Οι σπόροι της νέας Ελλάδας σε μια κιβωτό

Οταν ακούμε τις λέξεις «σπόρος» και «καλλιέργεια», μας έρχονται δυστυχώς στο μυαλό εικόνες από μπλόκα στην εθνική οδό με εξαγριωμένους αγρότες. Λες και οτιδήποτε βγάζει η ελληνική γη είναι προϊόν συνδικαλισμού. Να όμως που η ελληνική πρόταση για τη φετινή Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας- που θα διαρκέσει από 29 Αυγούστου έως 21 Νοεμβρίου -έρχεται να αλλάξει τους συνειρμούς μας, με ένα ανατρεπτικό πρότζεκτ.Οι αρχιτέκτονες Ζήσης Κοτιώνης και Φοίβη Γιαννίση που είναι οι εθνικοί μας επίτροποι ετοιμάζονται να παρουσιάσουν το εγχείρημά με τίτλο «Κιβωτός, παλαιοί σπόροι για τις νέες καλλιέργειες». Η ιδέα τους πήρε την πρώτη θέση στην ανοιχτή πρόσκληση, όπου εξετάστηκαν 47 ατομικές και ομαδικές υποψηφιότητες. Μέσα στο ελληνικό περίπτερο θα τοποθετηθεί μια ξύλινη κιβωτός μήκους 12 μέτρων (η οποία βρίσκεται τώρα στην τελική φάση της κατασκευής) που θα κρύβει ένα «αρχείο» σπόρων και φυτών της ελληνικής υπαίθρου σε συνδυασμό με βιντεοπροβολές, αλλά και εικόνες από τη σύγχρονη αγροτική ζωή και τα τοπία της χώρας.Ο Ζήσης Κοτιώνης αναλύει το σκεπτικό στην «Κ»: «Επηρεασμένοι από την οικονομική κρίση, που δεν αγγίζει μόνο τον μητροπολιτικό ιστό αλλά επεκτείνεται και στην ύπαιθρο, σκεφτήκαμε με τη Φοίβη Γιαννίση να καταθέσουμε μια πρόταση που θα είχε να κάνει με την αρχαία έννοια της λέξης “κτίζω” που σημαίνει καλλιεργώ τον αγρό. Ανοίγουμε λοιπόν τον διάλογο, εισάγοντας νέα θέματα όπως η αρχιτεκτονική του τοπίου και βιοποικιλότητα. Ας μην ξεχνάμε ότι η ύφεση έχει πλήξει ιδιαίτερα την οικοδόμηση και έτσι η κοινότητα των αρχιτεκτόνων μπορεί πια να στρέψει περισσότερο το βλέμμα στη διαμόρφωση του ευρύτερου περιβάλλοντος, πέρα από τον αστικό ιστό».Η έννοια του σπιτιούΗ εικόνα της κιβωτού είναι γοητευτικά οικεία μέσα από τα θρησκευτικά κείμενα και την τέχνη (ας μην ξεχνάμε την εμβληματική κατασκευή του Κώστα Τσόκλη που θεωρείται ένα από τα καλύτερά του έργα): «Παράλληλα αποτελεί μια διεσταλμένη έννοια το σπιτιού» προσθέτει ο αρχιτέκτονας, «καθώς είναι σύμβολο της κατοικίας. Η διαφορά είναι ότι στο εσωτερικό της δικής μας θα υπάρχει φυτογενετικό υλικό. Τούτο δεν σημαίνει ότι θα λειτουργεί ως αποθηκευτικό κέλυφος, αλλά ως πλατφόρμα ανταλλαγής ιδεών και δράσεων. Προσκαλούμε τους επισκέπτες του ελληνικού περιπτέρου να γνωρίσουν τους σπόρους, να τους μυρίσουν, να τους επεξεργαστούν, ακόμα και να τους γευτούν. Θα είναι μια διαδραστική και σωματική εμπειρία για τους θεατές».Ο Ζήσης Κοτιώνης εξηγεί ότι η επιλογή των σπόρων έγινε ύστερα από έρευνα του συνεργάτη της ομάδας της Μπιενάλε, Ορέστη Δαβία που είναι βιολόγος και βοτανολόγος, με βάση το εξής ερώτημα: «Αν έπρεπε να ξεκινήσουμε μια πολιτισμένη ζωή από την αρχή, τότε ποιους σπόρους θα χρειαζόμασταν για την επιβίωση και την ευημερία μας; Ετσι καταλήξαμε περίπου σε 200 φυτικά είδη που θα μας εξυπηρετούσαν όχι μόνο ως προς τις διατροφικές μας ανάγκες, αλλά που έχουν και θεραπευτικές, καλλωπιστικές, ευφορικές και αφροδισιακές ιδιότητες.Συμπεριλάβαμε ακόμα και ορισμένους σπόρους που είναι ανδροκτόνοι, όπως το κόνιο. Θα υπάρχει υπομνηματισμός στην παρουσίασή τους και πληροφορίες για το κάθε είδος χωριστά».Η πρόταση για την Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας εντάσσεται στο πνεύμα της επιστροφής σε ορισμένες βασικές αξίες: «Δεν αισθανόμαστε νοσταλγία για το παρελθόν. Αντιθέτως, σκεπτόμαστε πρακτικά, δηλαδή να “διασώσουμε” ορισμένα είδη και να προαγάγουμε μια σύγχρονη ζωή μέσα από αυτά. Σώζοντας λ. χ. την ποικιλία των παλαιών σπόρων ανοίγεται μπροστά μας μια παλέτα διατροφικού πλούτου που εμπλουτίζει το διαιτολόγιό μας, ένα από τα μεγαλύτερα και πιο σημαντικά ζητούμενα της εποχής μας».Επιστροφή στα βασικά«Η κρίση βάζει αναγκαστικά στην άκρη όλο το κλίμα της αμεριμνησίας που αναπτύχθηκε κατά τη δεκαετία του ’90 και οδήγησε στην πεποίθηση ότι όλα είναι δυνατά άνευ κόστους, καθώς και ότι η πολυτέλεια είναι η φυσική μας συνθήκη. Ανατρέχοντας στο παράδειγμα της Αργεντινής που έζησε την ύφεση πριν από εμάς, οι καλλιτέχνες αλλά και οι αρχιτέκτονες επέστρεψαν στη διατύπωση ορισμένων βασικών ερωτημάτων για τη δράση τους. Από αυτήν την άποψη, η πρότασή μας αντανακλά μια καινούργια φιλοσοφία. Ας μην ξεχνάμε ότι, ως διδάσκοντες στη Σχολή Αρχιτεκτονικής του Βόλου, ζούμε το θέμα της αγροτικής παραγωγής και της βιοποικιλότητας από κοντά, μέσα από διάφορα πρότζεκτ που αναθέτουμε στους φοιτητές μας. Η συγκρότηση της πρότασης για την Μπιενάλε μάς βοήθησε να μάθουμε πολλά καινούργια πράγματα για τους σπόρους. Η αλήθεια είναι ότι ο σύγχρονος άνθρωπος διακρίνεται από μια τεμπελιά σε ό, τι αφορά τη φύση και τις γνώσεις που κρύβει. Τόσο η πόλη όσο και η ύπαιθρος όμως έχουν ως κοινό παρονομαστή το έδαφος, και σε αυτό πρέπει να στρέψουμε το βλέμμα».

Βαρβάρα Τερζάκη
Άρθρο Μαργαριτας Πουρναρα-εφ. Καθημερινή, 30-07-2010