Η σημασία της σιωπης σε ένα θορυβώδη κόσμο

Μεγαλοπρέπεια χαρακτηρίζει τα σιωπηλά πράγματα και τους σιωπηλούς ανθρώπους και σοβαρότητα εκείνες τις δραστηριότητες που πραγματοποιούμε ήσυχα: ανάγνωση, προσευχή, θαυμασμός έργων τέχνης, βόλτα στο δάσος. Εξισώνουμε το δυνατό θόρυβο με τη βία. Χωρίς τα μεγάφωνα, σύμφωνα με τον Χίτλερ, οι Ναζί δεν θα είχαν καταλάβει ποτέ τη Γερμανία. Είναι δύσκολο να φανταστείς τον Γκάντι καβάλα σε μια Χάρλεϊ.
Οι περισσότεροι από εμάς θα θέλαμε να σκεφτούμε ότι είμαστε ουσιαστικά ήσυχοι, δηλαδή ότι σκεφτόμαστε τους συνανθρώπους μας χωρίς να είμαστε συνεσταλμένοι, υποτονικοί και αδιάφοροι. Αλλά ας μη βιαστούμε να συγχαρούμε τους εαυτούς μας. Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί στην εξαγωγή εύκολων «ηθικών αναλογιών ανάμεσα στο θόρυβο και το κακό, το ήσυχο και το καλό», γράφει ο Γκάρετ Κάιζερ στο ιδιοφυές, νέο βιβλίο του, με τίτλο «The Unwanted Sound of Everything We Want: A Book about Noise». Ετσι κι αλλιώς, ο Αντολφ Αϊχμαν και ο κατ’εξακολούθηση δολοφόνος Τέντ Μπάντι ήταν επίσης ήσυχοι άνθρωποι.
Το κόστος των ήσυχων στιγμών μας είναι συνήθως οχλοβοή στα αυτιά κάποιου άλλου. Δέντρα, κόβονται, χαρτί πολτοποιείται και οι εκτυπωτές παίρνουν φωτιά για την έκδοση βιβλίων ή εφημερίδων. Για να ανάψεις ένα φως θα προκληθεί ένα βουητό, κατά μήκος του αγωγού, προς το δίκτυο μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Για να πας σε ένα ησυχαστήριο για διαλογισμό, πρέπει να πάρεις αεροπλάνο. Το «αμ» κάποιου ανθρώπου είναι το «μπουμ» κάποιου άλλου.
Ο κόσμος μας γίνεται πιο θορυβώσης. Πρόκειται για ένα γεγονός που προκαλεί προβλήματα, μειώνει το Ι. Q. μας και μελετάται με ανεξήγητη σύγκλιση απόψεων από τρία βιβλία –το βιβλίο του κ. Κάιζερ και τα βιβλία «Zero Decibles: The Quest for Absolute Silence» (Scribner) του Τζορτζ Μίκελσεν Φόι και «In Pursuit of Silence: Listening for Meaning in a World of Noise» (Doubleday) του Τζορτζ Πρόκνικ.
Περισσότερα αεροπλάνα σκίζουν τον ορίζοντα και περισσότερα αυτοκίνητα κυκλοφορούν σε περισσότερους δρόμους, παρατηρούν αυτοί οι συγγραφείς. Περισσότερες συσκευές Blackberry ηχούν. Περισσότερα μηχανήματα άλεσης καφέ και περισσότερες μηχανές εσπρέσο ακούγονται στις καφετέριες. Όλα αυτά ωχριούν μπροστά σε αυτό που μπορεί να είναι ο πιο καταστροφικός από όλους τους ήχους , η βαβούρα που παράγεται από τα ακουστικά ενός iPod.
Διάβασα όλα αυτά τα βιβλία έχοντας επίγνωση των λόγων για τους οποίους τα νέυρα μου σπάνε όλο και περισσότερο ή των λόγων που κυρίως γράφω και συχνά διαβάζω ενώ φοράω ακούστικα σαν αυτά που μπορούσε να φοράει στο κεφάλι του ένας ελεγκτής εναέριας κυκλοφορίας, το 1961. Κάντε τον κόσμο να φύγει μακριά, όπως έλεγε με το τραγούδι του ο Χανκ Κόχραν. Αφήστε τα παιδιά μου να γελούν μαζί μου.
Αυτά τα βιβλία αύξησαν τη συναίσθηση μου για το θόρυβο, αλλά με μπέρδεψαν κιόλας. Όπως επισημαίνει ο μεγάλης ευφυΐας κ. Κάιζερ ο θόρυβος βρίσκεται μεταξύ των πιο δυσεπίλυτων θεμάτων του καιρού μας και έχουμε την τάση να αγνοούμε εντελώς τα νοήματα του.
Επίσης, οι άνθρωποι στους οποίους λείπει από τη ζωή τους η ησυχία έχουν την τάση να είναι πολιτικά αδύναμοι, είτε είναι φτωχοί είτε εργάτες είτε στρατιώτες είτε παιδιά. Παράγοντας θόρυβο μέσα στον οποίο πρέπει να ζήσουν άλλοι, δείχνουμε την περιφρόνηση μας απέναντι σε αυτούς που είναι πιο αδύναμοι από εμάς.
Δεν υπάρχει αμφιβολία για το πόσο βλαβερός είναι αυτός ο συνεχής κρότος. Επαναλαμβανόμενες έρευνες δείχνουν ότι δεν οδηγεί μόνο σε προβλήματα στην ακοή, αλλά και σε καρδιακές παθήσεις, υψηλή πίεση, χαμηλό βάρος στα νεογέννητα και μείωση της διαρκειας ζωής.
Καθώς διάβαζα αυτά τα τρία βιβλία, οι θόρυβοι γύρω μου διαχωρίστηκαν και έγιναν οδυνηρά αισθητοι και οι ισχυροί –τα παιδιά μου, τα σκυλιά και τα κοτόπουλα, η σύζηγος μου που περιφερόταν-και οι άσκοποι: οι εργασίες ενός συνεργείου κατασκευής κτιρίων, οι μηχανές που μερικές φορές περνούν από το βρώμικο δρόμο μου, ελικόπτερα που πετούσαν χαμηλά. Η πραγματική ακοή είναι σαν να ψάχνεις σταθμό σε ραδιόφωνο: η μισή γεμάτη παράσιτα και η άλλη μισή γεμάτη ευτυχία.
Επιπλέον, διαβάζοντας αυτά τα βιβλία, θυμήθηκα αυτό το φαινόμενο που συμβαίνει όταν οδηγείς και χάνεσαι. Για να προσανατολιστείς ξανά, κλείνεις το ραδιόφωνο. Βρίσκεις έναν τρόπο να μείνεις όσο το δυνατόν πιο σιωπηλός.

Βαρβάρα Τερζάκη
Άρθρο Dwight Garner-εφ. Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, The New York Times, 30-05-2010