Η εκπαίδευση στην υπηρεσία της επιστημονικής τεκμηρίωσης

Στην επιστημονική τεκμηρίωση της έννοιας της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, όπως αυτή βρίσκει εφαρμογή ή μπορεί να επιδράσει στον τομέα της εκπαίδευσης, αναφέρεται μελέτη που εκπονήθηκε στο πλαίσιο του «Σχεδίου δράσης του υπουργείου Παιδείας για την ανάπτυξη του θεσμού της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης στο πεδίο της εκπαίδευσης» και ανατέθηκε από την ειδική υπηρεσία διαχείρισης του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση» του υπουργείου Παιδείας στο Ινστιτούτο Κοινωνικής Καινοτομίας.

Ειδικότερα, μέσω της μελέτης επιδιώκεται να διερευνηθούν το θεωρητικό πλαίσιο της εταιρικής υπευθυνότητας και των συναφών εννοιών- όπως αυτές έχουν εξειδικευτεί και εφαρμοστεί μέσα από τις παρεμβάσεις διεθνών οργανισμών-, καθώς και οι εμπειρίες σε επίπεδο δημόσιων πολιτικών και επιχειρηματικών πρακτικών στην Ελλάδα, αλλά και στο εξωτερικό.

Στη μελέτη αναλύεται η σχέση της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης και της βιώσιμης ανάπτυξης με τον τομέα της εκπαίδευσης, στη βάση κυρίως των αντιλήψεων οι οποίες έχουν διαμορφωθεί τα τελευταία χρόνια σε επίπεδο δημόσιας πολιτικής και σε επίπεδο επιχειρηματικών στρατηγικών, αλλά και στη βάση των πρακτικών και των εμπειριών από πρωτοβουλίες διεθνών οργανισμών, εθνικών αρχών, εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και επιχειρήσεων. Η ανάλυση αυτή μαζί με την παρουσίαση του θεωρητικού πλαισίου ανάπτυξης της ΕΚΕ αποτελούν το υπόβαθρο για την παρουσίαση στη συνέχεια των αντίστοιχων προσεγγίσεων που έχουν μέχρι σήμερα υιοθετηθεί στην Ελλάδα από επιχειρήσεις και εκπαιδευτικούς φορείς και κυρίως για τον σχεδιασμό ενός τεκμηριωμένου και πλήρους σχεδίου αξιοποίησης και συνέργιας της ΕΚΕ με τη στρατηγική για το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα.

Οι βασικές επισημάνσεις που προκύπτουν από τη μελέτη συνοψίζονται στα εξής σημεία:

* Η λεγόμενη Νέα Οικονομία έχει μετατοπίσει το κέντρο βάρους στην ταχύτητα και στην παγκοσμιοποίηση, δημιουργώντας έτσι ανάγκη για αναβαθμισμένο ανθρώπινο κεφαλαίο. Η οικονομική αυτή απαίτηση δημιουργεί προϋποθέσεις για μετάβαση της εκπαίδευσης από το παραδοσιακό μοντέλο της διδασκαλίας σε ένα δυναμικότερο πρότυπο ενεργούς- διά βίου μάθησης-, στο πλαίσιο του οποίου οι τεχνολογικές καινοτομίες, η τεχνογνωσία και σε κάποιες περιπτώσεις οι οργανωτικές και λοιπές δυνατότητες των επιχειρήσεων πρέπει να εμπλουτιστούν και να συνδυαστούν με τις στρατηγικές των δημόσιων συστημάτων εκπαίδευσης.

* Η εκπαίδευση αποτελεί πεδίο στο οποίο μπορεί να πραγματωθεί η βασική φιλοσοφία της ΕΚΕ για επίτευξη σημαντικών ωφελειών και αξίας μέσα από την ηθική συμπεριφορά των επιχειρήσεων και των οργανισμών. Η πρακτική μεγάλων εταιρειών, αλλά και κυβερνήσεων και διεθνών οργανισμών, δείχνει ότι η προγενέστερη τάση για άσκηση φιλανθρωπικού έργου με δωρεές επιχειρήσεων για εκπαιδευτικούς σκοπούς εγκαταλείπεται και αντικαθίσταται από κοινωνικές επενδύσεις των επιχειρήσεων στην αναβάθμιση και εξάπλωση της εκπαίδευσης, μέσω κυρίως ανάπτυξης συνεργασιών με δημόσιες αρχές και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Η δραστηριοποίηση αυτή των επιχειρήσεων, που φαινομενικά δεν αφορά το βασικό τους επιχειρηματικό αντικείμενο, βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με τη μακροπρόθεσμη οικονομική τους βιωσιμότητα, όχι μόνον ως θετική ανάκλαση της εταιρικής τους φήμης, αλλά κυρίως ως επένδυση ανάπτυξης του ανθρώπινου δυναμικού, το οποίο μελλοντικά θα αποτελέσει πηγή στελέχωσής τους και ως βελτίωση του τοπικού κοινωνικού κεφαλαίου των περιοχών όπου είναι εγκατεστημένες και στηρίζονται στην ευημερία τους, ώστε να λειτουργούν ομαλά και να μπορούν να προωθούν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους με επιτυχία.

* Ορισμένες επιχειρήσεις και κράτη, με τις κατάλληλες επιχειρησιακές στρατηγικές και τις αντίστοιχες ρυθμίσεις, έχουν κατορθώσει να επωφεληθούν σε στρατηγικό επίπεδο και μακροπρόθεσμα από τη βελτιωμένη κοινωνική (ή ηθική) και περιβαλλοντική (ή οικολογική) καινοτομία και παραγωγικότητα. Ωστόσο, το εάν, το πώς και το μέχρι ποίου σημείου οι κρατικές παρεμβάσεις και οι πρακτικές των επιχειρήσεων παράγουν επιχειρησιακή αξία, καθώς και το κατά πόσον η πρωτοβουλία πρέπει να προέρχεται- εθελοντικά- από την αγορά, εξαρτώνται από πλείστους παράγοντες, καθώς και από τις συνθήκες που επικρατούν κάθε φορά σε κάθε χώρα. Οι συνθήκες αυτές είναι δυνατόν σε μεγάλο βαθμό να καταστούν ευνοϊκότερες εφόσον υπάρξει αντίστοιχη εναρμόνιση της εκπαιδευτικής πολιτικής με τις αξίες της αειφορίας, της καινοτομίας και της επιχειρηματικής ηθικής.

* Η ενσωμάτωση των εννοιών, αλλά και των γνωστικών αντικειμένων, της εταιρικής ευθύνης, της επιχειρηματικής ηθικής και της βιώσιμης ανάπτυξης στα προγράμματα σπουδών και στην εκπαιδευτική φιλοσοφία αναπτύσσεται όλο και περισσότερο τα τελευταία χρόνια. Σε ό,τι αφορά την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, η ενσωμάτωση αυτή είναι αποτέλεσμα διεθνών και εθνικών πρωτοβουλιών για την αξιοποίηση της εκπαίδευσης σε σχέση με την κοινωνική ευαισθητοποίηση στην εμπέδωση των αρχών της βιώσιμης ανάπτυξης, αλλά και για την έγκαιρη και πολυδιάστατη επαφή και ενημέρωση των νέων για την επιχειρηματικότητα. Σε ό,τι αφορά την τριτοβάθμια εκπαίδευση και την επαγγελματική κατάρτιση των στελεχών των επιχειρήσεων η κυρίαρχη τάση, κυρίως στις σχολές διοίκησης επιχειρήσεων και οικονομικών, δείχνει την ενίσχυση των προγραμμάτων που αφορούν την επιχειρηματική ηθική, την εταιρική ευθύνη και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Η τάση αυτή εκφράζεται, πέρα από τις διακηρύξεις συλλογικών οργάνων, με τη δημιουργία εξειδικευμένων ερευνητικών και εκπαιδευτικών κέντρων για συναφή θέματα από μεγάλα πανεπιστήμια, με την ένταξη σχετικών μαθημάτων στα προγράμματα σπουδών τους και κυρίως με την αλλαγή της προσέγγισης που υπεισέρχεται στη διδασκαλία παραδοσιακών αντικειμένων (στρατηγική, ηγεσία, μάρκετινγκ, διαχείριση ανθρωπίνων πόρων κλπ.) των σχολών διοίκησης επιχειρήσεων. Ακόμη και στις σχολές που δεν υπάρχουν εξειδικευμένα υποχρεωτικά μαθήματα για επιχειρηματική ηθική, ΕΚΕ, βιώσιμη ανάπτυξη, τα θέματα αυτά αποτελούν βασικούς άξονες για τη διαπραγμάτευση όλων των πτυχών λειτουργίας και διοίκησης των σύγχρονων επιχειρήσεων. * Η ίδια η εκπαιδευτική διαδικασία επηρεάζεται από τις αρχές της υπευθυνότητας, της αειφορίας, της διαφάνειας, της συνεργασίας και της λογοδοσίας, και ως αποτέλεσμα οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί οργανισμοί ενθαρρύνονται από εθνικές και διεθνείς πρωτοβουλίες στην επιδίωξη και έμπρακτη εφαρμογή των ανωτέρω αρχών στο δικό τους πλαίσιο λειτουργίας.

* Οργανισμοί όπως η Παγκόσμια Τράπεζα, η UΝΕSCΟ, o ΟΗΕ και η ΕΕ, έχουν δώσει σαφείς ενδείξεις για την ανάγκη αξιοποίησης από τις εθνικές κυβερνήσεις της τάσης των επιχειρήσεων να κατευθύνουν σημαντικό τμήμα του κοινωνικού και ευρύτερου οικονομικού τους ενδιαφέροντος στο πεδίο της εκπαίδευσης, με συγκεκριμένα μέτρα που περιλαμβάνουν: ενίσχυση του διαλόγου και της διαβούλευσης για την εκπαιδευτική στρατηγική με επιχειρήσεις και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, προώθηση συνεργασιών για την υλοποίηση συγκεκριμένων σχεδίων που αφορούν τις μεγάλες προκλήσεις του εκπαιδευτικού συστήματος και απαιτούν και κινητοποίηση ιδιωτικών πόρων, συμμετοχή σε πολυμερείς πρωτοβουλίες για κοινωνικά και περιβαλλοντικά θέματα, η αντιμετώπιση των οποίων αφορά και την αντίστοιχη ευαισθητοποίηση και ενημέρωση μέσω του τυπικού συστήματος εκπαίδευσης και αξιοποίηση και μεταφορά της τεχνογνωσίας των επιχειρήσεων για την προώθηση λύσεων στα περιεχόμενα (π.χ. εκπαίδευση στην επιχειρηματικότητα) και τις μαθησιακές διαδικασίες (π.χ. χρήση νέων τεχνολογιών) που ακολουθούνται.


Βαρβάρα Τερζάκη

Άρθρο από εφ. Βήμα, 21-02-2010