Η νέα γενιά απαιτεί ηθική και βιώσιμη δημιουργία αξίας για όλους

Ζούμε μια πρωτοφανή κρίση. Που είναι κάτι πολύ περισσότερο από χρηματοοικονομική: αφορά την απώλεια νοήματος, κατεύθυνσης και αξιών. Από το 2007, όταν ανακαλύψαμε τα τεράστια ρίσκα που συνδέονταν με τα στεγαστικά δάνεια μειωμένης εξασφάλισης, σε κάθε στάδιο φοβόμασταν ότι θα βουλιάξουμε σε βαθιά ύφεση. Στην αρχή κατηγορούσαμε τραπεζίτες και χρηματιστές για απληστία και ανικανότητα, καθώς και τις υπηρεσίες αξιολόγησης, τις ρυθμιστικές αρχές, ακόμα και τις κυβερνήσεις, για τα χρέη που είχαν συσσωρεύσει. Στην πραγματικότητα, πιστεύω ότι τουλάχιστον τα τελευταία 20 χρόνια ο κόσμος άλλαξε συνήθειες και άρχισε να αντιμάχεται τις ηθικές του αξίες. Σχεδόν χωρίς να το προσέξει κανείς, η ηθική έδωσε τη θέση της στον κυνικό οπορτουνισμό στις επιχειρήσεις, στη χρηματοοικονομική, στην πολιτική και στη ζωή εν γένει. Πώς αλλιώς να εξηγήσει κανείς τα ψέματα που ειπώθηκαν για να συρθούν μεγάλες χώρες σε έναν περιττό πόλεμο με το Ιράκ; Ή την ευρεία παραποίηση οικονομικών στοιχείων από χώρες που δρούσαν σαν επιχειρήσεις οι οποίες ήλπιζαν να αποφύγουν την εφορία;
Ο «λογαριασμός» είναι πάρα πολύ υψηλός. Κατ’ αρχάς, πληρώνεται σε εκατομμύρια θέσεων εργασίας που χάνονται, σε πλούτο που εξανεμίζεται και σε επιχειρήσεις που αποδυναμώνονται. Πληρώνεται, πάνω απ’ όλα, σε κρίση εμπιστοσύνης. Μια κρίση που κανένα σχέδιο διάσωσης δεν μπορεί να αποτρέψει. Ανθρωποι, καταναλωτές, υπάλληλοι, μέτοχοι – ποιος έχει σήμερα εμπιστοσύνη; Σε τι; Σε ποιον;
Ευτυχώς, πιστεύω ότι μια αλλαγή βρίσκεται προ των πυλών. Σκεφθείτε τα παιδιά και τα εγγόνια μας που κλείνουν φέτος τα 20. Ποιο σύστημα αξιών διαμορφώνει τη φαντασία τους και τον κόσμο που θέλουν να δημιουργήσουν;
Η οικονομική κρίση έκανε ακόμα πιο επείγουσα την ανάγκη νέων θεμελίων στο σύστημά μας. Η νέα αυτή γενιά, ακτιβιστική και εγγενέστερα συλλογική, παίρνει τώρα τη θέση των μετα-Boomers, των οποίων ο ατομικισμός και υλισμός ίσως συνέβαλε στις υπερβολές τις οποίες πληρώνουμε σήμερα. Είναι απείρως πιο συνεκτική, ενημερωμένη, σε εγρήγορση και ευαισθητοποιημένη από την προηγούμενη. Οι νέοι αυτοί άνθρωποι είναι επαναστάτες με τον τρόπο τους: δεν συμμετέχουν σε πορείες, επανεξετάζουν όμως τον κόσμο, αμφισβητώντας τις αρχές με τις οποίες έζησε η κοινωνία μας ήδη από τη βιομηχανική επανάσταση. Αντιμετωπίζουν με νέα, μετα-υλιστική στάση το οικονομικό και κοινωνικό μας σύστημα, τις επιχειρήσεις και την κατανάλωση. Σήμερα, τα παιδιά μας είναι εκείνα που διαμορφώνουν την ηθική μας και όχι το αντίστροφο. Με τα πυρομαχικά που παράγονται με το πάτημα ενός πλήκτρου ή τη δεξιοτεχνία στην αποστολή άμεσων μηνυμάτων και την κοινωνική δικτύωση, αλλάζουν την κοινωνία.
Οι νέοι αυτοί έφεραν τον Ομπάμα στην εξουσία στις ΗΠΑ. Και ανάγκασαν το Facebook και το Google να σεβαστούν τα προσωπικά δεδομένα τους. Ετσι, αργά και συστηματικά, πολιτικοί, επιχειρήσεις, ακόμα και χώρες τίθενται υπό έλεγχο και γεννιέται μια νέα παγκόσμια ηθική. Με μεγαλύτερο σεβασμό για τον άλλον, για το περιβάλλον, τους καταναλωτές. Χάρις στους «ριζοσπαστικούς της χιλιετίας», οι επιχειρήσεις του 21ου αιώνα είτε θα είναι ηθικές είτε θα πάψουν να υπάρχουν. Η ψηφιακή δημοκρατία είναι πολύ πιο αξιόπιστη από οποιαδήποτε ρυθμιστική αρχή. Δημιουργεί ένα νέο συμβόλαιο ανάμεσα σε επιχειρήσεις, καταναλωτές, επενδυτές και κυβερνήσεις. Βιώσιμη ανάπτυξη, κοινωνική ευθύνη, εταιρική διακυβέρνηση και διαφάνεια: αυτά είναι τα νέα σημεία προσανατολισμού, και η δημιουργία αξίας πρέπει να είναι επωφελής για όλους, όχι μόνο για τους μετόχους. Η δημιουργία αξίας πρέπει να είναι «καλή» -ηθική, βιώσιμη, χωρίς κυνισμό. Εν ολίγοις, πρέπει να επανασυνδεθούμε με την πραγματική δύναμη του καπιταλισμού: την επιτυχία του ατόμου προς όφελος της κοινότητας. Και ίσως λίγη περισσότερη γενναιοδωρία να αποφέρει λίγη περισσότερη ανάπτυξη.
* Πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου και διευθύνων σύμβουλος της Publicis Groupe

Βαρβάρα Τερζάκη
Άρθρο Μaurice Levi* -εφ. Καθημερινή, The New York Times, 03-06-2010