Τα 50 χρόνια µιας περίεργης ιδέας

Για να καταλάβουµε τον τρόπο που λειτουργεί η ∆ιεθνής Αµνηστία, ας φανταστούµε την εξής σκηνή: ένας ευαισθητοποιηµένος πολίτης γράφει ένα γράµµα για κάποιον που δεν γνωρίζει σε κάποιον που δεν ενδιαφέρεται.
Το γράµµα λέει: «Γνωρίζω ότι έχετε φυλακίσει παράνοµα τον τάδε. Να ξέρετε ότι θα συνεχίσω να σας γράφω έως ότου τον απελευθερώσετε». Η φαινοµενικά περίεργη ιδέα ότι έχει νόηµα να γράψεις µια επιστολή σε έναν δικτάτορα για να ζητήσεις την απελευθέρωση ανθρώπων που έχουν φυλακιστεί για τις ιδέες τους γεννήθηκε πριν από πενήντα χρόνια στο κεφάλι του βρετανού δικηγόρου Πίτερ Μπένενσον. Αυτός ο ευαισθητοποιηµένος πολίτης είχε εξοργιστεί µε τη φυλάκιση δυο φοιτητών από τηχούντα του Σαλαζάρ στην Πορτογαλία. Και σκέφτηκενα ξεκινήσει µια διεθνή εκστρατεία για να πετύχει την αποφυλάκισή τους. Το γράµµα για τους πορτογάλους φοιτητές ήταν το πρώτο αλλά όχι και το τελευταίο. Στα τέλη της δεκαετίας του 1960 τα διδακτορικά ή ολοκληρωτικά καθεστώτα στον κόσµο δεν ήταν καθόλου λίγα. Οι φυλακές στην Ισπανία και την Πορτογαλία, στα περισσότερα κράτη της Λατινικής Αµερικής, στις χώρες τουανατολικού µπλοκ, την Κίνα ήταν γεµάτες από ανθρώπους που είχαν φυλακιστεί για τις ιδέες του.Οι επιστολέςτου Πίτερ Μπένενσον έφευγαν προς όλες τις κατευθύνσεις. Μέσα σε τρία χρόνια, η Αµνηστίαείχε «υιοθετήσει» 770 πολιτικούς κρατούµενους.

Εως το 1970 η οργάνωση µπορούσε να υπερηφανεύεται ότι είχε συµβάλει στην απελευθέρωση 2.000 κρατούµενων. Μετρούσε δεκάδες χιλιάδες µέλη και είχε κερδίσει τον σεβασµό και την εκτίµηση της διεθνούς κοινότητας. Η ∆ιακήρυξηκατά των Βασανιστηρίων που ψήφισε ο ΟΗΕ το 1975 οφείλεται σε µια τριετή εκστρατεία της ∆ιεθνούς Αµνηστίας. Το 1977 η οργάνωση τιµήθηκε µε το βραβείο Νοµπέλ. Μαζί µε την επιρροή της άρχισαν να µεγαλώνουν και οι φιλοδοξίες της οργάνωσης. Το 1985, η ∆ιεθνής Αµνηστία άρχισε να δραστηριοποιείται υπέρ των προσφύγων και το 1989 κατά της θανατικής ποινής. Από το 1996 έχει ξεκινήσειεκστρατεία για τη σύσταση ενός µόνιµου ∆ιεθνούς Ποινικού ∆ικαστηρίου. Από το 2001 άρχισε να ζητά την «αναγνώριση όλου του φάσµατος των ατοµικών δικαιωµάτων», στα οποία περιλαµβάνονται τα οικονοµικά, τα κοινωνικά και τα πολιτιστικά. Το 2009 συµπεριέλαβε στις εκστρατείες της τον αγώνα της «κατά της φτώχειας, της ανασφάλειας και του αποκλεισµού».

Καθώς όµως η οργάνωση κλείνει τα 50 τηςχρόνια, φαίνεται να µην αποφεύγει την κρίση της µέσης ηλικίας. Οπως σηµειώνει ο δηµοσιογράφος του BBC Τζον Τιούζα, το να υπερασπίζεσαι τους πολιτικούς κρατούµενους είναι ένα πράγµα. Αλλά το να διευρύνεις τηνυπεράσπιση στους «κρατούµενους της φτώχειας», έναν τόσο ευρύ όρο που φτάνει να χάνει το νόηµά του, είναι εντελώς διαφορετικό. Στα 50 τηςχρόνια, παρατηρεί ο βρετανός δηµοσιογράφος, η ∆ιεθνής Αµνηστία µοιάζει περισσότερο µε µια κοσµική εκκλησία, λευκή και φιλελεύθερη, η πλειονότητα των µελών της οποίας είναι στο βόρειο ηµισφαίριο. Μπορείνα γίνει πραγµατικά διεθνής;

Βαρβάρα Τερζάκη
Άρθρο Διαστάσεις-εφ. Τα Νέα, 29-12-2010