«Τα μάθαμε όλα από τους Ελληνες»

TA NEA  07.06.2012

Του Γιώργου Παππά

Ο Γκίντερ Γκρας έκανε την αρχή. Το ποίημά του «Της Ευρώπης όνειδος» ήταν μια καταγγελία του τρόπου με τον οποίο η Ευρώπη αντιμετωπίζει την Ελλάδα στην ευρωκρίση. Τώρα ακολουθούν άλλοι επτά γερμανοί λογοτέχνες, από τους οποίους η εβδομαδιαία κεντροαριστερή εφημερίδα «Ντι Τσάιτ» ζήτησε τη δική τους λυρική προσέγγιση της Ελλάδας.

Το αποτέλεσμα είναι ένα ολοσέλιδο ποιητικό αφιέρωμα που δημοσιεύθηκε στο χθεσινό φύλλο της εφημερίδας. «Ποίηση για τους Ελληνες» τιτλοφορείται το αφιέρωμα, το οποίο είναι και ένας «δίαυλος επικοινωνίας» μεταξύ της αρχαίας Ελλάδας και της σύγχρονης επικαιρότητας, και μάλιστα δέκα ημέρες προτού οι Ελληνες κληθούν στις κάλπες. Και αφού ο Γκρας «έδειξε λυρικά το ενδιαφέρον του» για την Ελλάδα.

Μεταξύ των επτά είναι και ο Μάρτιν Βάλζερ, κορυφαίος σύγχρονος λογοτέχνης της Γερμανίας. Γεννημένος το 1927, ο Βάλζερ απευθύνει το ποίημά του «στους γεννημένους σήμερα». Και εξηγεί:

«Από τους Ελληνες τα μάθαμε όλα / την ποίηση, για παράδειγμα, και το μέτρημα επίσης / Και ότι το μέτρημα δεν είναι ντροπή / Και ότι μια συζήτηση για επιτόκια / δεν είναι έγκλημα, γιατί δεν συμπεριλαμβάνει τη σιωπή / για τον Πλάτωνα. Ζούμε λοιπόν / σε φωτεινότερους καιρούς. Η Κασσάνδρα κάνει διακοπές / στη Νάξο».

Μαζί με τον Βάλζερ, τις δικές τους λυρικές προσεγγίσεις στην Ελλάδα καταθέτουν επίσης η Σιμπίλε Λεβιτσάροφ με το ποίημά της «Ελληνικοί ελιγμοί» και ο Μίχαελ Μπουζενμάιερ με το «Αχέρων». Στη νεότερη γενιά ποιητών ανήκουν ο Μίρκο Μπόνε με το νοσταλγικό ποίημα «Φολέγανδρος», ο Ντουρς Γκρίνμπαϊν με την «Επιλογή» - ένας διάλογος ανάμεσα στους Θησέα, Ερμή, Απόλλωνα, Γαλάτεια, Αρετούσα και Γαλήνη. Ο κύκλος κλείνει με τη Νόρα Μπόσονγκ και το «Σύντομο άσυλο», καθώς και τον Φρανζόμπελ με το «Κοπετός στην Αθήνα» που στα γερμανικά είναι παρήχηση του «γλαύκες στην Αθήνα».

Ο Ανταμ Σομποτσίνσκι, ο οποίος είχε την επιμέλεια της σελίδας, θυμίζει ότι ο Γκίντερ Γκρας με το ποίημά του για την Ελλάδα στη «Ζιντόιτσε Τσάιτουνγκ» στιγμάτισε «σε πολεμικούς τόνους» την έλλειψη ευρωπαϊκής αλληλεγγύης στην Ελλάδα. Το ποίημα του Γκρας ήταν ένα «παράδοξο εγχείρημα».

Η ΑΝΑΛΥΣΗ. Ο τόπος νοσταλγίας, στον οποίο προσέτρεχαν ήδη από τον 18ο αιώνα οι γερμανοί κλασικοί «για να ζεσταθούν», γράφει ο Σομποτσίνσκι, «δεν ήταν τίποτε άλλο παρά αποκύημα φαντασίας». Σημειώνει μάλιστα ότι «το ιδεαλιστικό πλεόνασμα, με το οποίο περιτυλίχτηκε η αρχαιότητα, ήταν τόσο προφανές, ώστε ούτε οι ίδιοι οι ποιητές δεν το εμπιστεύθηκαν απόλυτα. Ειρωνικά ο ίδιος ο Γκαίτε αποκαλούσε το θεατρικό έργο του "Ιφιγένεια εν Ταύροις" "διαβολεμένα ανθρωπιστικό". Εκτοτε κάθε ποιητής που γράφει για την Ελλάδα αποτολμά μια "δελεαστική ακροβασία". Αναπόφευκτα, λοιπόν, στο έργο παρεισφρέουν το όνειρο και η σκληρή πραγματικότητα, η συμφιλίωση και η βία, η ελευθερία και τα δεσμά της πολιτικής πραγματικότητας». Και στη σημερινή ελληνική κρίση δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά.

Τα ποιήματα δεν αποτελούν απάντηση στον Γκρας, αλλά αυτόνομο λυρικό συμπλήρωμα, λέει ο επιμελητής της σελίδας διαπιστώνοντας: «Και σήμερα όποιος γράφει για την Ελλάδα μιλά είτε για ένα μακρινό παρελθόν είτε για ένα μακρινό μέλλον. Και διά της τεθλασμένης αυτής για το παρόν μας».