Ντουμπάι: η σαρκαστική εκδοχή του Λας Βέγκας

Είμαι, ομολογουμένως, πολύ χαζός. Χαζός από όλες τις πιθανές απόψεις εκτός από μία: Εχω μια κάποια επίγνωση της χαζομάρας μου. Αυτό σημαίνει ότι περνάω πολύ καιρό υποθέτοντας ότι όλοι οι άλλοι καταλαβαίνουν χωρίς δυσκολία πράγματα που εγώ αγωνίζομαι για να κατανοήσω. Πράγματα όπως τα δομημένα ομόλογα ή ποιο πακέτο κινητής τηλεφωνίας είναι το πιο συμφέρον. Από πολλές απόψεις, αυτή η επίγνωση είναι ανακουφιστική, καθώς σημαίνει ότι υπάρχει ένα ανεξάντλητο απόθεμα ανθρώπων εξυπνότερων από μένα που μπορώ να ζητήσω τη συμβουλή τους.Καμιά φορά όμως διαπιστώνω ότι μερικές ενστικτώδεις αντιλήψεις μου ήταν σωστές εξαρχής, και αυτό είναι μια εμπειρία που με ταράζει βαθιά. Ας πάρουμε το Ντουμπάι. Δεν είμαι ειδικός στο Ντουμπάι. Ποτέ δεν πήγα εκεί, και μόνο περιστασιακά είχα διαβάσει κάποια πράγματα. Το μόνο που ήξερα ήταν πως οτιδήποτε ακουγόταν για το μέρος αυτό φαινόταν απίθανο. Ηταν μια σύγχρονη ονειρούπολη. Μια χίμαιρα από τσιμέντο και γυαλί. Μια σαρκαστική εκδοχή του Λας Βέγκας.Ο ορίζοντας του Ντουμπάι είναι κατάστικτος από παράξενα γιγαντιαία θηρία. Υπάρχουν ξενοδοχεία έξι αστέρων κτισμένα σε σχήμα καταρτιού, παπουτσιού ή ξιφία. Ουρανοξύστες τόσο ψηλοί που το φεγγάρι πρέπει να κάνει παράκαμψη για να περάσει. Εξω από τις ακτές του το Ντουμπάι έχουν κατασκευάσει τεράστια συγκροτήματα, τεχνητά αρχιπελάγη που μοιάζουν με εικόνες από βιντεογκέιμ. Το ένα πήρε το σχήμα ενός πελώριου, απλωτού φοίνικα. Το άλλο αποτελείται από τεχνητά νησιά που αντιπροσωπεύουν διάφορες χώρες σε μινιατούρα. Και σαν να μην ήταν αρκετά όλ’ αυτά, ένα προτεινόμενο μελλοντικό σχέδιο αποκαλούμενο «Το Σύμπαν» σχεδιάστηκε για να αναπαραστήσει ολόκληρο το ηλιακό σύστημα.Οταν πρωτοδιάβασα για όλα αυτά ένιωσα λίγο άβολα. Τίποτα δεν ακουγόταν πραγματικό ή έστω αόριστα εφικτό. Είχα πάει στο Λας Βέγκας μερικές φορές και είχα δει μεγαλεπήβολα εγχειρήματα να αναδύονται και να παρακμάζουν. Την πρώτη φορά που πήγα, οι μεγάλες καινούργιες ατραξιόν ήταν το Λούξορ, μια τεράστια πυραμίδα από όνυχα, και η Νήσος των Θησαυρών, ένα φανταστικό πειρατικό χωριό με γαλέρες φυσικού μεγέθους να στέκονται απέξω.Στην επόμενη επίσκεψή μου, το σεξ-απίλ τόσο του Λούξορ όσο και της Νήσου των Θησαυρών είχε από καιρό χλωμιάσει και φαίνονταν τώρα πολύ λιγότερο εντυπωσιακά σε σύγκριση με το Chessington World of Adventures. Στο μεταξύ, στην εξωπραγματική Νέα Υόρκη είχαν προστεθεί ένα εξωπραγματικό Παρίσι και μια εξωπραγματική Βενετία.Ωστόσο, όσο χονδροειδή και βλακώδη κι αν ήταν, κανένα από αυτά τα παρανοϊκά μνημεία δεν φαινόταν τόσο χονδροειδές και βλακώδες όσο τα κατασκευαστικά πρότζεκτ που ανακοινώνονταν στο Ντουμπάι. Και επιπλέον, οι καινοτομίες στο Ντουμπάι, αν και μεγαλύτερες, περνούσαν πιο γρήγορα σε παρακμή. Το νησιωτικό σύμπλεγμα «Ο Κόσμος» δεν είχε ακόμα εγκαινιαστεί όταν ορισμένοι επιχειρηματίες ανακοίνωσαν ότι θα κατασκεύαζαν το «Σύμπαν» κάνοντας τον «Κόσμο» να χάσει πολλή από τη λάμψη του προτού ακόμα εγκατασταθεί κανείς εκεί.Στο Λας Βέγκας, η μηχανή που εξασφάλιζε το χρήμα για κάθε καινούργιο μεγα-καζίνο βρισκόταν εκεί, ορατή σε κάθε περαστικό: οι θολωμένοι μεθύστακες που ρίχνουν νομίσματα σε σχισμές 24 ώρες το εικοσιτετράωρο. Εκατοντάδες και χιλιάδες απ’ αυτούς, στέκονταν ημιαναίσθητοι μπροστά στα «φρουτάκια» σαν γελάδια συνδεμένα με μηχανές αρμέγματος. Κλινγκ, κλινγκ, κλινγκ, σλουρπ, σλουρπ, σλουρπ. Ηταν σαν να έβλεπες μια τεράστια κρυστάλλινη αράχνη να χοντραίνει ακατάπαυστα καθώς ρουφούσε το ζουμί των θυμάτων της. Ασχημο θέαμα, αλλά τουλάχιστον έβγαζε νόημα.Πού ήταν όμως τα «φρουτάκια» στο Ντουμπάι; Ιδέα δεν είχα. Απλώς κοίταζα έκπληκτος τις φωτογραφίες και με εντυπωσίαζε μυστικά η εξυπνάδα των ανθρώπων που είχαν καταφέρει να βγάλουν τόσο πολύ χρήμα ώστε να μπορούν να χάσουν με ασφάλεια τα λογικά τους και να χτίσουν φαλλόσχημους ουρανοξύστες 100 μέτρων και τεχνητά νησιωτικά συμπλέγματα στα σύνορα της παράνοιας. Στα χαζά μάτια μου όλα αυτά φαίνονταν σαν μια συλλογή ακατανόητων παραλογισμών. Τι ήξερα εγώ όμως; Προφανώς οι άνθρωποι που πλήρωναν για όλα αυτά ήξεραν πολύ καλά τι έκαναν.Κι όμως. Φαίνεται ότι η αδαής, ενστικτώδης αντίδρασή μου, εκείνο το ανήσυχο ρίγος ιλίγγου, η αίσθηση «μα δεν μπορεί να γίνονται αυτά τα πράγματα», ήταν πολύ σωστή. Τώρα το Ντουμπάι καταρρέει, και οι χρηματοπιστωτικές αγορές του κόσμου φαίνονται έκπληκτες και σοκαρισμένες, σαν τον γάτο Μπάγκπους που απογοητεύεται όταν μαθαίνει ότι τα ποντίκια δεν μπορούν να φτιάξουν με το ποντικο-όργανό τους άπειρα σοκολατένια μπισκότα από αέρα κοπανιστό. Επρεπε να με έχουν πάρει τηλέφωνο να τους συμβουλέψω. Αν το ήξερα μόνο, θα τους είχα χρεώσει μια περιουσία. Είμαι όμως τόσο χαζός που μπορεί να με έπειθαν να επενδύσω σ’ ένα νησιωτικό σύμπλεγμα στο Ντουμπάι που έχει το σχήμα του Σνούπι ή κάτι τέτοιο.Στο ψυχρό φως του 2009, το Ντουμπάι μοιάζει μ’ έναν παράξενο μάγο του Οζ που κάποιοι ευχήθηκαν κατά λάθος την ύπαρξή του στη διάρκεια μιας μαστουρωμένης δεκαετίας. Αυτά τα ψυχεδελικά οικοδομήματα, που τα ονειρεύτηκαν μέσα στον πυρετό τους οι τρελοί και οι προνομιούχοι, που τα έχτισαν οι φτωχοί και οι απόκληροι, τώρα προκαλούν αισθήματα ντροπής, σαν μια άσεμνη φωτογραφία στο facebook που την ανέβασες, ενώ ήσουν μεθυσμένος και τώρα σε κάνει να κοκκινίζεις. Είναι σαν κάποιος να ξυπνάει με θολωμένο μυαλό και να βογγάει: «Ωχ, το κεφάλι μου... Μα τι έκανα χτες βράδυ; Ορίστε; Πλήρωσα 200 δισεκατομμύρια δολάρια για ένα ξενοδοχείο σε σχήμα κρουασάν; Εφερα καραβιές εργατών από την Ινδία και το Μπανγκλαντές; Και πόσο λίγο τους πλήρωσα; Ω, Θεέ μου! Τι ντροπή! Τι πήγα κι έκανα;»Ο ψηλότερος ουρανοξύστης του κόσμου, ο Μπουρτζ Ντουμπάι, πρόκειται να εγκαινιαστεί τον Ιανουάριο. Μοιάζει με μια γιγαντιαία απόφυση παραπλανημένου ενθουσιασμού. Μια υπεροπτική σύριγγα που εκτοξεύει παράνοια στους ουρανούς ή μια καρφίτσα που τσιμπάει μια γιγαντιαία σαπουνόφουσκα.Μ’ άλλα λόγια, δεν είναι ένα σχήμα πάνω στο οποίο θα ήθελες να βρεθείς καθισμένος αναπάντεχα. Αν δεν το πιστεύετε ρωτήστε τις χρηματοπιστωτικές αγορές, αλλά και τους διάφορους πλούσιους και διάσημους που επένδυσαν εκεί τα λεφτά τους. Θα σας απαντήσουν όταν σταματήσουν να ουρλιάζουν.

Βαρβάρα Τερζάκη

Άρθρο Charlie Brooker - The Guardian, Καθημερινή, 13-12-2009