[Διαστάσεις] Πόλεμος και fair play

ΤΑ ΝΕΑ  04.08.2012

Της Κίττυ Ξενάκη

Λένε συχνά πως ο αθλητισμός είναι ένας πόλεμος με άλλα μέσα - μέσα τα οποία είναι σαφώς προτιμότερα. Ο αθλητισμός παρέχει ένα πλαίσιο μη βίας μέσα στο οποίο τα κράτη έχουν τη δυνατότητα να κάνουν πραγματικότητα τις φιλοδοξίες τους, να ξεπεράσουν ιστορικές πικρίες και να αποκομίσουν δόξα και τιμή χωρίς να παραβιάσουν διεθνείς συνθήκες ή να προκαλέσουν αιματοχυσία. Το πρόσφατο Euro μας πρόσφερε πληθώρα παραδειγμάτων και οι Ολυμπιακοί Αγώνες, όπως πάντα, βρίθουν από παλιές διαμάχες που εξακολουθούν να στοιχειώνουν σήμερα τις ψυχές εκατομμυρίων ανθρώπων.

Αξίζει λοιπόν να αναρωτηθούμε, σημειώνει η Μέρι Ντεβέτζκι στη βρετανική «Ιντιπέντεντ»: μήπως μπορούμε να αντλήσουμε από τον αθλητισμό χρήσιμα διδάγματα για τη διεξαγωγή των πραγματικών πολέμων; Αν μπορούμε να τον δούμε πράγματι ως έναν πόλεμο με άλλα μέσα, γιατί να μην αντιστρέψουμε την ιδέα;

Ο αθλητισμός διέπεται από αυστηρούς κανόνες τους οποίους αποδέχονται όλοι οι συμμετέχοντες. Δεν υπάρχει περιθώριο για ερμηνείες ή διακριτική ευχέρεια, ούτε θα έπρεπε να υπάρχει. Δεν έχει νόημα, στους αγώνες ανωτάτου επιπέδου, να επικαλεστείς ξαφνική γρίπη, τραυματισμό στον ώμο ή ότι σου απέσπασε την προσοχή η έκφραση του αντιπάλου. Μπορείς δηλαδή, αλλά δεν θα αλλάξει το αποτέλεσμα. Οι κανόνες είναι κανόνες και η σύγχρονη τεχνολογία βοηθά τους διαιτητές να εντοπίζουν τις απόπειρες παράβασής τους.

Αλλά η καθολική αποδοχή των κανόνων, είτε στον αθλητισμό είτε στον πόλεμο, μπορεί να είναι μόνον η αρχή. Ενα βασικό χαρακτηριστικό του αθλητισμού είναι ότι πρέπει να υπάρξει νικητής. Οι ισοπαλίες είναι σπάνιες. Οσο άδικη και αν μπορεί να μοιάζει η διαδικασία των πέναλτι έπειτα από 90 λεπτά κανονικού παιχνιδιού και 30 λεπτά παράταση, με τους ποδοσφαιριστές σχεδόν να καταρρέουν στο γήπεδο, έχει έναν σκοπό: να παράσχει έναν νικητή. Τον ίδιο ακριβώς λόγο εξυπηρετεί το τάι μπρέικ στο τένις και το φότο φίνις στον στίβο.

Αν υπάρχει όμως νικητής, πρέπει να υπάρχουν και ηττημένοι - γνήσιοι ηττημένοι που παραδέχονται πως έχασαν από ένα άτομο ή μια ομάδα με καλύτερες επιδόσεις. Το αποτέλεσμα πρέπει να είναι αρκετά καθαρό ώστε να αποθαρρύνει μετέπειτα αμφισβητήσεις. Η άλλη πλευρά ενός καθαρού αποτελέσματος, ωστόσο, είναι πως ο νικητής πρέπει να αντιμετωπίσει τον ή τους ηττημένους γενναιόδωρα. Το πώς ακριβώς πρέπει να συμπεριφέρεται ο νικητής περιγράφεται, κατ' ουσίαν, στις Συμβάσεις της Γενεύης. Προϋπόθεση όμως για μια βιώσιμη ειρήνη πρέπει να είναι η αποδοχή του αποτελέσματος από όλες τις πλευρές: και αυτό σημαίνει όχι μόνο τους νικητές και τους ηττημένους αλλά - όπως στον αθλητισμό - τους οπαδούς (συμμάχους) και τους θεατές (μεγάλες δυνάμεις και γείτονες). Μια νίκη άξια του ονόματός της πρέπει να έχει δύναμη πειθούς. Κατά τα λοιπά, στον πραγματικό πόλεμο δεν υπάρχουν τελετές παράδοσης μεταλλίων, και δύσκολα μπορεί κανείς, αναλογιζόμενος τι προηγήθηκε, να χειροκροτήσει ακόμα και τη λήξη του με ενθουσιασμό.