Το τίμημα της ανδοκρατίας

Παρίσι – Το νότιο άκρο της Ευρώπης, βυθισμένο στο χρέος και την έλλειψη ανταγωνιστικότητας, αποτελεί εδώ και καιρό τον αδύναμο κρίκο της ευρωζώνης. Πέρα όμως από το λαμπερό ήλιο και τα σαθρά οικονομικά θεμέλια, χαρακτηρίζεται από μια εξαιρετικά επιζήμιο ανδροκρατία.
Ο σεξισμός, βέβαια, δεν ευθύνεται για το χρεος της Ευρώπης, ωστόσο, μακροπρόθεσμα, οι γυναίκες θα μπορούσαν κάλλιστα να έχουν στα χέρια τους τη λύση για να ξεπεραστεί μια θεμελιώδης οικονομική αδυναμία, η οποία δεν βασανίζει μόνο τη νότια Ευρώπη, αλλά το μεγαλύτερο μέρος της ηπείρου: ένας πληθυσμός που γερνά και ένα εργατικό δυναμικό που συρρικνώνεται.
Ως φαίνεται το ποσοστό των εργαζόμενων ενήλικων γυναικών στην περιοχή είναι σχεδόν 20% μικρότερο από των ανδρών, ενώ η αντίστοιχη διαφορά στην υπόλοιπο Ε.Ε. είναι 12%, στις ΗΠΑ 9% και στη Σουηδία μόλις 4%.
Στην Ελλάδα, το χάσμα απασχόλησης που χωρίζει τα δύο φύλα κυμαίνεται στο 25% και στην Ιταλία στο 22%. Η Ισπανία, που βρίσκεται στο 14% είναι πολύ πιο κοντά στο μέσο όρο της Ε.Ε., ωστόσο απέχει πολύ απ’αυτόν. Η Πορτογαλία τα πηγαίνει καλύτερα, με τη διαφορά να κυμαίνεται στο 10%.
«Αν οι Ευρωπαίοι θέλουν να διατηρήσουν την κοινωνική τους υποδομή, θα πρέπει να βελτιωθούν στην ενσωμάτωση των γυναικών στην αγορά εργασίας», δήλωσε ο Στέφανο Σκαρπέτα, αναπληρωτής διευθυντής του τμήματος απασχόλησης και κοινωνικών υποθέσεων του ΟΟΣΑ, του ερευνητικού βραχίονα των μεγαλύτερων δημοκρατιών με ελεύθερη αγορά.
Ο Κέβιν Ντάλι, οικονομολόγος της Goldman Sachs στο Λονδίνο, επισημαίνει ότι η εκμηδένιση της διαφοράς του ποσοστού απασχόλησης ανάμεσα στα δύο φύλα στις 16 χώρες που μοιράζονται το ευρώ θα οδηγήσει σε αύξηση του ΑΕΠ κατά 13 ολόκληρες ποσοστιαίες μονάδες. Αντιθέτως, μια ενδεχόμενη αυξηση του επιπέδου της τάσης παραγωγικότητας στην ευρωζώνη, ώστε να εξισωθεί με των ΗΠΑ, θα επέφερε αύξηση του ΑΕΠ της τάξης του 7% σύμφωνα με υπολογισμούς του Ντάλι.
Αυτό δεν σημαίνει ότι οι κυβερνήσεις δεν πρεπει να προσπαθήσουν να αυξήσουν και τα δύο. Ο Σκαρπέτα τόνισε ότι, όντως κάποιες φορες οι πολιτικές που ακολουθούνται είναι πανομοιότυπες, φέρνοντας ως παράδειγμα τους άκαμπτους νόμους που ισχύουν για τις προσλήψεις και τις απολύσεις στην Ελλάδα και την Ιταλία, οι οποίοι προστατεύουν κάποιους μη παραγωγικούς υπαλλήλους και εγκλωβίζουν ταλαντούχες γυναίκες στην ανεργία.
Ομοίως, ενώ έρχονται σε αντίθεση με τις κοινωνικές παραδόσεις, η άρση των φορολογικών κινήτρων που κρατούν τις γυναίκες στο σπίτι ή η αύξηση του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης των γυναικών θα απέφεραν οικονομικά οφέλη με μικρό ή μηδενικό δημοσιονομικό κόστος.
Ακόμη και οι επιδοτήσεις για βρεφονηπιακούς σταθμούς αποδίδουν καρπούς: σύμφωνα με μελέτη του 2002 που διεξήγαγε η Bundesbank, οι δημόσιες επενδύσεις σε βρεφονηπιακούς σταθμούς στη Γερμανία αύξησαν σε γενικές γραμμές τα έσοδα του κράτους, καθώς ήταν περισσότερες οι μητέρες που επέστρψαν στον εργασιακό στίβο.
Στη Σουηδία, το ποσοστό γυναικείας απασχόλησης ανέρχεται στο 70% και αναλογούν περίπου δύο παιδιά ανά γυναίκα, κατατάσσοντας τη στην πρώτη θέση στην Ευρώπη, μαζι με τη Νορβηγία και τη Γαλλία. Στην Ιταλία, εργάζεται μόνο το 46% των γυναικών και αναλογούν μόλις 1,3 παιδιά ανά γυναίκα.
Όπως συμβαίνει σε πολλές αναπτυγμένες χώρες ανα τον κόσμο, έτσι και στις ευρωπαϊκές οι γυναίκες αποτελούν την πλειονότητα των αποφοίτων πανεπιστημίων. Η ένταξη περισσότερων εξ αυτών στην αγορά εργασίας θα ενίσχυε την οικονομική απόδοση, ειδικά στον τομές της παροχής υπηρεσιών, ενώ παράλληλα θα οδηγούσε σε αύξηση της κατανάλωσης και του αριθμού των φορολογουμένων.
«Η ισότητα των δύο φύλων δεν αποτελεί πλέον μόνο ζήτημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, είναι απαραίτητη για οικονομικούς λόγους», υποστήριξε η Μαρία Στρατηγάκη, που εργάζεται για την ελληνική κυβέρνηση ως υπεύθυνη ισότητας των δύο φύλων και χρησιμοποιεί το δημοσιονομικό έλλειμμα της χώρας της για να ασκήσει πίεση ώστε να καταρτιστεί ο κρατικός προϋπολογισμός με τρ’όπο που να συνεκτιμά τον παράγοντα του φύλου και να διασφαλίζεται ότι οι άνδρες δεν απολαμβάνουν περισσότερα προνόμια από τις γυναίκες.
Ο ισπανός πρωθυπουργός Θαπατέρο ήταν ο πρώτος στην περιοχή που ασχολήθηκε με το ζήτημα, διαμορφώνοντας ένα υπουργικό συμβούλιο που κατά το ήμισυ απαρτίζεται από γυναίκες, ψηφίζοντας νομοθεσία κατά των διακρίσεων και υποχρεώνοντας τις εταιρείες να τοποθετούν περισσότερες γυναίκες στα διοικητικά τους συμβούλια.
Το ποσοστό γυναικείας απασχόλησης στην Ισπανία, που κυμαίνεται στο 53% εξακολουθεί να βρίσκεται κάτω από το μέσο όρο της Ευρώπης, ωστόσο, παρόλο που το ποσοστό των εργαζόμενων Ισπανίδων άνω των 45 είναι από τα χαμηλότερα της Ευρώπης το ποσοστό των εργαζόμενων γυναικών στην Ισπανία κάτω των 30 δεν απέχει πολύ από τα σουηδικά επίπεδα.
Το πρώτο που έκανε η Στρατηγάκη, όταν ανέλαβε τα ξαθήκοντά της τον προηγούμενο Νοέμβριο, ήταν να μεταφράσει τους νόμους περί ισότητας των φύλων του Θαπατέρο στα ελληνικά και να τους διανείμει στους κυβερνητικούς κύκλους.
Παρατήρησε σχετικά: «Μπορεί να είναι δύσκολο η Ελλάδα να γίνει Σουηδία, τουλάχιστον άμεσα, αρχικά όμως θα μπορούσαμε να προσπαθήσουμε να μοιάσουμε λίγο στους Ισπανούς».
Η Αλεξάνδρα Πασχαλίδου, η σουηδοελληνίδα δημοσιογράφος, συγγραφέας και τηλεπαρουσιαστρια, που πρίν από τέσσερα χρόνια έφυγε από την Αθήνα και επέστρεψε στην Στοκχόλμη, τόνισε ότι ίσως η τωρινή κρίση θα μείνει στην Ιστορία ως σημείο καμπής για τις εργαζόμενες γυναίκες, όπως ακριβώς συνέβη και με την έλλειψη εργατικού δυναμικού στη Σουηδία τη δεκαετία του 1960, η οποία έπαιξε καταλυτικό ρόλο στη μετέπειτα εργασιακή εξέλιξη των γυναικών εκεί.
Είπε χαρακτηριστικά: «Είναι μια εξαιρετική ευκαιρία. Δεν υπάρχει τίποτα καλύτερο από ένα καλό οικονομικό επιχείρημα, αν θες να πουλήσεις την ισότητα των φύλων».

Βαρβάρα Τερζάκη
Άρθρο Katrin Bennhold-εφ. Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, The New York Times, 10-10-2010