Το «δάκρυ» της μαστίχας και... ο τουρκικός δάκτυλος

Παραγωγοί ζητούν ελέγχους για την προστασία της «φήμης» του προϊόντος

Η εποχή που η μαστίχα Χίου επωλείτο μόνον ως τσίχλα (η γνωστή ΕΛΜΑ) και ως «υποβρύχιο» στα καφενεία έχει παρέλθει. Σήμερα, το «μαγικό συστατικό» όπως έχουν αποδείξει μελέτες, υπάρχει παντού. Μόνο που στην πραγματικότητα οι παραγόμενες ποσότητες μαστίχας δεν αυξήθηκαν ανάλογα στα χρόνια που μεσολάβησαν. Οπως καταγγέλλουν μαστιχοπαραγωγοί, πολλά από τα προϊόντα που διακινούνται στην αγορά και αναγράφουν στη συσκευασία τους ότι περιέχουν μαστίχα δεν έχουν προμηθευτεί τις αναγκαίες ποσότητες από την Ενωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου. Αξίζει να σημειωθεί ότι η συγκεκριμένη Ενωση είναι Αναγκαστικός Συνεταιρισμός, δηλαδή τα μέλη της είναι υποχρεωμένα να αποδίδουν όλη την παραγωγή τους στον Συνεταιρισμό, ο οποίος με τη σειρά του πρέπει να απορροφάει όλες τις παραγόμενες ποσότητες. Ομως υπάρχουν υπόνοιες ότι κάποιοι παραγωγοί διακινούν ποσότητες εκτός του Συνεταιρισμού, ωστόσο εκτιμάται ότι δεν πρόκειται για εκτεταμένο φαινόμενο.
Κατοχυρωμένο προϊόν
Δεδομένου ότι η μαστίχα αποτελεί μοναδικό προϊόν κατοχυρωμένο ως Προϊόν Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ) από την Ευρωπαϊκή Ενωση, που δεν παράγεται πουθενά αλλού στο κόσμο εκτός από τη Χίο, το γεγονός ότι οι ποσότητες που κυκλοφορούν στην αγορά «αυγατίζουν. διαρκώς χρήζει διερεύνησης. Ομως, ο αρμόδιος οργανισμός Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων (ΕΦΕΤ) δεν πραγματοποιεί τέτοιου είδους ελέγχους. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι καταναλωτές συχνά προμηθεύονται ένα προϊόν που νομίζουν ότι περιέχει μαστίχα πληρώνοντας ακριβότερα, ενώ παράλληλα κινδυνεύει το «προφίλ» ενός μοναδικού ελληνικού προϊόντος διάσημου και αγαπητού σε όλο τον κόσμο.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι έχουν κάνει την εμφάνισή τους φυλλάδια που εξηγούν ότι η μαστίχα πρέπει να επιστρέψει στο τόπο της, δηλαδή την... Τουρκία, ενώ μόλις πριν από λίγες εβδομάδες καταδικάστηκε κάποιος που βρέθηκε να παράγει δενδρύλλια με σκοπό την εξαγωγή τους για την καλλιέργεια του προϊόντος στην Κύπρο. Συχνά επίσης καταγράφονται κλοπές ποσοτήτων μαστίχας από τις αποθήκες της Ενωσης…
«Οταν τα προϊόντα μαστίχας ήταν η ΕΛΜΑ, το υποβρύχιο και το τσουρέκι κανείς δεν ενδιαφερόταν. Τώρα όμως έχουν προκύψει προβλήματα», λέει στην «Κ» ο διευθύνων σύμβουλος των καταστημάτων Mastihashop (εταιρεία θυγατρική της Ενωσης Μαστιχοπαραγωγών) κ. Γιάννης Μανδάλας. Οπως προσθέτει, ο σκίνος που παράγει τη μαστίχα υπάρχει σε πολλές χώρες της Μεσογείου αλλά μόνο στη Χίο εκκρίνει αυτό το «δάκρυ», το ρετσίνι δηλαδή που βγάζει το φυτό για να θεραπεύσει την πληγή όταν σχίζεται ο κορμός του. Για ποιο λόγο; Κανένας δεν έχει καταφέρει να εξηγήσει έως σήμερα. «Υπάρχουν ρητίνες που μπορεί να προσομοιάζουν στη μαστίχα αλλά δεν έχουν τις ίδιες ιδιότητες και άρωμα» προσθέτει.
Μόλις πριν από δέκα χρόνια, η μαστιχοπαραγωγή στη Χίο φυτοζωούσε και οι παραγωγοί εγκατέλειπαν την καλλιέργεια, καθώς δεν υπήρχε εμπορικό ενδιαφέρον για το προϊόν. Τότε, παράγονταν περίπου 90 τόνοι μαστίχας ετησίως. Σήμερα, κάθε χρόνο η μέση παραγωγή φτάνει τους 120 - 130 τόνους. Ποσότητα που δεν εξηγεί την πληθώρα των προϊόντων που εμφανίζονται να περιέχουν μαστίχα. Η Ενωση Μαστιχοπαραγωγών για να ελέγξει τις ποσότητες που διακινούνται, δίνει εδώ και 2 χρόνια, σε όσους προμηθεύονται από αυτήν μαστίχα και το επιθυμούν, Σήμα Γνησιότητας. Οσοι χρησιμοποιούν το σήμα, είναι υποχρεωμένοι να τηρούν ουσιαστικά τη νομοθεσία, ενώ η Ενωση πραγματοποιεί ελέγχους στη αγορά προκειμένου να διαπιστώσει αν τα προϊόντα που αναφέρουν στη συσκευασία τους ότι περιέχουν μαστίχα, πραγματικά περιέχουν. «Ωστόσο, ο Συνεταιρισμός δεν διαθέτει ένα σύστημα αμοιβών και ποινών για να μπορούμε να επιβάλλουμε την τήρηση της νομοθεσίας», συμπληρώνει ο κ. Μανδάλας. Αυτό που συμβαίνει συχνά, είναι ότι κάποιες εταιρείες παίρνουν από τον Συνεταιρισμό μικρές ποσότητες μαστίχας ή μαστιχελαίου (εκχύλισμα που κοστίζει 3.000 το κιλό) και το ανακατεύουν με άλλα πολύ φθηνότερα προϊόντα για να «αυγατίσει» η ποσότητα.
Παραπλάνηση
Συχνά επίσης ο τρόπος επισήμανσης των προϊόντων που φέρονται να περιέχουν μαστίχα αν και δεν είναι παράνομος, παραπλανά. Σύμφωνα με τον Κώδικα Τροφίμων και Ποτών, όταν ένα συστατικό δίνει το όνομά του σε ένα προϊόν, π.χ. «καραμέλα μαστίχα», πρέπει να αναγράφει και την περιεκτικότητα του συγκεκριμένου συστατικού στην ετικέτα του και να χρησιμοποιεί το φυσικό συστατικό.
Οταν όμως στην ετικέτα αναγράφεται με «άρωμα μαστίχας», τότε ο παρασκευαστής του προϊόντος μπορεί να χρησιμοποιεί χημικό συστατικό που απλώς χρησιμεύει ως άρωμα. «Οι περισσότεροι καταναλωτές, ωστόσο, δεν γνωρίζουν αυτή τη διαφορά και έχουν την εντύπωση ότι προμηθεύονται ένα προϊόν με εκχύλισμα φυσικής μαστίχας», καταλήγει ο κ. Μανδάλας.
Ανάγκη το αυστηρό πλαίσιο
Οταν ένα προϊόν έχει καταχωρισθεί στην Ευρωπαϊκή Ενωση ως Προϊόν Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ) αποκτά προστιθέμενη αξία. Παράλληλα όμως, πρέπει να ακολουθούνται συγκεκριμένες προδιαγραφές, δηλαδή να παράγεται μόνο σε συγκεκριμένη περιοχή και με συγκεκριμένο τρόπο. Προκειμένου να προστατευτεί το προϊόν, είναι αναγκαίο ένα αυστηρό πλαίσιο ελέγχων ώστε να μην… πάθουμε όσα συνέβησαν με τη φέτα. Είναι ενδεικτικό ότι στο site μεγάλης εταιρείας μπαχαρικών -τα στοιχεία της οποίας βρίσκονται στη διάθεση της εφημερίδας και η οποία φέτος προμηθεύτηκε ποσότητες μαστίχας από την Ενωση Μαστιχοπαραγωγών- αναγράφεται: «Η μαστίχα είναι το ρετσίνι ενός μικρού δέντρου που καλλιεργείται σε λίγα μέρη του κόσμου, όπως η Ελλάδα, η Ισπανία, η Ινδία και η Συρία»!

Βαρβάρα Τερζάκη

Άρθρο Τανιας Γεωργιοπουλου-εφ. Καθημερινή, 28-02-2010