Γιώργος Κουμεντάκης «Ζούσαμε σε πλαστή ευημερία»

Ο συνθέτης της μουσικής των τελετών έναρξης και λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 έρχεται στην Αθήνα από την Τήνο για συναυλίες στο φεστιβάλ.
Μιλάει για την οικονομική κρίση και τη θέση του καλλιτέχνη στις δύσκολες αυτές ημέρες

Εξι χρόνια έχουν περάσει από το καλοκαίρι των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας, όταν ο Γιώργος Κουμεντάκης υπέγραψε τη μουσική στις τελετές έναρξης και λήξης. Εκτοτε εγκατέλειψε την πρωτεύουσα και ζει μόνιμα στην Τήνο. «Το γεγονός ότι μετακινήθηκα σε ένα νησί δεν είχε ως αποτέλεσμα λιγότερες παραγγελίες, ούτε λιγότερη πληροφόρηση, αλλά ούτε και έλλειψη κοινωνικών επαφών» εξομολογείται. «Το μόνο που περιορίστηκε ήταν η κατανάλωση κοινωνικού τύπου. Θα έλεγα μάλιστα ότι, έτσι όπως έχουν εξελιχθεί τα πράγματα, όλος αυτός ο πανελλήνιος πόνος που βιώνουμε σήμεραμε έκανε να καταλάβω πως η απομάκρυνση από το κέντρο ήταν σαν να με προετοίμασε, να με ατσάλωσε απέναντι στην κρίση. Η απομόνωση κλείνει μέσα της το στοιχείο της οικονομίας.Οταν ζεις κοντά στη φύση,δεν έχεις ανάγκη πολλά πράγματα,τα βασικά επαρκούν».

Για αυτή καθαυτή την κρίση τι πιστεύει; «Σε όλους μας αντιστοιχεί ένα μερίδιο ευθύνης για την κατάσταση που βιώνουμε σήμερα» απαντά. «Ηταν σαφές ότι όλη αυτή η πλαστή ευημερία που βιώναμε τα περασμένα χρόνια δεν θα διαρκούσε επ΄ άπειρον.Στην Ευρώπη μπήκαμε και για να έχουμε έναν καλύτερο τρόπο ζωής. Υπήρχαν κάποια ευρωπαϊκά πρότυπα τα οποία θέλαμε να ακολουθήσουμε. Τώρα επιστρέφουμε πίσω. Ανθρωποι που προσπαθούσαν να ζήσουν με έναν μισθό είναι υποχρεωμένοι να αντιμετωπίσουν αιματηρές περικοπές.Μπαίνουμε σε μια εποχή δουλείας.Ωστόσο και μέσα από αυτή τη διαδικασίαθεωρώ ότι θα ζήσουμε ενδιαφέρουσες καταστάσεις...» . Τι εννοεί;

«Είναι σίγουρο ότι το επόμενο διάστημα θα δούμε μεγάλες ανατροπές» υποστηρίζει ο συνθέτης. «Εξαιτίας αυτών,όμως,δεν αποκλείω το να καταφέρουμε να αλλάξουμε νοοτροπία και να περάσουμε πιο καθαροί στη νέα εποχή. Ενα μεγάλο κομμάτι του κόσμου θα αποκοπεί από τον καταναλωτισμό και ίσως αρχίσουμε να διαχειριζόμαστε τη ζωή μας με πιο πνευματικό τρόπο».

Αισιοδοξία για το αύριο
Για την τέχνη ακούγεται αισιόδοξος: «Επειδή είναι το κατ΄ εξοχήν πεδίο επαφής των ανθρώπων- και αυτό το λέω ιδιαιτέρως για εμάς τους Ελληνες, που είμαστε αρκετά αποκομμένοι και εγκλωβισμένοι στην ατομικότητά μας-, ίσως είναι μια ευκαιρία να ανακαλύψουμε τους γύρω μας, αλλά και να δημιουργηθεί κάποια αλληλεγγύη μεταξύ των ίδιων των ανθρώπων της τέχνης,η οποία δεν νομίζω πως υπάρχει σήμερα.Ισως μάλιστα έρθουν στην επιφάνεια υγιείς δυνάμεις,οι οποίες ως τώρα ήταν παραμερισμένες.Υπάρχει πνευματική ζωή στην Ελλάδα, αλλά δεν είναι αυτή η οποία προβάλλεται. Πιστεύω ότι, αν οι άνθρωποι αυτοί καταφέρουν να αρθρώσουν λόγο ο οποίος θα ακουστεί και παραέξω, τότε θα δρομολογηθούν κάποιες διαδικασίες».

Θεωρεί ότι έχουν ξεκινήσει κάποια βήματα σε αυτή την κατεύθυνση; «Ναι,και προέρχονται από τους νέους,οι οποίοι έχουν μια τελείως διαφορετική νοοτροπία από ό,τι στο παρελθόν» λέει και συνεχίζει: «Κατ΄ αρχάς, δεν περιμένουν χρήματα από πουθενά,δεν θεωρούν δεδομένο ότι πρέπει να τους στηρίζει το κράτος. Κάνουν πράγματα μόνοι τους, τα οποία δεν απαιτούν μπάτζετ. Στην παράσταση που ετοιμάζουμε για το φεστιβάλ υπάρχουν τέτοια άτομα:φορείς νέων ιδεών, οι οποίοι θέλουν να εκφραστούν και να ελέγξουν οι ίδιοι το αποτέλεσμά τους.Προσωπικά με ενδιαφέρει πολύ αυτό.Συχνά τώρα τελευταία με απασχολεί το ερώτημα τι θα μπορούσα να κάνω ο ίδιος για αυτή την κρίση.Κατάλαβα λοιπόν ότι το μόνο που μπορώ να κάνω είναι να συνεχίσω τη δουλειάμου. Ισως καλύτερα από πριν...».

Με το πρώτο άκουσμα ο όρος «μουσικές διαλέξεις» ακούγεται ίσως περίεργος, αν όχι οξύμωρος. Οταν όμως ο Γιώργος Κουμεντάκηςκαλείται να περιγράψει την παράσταση με την οποία συμμετέχει εφέτος στο Φεστιβάλ Αθηνών, τα κομμάτια του παζλ μπαίνουν στη σειρά με τρόπο όχι μόνο λογικό, αλλά και ενδιαφέροντα. «Πρόκειται για οκτώ έργα τα οποία έγραψα τα τελευταία πέντε χρόνια και το υλικό τους αντλείται από την ελληνική παραδοσιακή μουσική» λέει ο συνθέτης και συνεχίζει: «Ανάμεσά τους υπάρχουν οκτώ διαλέξεις, μία πριν από κάθε έργο, οι οποίες αποδίδονται θεατρικά από τους ίδιους τους μουσικούς:σκέψεις φιλοσοφικές, κοινωνικές, μουσικές, θεατρικές... Ταυτόχρονα όλα αυτά τα μουσικά έργα έχουν και κάτι επιπλέον: ισάριθμους αποδέκτες, οι οποίοι είναι άνθρωποι- όπως ο συνθέτης Ιάννης Ξενάκης,η σπουδαία ρεμπέτισσα Μαρίκα Παπαγκίκα και πέντε φίλοι από το Μπουένος Αϊρες-, στοιχεία της φύσης,όπως π.χ.ο αέρας ή το σκοτάδι,λουλούδια ή εικόνες».

Ο Γιώργος Κουμεντάκης ελπίζει ότι με αυτόν τον τρόπο προετοιμάζεται κατάλληλα το άκουσμα, έτσι ώστε η καθαρή μουσική πράξη να φτάσει με όλη της τη δύναμη στους ακροατές-θεατές. «Πάντα όταν πήγαινα σε συναυλίες και κάποιος μιλούσε για τα έργα που θα ακούγαμε, μου δινόταν η εντύπωση ότι το κοινό παρακολουθούσε με μεγαλύτερη ευκολία» λέει ο συνθέτης. «Υπήρχε ένας καλός συντονισμός στη βάση του ότι είχαμε όλοι κοινή πληροφορία.Θεωρώ ότι μια τέτοια προσέγγιση μπορεί να ενώσει το αίσθημα του θεατή».

Το «Unknown dialects: 8 μουσικές διαλέξεις» θα παρουσιαστεί στις 5 και 6 Ιουλίου στο Ιδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών.Τη σκηνοθεσία υπογράφει ο Α. Ευκλείδης,τα σκηνικά και τα κοστούμια ο Π. Τουλούδης.

Συμμετέχει το dissonΑrt ensemble και οι μουσικοί Θ. Μιλκόφ (κρουστά), Μάρθα Μαυροειδή (λάφτα), Αγγελίνα Τκάτσεβα (σαντούρι) και Κώστας Ράπτης (μπαγιάν).

ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ

Καθώς μιλάει για την παράσταση ο Γιώργος Κουμεντάκης επανέρχεται συχνά στο θέμα της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής, η οποία τα τελευταία χρόνια έχει εξελιχθεί σε κινητήρια δύναμη του συνθετικού έργου του. «Επανεφευρίσκω, ανασυντάσσω και ανασυνθέτω παραδοσιακά μουσικά θέματα, διατηρώντας την ενέργεια και τη λεπτότητά τους, την αυθεντικότητα του αρχέγονου μοντέλου τους, τον παλμό και την ψυχή τους, ακολουθώντας τα χνάρια των “ανωνύμων” δημιουργών των δημοτικών τραγουδιών» εξηγεί χαρακτηριστικά. Ωστόσο ένα στοιχείο που τον ενδιαφέρει ιδιαιτέρως, όπως λέει, είναι να ανακαλύψει και άλλες πτυχές του υλικού αυτού, να αποκρυπτογραφήσει την αθέατη πλευρά του. «Είναι ένα στοίχημα δύσκολο, αλλά πρόκειται για υλικό τόσο πλούσιο που ανταμείβει κάθε έντιμη προσπάθεια» συνεχίζει. «Ταυτόχρονα, σε προκαλεί να το ερευνήσεις περισσότερο και σου προσφέρει τη δυνατότητα της ελεύθερης προσωπικής έκφρασης».

Βαρβάρα Τερζάκη
Άρθρο Ισμα Μ. Τουλατου-εφ. Το Βήμα, Κυριακή 13 Ιουνίου 2010