Δρόμοι

Ο Ντίκενς...
... έγραψε για την κοινωνία του. Δεν μπορούσε βέβαια να φανταστεί πως εκείνη η κοινωνία θα επέστρεφε δύο αιώνες αργότερα. Στον «Όλιβερ Τουίστ», ο Νόα Κλέιπολ ταπείνωνε τον μικρό Όλιβερ, φωνάζοντάς τον κάθε τόσο «φτωχοκομείο». Αναφερόταν στον Νόμο των φτωχών, που ψηφίστηκε στην Αγγλία το 1838.

Ο Νόμος...
... των φτωχών ήταν εξοργιστικός. Υποχρέωνε τους άπορους και τους άνεργους να επιλέξουν ανάμεσα σε ένα οποιοδήποτε μεροκάματο, οσοδήποτε χαμηλό, και την ταπείνωση του φτωχοκομείου. Η κοινωνική βοήθεια ήταν υπολογισμένη ώστε να είναι λιγότερο ελκυστική από οποιαδήποτε άλλη χειρότερη διαθέσιμη λύση. Το σύστημα, όπως εξηγεί ο ιστορικός Τόνι Τζουντ, στηριζόταν στην κλασική οικονομική θεωρία: αν τα ημερομίσθια έπεφταν αρκετά χαμηλά, κι αν δεν υπήρχε ελκυστική εναλλακτική λύση, τότε όλοι θα έβρισκαν δουλειά. Σήμερα, ο δέκατος ένατος αιώνας φαίνεται να έχει μετακομίσει στον εικοστό πρώτο. «Σε μια περίοδο αυξανόμενης ανεργίας, ο άνεργος δεν αποτελεί πια ένα πλήρες μέλος της κοινωνίας» είπε ο Τόνι Τζουντ σε πρόσφατη διάλεξή του στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης. «Για να λάβει έστω κι ένα πενιχρό επίδομα κοινωνικής πρόνοιας, υποχρεώνεται να αναζητήσει και, αν είναι δυνατόν, να αποδεχτεί μια δουλειά με οποιονδήποτε μισθό, οσοδήποτε χαμηλός κι αν είναι αυτός, και οσοδήποτε αποκρουστική κι αν είναι αυτή η δουλειά. Και μόνο τότε θεωρείται πως δικαιούται τη βοήθεια της κοινωνίας».

Τα πράγματα...
... δεν ήταν πάντα έτσι. Στα χρόνια της σοσιαλδημοκρατίας, σύμφωνα με τον Τζουντ, οι φτωχοί απολάμβαναν το ίδιο κοινωνικό κράτος με τη μεσαία τάξη: δωρεάν παιδεία, φθηνή ή δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, κρατικές συντάξεις και άλλα πολλά. Έτσι, στη δεκαετία του 1960, οι φτωχοί έζησαν καλύτερα και η ευρωπαϊκή μεσαία τάξη βρέθηκε με το μεγαλύτερο εισόδημα που διέθετε ποτέ. Όμως, τη δεκαετία του 1970, με τις μεταρρυθμίσεις της Θάτσερ και του Ρίγκαν, οι ανισότητες επέστρεψαν ξανά στη δυτική κοινωνία. Και μαζί με τους φτωχούς, συμπαρέσυραν και τη μεσαία τάξη: σε όλες τις δυτικές κοινωνίες, είναι σήμερα το εύκολο θύμα κάθε «λιτού» προϋπολογισμού. Δεν είναι παράξενο λοιπόν που ο συντελεστής Τζίνι- ο οποίος μετράει το χάσμα που χωρίζει τους πλούσιους από τους φτωχούς σε μια κοινωνία- είναι σήμερα περίπου ίδιος στις ΗΠΑ και στην Κίνα.

Ο ιστορικός...
... Τζουντ θρηνεί για την υποχώρηση της σοσιαλδημοκρατίας, που αποτελούσε κάποτε την εγγυήτρια πολιτική δύναμη του κοινωνικού κράτους. Διαπιστώνει πως οι μετριοπαθείς μορφές της έγιναν «ο κατεστημένος πολιτικός λόγος στην Ευρώπη». Όχι όμως και η πραγματικότητά της. Ο Τόνι Τζουντ συμβουλεύει τους σοσιαλδημοκράτες να γίνουν πιο επιθετικοί στην υπεράσπιση των ιστορικών κεκτημένων. Και πιο αυστηροί εναντίον όλων εκείνων που προσπαθούν να τα καταλύσουν. Όμως, οι αποδέκτες των συμβουλών του δεν είναι πια εδώ. Η σοσιαλδημοκρατία έχει απορροφηθεί από τον νεοφιλελευθερισμό. Αφού πρώτα κατέστρεψε το μοναδικό κοινωνικό στρώμα που αποτελούσε το κατ΄ εξοχήν στήριγμά της: τη μεσαία τάξη.



Βαρβάρα Τερζάκη
Άρθρο Ρούσσου Βρανά - εφ. Τα Νέα, 21-12-2009