Δρόμοι

Το χάος...
... ανήκει πια στην καθημερινότητά μας. Πώς το καταλαβαίνουμε; Ο κοινωνιολόγος Ιμάνουελ Βαλερστάιν αναλαμβάνει να μας εξηγήσει: «Όταν βλέπουμε τα μέσα ενημέρωσής να εκφράζουν συνεχώς την έκπληξή τους για όσα συμβαίνουν. Όταν οι προβλέψεις των κάθε λογής ειδικών μοιάζουν αντιφατικές και εκφράζονται με κάθε επιφύλαξη. Όταν οι απλοί άνθρωποι τρομάζουν κι εξοργίζονται δίχως να είναι σίγουροι τι ακριβώς πρέπει να κάνουν».

Τι βλέπουμε...
... στις περισσότερες χώρες του κόσμου; Τα ταμεία είναι μείον, κυρίως επειδή έχουν λιγοστέψει τα φορολογικά έσοδα. Κι αυτή η μείωση οφείλεται στο ότι, παντού στον κόσμο, οι άνθρωποι ξοδεύουν λιγότερα από φόβο μήπως σωθούν οι οικονομίες τους. Την ίδια ώρα, επειδή ακριβώς η ανεργία ανεβαίνει ολοένα, οι ανάγκες των χωρών για δαπάνες αυξάνονται κι αυτές. Έχουν λιγότερα χρήματα. Τι μπορούν να κάνουν; Μπορούν να αυξήσουν τους φόρους. Όμως, οι φορολογούμενοι σπάνια συμφωνούν για αυξήσεις των φόρων τους. Και οι χώρες ζουν με τον φόβο μήπως οι επιχειρήσεις τους μεταναστεύ- σουν στο εξωτερικό. Κόβουν λοιπόν τις δαπάνες, τόσο τις τρέχουσες όσο και τις μελλοντικές, όπως τις συντάξεις. Και τότε βρίσκονται αντιμέτωπες με λαϊκές διαμαρτυρίες, αν όχι εξεγέρσεις. Την ίδια ώρα, οι περίφημες αγορές «αντιδρούν». Τι είναι όμως αυτές οι αγορές που αντιδρούν, μεταπηδώντας, για παράδειγμα, από το ένα νόμισμα στο άλλο; Είναι παρά πολύ μεγάλες επιχειρήσεις και πάρα πολύ μεγάλες τράπεζες που χρησιμοποιούν το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα για πολύ βραχυπρόθεσμα αλλά πολύ σημαντικά κέρδη. Έτσι, οι κυβερνήσεις βρίσκονται αντιμέτωπες με αδιέξοδες επιλογές. Κι ακόμη περισσότερο οι λαοί. Δεν μπορούν να προβλέψουν τι πρόκειται να συμβεί. Κυριεύονται από πανικό. Όμως, αυτό δεν ωφελεί σε τίποτα.

Η έκπληξη...
... του αρθρογράφου των «Τάιμς της Νέας Υόρκης» Τόμας Φρίντμαν ήταν μεγάλη, όταν άκουσε επίσημα χείλη στο Νταβός να μιλούν για «πολιτική αστάθεια» στις ΗΠΑ. Κάθησε λοιπόν κι έγραψε ένα άρθρο με τίτλο «Πού ξανακούστηκε;». Επειδή, μέχρι τότε, τέτοια λόγια είχε ακούσει μονάχα σε σχέση με χώρες όπως η Ρωσία, το Ιράν ή η Ονδούρα. «Ακόμη και οι ΗΠΑ είναι σήμερα πολιτικά ασταθείς», βεβαιώνει ο Ιμάνουελ Βαλερστάιν. «Και πιθανότατα θα γίνουν ακόμη περισσότερο την προσεχή δεκαετία. Είναι η Ευρώπη πιο σταθερή; Ελάχιστα. Είναι η Λατινική Αμερική; Ελάχιστα. Η Κίνα; Το ίδιο. Δεν υπάρχουν πια εγγυήσεις. Όταν πέφτει ένας γίγαντας, συμπαρασύρει πολλούς μαζί του». Αυτό είναι λοιπόν το καθημερινό μας χάος. Ακόμη κι αυτοί που το προκάλεσαν, ζουν μια κατάσταση που δεν είναι προβλέψιμη βραχυπρόθεσμα, ούτε καν μεσοπρόθεσμα. Οι οικονομικές και πολιτικές συνέπειες είναι μεγάλες και ραγδαίες.

Το χάος...
... όμως είναι μια τάξη που περιμένει να την ερμηνεύσουμε, έλεγε ο Πορτογάλος συγγραφέας Ζοζέ Σαραμάγκου. Αυτό ακριβώς έκανε κάποτε ο Αριστοφάνης. Όταν «χάος ην και νυξ έρεβός τε μέλαν», εκείνος δημιούργησε τη δική του ιδανική πολιτεία, χαράζοντας σύνορα και αμυντικό δόγμα, διορίζοντας υπουργούς και πρεσβευτές, παύοντας θεούς και δαίμονες. Όλοι έχουμε δικαίωμα στη Νεφελοκοκκυγία.


Βαρβάρα Τερζάκη

Άρθρο Ρούσσου Βρανά -εφ. Τα Νέα, 23 Φεβρουαρίου 2010