Μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού

Επιτακτική η λήψη στοιχειωδών μέτρων

Είναι πλέον γνωστό ότι η οικονομία μας βρίσκεται σε μια δύσκολη περίοδο. Τα χρόνια προβλήματα της ανταγωνιστικότητας και των δημοσιονομικών ανισορροπιών γίνονται πολύ πιο έντονα μέσα στο δυσμενές διεθνές περιβάλλον. Πέρα όμως από τα δημοσιονομικά ελλείμματα, η πιο σημαντική ανισορροπία είναι εκείνη του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης.

Εδώ και πολλά χρόνια όλοι τονίζουν τον κίνδυνο της κοινωνικής έκρηξης που μπορεί να προκαλέσουν τα ελλείμματα τα οποία θα εμφανιστούν λίγα χρόνια μετά στην κοινωνική ασφάλιση, αλλά το πολιτικό μας σύστημα δεν τολμά να τα ακουμπήσει. Από τη μια πλευρά, είναι σαφές ότι με το σημερινό θεσμικό πλαίσιο το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης δεν είναι βιώσιμο. Από την άλλη πλευρά, η δημοσιονομική πολιτική έχει δημιουργήσει ένα τεράστιο δημόσιο χρέος, πράγμα που δεν της αφήνει κανένα περιθώριο, τουλάχιστον για τα προσεχή χρόνια, για να καλύψει τα σημαντικά ελλείμματα της κοινωνικής ασφάλισης.

Εκείνο που δεν θελήσαμε να κατανοήσουμε είναι ότι θα έπρεπε να ξεχωρίσουμε τη βιωσιμότητα των φορέων κοινωνικής ασφάλισης από την κοινωνική πολιτική. Τα προβλήματα της κοινωνικής ασφάλισης είναι γνωστά. Οι συντάξεις συνδέονται ελάχιστα με τις εισφορές κατά τη διάρκεια του εργασιακού βίου, τα κίνητρα για εισφοροαποφυγή και εισφοροδιαφυγή είναι πολλά, οι εισφορές εργοδοτών και εργαζομένων υψηλές και οι ανισότητες τεράστιες. Η αντιμετώπιση των προβλημάτων είναι δύσκολη και μου θυμίζει το Κυπριακό. Κάθε φορά που γίνεται κάποια πρόταση, απορρίπτεται και έπειτα από χρόνια μιλάμε για χαμένη ευκαιρία. Το δυστύχημα είναι ότι με το πέρασμα του χρόνου το πρόβλημα γίνεται οξύτερο.

Το κράτος χωρίς συγκεκριμένα προγράμματα κοινωνικής πολιτικής υποχρεώνει όλα τα τελευταία χρόνια τα ταμεία να ασκούν κοινωνική πολιτική μέσω της αύξησης των συντάξεων και μάλιστα με ρυθμό μεγαλύτερο από την αύξηση των μισθών. Η πολιτική αυτή είναι μεγαλείο αντιφατικότητας, ιδιαίτερα όταν η αναλογία των εργαζομένων, που εισφέρουν στο σύστημα, μειώνεται συνεχώς σε σχέση με τους συνταξιούχους. Αν η αύξηση των μισθών αντανακλά, έστω σε χαλαρό βαθμό, την αύξηση της παραγωγικότητας, το ελληνικό κράτος έρχεται και αυξάνει ακόμη περισσότερο την αμοιβή εκείνων που δεν εργάζονται οδηγώντας τα ταμεία σε κατάρρευση.

Η κάλυψη των αναγκών της κοινωνικής ασφάλισης είναι η μεγάλη πρόκληση των επομένων ετών. Επειδή οι εισφορές κοινωνικής ασφάλισης είναι ήδη υψηλές τόσο για τους εργοδότες όσο και τους εργαζόμενους, αυτό θα μπορούσε να γίνει με αύξηση ενός έμμεσου φόρου, π.χ. του ΦΠΑ. Η επιβάρυνση όμως στην οικονομία είναι σημαντική. Στις σημερινές συνθήκες μια αύξηση του ΦΠΑ κατά μία μονάδα θα αυξήσει τα έσοδα κατά 1,1 δισ. ευρώ περίπου, πράγμα που σημαίνει ότι για να αυξηθούν τα έσοδα του προϋπολογισμού κατά μία μονάδα του ΑΕΠ θα πρέπει να αυξηθεί ο ΦΠΑ περί τις 2,2 μονάδες, αύξηση που θα προκαλέσει σημαντική αύξηση στις τιμές και θα πλήξει δυσανάλογα τα χαμηλά εισοδηματικά στρώματα.

Η οικονομία μας βρίσκεται σε κρίση, από την οποία δεν φαίνεται να βγαίνουμε εύκολα. Ισως είναι επιτακτικό να προχωρήσουμε τώρα στη λήψη κάποιων στοιχειωδών μέτρων που έχουν προταθεί, όπως π.χ.:

- Σταδιακή και πλήρης εξομοίωση των όρων συνταξιοδότησης όλων των εργαζομένων είτε εργάζονται σε δημόσιους ή ιδιωτικούς φορείς.

- Το όριο ηλικίας για συνταξιοδότηση να προσαρμόζεται αυτόματα προς τα πάνω ανάλογα με το πώς μεταβάλλεται ο μέσος προσδόκιμος χρόνος ζωής.

- Η σύνταξη να συνδέεται με τις εισφορές σε όλη τη διάρκεια του εργασιακού βίου και η αύξηση των συντάξεων να είναι χαμηλότερη από την αύξηση των μισθών

- Αν το ποσό της σύνταξης από το ασφαλιστικό ταμείο θεωρείται πολύ χαμηλό, τότε το κράτος να έρθει μέσα από τα προγράμματα κοινωνικής πολιτικής, να διασφαλίσει ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης για όλους.

Οι λύσεις υπάρχουν, αλλά το πρώτο και βασικό βήμα είναι η παραδοχή της πραγματικότητας. Μόνο η συνειδητοποίηση του μεγέθους του προβλήματος θα επιτρέψει την κατάρτιση ενός συνεκτικού και ολοκληρωμένου προγράμματος αντιμετώπισής του. Το θέμα δεν είναι πλέον τεχνοκρατικό, αλλά βαθιά πολιτικό και η αντιμετώπισή του απαιτεί τόλμη και φαντασία και μια συνολική μεταρρύθμιση του κράτους.

Βαρβάρα Τερζάκη

Άρθρο Βασίλη Ράπανου - εφ. Kαθημερινή, 24-05-2009