Καιρός για παγκόσμιο πανεπιστήμιο

TA NEA  08.02.2012

Tου Γιώργου Αγγελόπουλου

Ενας από τους κορυφαίους ακαδημαϊκούς των ΗΠΑ και πρώην υπουργός Οικονομικών, ο Λόρενς «Λάρι» Σάμερς, έχει ένα τολμηρό όραμα για το πώς πρέπει να αλλάξει η Τριτοβάθμια Εκπαίδευση στην εποχή της υψηλής τεχνολογίας. Στον γενναίο καινούργιο κόσμο του, τα πανεπιστήμια θα καταργήσουν τις διαλέξεις ντόπιων καθηγητών στα αμφιθέατρα• αντ' αυτών, οι καλύτεροι ειδικοί σε κάθε τομέα θα απευθύνονται μέσω βίντεο σε φοιτητές οι οποίοι θα βρίσκονται οπουδήποτε στον κόσμο.

«Είναι ελαφρώς παράλογο το γεγονός ότι, στον αγγλόφωνο κόσμο, δίνεται κάθε χρόνο με 15.000 διαφορετικές ευκαιρίες μια διάλεξη η οποία παπαγαλίζει τα θεμελιώδη του καπιταλισμού», λέει στους κυριακάτικους «Τάιμς» του Λονδίνου ο Σάμερς, ο οποίος ήταν πρύτανης του Χάρβαρντ όταν ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ δημιουργούσε εκεί το facebook και εμφανίζεται μάλιστα στην ταινία «The Social Network». «Δεν θα ήταν καλύτερα να δουν ένα βίντεο με τον ειδικό για το συγκεκριμένο θέμα; Η τεχνολογία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να δημιουργηθούν καλύτερες μαθησιακές εμπειρίες».

Το 2008, μια έρευνα που έγινε στο Χάρβαρντ έδειξε πως οι φοιτητές που παρακολουθούσαν βιντεοδιαλέξεις μάθαιναν γρηγορότερα απ' ό,τι αυτοί που παρακολουθούσαν τις διαλέξεις στα αμφιθέατρα. Με τον τρόπο αυτό γίνονται επίσης οικονομίες σε χρηματικό κόστος και σε χρόνο: αν οι φοιτητές παρακολουθούν κορυφαίους ειδικούς για ένα συγκεκριμένο θέμα σε βίντεο, οι ακαδημαϊκοί δάσκαλοί τους θα μπορούν να αφιερώσουν περισσότερο χρόνο σε περαιτέρω συζήτηση του θέματος αυτού.

ΤΟ ΠΕΙΡΑΜΑ. Ο Σάμερς αναφέρθηκε στους «Τάιμς» σ' ένα πείραμα που άρχισε μια ομάδα με την επωνυμία «The Floating University» («Το Πλωτό Πανεπιστήμιο»). Η ομάδα βιντεοσκόπησε ακαδημαϊκούς διεθνούς κύρους, ανάμεσα στους οποίους ο φυσικός Μιτσίο Κάκου, ο ψυχολόγος Πολ Μπλουμ, ο γνωστικός επιστήμονας Στίβεν Πίνκερ και ο ίδιος ο Σάμερς, να μιλούν για τις πιο νεωτεριστικές ιδέες στον τομέα τους. Οι βιντεοσκοπημένες διαλέξεις θα διατεθούν στο Χάρβαρντ, στο Γέιλ και στο Κολέγιο Μπαρντ στην Πολιτεία της Νέας Υόρκης. Είναι η πρώτη φορά που ένα τέτοιο μάθημα θα υπάρχει και στα τρία αυτά εκπαιδευτικά ιδρύματα.

Η έκρηξη της γνώσης και η δυνατότητά μας να έχουμε πρόσβαση σ' αυτή μέσω ηλεκτρονικών υπολογιστών απαιτούν αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν τα πανεπιστήμια, λέει ο Σάμερς. Οταν τα γεγονότα μπορούν να ελεγχθούν γρήγορα ονλάιν, είναι λιγότερο σημαντικό να τα έχει κάνει κανείς κτήμα του ατομικά. Πράγματι, οι διαθέσιμες πληροφορίες είναι τόσο πολλές, ώστε γίνεται δύσκολο για οποιονδήποτε να κατέχει περισσότερο από ένα κλάσμα τους.

Ο Σάμερς τονίζει ότι αυτό που τα πανεπιστήμια πρέπει πλέον να διδάσκουν στους φοιτητές είναι πώς να αναλύουν και να χρησιμοποιούν τα δεδομένα. «Αυτό που πρέπει να κάνουν τα πανεπιστήμια όλο και περισσότερο είναι να επισημαίνουν αρχές, τρόπους σκέψης, κοινές αξίες και κοινές πλευρές της εμπειρίας, παρά να προσπαθούν να διδάξουν ό,τι υπάρχει για να μάθει κανείς, επειδή ουδείς μπορεί να γνωρίζει όλα όσα υπάρχουν για να γνωρίζει κανείς», εξηγεί. «Ολοένα και περισσότερες ερωτήσεις, για παράδειγμα ποιους ποδοσφαιριστές να προσλάβεις, πώς να σχεδιάσεις καλύτερα μια διαφημιστική εκστρατεία ή πώς να αντιμετωπίσεις καλύτερα τη φαρυγγίτιδα, απαιτούν ικανότητα να συγκεντρώνεις δεδομένα, να ελέγχεις τα τεκμήρια και να εντοπίζεις μονοπάτια προς την επιτυχία».

Το γεγονός αυτό έχει κάνει τους ανθρώπους να εργάζονται περισσότερο σε ομάδες. «Η ικανότητα να δουλεύεις με άλλους γίνεται ολοένα και σημαντικότερη», λέει ο Σάμερς. «Ολο και περισσότερο η συνεργασία κατευθύνει την οικονομία - εντούτοις στο σχολείο και το πανεπιστήμιο η συνεργασία με άλλους θεωρείται το τελευταίο πράγμα που πρέπει να κάνει κανείς».

Ο Σάμερς λέει πως τα πανεπιστήμια θα πρέπει να δώσουν μεγαλύτερη έμφαση στη συνεργασία, αντί να την αντιλαμβάνονται ως μορφή εξαπάτησης. Ολα αυτά είναι ιδιαίτερα προκλητικά - από την άλλη, όμως, οι προκλήσεις δεν είναι κάτι άγνωστο στον Σάμερς. Το 2006 παραιτήθηκε από επικεφαλής του Χάρβαρντ, αφού είπε ότι η μικρή παρουσία των γυναικών στις φυσικές επιστήμες και τα μαθηματικά μπορεί να οφείλεται σε συγγενείς διαφορές ικανοτήτων μεταξύ των φύλων…

Μια άλλη από τις θέσεις του Σάμερς είναι ότι «η διεθνής εμπειρία είναι απαραίτητη σε κάθε πανεπιστημιακό φοιτητή». Αυτό δεν σημαίνει εκμάθηση γλωσσών, αλλά ανακάλυψη πολιτισμών, οι οποίοι πρόκειται να αναδειχθούν μέσω της εργασίας στον παγκοσμιοποιημένο κόσμο μας.

«Σ' έναν κόσμο στον οποίο ομιλείται πολύ η αγγλική, μπορεί κανείς να έχει μια ισχυρή διεθνή εμπειρία χωρίς να μιλάει τη γλώσσα του τόπου που επισκέπτεται», λέει. «Είναι καλύτερα να έχεις την εμπειρία της Κίνας χωρίς να ξέρεις κινέζικα από το να μην έχεις καθόλου την εμπειρία της Κίνας, δεδομένης της επίδρασης που θα έχει η Κίνα στον σύγχρονο κόσμο».

Σ' αυτούς που λένε πως οι προτάσεις του είναι υπερβολικά φουτουριστικές, ο Σάμερς επισημαίνει έναν χρήσιμο κανόνα ζωής: τα πράγματα χρειάζονται για να συμβούν περισσότερο χρόνο απ' όσο φαντάζεσαι και μετά συμβαίνουν ταχύτερα απ' ό,τι θα πίστευες ποτέ.

Η ΑΛΛΗ ΑΠΟΨΗ. Δεν συμφωνούν όμως όλοι με τη συνταγή του Λάρι Σάμερς. Σ' ένα βιβλίο που κυκλοφόρησε αυτόν τον μήνα με τίτλο «Σε τι χρειάζονται τα πανεπιστήμια;», ο Στέφαν Κολίνι, καθηγητής της Ιστορίας της Διανόησης και Αγγλικής Λογοτεχνίας στο Κέμπριτζ, υποστηρίζει ότι τα πανεπιστήμια πρέπει να επιβραδύνουν τη συμβολή τους στην οικονομική ανάπτυξη. Ο Κολίνι θεωρεί κοντόφθαλμη βαρβαρότητα τον περιορισμό των ανθρωπιστικών επιστημών και των τεχνών στα πανεπιστημιακά προγράμματα. Αντίθετα, υποστηρίζει, πρέπει να αναγνωρίσουμε τη συγγενή αξία της καθαρής πνευματικής αναζήτησης.

Η Αλισον Γουλφ, καθηγήτρια Δημόσιας Διοίκησης στο King's College του Λονδίνου, είναι επίσης επιφυλακτική όσον αφορά την πίστη του Σάμερς στις μεθόδους υψηλής τεχνολογίας. «Η ιδέα ότι η τεχνολογία μπορεί και πρέπει να φέρει επανάσταση σε διάφορα πράγματα κυκλοφορεί εδώ και δεκαετίες», λέει. «Ομως οι άνθρωποι μαθαίνουν από ανθρώπους, ακόμη περισσότερο όταν έχουν εξατομικευμένη ανάδραση».