόμενες υπερ-αστικοποιήσεις»: η Σανγκάη από 22 εκατ. κατοίκους σήμερα θα φθάσει τα 31 εκατ. το 2025, το Σάο Πάολο από 19 εκατ. θα έχει πληθυσμό 23,2 εκατ. έπειτα από 13-15 χρόνια, το Μπαγκαλόρ της Ινδίας θα διογκωθεί από 8 εκατ. σε 13 εκατ. το 2025, αλλά και η Κωνσταντινούπολη από 11 εκατ. θα δει τον πληθυσμό της να ξεπερνά τα 15 εκατ. τα επόμενα 12 χρόνια. Καμία από αυτές τις πόλεις - και αυτό ισχύει για μερικές εκατοντάδες άλλες - δεν διαθέτει τον «βιολογικό - παραγωγικό περίγυρο» και την ευρύτερη υποδομή για να ανταποκριθεί στις ανάγκες «βασικής επιβίωσης» των κατοίκων της, διαπιστώνει η έκθεση. Το Πεκίνο των σήμερα 18 εκατ. θα ξεπεράσει τα 30 εκατ. έπειτα από δέκα χρόνια αλλά οι υποδομές του καθυστερούν.

Αφθονούν τα παραδείγματα. Το βιομηχανικά ανεβασμένο Τόκιο είχε πρόβλημα λαχανικών στις αρχές της δεκαετίας του '90, όταν ο πληθυσμός του αυξήθηκε από 28,8 εκατ. σε 32,4 εκατ. Το Λος Αντζελες είχε - και εξακολουθεί να έχει - πρόβλημα υδροδότησης όταν στις αρχές του αιώνα μας οι κάτοικοί του αυξήθηκαν από 9,1 εκατ. σε 12 εκατ. Οι τιμές στα τρόφιμα καθημερινής κατανάλωσης στην Μπανγκόκ αυξήθηκαν πάνω από 15% στα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας σε σχέση με τη δεκαετία του '90 επειδή οι παραγωγικές περιοχές δεν μπορούσαν να ικανοποιήσουν την αυξημένη κατανάλωση, καθώς ο πληθυσμός της πόλης αυξήθηκε απότομα από 4,2 εκατ. σε 5,8 εκατ. Πρόβλημα, σε ηπιότερη μορφή, θα αντιμετωπίσουν και πόλεις-περιοχές που διαθέτουν τα μέσα, λ.χ. η Νέα Υόρκη, η Μόσχα, η Αγκυρα κ.ά., που θα δουν τον πληθυσμό τους να αυξάνεται κατά 8% ως 12% τα επόμενα 12-15 χρόνια.

Η έκθεση φέρει στο προσκήνιο και άλλα προβλήματα που άμεσα ή έμμεσα θα επηρεάσουν τη διαβίωση στις μεγαλουπόλεις και τις παγκόσμιες ισορροπίες. Η οικονομική ισορροπία μετακινείται από την Ευρώπη και την Αμερική προς την Ανατολή και μάλιστα με μεγάλη ταχύτητα. Οι συντάκτες της έκθεσης του McKinsey γράφουν ότι τα επόμενα 10-12 χρόνια θα συντελεστεί «ο μεγαλύτερος οικονομικός μετασχηματισμός (...), με τις πόλεις να μεταβάλλονται σε κολοσσούς αστικοποίησης (...), τις αγορές να επεκτείνονται», χωρίς να συμβαδίζει χρονικά και τεχνολογικά η «παράλληλη ανάπτυξη και μετάπλαση». Συνέπεια: έλλειψη βασικών προϊόντων διατροφής και «σπάνις επαρκούς ύδατος».

Κίνα
«Πύραυλος» αστικοποίησης

Είναι ενδιαφέρουσες - από οικονομικής και πολιτικής πλευράς συγχρόνως - κάποιες άλλες μεταβολές που σημειώνει η έκθεση του McKinsey Global Institute. Σήμερα 600 αστικές περιοχές παράγουν το 60% του παγκοσμίου ΑΕΠ. Επειτα από 15 χρόνια, το 2025, πάλι 600 πόλεις θα παράγουν το ίδιο ποσοστό του ΑΕΠ, με τη διαφορά ότι δεν θα είναι οι ίδιες πόλεις σ' αυτές τις 600. Και το πιο εντυπωσιακο: οι 250 απο αυτές θα βρίσκονται στην Κίνα! Ονόματα πόλεων άγνωστα σήμερα στη Δύση, λ.χ. Φουσχού και Βουχάν, θα έχουν πληθυσμό 4 εκατ. και 12 εκατ. αντίστοιχα και μαζί με άλλες 75 πόλεις της Κίνας θα «παράγουν» το ένα τρίτο του παγκοσμίου ΑΕΠ. Φυσικά αυτά δεν σημαίνουν ότι οι σημερινές μεγαλουπόλεις και το ποσοστό «παραγωγής» τους θα εξαφανιστούν. Απλώς θα δώσουν τα πρωτεία που σήμερα κατέχουν σε πόλεις της Ασίας.

Η έκθεση αφιερώνει στο «φαινόμενο Κίνα» τέσσερα από τα συνολικά 11 κεφάλαιά της. Εντυπωσιάζει από τις πρώτες γραμμές: Η ταχύτητα με την οποία «αστικοποιείται» η Κίνα είναι δέκα φορές μεγαλύτερη από ό,τι της δεύτερης στη σειρά, της Βρετανίας. Στην προηγούμενη δεκαετία η αύξηση του αστικού πληθυσμού ήταν κατά 50% ενώ δέκα χρόνια νωρίτερα μόλις έφθανε το 36%. Είναι αυτός ο πληθυσμός που σήμερα «παράγει» το 22% του παγκόσμιου ΑΕΠ - από το 16% που προσέφερε πριν από δέκα χρόνια - και προβλέπεται να «παραγάγει» το 35% το 2025. Οπως σημειώνει ο Τζέιμς Ριμς, ο οποίος παρουσίασε την έκθεση του Ινστιτούτου McKinsey την οποία επεργάζονται αυτόν τον καιρό δύο επιτροπές του ΟΗΕ, «άνευ απροόπτου το μέλλον των αστικών κέντρων και η παραγωγή τους θα γραφτούν με κινεζικούς χαρακτήρες».