Παρίσι.Στη γειτονία του Μονπαρνάς ο γνωστός διαννοούμενος Αλεν Φινκιελκροτ μας υποδέχεται στο σπίτι του για ένα ζεστό καφέ.Καθηγητής φιλοσοφίας , άνθρωπος της μελέτης και της σκέψης, ο Άλεν Φινκιελκροτ τποθετείται συχνά πάνω στα γεγονότα και στα φαινόμενα της εποχής μας ,διατυπώνοντας τις απόψεις του σε βιβλία, άρθρα και δοκίμια.Με χαρακτηριστικά πλούσια γλώσσα , αργό ρυθμμό και τόνο εμφατικό, μιλάει για θέματα που τον απασχολούν απο την αρχή της πορείας του στο κόσμο του πνεύματος μεχρι σήμερα: τη φιλοσοφία, την ήττα του πολιτισμού, τους κινδύνους του πολιτισμικού μοντέλου , το Διαδίκτυο, τον διαχωρισμό Εκκλησίας και Κράτους, τη Μάριν Λέπεν, τη γαλλική Αριστερά και τον Νικολά Σαρκοζί.
Αλεν Φινκιελκροτ, σήμερα στη Γαλλία χρησιμοποιήται αρκετά ευρέως ο χαρακτηρισμός «φιλόσοφος».Ποια είναι η γνώμη σας για την τάση αυτή?
«Πρόκειται για μια γλωσσική ευκολία.Κάθε διανοούμενος , που δεν είναι ούτε θετικός επιστήμονας, ούτε ιστορικός , ούτε κοινωνιολόγος , χαρακτηρίζεται ‘’φιλόσοφος’’. Εγώ έκανα σπυδές προτού ασχοληθώ με τη φιλοσοφία.Δεν διεκδικώ όμως απαραίτητα τον τίτλο του φιλόσοφου, οταν υπάρχουν μορφε΄ς σαν τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη. Δεν θέλω να είμαι σφετεριστής. Οπότε ας πούμε οτι είμαι ένας αιώνιος δόκιμος της φιλοσοφίας.Παράλληλα, όμως, διαπιστώνω οτι στη Γαλλία δεν υπάρχει πια λέξη που να ορίζει τους φιλόλογους , τους ειδικούς , τους κριτικούς , τους διανοητές.Υπάρχει , βέβαια , ο όρος δοκιμιογράφος , ο οποίος όμως έχει χάσει την αξιοπιστία του , διότι πολλά ‘’δοκιμιακά’’ βιβλία ειναι πρόχειρα και επιφανειακά. Οπότε καλό είναι να παίρνει κανείς τις αποστάσεις του και να διαχωρίζει τη θέση του απο αυτα.Η Γαλλία είναι χώρα του δοκιμίου και θα ήθελα να μπορώ να ανήκω σε αυτην τη παράδοση που πηγαίνει απο τον Μοντέν μέχρι τον Καμύ, περνώντας απο τον Βαλερί, αλλα περιλαμβάνει και ξένους συγγραφείς όπως ο Οκτάβιο Παζ.Με την έννοια λοιπόν αυτή, θα έλεγα ότι είμαι δοκιμιογράφος.
Πώς ένας λαικός, ένας πολίτης, βλέπει την εξέλιξη της λαικότητας στη Γαλλία?Υπάρχουν σήμερα στοιχεία που την απειλούν?
«Η λαικότητα ,η κοσμικότητα , είναι ενα φαινόμενο των δυτικών κοινωνιών. Στη Γαλλία η ιστορία της κοσμικότητας του πολιτευματος είναι η ιστορία ενός δύσκολου αγώνα ενάντια στην Εκκλησία και ο κατ’εξοχήν χώρος αυτης της διαμάχης ηταν το σχολείο. Το ζήτημα ηταν αν η θρησκεία έπρεπε να συνεχίσει να καθοδηγείτις συνειδήσεις ή αν θα έπρεπε να αντικατασταθεί απο την κουλτούρα .Σήμερα η κοσμικότητα στη Γαλλία βρίσκεται αντιμέτωπη με μια νέα πρόκληση, την πρόκληση του Ισλάμ. Είναι μια καινούργια κατάσταση που επιβαρύνεται απο το γεγονός οτι αυτοί που προκαλούν ισχυρίζονται οτι δρουν στο όνομα μιας ΄΄ανοιχτής΄΄, όπως λένε,λαικότητας. Και θέλουν να ευθυγραμμιστεί το σχολείο με την υπόλοιπη κοινωνία.Δεν λένε ανοιχτά οτι η μαντίλα πρέπει να γίνεται δεκτή απο στο σχολείο για θρησκευτικούς λόγους.Αντ’αυτου , επικαλούνται τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ελευθερία του λόγου.Είναι λοιπόν μια μάχη ανάμεσα σε δυο είδη λαικότητας , όπου η μια παρουσιάζεται ως ανοιχτή και κατηγορεί την άλλη ως άκαμπτη και κλειστή. Η μάχη ειναι δύσκολη, αλλά πιστέυω οτι δεν πρέπει να υποχωρήσουμε. Ειναι ζήτημα κοινωνικής συνοχής.Θα μπορέσει άραγε η Γαλλία να συνεχίσει να ειναι αυτο που ειναι ή πρέπει να δεχτεί τρόπους ζωής εντελώς ξένους προς το πνεύμα και τις αξίες της?Κατα τη γνώμη μου, κάτι τέτοιο θα ηταν επικύνδινο και λέγοντας αυτό δεν κλείνω τη πόρτα σε κανένα.Οι νεαρές μουσουλμάνες σαφώς έχουν τη θέση τους στο σχολείο , αλλά όχι η μαντίλα.Ο νόμος ενάντια στη μαντίλα ψηφίστηκε ακριβώς γιατί πολλές απο αυτές τις νεαρές μουσουλμάνες ζήτησαν οι ίδιες απο τη Γαλλική Δημοκρατία να τις απελευθερώσει απο ενα περιβάλλον όλο και πιο αντιδραστικό.
Η ολοένα και πιο έντονη παρουσία του Ισλάμ αποτελεί μια τάση πιο γενικευμένη για ένα κίνημα πιο ευρύ?
«Σαφώς. Σήμερα ζούμε μια μεγάλη δημογραφική αλλαγή σε όλη την Ευρώπη.Οι μουσουλμάνοι τς επόμενα χρόνια θα αποτελούν πλειονότητα στις Βρυξέλλες, στοΡότερνταμ και στη Γαλλία, σε πόλεις όπως το Ρουμπέ.Παρατηρούμε επίσης στη Γαλλία και σε όλη την Ευρώπη το φαινόμενο Γάλλοι να εγκαταλείπουν τις πόλεις ή τις γειτονίες που σεν αισθάνονται πια σαν στο σπίτι τους,Όλη η Ευρώπη βρίσκεται σήμερα αντιμέτωπη με αυτο το πρόβλημα το οποίο είναι ευαισθητο γιτί, τίποτε δεν μπορεί να γίνει που δεν θα ενθάρρυνε την ξενοφοβία.Αλλά το να αρνείσαι την πραγματικότητα στο όνομα του πολέμου κατα της ξενοφοβίας είναι μια πολιτική γελοίακαι αυτοκαταστροφική».
Ποια θα μπορούσε να είναι η λύση?
«Η λύση είναι η ενσωμάτωση, η αφομοίωση. Και το γεγονός οτι έχει γίνει δύσκολη σήμερα δεν οφείλεται στον ρατσισμό των αυτόχθονων πλυθησμών.Οι Ολλανδοί δεν είναι ρατσιστές, οι Γάλλοι στη πλειονότητάς δεν είναι ρατσιστές. Η ενσωμάτωση έχει γίνει δύσκολη λόγω μιας αυξανόμενης εχθρικής στάσης κάποιων μεταναστευτικών πληθυσμών απέναντι στη χώρα υποδοχής τους.Και αυτο βλέπει κανείς στο σχολείο με την αμφισβήτηση κάποιων μαθητών Ιστορίας και Λογοτεχνίας.Ειναι πολύ δύσκολο να μιλήσει κανείς σήμερα για τις χριστιανικές ρίζες της Γαλλίας για το Ολοκάυτωμα , για την αποικιοκρατία ή για τη διαμάχη μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστίνης.Υπάρχει επίσης μια ακόμη πιο μεγα΄λη δυσκολία που προέρχεται απο την ανάπτυξη μιας γενικότερης κουλτούρας της βίας και της αμφισβήτησης του ίδιου του σχολείου.Οταν σύσσωμη η μαθητική κοινότητα χαρακτηρίζει ‘’γελοίους’’ τους καλούς μαθητές το σχολείο δεν μπορεί να λειτουργήσει.Αυτο συμβαίνει σε πολλε΄ς ‘’ευαίσθητες’’ γειτονίες.Πρέπει λοιπόν , να κοιτάξουμε κατάματα αυτη τη πραγματικότητα.Δεν είμαστε όμως έτοιμοι να επιβάλουμε στον ευατό μας αυτη τη διαδικασία και φοβάμαι οτι αυτή η άρνηση εξυπυρετεί τελικά τα συμφέροντα των πολιτικών κομμάτων,ιδίως στη Γαλλία.
Ποια πρέπει να είναι η στάση της Αριστεράς ως φορέα προοδευτικών απόψεων απε΄ναντι σε αυτη τη πραγματικότητα.?
«Οι άνθρωποι της Αριστεράς πρέπει να ανοίξουν τα μάτια τους.Οαν πρόσφατα ο υπουργός Εσωτερικών αρνληθηκε να δώσει στη δημοσιότητα τον αριθμό των αυτοκινήτων που κάηκαν τη νύχτα των Χριστουγέννων, οι σοσιαλιστές του το προσήψαν.Το πρόβλημα όμως είναι οτι τρίβουν τα χέρια τους οταν βλέπουν τη βία να αυξάνεται.Η στάση αυτη ειναι γελοία, γιατί το κύριο πρόβλημα της βίας ειναι η βία!!Αν λοιπόν αυτη η κυβέρνηση αποτύχει αυτό ίσως σημαίνει οτι το πρόβλημα δεν έχει λύση.Η Αριστερά όμως δεν θέλει να αντιμετωπίσει το θέμα της βίας όπως πρέπει.Είτε αποδίδει ευθύνες στη κυβέρνηση είτε προσπαθεί να βρεί τα αίτια.Σύμφωνα με την Αριστερά, δύο ειναι οι φταίχτες:η κυβέρνηση και η ανεργία.Αρνούμενη με τον τρόπο αυτον την πραγματικότητα, οταν έρθει ξανά στην εξουσία δεν θα έχει τα απαραίτητα εργαλεία για να αντιμετωπίσε ι το πρόβλημα αυτο σοβαρά και αποτελεσματικά.Θεωρεί οτι το κακό προέρχεται απο την καταπίεση ή απο τις σχέσεις εξουσιαστή-εξουσιαζόμενου.Μονο σε μια περίπτωση αναγνωρίζει το κακό ως κακό:στην περίπτωση του φασισμού.Οταν κάποιοι σκίνχεντ βιαιοπραγούν ενάντια σε Άραβες χωρίς καν΄ςνα ελαφρυντικό. Σε όλες τια άλλες περιπτώσεις λειτουργεί 100% η λογική της διαδικασίας .Η Αριστερά πρέπει να υιοθετήσει σκληρή στάση οσο αναφορά τα φαινόμενα βίας που παρατηρούνται στη σημερινή κοινωνία.Δυστυχώς όμως αυτο βρίσκεται πολύ μακριά.»
Σε μια κοινωνία όλο και πιο πολυπολιτισμική, πως μπορεί να διατηρηθεί το ιδιαίτερο πνεύμα του κάθε λαού, της κάθε χώρας.?
« Δεν μπορεί.Και αυτό ειναι πολύ ανησυχιτικό.Το πολυπολιτισμικό μοντέλο οδηγεί στην κατασρτοφή της κουλτούρας, του πολιτισμού.Σύμφωνα με το μοντέλο αυτο, όλες οι πρακτικές είναι ισοδύναμες και τελικά, όλα ειναι πολιτισμός.Η Γαλλία εξελίσσεται σε μια κοινωνία μετα-πολιτισμική και μετα-εθνική.Και ειναι πολύ λυπηρό, γιατι η έννοια του πολιτισμού ήταν συνδεδεμένη με τη γαλλικη ταυτότητα.Η Γαλλία δεν υπερασπίζεται πλεον την ιδια κληρονομία της, οπότε έχει πάψει και να τη μεταδίδει.Και παρατηρούμε ταυτόχρονα την αύξηση του φανατισμού και της ασημαντότητας.Προσήψαμε στον πρόεδρο της Δημοκρατίας το γεγονός οτι καταφε΄ρθηκε εναντίον ενος κλασσικού γαλλικού μυθιστορήματος , της ‘’Πριγκίπισσας ντε Κλεβ ‘’,και είχαμε δίκιο. Η ΄΄Πριγκιπισσα ντε Κλεβ’’ όμως ηταν ενα μυθιστόρημα ζωντανό όσο υπήρχε εθνική ταυτότητα στη Γαλλία.Κανείς δεν βλέπει οτι , η εξαφάνιση της κουλτούρας και η εξαφάνιση της ταυτότητας αποτελούν δυο όψεις του ίδιου νομίσματος».
Πως μπορεί να διασφαλιστεί η μετάδοση της πολιτισμικής και πολιτιστικής κληρονομιας?
« Το σχολείο καλείται σήμερα να παίξει αυτο το ρόλο.Κάποτε αυτός ηταν ο ρόλος της οικογένειας .Σκεφετίτε οτι σήμερα στη Γαλλία μιλάμε όλοι με θαυμασμό για εναν νέο και πλούσιο επιχειρηματία, τον Ματίε Πίγκας , διευθυντή του περιοδικού ‘’les Inrockuptibles’’ και μέτοχο της πολύ ισχυρής τρα΄πεζας Λαζάρ , ο οποίος μπήκε με τον Πιέρ Μπερζέ στη διεύθυνση της εφημερίδας ‘’le monde’’. Όλοι θαυμάζουν την επιτυχία ενός ανθρώπου που ο ιδιος αναγνωρίζει οτι είναι εντελώς ακαλλιέργητος .Άλλοτε , η διεθύνουσα τάξη στη Γαλλία έδινε πολύ μεγαλύτερη σημασίαστην κουλτούρα .Αυτο όμως δεν υπάρχει πια. Αρκεί να δει κανείς το τοκ σοου στην τηλεόραση , οπού παρελαύνει η νέα ελίτ, μια ελίτ εντελώς απελευθερωμένη...».
Και απενοχοποιημένη.....
«Ακριβώς...! Μια ελίτ εντελώς ακομπλεξάριστη , η οποία δεν νιώθει δεός μπροστα΄στη πραγματική καλλιέργια. Αυτο ειναι ενα σοβαρό ζήτημα: Τι γίνεται η κουλτούρα οταν δεν μεταδίδεται απο την οικογένεια? Μένει το σχολείο αλλα δεν μπορεί να τα κάνει όλα. Το σχολικό περιβάλλον ειναι εύθραστο και ξεκομμένο απο το πνεύμα της εποχής.Σκεφτείτε οτι ο υπουργός του Δημόσιου Τομέα κατήργησε τον τομέα των γενικών γνώσεων απο κάποιους διαγωνισμούς , πρωτοβουλία η οποία χαιρετίστηκε αμέσως απο Αντιπροσωπευτικό Συμβούλιο των Μαύρων Συλλόγων, που θεωρούσαν οτι ο διαγωνισμός γνώσεων είχε χαρακτήρα διάκρισης. Οπότε ,για να καταργήσουν την ανισότητα ,κατήργησαν τις γενικές γνώσεις.
Οι νέες τεχνολογίες με την πρόσβαση στη γνώση και στην πληροφορία δεν μπορούν να παίξουν ρόλο στη γεφύρωση αυτού του χάσματος?
« Κοιτάξτε.Με το διαδίκτυο εγκαταλείπουμε το στέρεο έδαφος , τα στέρεα αντικείμενα , και πλέουμε σε εναν ρέοντα κόσμο που βρίσκεται σε διαρκή κίνηση.Υγρό. Ειναι τρομερό , γιατι ο πολιτισμός αποτελείται απο έργα.Και στο διαδίκτυο τα έργα δεν έχουν συνοχή.Επιπλέον , το διαδίκτυο φέρνει σε παροξυσμό τη μεγάλη συγχυση που καταγγέλει ο Χαιντεγκερ ανάμεσα στο ον και στην πληροφορία.Απο το ον γνωρίζουμε μόνο τη πληροφορία.δεν υποβιβάζω τις αρετές του διαδικτύου . Σε ορισμένες πολιτικές καταστάσεις μπορεί να λειτουργήσει ως όπλο απέναντι στη δικτατορία αλλά διαπιστώνω οτι οι μορφές μετάδοσης γίνονται προβληματικές.Κάποτε ηταν εύκολο στους γονείς να αναγκάσουν τα παιδία τους να διαβάσουν.Σήμερα ο αγώνας έχει χαθεί εκ προοιμίου.Τα παιδια ειναι μονίμως συνδεδεμένα στο διαδίκτυο .Μέσα απο αυτο επικοινωνούν με τους φίλους τους.Αυτο όμως αποκλεισμό μεταξύ τους αφου η επικοινωνία αντικαθιστά τη μετάδοση και οι νεκροί δεν έχουν πια φωνή.Με το διαδίκτυο όλα ειναι προσβάσιμα ,όλα ειναι διαθέσιμα, όλα μπορούν σκόπιμα να αλλοιωθούν. Ενώ κουλτούρα είναι αυτο που αντιστέκεται και που δεν μπορείς να νοθεύσεις».
Οπότε...?
«Οπότε πρέπει να κοιτάξουμε κατάματα τη πραγματικότητα, να λέμε τα πρα΄γματα με το όνομά τους και να ελπίσουμε οτι θα μπορέσουμε να ανασυγκροτηθούμε..!».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου