Ο σύντροφός µας ο Καντάφι

Γιωργο Λακοπουλο (Τα Νέα)

Από την πρώτη επίσκεψη του Ανδρέα το ’77 στη λιβυκή έρηµο µέχρι το περσινό ταξίδι του Γιώργου

«Τι ήρθαµε να κάνουµε εδώ, Ανδρέα;». Με οξύ εντερικό πρόβληµα ο Γιάννης Αλευράς διαµαρτύρεται στον Ανδρέα Παπανδρέου, ενώ το τζιπ που τους µεταφέρει κάνει συνεχώς κύκλους στην έρηµο, χιλιόµετρα µακριά από την Τρίπολη της Λιβύης. Ο Κάρολος Παπούλιας και ο Μάνος Καφετζόπουλος, που µετέχουν επίσης στην αποστολή, είναι περισσότερο υποµονετικοί. Οι Λίβυοι θα τους περιφέρουν επί ώρες – για λόγους ασφαλείας – µέχρι να καταλήξουν στη θρυλική σκηνή, όπου ο συνταγµατάρχης Καντάφι τούς υποδέχθηκε αγέρωχος µε στρατιωτική στολή εκστρατείας.

Είναι το 1977 και ο Καντάφι έχει κιόλας οκτώ χρόνια στην εξουσία – την οποία κατέλαβε ανατρέποντας τον βασιλιά Ιντρίς, ενώ αυτός παραθέριζε στα Καµένα Βούρλα. Το ερώτηµα του Αλευρά απαντήθηκε από τη θέρµη των συζητήσεων που ακολούθησαν. Ο Ανδρέας Παπανδρέου από την εποχή της δικτατορίας και του ΠΑΚ φλέρταρε µε τα αντιαποικιακά κινήµατα της Ανατολικής Μεσόγειου. Και µετά την ίδρυση του ΠΑΣΟΚ θέλει να παίξει ρόλο στο Κίνηµα των Αδέσµευτων, που ανατέλλει εκείνη την εποχή. Στη Λιβύη επίσης είχε την έδρα της η Γραµµατεία των Σοσιαλιστικών Κοµµάτων των Ανατολικής Μεσογείου.

Στην πραγµατικότητα η επίσκεψή του έγινε σε συνεννόηση µε τον Γιάσερ Αραφάτ, που στηρίζεται εκείνη την εποχή στα καθεστώτα της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής. Ο Καντάφι ωστόσο είχε ήδη σχέση µε την Ελλάδα. Είχε φοιτήσει στη Σχολή Ευελπίδων και µιλούσε καλά αγγλικά και λίγα ελληνικά.

Η επίσκεψη στη Λιβύη µάλλον ικανοποίησε τον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ, αν και τα επόµενα χρόνια οι επαφές θα περιοριστούν στα πλαίσια των σοσιαλιστικών φόρουµ της περιοχής.

Ωστόσο, από τις πρώτες ενέργειες της κυβέρνησης του 1981 θα ήταν η τοποθέτηση του Μάνου Καφετζόπουλου πρεσβευτή – εκ προσωπικοτήτων – στη Λαϊκή Σοσιαλιστική Λιβύη Αραβική Τζαµαχιρία - ∆ηµοκρατία των Μαζών όπως είναι το πλήρες λογότυπο του καθεστώτος.

Είναι η εποχή κατά την οποία ο Ανδρέας Παπανδρέου υπολογίζει ακόµη στα πετροδολάρια των Αράβων για να ενισχύσει την αυτονοµία του από τη ∆ύση. Σε αυτό το πλαίσιο τον Σε πτέµβριο του 1984 επισκέπτεται, ως πρωθυπουργός πλέον, τον Καντάφι. Μέλος του πληρώµατος του αεροσκάφους της Ολυµπιακής είναι µια αεροσυνοδός που αργότερα θα γίνει πολύ γνωστή: η ∆ήµητρα Λιάνη. Η ίδια δύο δεκαετίες αργότερα θα επισκεφθεί τον συνταγµατάρχη στη σκηνή του ως… δηµοσιογράφος τηλεοπτικού σταθµού. Ηταν µια σπαρταριστή εικόνα. Κάθονται σε πλαστικές καρέκλες σε τόση απόσταση – για λόγους σεβασµού – ώστε ο σκηνοθέτης Τάσος Μπιρσίµ δυσκολεύεται να τους χωρέσει το πλάνο. Ο Καντάφι µε µια… µυγοσκοτώστρα στο χέρι χτυπάει έντοµα που περιφέρονται.

«Οι καµήλες απέξω µαζεύουν µύγες και µε ενοχλούν», θα εξηγήσει.

Αν και µονοήµερη, η ελληνολιβυκή συνάντηση του 1984 έδειχνε να έχει προοπτικές. Επισήµως, οι δύο ηγέτες θα συµπέσουν στην επιδίωξη να αποµακρυνθούν όλα τα ξένα στρατεύµατα από την περιοχή της Μεσογείου και θα ανταλλάξουν επαναστα τικές φιλοφρονήσεις. Ο Ανδρέας χαρακτήρισε τον συνταγµατάρχη ελευθερωτή και µεγάλη φυσιογνωµία της εποχής. Ο Καντάφι τον χαιρέτισε ως µεγάλο λαϊκό ηγέτη. Στο παρασκήνιο, όµως, οι δύο αποστολές δυσκολεύονται να συνεννοηθούν. Μόνο ουσιαστικό κέρδος είναι ότι από τότε η Λιβύη θα ψηφίζει υπέρ της Ελλάδας στον ΟΗΕ για το Κυπριακό.

Στην κυβέρνηση µιλούν για ένα δισεκατοµµύριο δολάρια σε επενδύσεις στην Ελλάδα που πρόβλεπε η διακρατική συµφωνία µε τον γενναιόδωρο συνταγµατάρχη. Κανείς δεν ήξερε ότι η συµφωνία δεν ήταν παρά ένα απλό χαρτί, το οποίο οι Λίβυοι υπέγραψαν µόλις την τελευταία στιγµή στο αεροδρόµιο. Η διακήρυξη του πρωθυπουργού Τζαλούντ, «σας εξετάσαµε, σας δοκιµάσαµε και σας εµπιστευόµαστε», είχε επαρκές επαναστατικό περιεχόµενο αλλά ελάχιστα οικονοµικό. Από εκείνη την επίσκεψη έµεινε µόνο το Πράσινο Βιβλίο που έφεραν µαζί τους τα µέλη της αποστολής. Παρά τα αντιθέτως λεγόµενα, ο Ανδρέας Παπανδρέου επέστρεψε προβληµατισµένος. Στην πρώτη συνεδρίαση του Εκτελεστικού Γραφείου του ΠΑΣΟΚ διαλύει τις ψευδαισθήσεις.

Εκφράζει την απογοήτευσή του από την προσωπική επαφή του µε αυτόν τον «βασιλιά φιλόσοφο», όπως χαρακτηρίζει τον Καντάφι. Του αναγνωρίζει τις αλλαγές που έφερε στην κοινωνία της Λιβύης, αλλά προβλέπει ότι δεν πρόκειται να υλοποιηθεί η οικονοµική συµφωνία. Ο λόγος; Ο συνταγµατάρχης θέτει δύο όρους: να εµφανιστεί στη Βουλή των Ελλήνων και να βγάλει λόγο σε µεγάλη λαϊκή συγκέντρωση στην Αθήνα. «Τελειώσαµε µε τον Καντάφι», κατέληξε.

Η ΡΗΞΗ. Με την αλλαγή κυβέρνησης το 1989, από τις ελληνολιβυκές σχέσεις έµειναν µόνο οι φαιδρές εκθέσεις παρακρατικών µηχανισµών της εποχής Μητσοτάκη για εκπαίδευση των«τροµοκρατών»του...

ΠΑΣΟΚ στη Λιβύη. Μετά το 1993 η κατάσταση της υγείας του και η αλλαγή στη θεώρηση των πραγµάτων δεν επιτρέπουν στον Ανδρέα να ανοίξει εκ νέου λογαριασµούς µε τη Λιβύη.

Θα περάσουν πολλά χρόνια για να ξαναπάει έλληνας υψηλός αξιωµατούχος στην Τρίπολη. Εκτός από την επίσκεψη του Προέδρου της Ελληνικής ∆ηµοκρατίας επί των ηµερών του Κώστα Καραµανλή, στην πραγµατικότητα η επανασύνδεση Ελλάδας - Λιβύης έγινε µόλις το περασµένο καλοκαίρι, πάλι από έναν Παπανδρέου. Ο Πρωθυπουργός της Ελλάδας πήγε στη σκηνή του συνταγµατάρχη επικεφαλής κυβερνητικού κλιµακίου. Εκτός από την υπόσχεση ότι θα βοηθήσει την Ελλάδα, του πήγε και ένα αυτόγραφο σε µια αναµνηστική φωτογραφία από την Ελούντα. Η προσέγγιση θα επαναβεβαιωθεί το φθινόπωρο µε µια νέα συνάντηση στο περιθώριο της σύσκεψης του Αραβικού Συνδέσµου στη Λιβύη. Ο,τι όµως και αν συµφωνήθηκε, δεν ήταν γραφτό να υλοποιηθεί. Η τελευταία, µάλλον αµήχανη δήλωση του Γιώργου Παπανδρέου για το καθεστώς του συνταγµατάρχη περιλαµβάνει τη λέξη δικτατορία.