Ο ακήρυκτος πόλεμος των νομισμάτων

Η κρίση του ευρώ ανοίγει ένα καινούργιο κεφάλαιο στην παρατεταμένη αναμέτρησή του με το δολάριο για την παγκόσμια κυριαρχία

Τον Μάρτιο του 1999, η αμερικανική επιθεώρηση για θέματα διεθνούς πολιτικής ForeigAffairs κυκλοφορούσε με κεντρικό τίτλο «Η επερχόμενη σύγκρουση δολαρίου - ευρώ». Το σχετικό αφιέρωμα είχε ως προμετωπίδα μια δυσοίωνη εκτίμηση: «Η έλευση του ευρώ ενδέχεται να σημάνει το τέλος της αμερικανικής οικονομικής ηγεμονίας». Στο εισαγωγικό άρθρο, ο πρώην υφυπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, Φρεντ Μπέργκστεν, έγραφε:
«Τώρα η Ευρωζώνη θα φτάνει ή και θα ξεπερνάει τις Ηνωμένες Πολιτείες σε κάθε σημαντικό δείκτη οικονομικής ισχύος και θα μιλάει, ολοένα και περισσότερο, με μία φωνή σε ευρύ φάσμα ζητημάτων. Το ευρώ είναι πιθανό να αμφισβητήσει τη διεθνή κυριαρχία το δολαρίου. Επιπλέον, το τέλος του Ψυχρού Πολέμου μείωσε αισθητά τη σημασία της αμερικανικής στρατιωτικής ισχύος για την Ευρώπη και τράβηξε τον μανδύα της ασφάλειας που έκρυβε τις οικονομικές αντιθέσεις μεταξύ των δύο πλευρών ή τις υπέτασσε στο ευρύτερο συμφέρον της αντικομμουνιστικής συμμαχίας... Ετσι, η διμερής σχέση διολισθαίνει επικίνδυνα προς την κρίση».
Κόσοβο - Ιράκ
Προτού καλά καλά στεγνώσει το μελάνι στο τυπογραφικό χαρτί του αμερικανικού περιοδικού ξέσπασε ο πόλεμος του ΝΑΤΟ στο Κόσοβο, ο οποίος επιβεβαίωσε τη συνεχιζόμενη αμερικανική ηγεμονία στην καρδιά της Ευρώπης. Τέσσερα χρόνια αργότερα, η ανοιχτή πολιτική διάσπαση της Ενωσης με αφορμή τον πόλεμο των ΗΠΑ στο Ιράκ ήρθε να ψαλιδίσει εκ νέου τις φιλοδοξίες που είχε γεννήσει το κοινό νόμισμα. Πέραν των άλλων, απομάκρυνε στις ελληνικές καλένδες κάθε προοπτική ένταξης της Βρετανίας στην Ευρωζώνη, αλλά και τον πολύ ρεαλιστικό κίνδυνο να στραφούν μεγάλα πετρελαιοπαραγωγά κράτη από το δολάριο στο ευρώ - κάτι που είχε ήδη πράξει, από τον Νοέμβριο του 2000, ο Σαντάμ Χουσεΐν και υπονοήσει ο επί σειρά ετών υπουργός πετρελαίων της Σαουδικής Αραβίας, σεΐχης Γιαμανί.
Ωστόσο, οι γεωπολιτικές αναστατώσεις της τελευταίας δεκαετίας δεν ωφέλησαν, τελικά, ούτε την αμερικανική υπερδύναμη ούτε το κλονισμένο νόμισμά της. Το βιβλίο του Τζέρεμι Ρίφκιν «Το Ευρωπαϊκό Ονειρο» έγινε μπεστ σέλερ στην Αμερική, η οποία, ταλαιπωρημένη από τις άγονες εκστρατείες του Τζορτζ Μπους, αναζητούσε στη γηραιά ήπειρο ένα πιο ελκυστικό κοινωνικό πρότυπο. Πάνω σ' αυτά, ήρθαν η κατάρρευση της LehmaBrothers και η κρίση της Γουόλ Στριτ να εκθέσουν ανεπανόρθωτα τον αγγλοσαξωνικό «καπιταλισμό - καζίνο».
Από την Πρωτοχρονιά του 1999 μέχρι τον Νοέμβριο του 2009 το ευρώ ανατιμήθηκε έναντι του δολαρίου κατά 50% και αύξησε το μερίδιό του στα παγκόσμια συναλλαγματικά αποθέματα από 9% σε 27%. Αντίθετα, το μερίδιο του δολαρίου έπεσε από 79% σε 61% και τα πράγματα διαγράφονταν ακόμη πιο άσχημα, καθώς αρκετές αναδυόμενες δυνάμεις σκέφτονταν πολύ σοβαρά να στραφούν σταδιακά από το αμερικανικό νόμισμα στο ευρώ. Κάτι τέτοιο απειλούσε να πυροδοτήσει μαζική έξοδο κεφαλαίων από την Αμερική, έντονο πληθωρισμό και απότομη επιδείνωση των ήδη προβληματικών δημοσίων οικονομικών της.
Η ελληνική τραγωδία
Και τότε ήρθε η ελληνική δημοσιονομική κρίση. Ακόμη και αν δεν υπήρχαν η Ελλάδα και η κυβέρνησή της, ο καλός θεός της Αμερικής θα έπρεπε να τις επινοήσει. Μέσα σε λίγους μήνες το τοπίο άλλαξε δραματικά, έτσι που αγγλόφωνα έντυπα, όπως οι Financial Times και ο Guardian, να οικτίρουν «το τέλος του ευρωπαϊκού ονείρου», το ευρώ να χάνει σχεδόν το ένα τέταρτο της αξίας του (από 1,604 το 2008 κατρακύλησε στο 1,230) και το δολάριο να ανακτά μέρος του χαμένου εδάφους. Η Αμερική κατήγαγε σωτήρια νίκη, η οποία, ωστόσο, δεν έκρινε παρά έναν ακόμη «γύρο» μιας αναμέτρησης που διαρκεί ήδη τέσσερις δεκαετίες και τίποτα δεν δείχνει ότι πλησιάζει προς το τέλος της.
Ιnfo
- Niall Ferguson, «The Ascent of Money: A Financial History of the World», AlleLane, 2008.
- Perry Anderson, «The New Old World», Verso, 2009.
- C. Fred Bergsten, «The Coming Dollar- Euro Clash», ForeigAffairs, March/April 199

Βαρβάρα Τερζάκη
Άρθρο Πετρου Παπακωνσταντινου-εφ. Καθημερινή, 30-05-2010