Σύγκρουση μέχρις εσχάτων στο όνομα του πλανήτη Γη

Μια φρικτή υποψία διατρέχει τον πλανήτη. Και αν οι οικολόγοι δεν ομολογούν όλη την αλήθεια για τη συντελούμενη κλιματική αλλαγή; Ας προσπαθήσουμε να φανταστούμε τη Γη το έτος 2150. Σενάριο υπ΄ αριθμόν 1:η Ελλάδα έρημος, η Σουηδία ηλιόλουστη γη με πορτοκαλεώνες. Εκατομμύρια οικονομικοί μετανάστες, πρόσφυγες του κλίματος, μετακινούνται προς Βορρά από ακατοίκητες περιοχές λόγω ξηρασίας.
Αλλοι δραπετεύουν από νησιά που βυθίζονται καθώς ανεβαίνει η στάθμη της θάλασσας. Σενάριο υπ΄ αριθμόν 2:η Ελλάδα εύκρατη με καρπερά χωράφια, η Σουηδία παραδομένη σε βαρείς χειμώνες. Η μέση ετήσια θερμοκρασία σημειώνει μεν ελαφρά άνοδο και πράγματι ορισμένοι παγετώνες στους πόλους λιώνουν για λίγες εβδομάδες κάθε καλοκαίρι. Αλλά η οικολογική καταστροφή που προέβλεψαν οι Κασσάνδρες στις αρχές του 21ου αιώνα δεν επήλθε ποτέ. Ποιος διαβλέπει σωστά το μέλλον στη γυάλινη σφαίρα του; Μια επιστημονική σύγκρουση μέχρις εσχάτων
μαίνεται σήμερα στο όνομα του πλανήτη Γη. Ειδικοί κονταροχτυπιούνται χαμένοι στην ομίχλη μιας «αλήθειας» την οποία αντικρίζουν από διαμετρικώς αντίθετα σημεία. Στο ένα στρατόπεδο, των περισσοτέρων, έχει από καιρό σημάνει κόκκινος συναγερμός για την υπερθέρμανση, το φαινόμενο του θερμοκηπίου, την τρύπα του όζοντος. Στο άλλο στρατόπεδο, των λιγότερων, σαλπίζει δυνατά ο σκεπτικισμός. Κυριαρχεί η άποψη ότι η φύση ακολουθεί ήρεμα τους δικούς της ρυθμούς. Οχι, λένε, η ανθρωπότητα δεν πορεύεται μοιραία σε έναν περιβαλλοντικό Αρμαγεδδώνα.

Oι διαχωριστικές γραμμές είναι σαφείς. Οι μεν ομιλούν για ένα ζοφερό εγγύς μέλλον απέναντι στο οποίο πρέπει κατεπειγόντως να θωρακιστούμε, έστω και αν το κόστος είναι δισεκατομμύρια ευρώ, τα οποία θα πρέπει να τα βρούμε, κι ας φυσάει η θύελλα της διεθνούς οικονομικής κρίσης. Οι δε αντιτείνουν ότι τα τελευταία χρόνια κυκλοφορούν πολλές ζοφερές απόψεις οργιώδους επιστημονικής φαντασίας. Πρέπει να επενδύσουμε τάχιστα σε εναλλακτικές πηγές ή στην καθαρή μεν αλλά αμφιλεγόμενη πυρηνική ενέργεια; Πρέπει να δράσουμε άμεσα ή να κάτσουμε με σταυρωμένα τα χέρια;

Οι περισσότεροι ειδικοί παρουσιάζουν τη θεωρία της υπερθέρμανσης του πλανήτη ως τη μοναδική αλήθεια, στηριγμένη στο αλάθητο της επιστημονικής συναίνεσης- λες και είναι γραμμένη στον βράχο. Ζητούν φόρους και ζεστό χρήμα για τη στήριξη της πράσινης οικονομίας. Κάποιοι άλλοι αναρωτιούνται μήπως η θερμοκρασία «κάνει κύκλους» και απλώς αυτή την εποχή έχει πάρει την ανιούσα. Δεν βλέπουν γιατί θα πρέπει να βάλει η ανθρωπότητα το χέρι στην τσέπη από τώρα για μια «πράσινη ασφάλεια ζωής» για τα παιδιά, τα εγγόνια ή για τα δισέγγονά μας. Το κύμα της αμφισβήτησης φουντώνει. Το λεγόμενο Climategate με τη διαρροή e-mail που έδειξαν ότι επιστήμονες της Διακυβερνητικής Επιτροπής του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (ΙΡCC) «φούσκωναν» ορισμένα στοιχεία και το φιάσκο με τους πάγους στα Ιμαλάια, οι οποίοι δεν λιώνουν με τους ρυθμούς τους οποίους είχαν ανακοινώσει, έδωσαν νέα όπλα στο πανίσχυρο λόμπι των αρνητών.

Αρχισαν να τα προβάλλουν κατά κόρον για να δυσφημήσουν συλλήβδην την υπόθεση σε μια δύσκολη στιγμή, μετά την παταγώδη αποτυχία της Παγκόσμιας Διάσκεψης του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή στην Κοπεγχάγη.

Σήμερα το πλανητικό χωριό απαιτεί να ξεχωρίσουν οι μύθοι από την πραγματικότητα. Γεγονός είναι ότι η επιστήμη έχει βρεθεί στο στόχαστρο όσων καταγγέλλουν μια «παγκόσμια συνωμοσία» από επιφανείς ερευνητές οι οποίοι, υποτίθεται σε συνεργασία με ΜΜΕ, ακτιβιστές και κυβερνήσεις αναπτυσσόμενων κρατών, μας έχουν πείσει ότι η αύξηση της θερμοκρασίας οφείλεται στην ανθρώπινη δραστηριότητα. Η θεωρία της πλανητικής υπερθέρμανσης, επιμένουν πεισματικά οι καταγγέλλοντες, εμφανίζεται ως θέσφατο και όσοι τολμούν να διαφωνήσουν μπαίνουν στο περιθώριο και αντιμετωπίζονται περίπου σαν τους αρνητές του Ολοκαυτώματος.

Οι σκεπτικιστές ισχυρίζονται ότι χάρη σε αυτή την επιστημονική συναίνεση οι κυβερνήσεις επιβάλλουν νέους «οικολογικούς» φόρους και ψηφίζουν δρακόντειες νομοθεσίες σε βάρος της τσέπης των πολιτών. Ανερχόμενες επιχειρήσεις εξασφαλίζουν κρατικό χρήμα για τη στήριξη της «πράσινης οικονομίας», δημοσιεύματα παίζουν με τους χειρότερους φόβους μας και «ξοφλημένοι», λένε, πολιτικοί σαν τον πρώην αντιπρόεδρο των ΗΠΑ Αλ Γκορ κερδίζουν Νομπέλ παριστάνοντας τους σταυροφόρους υπέρ της σωτηρίας του πλανήτη.

Κάποιοι πάνε ακόμη πιο μακριά. Υπάρχει, για παράδειγμα, μια μάλλον «μοναχική» θεωρία από επιστήμονες που υποστηρίζουν ότι η Γη από το 1998 και μετά «ψυχραίνει»- μακροπρόθεσμα ασφαλώς. Ορισμένοι γεωλόγοι, παγολόγοι, φυσικοί, μετεωρολόγοι, αστροφυσικοί, ωκεανογράφοι, παλαιοκλιματολόγοι και άλλοι πηγαίνουν κόντρα στο ρεύμα της επιστημονικής κοινότητας και «διαβάζουν» στα μοντέλα τους, σαν να είναι γυάλινες σφαίρες, ότι σε 100, 200 ή 500 χρόνια η μέση θερμοκρασία στην επιφάνεια του πλανήτη θα πέσει.

«Είμαι σκεπτικιστής, η παγκόσμια άνοδος της θερμοκρασίας έχει γίνει μια νέα θρησκείαπου είσαι αιρετικός αν την αμφισβητήσεις» λέει ο νορβηγός νομπελίστας της Φυσικής Ιβάρ Γκιάεβερ.

Ο Βρετανοαμερικανός Φρίμαν Ντάισον, στα 87 του χρόνια, ένας από τους πιο σημαντικούς θεωρητικούς φυσικούς, υποστηρίζει ότι «όλος αυτός ο θόρυβος για την παγκόσμια άνοδο της θερμοκρασίας είναι αληθινά υπερβολικός». Και επικρίνει τα κλιματικά μοντέλα που χρησιμοποιούνται για να μελετηθούν οι διακυμάνσεις.

Κι όμως υπερθερμαίνεται
ΣΒΑΝΤΕ ΑΡΕΝΙΟΥΣ
Ο πρώτος θεωρητικός
Ηδη από τα τέλη του 19ου αιώνα ο βραβευμένος με Νομπέλ Χημείας σουηδός επιστήμονας Σβάντε Αρένιους (1859-1927) υποστήριζε ότι ο άνθρωπος μπορεί να επηρεάσει με τις ενέργειές του αρνητικά το περιβάλλον. Ο Αρένιους υπήρξε ο πρώτος θιασώτης της θεωρίας της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής εξηγώντας τον τρόπο που οι αλλαγές στα επίπεδα των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα της βιομηχανικής εποχής μπορούσαν να προκαλέσουν αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη, περιγράφοντας ουσιαστικά το φαινόμενο του θερμοκηπίου.

ΤΖΕΪΜΣ ΧΑΝΣΕΝ
Προειδοποίησε το Κογκρέσο
Το 1988 ο κορυφαίος κλιματολόγος της ΝΑSΑ Τζέιμς Χάνσεν (γενν. 1941) έγινε ο πρώτος επιστήμονας που εμφανίστηκε ενώπιον του αμερικανικού Κογκρέσου και έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου για τις καταστροφικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Ο κ. Χάνσεν, που είχε στη διάθεσή του μόλις 15 λεπτά, υποστήριξε με 99% βεβαιότητα ότι η μέση θερμοκρασία της Γης είχε αρχίσει να αυξάνεται εξαιτίας του φαινομένου του θερμοκηπίου, που προκαλείται από τις εκλύσεις επικίνδυνων αερίων, κυρίως του διοξειδίου του άνθρακα. Ο αμερικανός επιστήμονας χαρακτήρισε «φάρσα» την αποτυχημένη σύνοδο του ΟΗΕ που διεξήχθη στην Κοπεγχάγη τον περασμένο Δεκέμβριο.

ΦΙΛ ΤΖΟΟΥΝΣ
Εκανε «κόλπο» και εκτέθηκε
Ο βρετανός κλιματολόγος Φιλ Τζόουνς (γενν. 1952) βρέθηκε στη δίνη του κυκλώνα όταν αποκαλύφθηκε ότι μια σημαντική δική του μελέτη, του 1998, για την παγκόσμια υπερθέρμανση βασίστηκε σε παραποιημένα στοιχεία. Χιλιάδες email που υπέκλεψαν άγνωστοι χάκερ περιέχουν ενδείξεις ότι η μελέτη βασιζόταν σε αναξιόπιστες μετρήσεις που δεν μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως επιστημονικά δεδομένα.

Στα e-mail ο κ. Τζόουνς κόμπαζε ότι θα χρησιμοποιήσει ένα «κόλπο» για να «κρύψει τη μείωση της παγκόσμιας θερμοκρασίας» σε κάποιες καμπύλες γραφημάτων. Αργότερα εξήγησε:

«Πράγματι η διατύπωσή μου ήταν ατυχής. Απλώς όμως αναφερόμουν σε μια αποδεκτή μέθοδο συμπύκνωσης συνόλων δεδομένων η οποία συζητείται ανοικτά στις επιστημονικές εκθέσεις εδώ και χρόνια». Παραμένει υπέρμαχος των θεωριών της παγκόσμιας υπερθέρμανσης.

Η υπερθέρμανση είναι παραμύθι
ΦΡΙΜΑΝ ΝΤΑΪΣΟΝ
Απλά μαθήματα ορολογίας
Ο βρετανοαμερικανός θεωρητικός φυσικός και μαθηματικός Φρίμαν Ντάισον (γενν. 1923) υποστηρίζει ότι ο όρος «υπερθέρμανση του πλανήτη» (global warming) είναι λανθασμένος και αυτό διότι η αύξηση της θερμοκρασίας εξαιτίας των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου δεν είναι ίδια σε όλη τη Γη. Ο κ. Ντάισον, αν και εν μέρει παραδέχεται ότι μπορεί να προκληθεί αύξηση της θερμοκρασίας από ανθρωπογενείς παράγοντες, υποστηρίζει ότι ο θόρυβος είναι «πραγματικά υπερβολικός». Λέει μάλιστα ότι όσοι αγωνίζονται για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής «απλά συμμετέχουν σε έναν αντιπερισπασμό για τα πραγματικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα».

ΙΒΑΡ ΓΚΙΑΕΒΕΡ
Απάτη η «νέα θρησκεία»
Ο νορβηγός καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Οσλο Ιβάρ Γκιάεβερ (γενν. 1929), ο οποίος τιμήθηκε με το Νομπέλ Φυσικής το 1973, είναι ένας από τους επιφανείς επιστήμονες που υποστηρίζουν ορθά κοφτά ότι οι θεωρίες που έχουν αναπτυχθεί γύρω από το φαινόμενο του θερμοκηπίου και την κλιματική αλλαγή «δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια απάτη».

Σχεδόν από την πρώτη στιγμή που ετέθη το πρόβλημα δηλώνει σκεπτικιστής καταγγέλλοντας χαρακτηριστικά ότι «η παγκόσμια άνοδος της θερμοκρασίας έχει γίνει η νέα θρησκεία».

ΝΤΙΚ ΤΣΕΝΙ
Εις το όνομα των βιομηχάνων
Ο πρώην αντιπρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Ντικ Τσένι (γενν.

1941) παραδέχεται ότι έχει καταγραφεί αύξηση της μέσης θερμοκρασίας, ωστόσο ισχυρίζεται ότι η επιστημονική κοινότητα δεν μπορεί να γνωρίζει ακόμη αν προκαλείται από ανθρώπινες δραστηριότητες ή αν αποτελεί απλά μια φυσική διαδικασία. Το 1998, επί προεδρίας Μπιλ Κλίντον, ο κ. Τσένι, τότε πρόεδρος της εταιρείας Ηulliburton, είχε στείλει επιστολή στην αμερικανική κυβέρνηση καταδικάζοντας ως «πολύ ελαστική» τη στάση της ως προς το Πρωτόκολλο του Κιότο. Τόνιζε ότι τα μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος θα έχουν σοβαρές οικονομικές συνέπειες για τις αμερικανικές βιομηχανίες.

Ο χειρότερος εφιάλτης εδώ και 20.000 χρόνια

Στην τελευταία έκθεση της «νομπελίστριας» (το 2007 έλαβε εξ ημισείας με τον Αλ Γκορ το Νομπέλ Ειρήνης) Διακυβερνητικής Επιτροπής του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (ΙΡCC) ένα πράγμα γίνεται σαφές: η συσσώρευση ακραίων φαινομένων, όπως καύσωνες, ξηρασίες, πλημμύρες, θύελλες και η τήξη των πάγων στους πόλους της Γης, αποτελεί ισχυρότατη ένδειξη ότι η κλιματική αλλαγή συμβαίνει ήδη και οφείλεται κατά 90% στην ανθρώπινη δραστηριότητα.

Η έκθεση προβλέπει « αύξηση στους θανάτους και στις ασθένειες από καύσωνες, πλημμύρες, πυρκαϊές και ξηρασίες» και αναφέρει ότι « οι κλιματικές αλλαγές στους πόλους του πλανήτη μπορεί να απειλήσουν αυτόχθονες πληθυσμούς και να καταστρέψουν οικοσυστήματα».

Το φαινόμενο του θερμοκηπίου- σύμφωνα με τους 5.000

επιστήμονες της ΙΡCC, ανάμεσά τους και Ελληνες όπως ο καθηγητής κ. Χρήστος Ζερεφός κ.ά.- «απειλεί να προκαλέσει σοβαρές ελλείψεις σε νερό και τρόφιμα για εκατομμύρια ανθρώπους ως το 2100». Τον μεγαλύτερο κίνδυνο αντιμετωπίζουν οι φτωχοί πληθυσμοί της Αφρικής και οι άνθρωποι που ζουν σε μεγάλα δέλτα ποταμών.

Είναι η πρώτη ανάλογη έκθεση που βασίστηκε σε παρατηρήσεις των πρόσφατων αλλαγών στο κλίμα, και όχι σε μελλοντικές προβλέψεις βάσει μοντέλων σε υπολογιστές. Σε ποσοστό μεγαλύτερο του 90%, οι ειδικοί εμφανίζονται βέβαιοι ότι για την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη ευθύνονται οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και άλλων αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου.

Η ΙΡCC ιδρύθηκε το 1988 και έκτοτε έχει συντάξει έξι εκθέσεις για το κλίμα. Σε αυτή του 2007 κατέληξε στο ζοφερό συμπέρασμα ότι η κλίμακα του προβλήματος είναι πρωτοφανής για τα τελευταία 20.000 χρόνια. Ειδικότερα οι επιστήμονες βρήκαν ότι οι συγκεντρώσεις διοξειδίου του άνθρακα, μεθανίου και άλλων αερίων του θερμοκηπίου βρίσκονται στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων 650.000 ετών!

Οι ερευνητές πιστεύουν ότι η αύξηση που καταγράφει η θερμοκρασία τα τελευταία 50 χρόνια, «έχει λιγότερες από 5% πιθανότητες να οφείλεται σε φυσικές αλλαγές και περισσότερες από 95% στην ανθρώπινη δραστηριότητα».

Οι «έμποροι» της αμφισβήτησης
Προσοχή: υπάρχουν κάποιοι «συνήθεις ύποπτοι» που οργανώνουν εκστρατείες αμφισβήτησης επιστημονικών δεδομένων κατ΄ επάγγελμα και επί χρήμασι, λέει ένα βιβλίο που πρόκειται να δημοσιευθεί προσεχώς στη Βρετανία. Ισχυρίζεται ότι τα ίδια λόμπι που προέβαλλαν έρευνες οι οποίες έδειχναν ότι δήθεν το τσιγάρο δεν συνδέεται με τον καρκίνο του πνεύμονα ή ότι δήθεν η όξινη βροχή δεν καταστρέφει τα δάση, «ανακυκλώνονται» σήμερα για να φωνάζουν ότι «η ανθρώπινη δραστηριότητα δεν έχει σχέση με την κλιματική αλλαγή».

Γεγονός είναι ότι οι επικριτές- λίγοι τον αριθμό αλλά πολύ επιθετικοί- χρησιμοποιούν μεθόδους γνωστές και ίδιες εδώ και 25 χρόνια. «Δουλειά τους είναι πάντα να μεγαλοποιούν κατά πολύ τις διαφωνίες των επιστημόνων για να παρεμποδίζουν τη λήψη μέτρων. Τον λογαριασμό για τη δράση τους τον πληρώνουν ειδικά συμφέροντα, όπως η Εxxon Μobil» γράφει ο «Guardian».

Η βρετανική εφημερίδα επικαλείται το εν λόγω βιβλίο που θα κυκλοφορήσει τον Ιούνιο με τίτλο «Οι έμποροι της Αμφιβολίας» (Μerchants of Doubt). Οι συγγραφείς Ναόμι Ορίσκις και Ερικ Κόνγουεϊ αποκαλύπτουν με ονόματα, εταιρείες και στοιχεία ότι τα ίδια λόμπι που αμφισβητούν σήμερα την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή είχαν πάρει το μέρος των καπνοβιομηχανιών για να δυσφημήσουν την επιστήμη που συνέδεε το κάπνισμα με τον καρκίνο. Αργότερα, αμφισβήτησαν τα επιστημονικά επιχειρήματα ότι εκπομπές διοξειδίου από ορυκτά καύσιμα προκαλούσαν την όξινη βροχή. Μετά, από τη δεκαετία του 1980, τα ίδια λόμπι άρχισαν να αμφισβητούν τον αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής. «Το πιο εξωφρενικό είναι ότι παρά το γεγονός ότι αυτές οι επιθέσεις κατά της επιστήμης συνεχίζονται επί 30 χρόνια και έχουν αποδειχθεί λανθασμένες, εκείνοι συνεχίζουν να αμφιβάλλουν για αποδεδειγμένα πράγματα. Η αλήθεια είναι ότι λεφτά, πολλά λεφτά, στηρίζουν τους αρνητές της κλιματικής αλλαγής» γράφει ο Τζέφρι Σακς που έκανε το ρεπορτάζ για τον «Guardian».

Βαρβάρα Τερζάκη

Αρθρο Ειρήνη Μητροπούλου – Ειρήνη Ψυχαρη-εφ. Το Βήμα,Κυριακή 28 Φεβρουαρίου 2010