Οι εξεγερμένοι Ευρωπαίοι

ΤΑ ΝΕΑ/ THE NEW YORK TIMES  08.05.2012

Του Paul Krugman

 

Οι Γάλλοι εξεγείρονται. Το ίδιο και οι Ελληνες. Καιρός ήταν. Και στις δύο χώρες διεξήχθησαν την Κυριακή εκλογές οι οποίες στην ουσία ήταν δημοψηφίσματα για τη σημερινή ευρωπαϊκή οικονομική στρατηγική. Και στις δύο χώρες οι ψηφοφόροι έδειξαν την αποδοκιμασία τους. Ακόμα δεν είναι ξεκάθαρο πόσο σύντομα οι ψήφοι θα οδηγήσουν σε αλλαγές στην πολιτική που ασκείται, όμως το περιθώρια στενεύουν για τη στρατηγική της ανάκαμψης μέσω λιτότητας - και αυτό είναι καλό.

Βέβαια, αυτά δεν τα ακούσατε από τους συνήθεις υπόπτους πριν από τις εκλογές. Στην πραγματικότητα ήταν αστείο να βλέπει κάποιος τους αποστόλους της ορθοδοξίας να προσπαθούν να εμφανίσουν τον προσεκτικό και ήπιων τόνων Φρανσουά Ολάντ ως απειλή. Είναι «μάλλον επικίνδυνος» διακήρυξε το «Economist», που σημείωσε ότι «πραγματικά πιστεύει στην ανάγκη δημιουργίας μιας πιο δίκαιης κοινωνίας». Τι φοβερό!

Είναι αλήθεια ότι η νίκη του Ολάντ σημαίνει το τέλος των Μερκοζί, του γαλλογερμανικού άξονα που επέβαλε το καθεστώς λιτότητας τα τελευταία δύο χρόνια. Θα ήταν μια «επικίνδυνη» εξέλιξη εάν αυτή η στρατηγική αποδεικνυόταν αποτελεσματική, ή ακόμα κι αν είχε μια λογική πιθανότητα να λειτουργήσει. Ομως δεν ισχύει κανένα από τα δύο. Ηρθε η ώρα να πάμε παρακάτω. Οι ευρωπαίοι ψηφοφόροι, όπως αποδείχθηκε, είναι πιο σοφοί από τους πολιτικούς τους.

Πού βρίσκεται το λάθος στην πολιτική περικοπής των δαπανών για να αντιμετωπισθούν τα προβλήματα της Ευρώπης; Μια απάντηση είναι ότι δεν υπάρχει η νεράιδα της πίστης - δηλαδή, οι ισχυρισμοί πως οι περικοπές των κρατικών δαπανών θα ενθαρρύνουν με κάποιον τρόπο τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις να ξοδεύουν περισσότερα έχουν διαψευσθεί από την εμπειρία των δύο τελευταίων ετών. Οι περικοπές των δαπανών σε μια οικονομία σε ύφεση απλώς βαθαίνουν την ύφεση.

Αντίθετα, τίποτα καλό δεν βγαίνει από όλα αυτά τα βάσανα. Σκεφθείτε την περίπτωση της Ιρλανδίας, που υπήρξε καλός στρατιώτης σε αυτή την κρίση και επέβαλε ακόμα αυστηρότερη λιτότητα σε μια προσπάθεια να ξανακερδίσει την εύνοια των αγορών ομολόγων. Σύμφωνα με τις επικρατούσες ορθόδοξες απόψεις, αυτό θα ήταν αποτελεσματικό. Στην πραγματικότητα, η διάθεση να το πιστέψουν είναι τόσο έντονη ώστε τα μέλη της ευρωπαϊκής πολιτικής ελίτ συνεχίζουν να διακηρύσσουν ότι η ιρλανδική λιτότητα αποδείχθηκε αποτελεσματική και ότι η οικονομία της χώρας ανακάμπτει. Ομως αυτό δεν ισχύει. Και παρ' ότι δεν γράφεται πουθενά, το κόστος δανεισμού για την Ιρλανδία παραμένει τόσο υψηλό όσο το αντίστοιχο της Ισπανίας ή Ιταλίας. Αρα, ποιες εναλλακτικές υπάρχουν;

Μια απάντηση - απάντηση πολύ πιο λογική από όσο είναι έτοιμοι να παραδεχθούν οι Ευρωπαίοι - θα ήταν να διαλυθεί το ευρώ, το κοινό νόμισμα. Η Ευρώπη δεν θα αντιμετώπιζε τέτοια προβλήματα εάν η Ελλάδα είχε ακόμα τη δραχμή, η Ισπανία την πεσέτα και ούτω καθεξής, επειδή η Ελλάδα και η Ισπανία θα είχαν εκείνο που τώρα στερούνται: έναν γρήγορο τρόπο να αποκαταστήσουν τη σχέση κόστους - ανταγωνιστικότητας και να ενισχύσουν τις εξαγωγές τους, δηλαδή την υποτίμηση.

Ως αντεπιχείρημα για τη θλιβερή ιστορία της Ιρλανδίας σκεφτείτε την περίπτωση της Ισλανδίας, η οικονομία της οποίας κατέρρευσε από την οικονομική κρίση αλλά μπόρεσε να αντιδράσει υποτιμώντας το νόμισμά της, την κορόνα (και είχε το κουράγιο να αφήσει τις τράπεζές της να πτωχεύσουν λόγω των χρεών τους). Η Ισλανδία αυτή τη στιγμή εμφανίζει την ανάκαμψη που θα έπρεπε να είχε - αλλά δεν έχει - η Ιρλανδία.

Φυσικά, η διάλυση του ευρώ θα ήταν ιδιαίτερα δύσκολη κίνηση και θα αποτελούσε μια μεγάλη ήττα του ευρωπαϊκού σχεδίου, της μακροπρόθεσμης προσπάθειας να προωθηθεί ειρήνη και δημοκρατία μέσω της ενοποίησης. Υπάρχει άλλος τρόπος; Ναι, υπάρχει και οι Γερμανοί έχουν δείξει πως θα λειτουργούσε κάτι τέτοιο. Δυστυχώς, δεν κατανοούν τα μαθήματα της δικής τους εμπειρίας.

Οι Γερμανοί περιγράφουν πως η οικονομία τους βρισκόταν σε δεινή κατάσταση πριν από δέκα χρόνια αλλά ανέκαμψε. Αυτό που δεν λένε είναι ότι πως η ανάκαμψη δημιουργήθηκε από το τεράστιο εμπορικό τους πλεόνασμα απέναντι σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες - δηλαδή κράτη που τώρα είναι βυθισμένα στην κρίση. Την ίδια ανάκαμψη θα μπορούσαν να σημειώσουν και οι σήμερα προβληματικές χώρες εάν δημιουργούνταν ένα αντίστοιχο περιβάλλον. Αρα η εμπειρία της Γερμανίας δεν είναι, όπως φαντάζονται οι Γερμανοί, επιχείρημα για μονομερή λιτότητα στη Νότια Ευρώπη. Αποτελεί επιχείρημα για πιο επεκτατικές πολιτικές, φθάνει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να εγκαταλείψει την εμμονή με τον πληθωρισμό και να στραφεί στην ανάπτυξη. Γερμανοί και η ηγεσία της ΕΚΤ, όμως, επιμένουν στις φαντασιώσεις για ευημερία μέσω της σκληρής λιτότητας και συνεχίζουν την αποτυχημένη στρατηγική τους. Φαίνεται ωστόσο ότι δεν θα έχουν πλέον την πλήρη υποστήριξη από το Μέγαρο των Ηλυσίων. Και αυτό, είτε το πιστεύετε είτε όχι, σημαίνει ότι τόσο το ευρώ όσο και το ευρωπαϊκό σχέδιο διαθέτουν πλέον σήμερα περισσότερες πιθανότητες επιβίωσης απ' ό,τι πριν από μερικές ημέρες.

Ο Πολ Κρούγκμαν είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον. To 2008 τιμήθηκε με το Νομπέλ Οικονομίας