Δεν γνωρίζω την εσωτερική ιδιοσυστασία των άλλων ανθρώπων, ούτε καν τη δική σας, στους οποίους τώρα απευθύνομαι. Βλέπω ότι σε ορισμένα εξωτερικά χαρακτηριστικά μού μοιάζουν, αλλά όταν, παραπλανημένος από την εν λόγω εμφάνιση, έχω σκεφτεί να απευθυνθώ σε κάτι που έχουμε κοινό και να ξαλαφρώσω τα μύχια της ψυχής μου σε αυτούς, βρήκα τη γλώσσα μου να παρεξηγείται, σαν κάποιου από μακρινή και πρωτόγονη χώρα. Οσο περισσότερες ευκαιρίες μού προσέφερε η εμπειρία τόσο μεγαλύτερο γινόταν το χάσμα ανάμεσά μας, και τα σημεία της συμπάθειας όλο και απομακρύνονταν. Με ένα πνεύμα ακατάλληλο να υπομείνει τέτοιες αποδείξεις, τρέμοντας και αδύναμο μέσα στην τρυφερότητά του, αναζήτησα παντού τη συμπάθεια και βρήκα μόνον απέχθεια και απογοήτευση.
Εσείς αξιώνετε να μάθετε τι είναι Ερωτας. Είναι εκείνη η ισχυρή έλξη προς όλα όσα αντιλαμβανόμαστε, ή φοβόμαστε, ή ελπίζουμε πέρα από τον εαυτό μας, όταν βρίσκουμε μέσα στις ίδιες μας τις σκέψεις το χάσμα ενός ανεπαρκούς κενού και επιδιώκουμε να ξυπνήσουμε σε όλα τα πράγματα που υπάρχουν, μια ομοιότητα με αυτό που βιώνουμε μέσα μας. Αν επιχειρηματολογήσουμε, μπορεί να γίνουμε κατανοητοί· αν φανταστούμε, μπορεί τα αιθέρια παιδιά του μυαλού μας να γεννηθούν εκ νέου μέσα σε κάποιου άλλου· αν αισθανθούμε, μπορεί τα νεύρα του άλλου να δονήσουν με τα δικά μας, οι ακτίνες των ματιών τους να ανάψουν μεμιάς και να αναμειχθούν και να λιώσουν μες στα δικά μας· ότι τα παγωμένα, ακίνητα χείλη δεν μπορεί να απαντήσουν σε χείλη που τρέμουν και καίνε με το καλύτερο αίμα της καρδιάς. Αυτός είναι Ερωτας. Αυτός είναι ο δεσμός και η καθιέρωση, που συνδέει όχι μόνο άνθρωπο με άνθρωπο, αλλά με κάθε υπαρκτό πράγμα. Γεννιόμαστε μέσα στον κόσμο και υπάρχει κάτι μέσα μας, που από τη στιγμή που υπάρχουμε, όλο και περισσότερο διψάει γι' αυτό που του μοιάζει. Είναι ίσως σε αντιστοιχία με το νόμο αυτό, που το βρέφος στραγγίζει το γάλα από το στήθος της μητέρας του· αυτή η τάση αναπτύσσεται με την εξελικτική πορεία της φύσης μας. Εμείς βλέπουμε αμυδρά μέσα στην πνευματική μας φύση μια μικρογραφία, όπως ήταν ολόκληρο το είναι μας, απαλλαγμένο όμως απ' όλα αυτά που καταδικάζουμε ή περιφρονούμε, το ιδανικό πρότυπο του κάθε εξαιρετικού και υπέροχου πράγματος που είμαστε ικανοί να συλλάβουμε ότι ανήκει στη φύση του ανθρώπου. Δεν είναι μόνο το πορτρέτο της εξωτερικής μας ύπαρξης, αλλά ένα σύνολο από τα απειροελάχιστα σωματίδια από τα οποία αποτελείται η φύση μας2· ένας καθρέφτης του οποίου η επιφάνεια αντανακλά μόνο τις μορφές της καθαρότητας και της φωτεινότητας· μια ψυχή μες στην ίδια μας την ψυχή, που περιγράφει έναν κύκλο γύρω από τον δικό της Παράδεισο, που ο πόνος και η θλίψη και το κακό δεν τολμούν να υπερπηδήσουν3. Σε αυτό αναφέρονται με αγωνία όλες μας οι αισθήσεις, διψώντας και πιστεύοντας ότι θα πρέπει να μοιάζει ή να αντιστοιχεί με αυτό. Η ανακάλυψη του αντιτύπου του· η συνάντηση με μια κατανόηση ικανή να εκτιμήσει ξεκάθαρα τη δική μας· μια φαντασία που μπορεί να μπει και να πιάσει τις λεπτές και ευαίσθητες ιδιαιτερότητες που λατρεύουμε να αγαπάμε και να ξεδιπλώνουμε μυστικά· με έναν σκελετό του οποίου τα νεύρα, όπως οι χορδές από δύο εξαίσιες λύρες, ενορχηστρωμένες με τη συνοδεία μιας θεσπέσιας φωνής, δονούνται με τις δικές μας δονήσεις· και σε έναν συνδυασμό όλων αυτών σε τέτοια αναλογία, όπως το εσώτερο Είναι απαιτεί· αυτό είναι το αόρατο και ανέφικτο σημείο στο οποίο ο Ερωτας τείνει· και για να το επιτύχει, παροτρύνει τις δυνάμεις του ανθρώπου να συλλάβουν την πιο ανεπαίσθητη σκιά του, χωρίς το οποίο δεν υπάρχει ούτε ανάπαυση ούτε ανάπαυλα στην καρδιά, την οποία κυβερνάει. Γι' αυτόν το λόγο, στη μοναξιά, ή σε εκείνη την ερημική κατάσταση, όταν είμαστε περικυκλωμένοι από ανθρώπους και ωστόσο δεν μας συμμερίζονται, αγαπάμε τα λουλούδια, τα χόρτα, τα νερά, και τον ουρανό. Στην κίνηση αυτών των φύλλων της άνοιξης, στον γαλάζιο αέρα, βρίσκεται τότε μια μυστική σχέση με την καρδιά μας. Υπάρχει ευγλωττία στον σιωπηλό άνεμο, και μια μελωδία στα ρυάκια που κυλάνε και στο θρόισμα των καλαμιών δίπλα τους, που με την ασύλληπτη σχέση τους με κάτι που υπάρχει μέσα στην ψυχή, ξυπνάνε τα πνεύματα σε έναν χορό μιας ξέφρενης έκστασης και φέρνουν δάκρυα μιας μυστηριώδους τρυφερότητας στα μάτια, όπως ο ενθουσιασμός της πατριωτικής επιτυχίας ή η φωνή ενός αγαπημένου που τραγουδάει για σας και μόνο. Ο Στερν λέει πως αν βρισκόταν στην έρημο θα αγαπούσε κάποιο κυπαρίσσι4. Ετσι λοιπόν, μόλις αυτή η επιθυμία, ή η δύναμη, είναι νεκρή, ο άνθρωπος γίνεται ο ζωντανός τάφος του εαυτού του και αυτό που απομένει ακόμα είναι ο απλός φλοιός αυτού που κάποτε υπήρξε. *
Σημειώσεις
1. Τα πεζά έργα που ο Σέλεϊ συνέθεσε στην Ιταλία, καθώς και μερικά ποιητικά αποσπασματικά έργα του δεν έχουν εκδοθεί σε κάποια συγκεντρωτική έκδοση. Το δοκίμιο Περί Ερωτος, που σώζεται στα χειρόγραφα της Βιβλιοθήκης Bodleian της Οξφόρδης, φέρεται να έχει γραφτεί, όπως προτείνει η Μαίρη Σέλεϊ στις σημειώσεις της, το καλοκαίρι του 1818 -πιθανότατα στις 20-25 Ιουλίου, πριν ο Σέλεϊ αρχίσει τη συγγραφή του δοκιμίου του Διάλογος περί των ηθών των Αρχαίων Ελλήνων στο θέμα του Ερωτα. Η Μαίρη Σέλεϊ πρωτοδημοσίευσε το δοκίμιο Περί Ερωτος στο ετήσιο Keepsake For 1829 (1828). Αμέσως ανατυπώνεται στην Αγγλία και στη Νέα Υόρκη και μεταφράζεται σε ένα γαλλικό περιοδικό. Πολλές συζητήσεις και διχογνωμίες ακολούθησαν για την ημερομηνία, το καθαυτό κείμενο και τις ιδέες του δοκιμίου. Η μετάφραση βασίζεται σε έκδοση που ακολουθεί το ιδιόχειρο χειρόγραφο του Σέλεϊ της Βιβλιοθήκης Bodleian της Οξφόρδης.
2. «Αυτές οι λέξεις είναι ακατάλληλες και μεταφορικές - Οι περισσότερες λέξεις έτσι - Καμιά βοήθεια -» (Σημείωση του Σέλεϊ ).
3. Αναφορά στον Χαμένο Παράδεισο, Βιβλίο IV, στ. 179-183.
4. Α Sentimental Journey through France and Italy, Laurence Sterne (1768).
Πέρσι Μπις Σέλεϊ
Ο Percy Bysshe Shelley (4 Αυγούστου του 1792, Σάσεξ - 8 Ιουλίου του 1822, Ιταλία) υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του Ρομαντισμού στην Αγγλία, μαζί με τον Λόρδο Μπάιρον και τον Κιτς, με τους οποίους τον συνέδεε στενή φιλία, και ένας από τους μεγαλύτερους λυρικούς ποιητές της Αγγλίας.
Γιος γαιοκτήμονα και μετέπειτα βαρονέτου, σπούδασε στο Ιτον και στην Οξφόρδη. Πνεύμα επαναστατικό και ανήσυχο, το 1811 εξέδωσε το φυλλάδιο Η Αναγκαιότητα της αθεΐας, με αποτέλεσμα να αποβληθεί από το Πανεπιστήμιο, ο πατέρας του να τον αποκληρώσει και να θεωρηθεί αντιδραστικός. Την ίδια χρονιά παντρεύεται τη Harriet Westbrook, με την οποία απέκτησε δύο παιδιά. Ο γάμος του δεν υπήρξε ευτυχισμένος. Εναν χρόνο πριν, το 1810, εκδόθηκε το γοτθικό μυθιστόρημά του Ζαστρόζι και το 1812 κυκλοφόρησε η Εκκληση στους Ιρλανδούς, με αφορμή το θρησκευτικό απελευθερωτικό κίνημα της Ιρλανδίας. Στο Λονδίνο γνωρίζεται με τον William Godwin, ο οποίος τον επηρέασε στα πρώτα του ποιήματα με κοινωνικά θέματα, όπως Η Βασίλισσα Μαμπ: Ενα φιλοσοφικό ποίημα και Η Εξέγερση του Ισλάμ (1813). Ταυτόχρονα αγκαλιάζει τη ριζοσπαστική φιλοσοφία του και συμμετέχει σε διάφορες πολιτικές δραστηριότητες μεταρρύθμισης. Το 1814, μετά τον χωρισμό του, φεύγει με τη Mary Godwin από το Λονδίνο και μετά την αυτοκτονία της γυναίκας του την παντρεύεται, το 1816. Την ίδια χρονιά εκδίδει το ποίημα Αλάστωρ ή Το Πνεύμα της Μοναξιάς. Η αντισυμβατική ζωή του και ο κοινωνικός σάλος που προκάλεσε ο τραγικός θάνατος της πρώτης του γυναίκας τον ανάγκασαν να αφήσει οριστικά την Αγγλία τον Μάρτιο του 1816.
Τα τέσσερα τελευταία χρόνια της ζωής του τα πέρασε κυρίως στην Ιταλία, με τους φίλους του Μπάιρον και Λι Χαντ, όπου έγραψε και τα ωραιότερα έργα του, όπως το δραματικό ποίημα Προμηθέας Λυόμενος (1818), το θεατρικό έργο Οι Τσένσι (1819) και τα κλασικά πλέον ποιήματα Οζυμανδίας (1818), Ωδή στον Δυτικό Ανεμο (1819), Αδωνις (1821), μια τραγική ελεγεία για τον θάνατο του ποιητή John Keats, Ελλάς (1822) και το ανολοκλήρωτο έργο Ο Θρίαμβος της Ζωής (1822).
Λίγο πριν από τα τριακοστά του γενέθλια, κατά τη διάρκεια μιας καταιγίδας, πνίγηκε στον κόλπο της Σπέτζια με το μικρό του πλοίο Αριελ. Το σώμα του βρέθηκε δύο μήνες αργότερα και περιμένοντας την άφιξη του Μπάιρον και του Χαντ, τον έθαψαν στην άμμο, για να τον αποτεφρώσουν αργότερα με την παρουσία των φίλων του. Η στάχτη του και η καρδιά του βρίσκονται στο Προτεσταντικό Νεκροταφείο της Ρώμης, δίπλα στον Τζον Κιτς. Η Μαίρη Σέλεϊ, αφού επέστρεψε στο Λονδίνο με τον γιο τους Πέρσι Φλόρενς, αφιέρωσε μεγάλο μέρος του χρόνου της μετά τον θάνατο του συζύγου της στη συγκέντρωση και έκδοση των έργων του. Η αγάπη και ο σεβασμός της για τον σύζυγό της εκφράζονται στις εκτεταμένες σημειώσεις και εισαγωγές της που περιλαμβάνονται στα Ποιητικά Απαντα του Πέρσι Μπις, που εκδόθηκαν το 1824.
Ο Σέλεϊ αναγνωρίστηκε ως ένας από τους σημαντικότερους ρομαντικούς ποιητές μετά τον θάνατό του και έγινε είδωλο για τις επόμενες γενιές ποιητών, συμπεριλαμβανομένων των βικτοριανών και προραφαηλιτών. Ο Οσκαρ Ουάιλντ, ο Τόμας Χάρντι, ο Ρόμπερτ Μπράουνινγκ, ο Μπέρναρντ Σο, ο Μπέρτραντ Ράσελ υπήρξαν ένθερμοι θαυμαστές του έργου του. Ο έμφυτος λυρισμός του και ο ρυθμός τον έκαναν να ξεχωρίζει από τους άλλους ομότεχνούς του, που συχνά κατέφευγαν σε κοπιαστικές και περίπλοκες τεχνικές. Ενα άλλο χαρακτηριστικό του Σέλεϊ ήταν πως υπήρξε αναμορφωτής όσο και ποιητής. Με τον κοινωνικό ιδεαλισμό του, το βλέμμα του ήταν προσηλωμένο στο μέλλον. Δύο στοιχεία κυριαρχούν στο έργο του, η αφοσίωσή του στην ελευθερία και η ακλόνητη πίστη του ότι η Αγάπη είναι ο κύριος παράγοντας της ανθρώπινης προόδου. Γι' αυτό η Επανάσταση ήταν πέρα από πολιτική εξέγερση μια πνευματική αφύπνιση. Η ελευθερία είναι μια ηθική ανάγκη και η Αγάπη είναι η υπερβατική δύναμη που οδηγεί στην υπέρτατη ομορφιά.
Ο Σέλεϊ δεν ήταν ένα συνηθισμένο άτομο. Υπάρχει ένα μαγικό άγγιγμα στο έργο του. Τραγουδάει τα ανθρώπινα πάθη, αν και από απόσταση, ή μάλλον μ' έναν τρόπο αιθέριο. Το ονειρικό στοιχείο των στίχων του, ο αυθορμητισμός, η μεγαλειώδης εγκατάλειψη και η μουσικότητα των στίχων του πυροδοτούν τη φαντασία και μας καθηλώνουν. Ομως ακόμα και στα λυρικότερα ποιήματά του υπάρχει η λογική ανάπτυξη της ιδέας, που συγχωνεύεται με τη μουσικότητα των στίχων, έργο σκέψης και ομορφιάς μαζί.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου