Επειτα από τρία χρόνια παγκόσµιας χρηµατοπιστωτικής κρίσης, πετάµε ακόµη στα τυφλά. ∆εν γνωρίζουµε καν τι είναι αυτό που δεν γνωρίζουµε.
Αυτό που όντως γνωρίζουµε είναι ότι έχουµε βαλτώσει σε µια τεράστια συρρίκνωση της πίστωσης από ιδιώτες. Κανείς δεν δίνει αρκετά δάνεια και δεν κάνει αρκετές επενδύσεις στις επιχειρήσεις ώστε να αρχίσει να αυξάνεται η οικονοµία.
Οι θεραπείες που εφάρµοσαν οι κυβερνήσεις στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη προσπάθησαν να αντιµετωπίσουν τα συµπτώµατα – κακά δάνεια, παραπαίουσες τράπεζες και επιχειρήσεις, ανθρώπους που χάνουν τα σπίτια τους, αύξηση της ανεργίας, πολέµους νοµισµάτων – και όχι την ασθένεια.
Αν αυτά τα συµπτώµατα ήταν η πραγµατική αιτία της κρίσης, «άρπαγες-καπιταλιστές» θα είχαν ήδη κάνει την εµφάνισή τους. Θα είχαν διακρίνει τα σηµάδια που δείχνουν ποιος έχει πρόβληµα και – ακολουθώντας τους νόµους της προσφοράς και της ζήτησης – θα είχαν εξαγοράσει, πολύ φθηνά, τα επικερδή αποµεινάρια περιουσιακών στοιχείων και συναλλαγών, διορθώνοντας τις ανεπάρκειες που οδήγησαν στο πρόβληµα.
Θα είχαν εξαγοράσει, ας πούµε, µια αεροπορική εταιρεία που δεν µπορεί να βρει πελάτες για την πρώτη θέση και θα την είχαν µετατρέψει σε µια εταιρεία χαµηλού κόστους µε διπλάσιο αριθµό θέσεων ανά αεροπλάνο.
Αυτό δεν έχει συµβεί σε κάποιον σηµαντικό βαθµό. Γιατί;
Στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη, µηχανισµοί που καταγράφουν και δείχνουν την κρίσιµη γνώση, η οποία καθορίζει αν είναι εύλογο να χορηγηθεί ιδιωτική πίστωση – ποιος έχει τα δικαιώµατα ιδιοκτησίας στα περιουσιακά στοιχεία, στις µετοχές και τις οφειλές –, δεν είναι πλέον αξιόπιστοι. Αυτό το σύστηµα της γνώσης δεν λειτουργεί.
Ισολογισµοί που κάποτε κατέγραφαν µε σαφήνεια τα στοιχεία, επιτρέποντας να συµπεράνει κανείς τι κατείχε – και τι χρωστούσε – µια επιχείρηση, έχουν παραµορφωθεί. Η γνώση για χρέη δισ. δολαρίων από αποτυχηµένες συναλλαγές και µεταβιβάσεις περιουσίας, που κάποτε ήταν εύκολα διαθέσιµη στο κοινό, έχει διαστρεβλωθεί ή αποκρυβεί, όπως στη διαβόητη κατάρρευση της Enron.
Χώρες όπως η Ελλάδα και η Ιταλία έχουν δανειστεί ποσά µέσω των βραχυπρόθεσµων επενδυτικών κεφαλαίων των «αγορών ρέπος», τα οποία δεν χρειάζεται να τα αναφέρουν στις αρχές ως δάνεια, γεγο νός που κάνει αυτές τις χώρες να εµφανίζονται πιο αξιόχρεες από ό,τι είναι στην πραγµατικότητα.
Πώς µπορεί κάποιος να δώσει δάνεια αν οι ισολογισµοί δεν καταγράφουν όλα τα στοιχεία; Αν δεν µπορούν να εντοπιστούν εύκολα εκείνοι που κατέχουν τα περιουσιακά στοιχεία και το ρίσκο; Πώς µπορείς να ξέρεις ποιες τράπεζες και χώρες δεν έχουν πρόβληµα ρευστότητας;
Αυτή, λοιπόν, δεν είναι µια συνηθισµένη οικονοµική κρίση. Η κάτω βόλτα της οικονοµίας είναι το σύµπτωµα. Η ασθένεια είναι η µειωµένη γνώση. Χωρίς αρχεία που καταγράφουν περιουσίες και συναλλαγές, και µας επιτρέπουν να συµπεραίνουµε για ενδεχόµενα κέρδη και ζηµιές, δεν µπορούν να λειτουργήσουν οι αγορές: τα αξιόπιστα στοιχεία που χρειάζονται για να δοθεί η πίστωση απλώς δεν υπάρχουν.
Αυτό προσπαθούµε να κάνουµε στις αναδυόµενες αγορές σήµερα – και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο αναπτυσσόµαστε, από την πατρίδα µου το Περού ως την Τανζανία, την Ινδία και την Κίνα. Προσπαθούµε να καταγράψουµε τα στοιχεία και να θέσουµε έτσι τις µαύρες οικονοµίες µας υπό την κυριαρχία του νόµου.
Εµείς στο Περού κάναµε µεταρρυθµίσεις µε στόχο να γίνουν ορατές στον νόµο οι επιχειρήσεις της µαύρης οικονοµίας. Σχεδόν όλες οι αναδυόµενες αγορές – ακόµη και η Ρωσία και η Κίνα, έχουν θεσπίσει τα τελευταία χρόνια νόµους για να καταγράφονται περιουσιακά στοιχεία και συναλλαγές.
Στις αναδυόµενες αγορές έχουµε τώρα περισσότερη γνώση για τις επίσηµες οικονοµίες µας παρά ποτέ. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίον το δράµα µε τα ενυπόθηκα δάνεια υψηλού κινδύνου, που σήµανε την αρχή της κρίσης στις ΗΠΑ και την Ευρώπη, είναι απίθανο να συµβεί σε εµάς.
Οταν αυτά τα καταγεγραµµένα στοιχεία σταµατούν να είναι αξιόπιστα, όταν δεν λειτουργούν πια σαν αξιόπιστη ασφάλεια, ή σαν εύλογο µέτρο ρίσκου, τότε – ΟΥΠΣ! – η πίστωση από τους ιδιώτες εξαφανίζεται.
Αυτό συνέβη όταν ξέσπασε η κρίση µε τα ενυπόθηκα δάνεια υψηλού κινδύνου: απείλησε τόσο πολύ τις τράπεζες επειδή υπήρχαν – και εξακολουθούν να υπάρχουν – τόσο λίγες πληροφορίες για αυτές τις ιδιοκτησίες.
Στις αναδυόµενες και σε µετάβαση αγορές, αφού επενδύθηκαν µάταια τόσα χρήµατα στις οικονοµίες µας, µας είναι εύκολο να καταλάβουµε γιατί δεν υπάρχει πίστωση χωρίς γνώση – το ζήτηµα δεν είναι αποκλειστικά χρηµατικό. Κλείστε τα βιβλία σας, κάντε µια βόλτα σε έναν εµπορικό δρόµο και θα δείτε ότι οι επιχειρήσεις και τα κτίρια που δεν µπορούν να λάβουν σηµαντική πίστωση είναι εκείνα που βρίσκονται στην ανεπίσηµη οικονοµία, που δεν είναι καταγεγραµµένα στα συστήµατα ιδιοκτησίας: εκείνοι τους οποίους δεν γνωρίζουµε. Ενστικτωδώς, αντιλαµβανόµαστε πως ό,τι γνωρίζουµε για την οικονοµία είναι περίπου ό,τι έχουµε καταγράψει. Χωρίς αρχεία, δεν υπάρχει µνήµη, δεν υπάρχει γνώση – και εποµένως δεν υπάρχει λόγος να εµπιστευθούµε τις αγορές.
Η αποκατάσταση της τάξης στη ∆ύση είναι πέραν της δικαιοδοσίας των ειδικών στα χρηµατοπιστωτικά, οι οποίοι δεν έχουν απαραιτήτως τη γνώση, τη διάθεση ή τα κίνητρα για να καταπιαστούν µε την επίπονη και βρώµικη δουλειά της επιδιόρθωσης των συστηµάτων γνώσης.
Αυτή είναι δουλειά για πολιτικούς. Οι πολιτικοί πρέπει να βρουν το κουράγιο να αρθούν υπεράνω της στενής οπτικής των δηµοσιονοµικών προσαρµογών και να άρουν το ζήτηµα της ύφεσης στο πιο υψηλό επίπεδο: πρέπει να αντιµετωπίσουν παγιωµένα θεσµικά προβλήµατα µιας ελαττωµατικής τάξης πραγµάτων.
∆εν ζητώ περισσότερη ή λιγότερη ρύθµιση, ή να ρίξουµε περισσότερα χρήµατα στην οικονοµία, ή να µειώσουµε τις δαπάνες. Προτείνω απλώς να θέσουµε τον χρηµατοπιστωτικό τοµέα υπό την κυριαρχία του νόµου και να χύσουµε φως σε σκοτεινά και ακατάστατα µέρη. Οι φίλοι µου στον χρηµατοπιστωτικό τοµέα επιµένουν: «Είναι πολύ περίπλοκο για να το ξεµπερδέψουµε».
Ανοησίες.
Εχει γίνει και στο παρελθόν. Αυτό έκαναν οι τολµηροί µεταρρυθµιστές για να ξεκαθαρίσουν αντικρουόµενες περιουσιακές διεκδικήσεις µετά τον Πυρετό του Χρυσού στην Καλιφόρνια, για να δαµάσουν την Αγρια ∆ύση, για να ανοικοδοµήσουν τη µεταπολεµική Ευρώπη, για να µεταµορφώσουν τη φεουδαρχική τάξη της Ιαπωνίας σε µια οικονοµία της αγοράς – και για να ωθήσουν την Κίνα προς µια τέτοια οικονοµία – και για να ανοίξουν την Ανατολική Ευρώπη στον κόσµο µετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου. Οι αγορές δεν µπορούν να λειτουργήσουν χωρίς τη γνώση, την οποία παράγουν τα οργανωµένα συστήµατα ιδιοκτησίας. Ετσι οικοδοµήθηκε ο καπιταλισµός. Από τη στιγµή που θα γίνει σαφές ότι αυτή η ύφεση σχετίζεται µε την οργάνωση της γνώσης, ή για να είµαστε πιο ακριβείς, µε την έλλειψη της οργάνωσης, οι δυτικές κυβερνήσεις θα µπορούν να παρέµβουν για να συλλέξουν τα στοιχεία. Αυτό θα τους επιτρέψει να βρουν και να στοχοποιήσουν την ασθένεια, χωρίς να παγιδευθούν στην πολεµική Αριστεράς – εναντίον – ∆εξιάς για την αύξηση της ρύθµισης και της κυβερνητικής εποπτείας.
Χρειάζεται να πούµε όλη την αλήθεια: χρειαζόµαστε περισσότερη γνώση για το τι υπάρχει και σε ποιον ανήκει.
ΤΟ ΒΗΜΑ - © 2011 The New York Times
Ο Ερνάντο ντε Σότο, συγγραφέας των «The Mystery of Caπtal» και «The Other Path», είναι πρόεδρος του Ινστιτούτου για την Ελευθερία και τη uni0394ημοκρατία στο Περού.
Eνθετο Νέες Εποχές / ΒΗΜΑ της Κυριακής 08/01/2012
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου