Αποτυχίες στην εκπαίδευση φρενάρουν την ανάπτυξη

Καέτες, Βραζιλία-Όταν ο Λουίς Ινάσιο λούλα ντα Σίλβα ορκίστηκε πρόεδρος της Βραζιλίας το 2003, δήλωσε με σθένος ότι, επιτέλους, είχε αποκτήσει το «πρώτο του πτυχίο» με το να γίνει πρόεδρος της χώρας.
Ένας από τους λιγότερο μορφωμένους προέδρους της Βραζιλίας – ο κ. Ντα Σίλβα τελείωσε μόλις την Τετάρτη δημοτικού-σύντομα έγινε ένας από τους πιο αγαπητούς, σώζοντας εκατομμύρια ανθρώπου από τη φτώχεια, σταθεροποιώντας την οικονομία της Βραζιλίας και αυξάνοντας τη δημοτικότητα του εντός αλλά και εκτός της χώρας.
Ενώ όμως η Βραζιλία προσπαθεί να δώσει ώθηση στην οικονομία της και να γίνει ένα από τα πιο ισχυρά κράτη στον κόσμο , η εκπαίδευση αποτελεί την κυριότερη τροχοπέδη.
Κατά την περασμένη δεκαετία, οι βαθμολογίες των μαθητών της Βραζιλίας ήταν από τις χαμηλότερες μεταξύ αυτών που σημείωσαν μαθητές από άλλες χώρες του κόσμου που διαγωνίστηκαν για βασικές δεξιότητες, όπως η ανάγνωση, τα μαθηματικά και οι φυσικές επιστήμες.
Οι 15χρονοι μαθητές της Βραζιλίας πήραν την 49η θέση όσον αφορά τον τομέα της ανάγνωσης, στο πλαίσιο του Διεθνούς Προγράμματος Αξιολόγησης Μαθητών. Οι χώρε που διαγωνίστηκαν ήταν 56.
«Θα έπρεπε να ντρεπόμαστε», είπε η Ιλόνα Μπεκσκεχάζι, διευθύντρια του Lemann Foundation, μιας οργάνωσης με έδρα το Σάο Πάολο, που ασχολείται με τη βελτίωση της εκπαίδευσης στη Βραζιλία. «Αυτό σημαίνει ότι οι 15 χρονοι μαθητές της Βραζιλίας έχουν πάνω-κάτω τις ίδιες δεξιότητες με 9χρονους ή 10χρονους μαθητές χωρών, όπως η Δανία ή η Φινλανδία».
Το καθήκον της χώρας είναι πολύ δύσκολο. Εδώ σε αυτή την υπερβολικά φτωχή πόλη, στο βορειοανατολικό τμήμα της Βραζιλίας, όπου ο κ. ντα Σίλβα έζησε μέχρι τα επτά του χρόνια, περίπου το 30% του πληθυσμού είναι αγράμματοι, ποσοστό 3 φορές πιο υψηλό από το συνολικό ποσοστό της χώρας.
Όταν ο κ. ντα Σίλβα ήταν μικρός, ο πατέρας του συνήθιζε να χτυπάει κάποια από τα μεγαλύτερα αδέλφια του επειδή πήγαιναν σχολείο αντί να δουλεύουν, είπε η Ντενίζ Παρανά, συγγραφέας μιας βιογραφίας του προέδρου.
Σήμερα, οι δάσκαλοι ισχυρίζονται ότι πολλοί γονείς στέλνουν τα παιδιά τους σχολείο μόνο και μόνο επειδή η φοίτηση αποτελεί προϋπόθεση του προγράμματος Bolsa Familia, ένα πρόγραμμα παροχής επιδόματος σε φτχές οικογένειες , το οποίο έχει προωθήσει ο κ. ντα Σίλβα και προσφέρει περίπου 115 δολάρια το μήνα σε κάθε οικογένεια.
Το πρόγραμμα του κ. ντα Σίλβα για την εκπαίδευση τέθηκε σε λειτουργία μόλις το 2007-τέσσερα χρόνια αφού ανέλαβε την εξουσία. Φέτος, διανύοντας τον τελευταίο χρόνο του στην εξουσία, ο κ. ντα Σίλβα επιδεικνύει μια «εμμονή» με το θέμα, σύμφωνα με τον υπουργό Παιδείας, Φερνάντο Χαντάτ.
«Επιθυμώ κάθε παιδί να έχει καλύτερες δυνατότητες φοίτησης από εμένα, πολύ καλύτερες», είπε ο κ. ντα Σίλβα στην πόλη Καέτες, ενώ μιλούσε για ένα πρόγραμμα που θα παρείχε φορητούς υπολογιστές σε μαθητές.
Στη Βραζιλία, πάνω από το 22% των 25 εκατομμυρίων εργατών που είναι πρόθυμοι να ενταχθούν στο εργατικό δυναμικό της Βραζιλίας φέτος, κρίθηκαν ακατάλληλοι να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας, σύμφωνα με στοιχεία της κυβέρνησης, που δημοσιεύθηκαν το Μάρτιο.
«Η Βραζιλία προσπαθεί να αναπληρώσει το χαμένο χρόνο», είπε ο κ. Χαντάτ. «Ενώ άλλες χώρες επένδυαν στην εκπαίδευση, εμείς εδώ χάναμε το χρόνο μας δηλώνοντας ότι η εκπαίδευση δεν είναι και τόσο σημαντική».
Η κυβέρνηση έχει σημειώσει επιτυχίες στις οποίες περιλαμβάνεται ένα πρόγραμμα που προσφέρει περίπου 700.000 υποτροφίες σε μαθητές οικογενειών με πολύ χαμηλό εισόδημα, στους οποίους δίνεται η δυνατότητα να φοιτήσουν σε ιδιωτικά πανεπιστήμια.
Οι εγγραφές σε σχολικά ιδρύματα συνέχισαν να αυξάνονται, καθώς και τα ποσοστά αποφοίτησης από ιδρύματα μέσης εκπαίδευσης , κατά την παραμονή του κ. ντα Σίλβα στην εξουσία, είπε ο κ. Χαντάτ. Ωστόσο, πέρα από αυτές τις επιτυχίες υπάρχει η ανάγκη για αλλαγή που μερικοί ειδικοί ήλπιζαν να δουν. Δεν έχει βοηθήσει το γεγονός ότι ο κ. ντα Σίλβα σχεδόν καυχιέται μερικές φορές ότι έχει καταφέρει όλα αυτά χωρίς βασική εκπαίδευση.
Η ευρεση εργατών που διαθέτουν τις απαραίτητες βασικές δεξιότητες, ακόμη και για χειρωνακτική εργασία, αποτελεί πρόκληση και πολλές εταιρείες δεν περιμένουν τη βελτίωση του εκπαιδευτικού συστήματος της Βραζιλίας. Η Odebrecht, η σημαντικότερη κατασκευαστική εταιρεία της Βραζιλίας, είναι μία από τις εταιρείες που εκπαιδεύουν εργατικό προσωπικό για μερικούς μήνες, διδάσκοντας ανάγνωση και μαθηματικά.
«Η εκπαίδευση είναι το μεγάλο μειονέκτημα της Βραζιλίας συγκριτικά με την Κίνα , την Ινδία και τη Ρωσία», είπε ο Πάουλο Ενρικε Καρέσμα, διευθυντής του τμήματος προσωπικού της Odebrecht.
Στην πόλη Καέτες, δεν είναι δύσκολο να καταλάβουμε το γιατί.
«Το πρώτο σχολείο για μένα ήταν η τσάπα που με έμαθε να κρατάω ο πατέρας μου», είπε ο Χοσε Μπεζερα ντα Σίλβα. Ο ίδιος και η γυναίκα του είναι αγράμματοι και δεν μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά τους με τα μαθήματα του σχολείου. Το ζευγάρι μαζί με τα επτά τους παιδιά μοιράζονται ένα σπίτι με δύο δωμάτια. Το ξύλινο πλαίσιο του καναπέ έχει τρυπήσει ένα ξεφτισμένο μαξιλάρι. «Ο Λούλα έχει αλλάξει πολλά πράγματα».
«Η Βραζιλία θα συνεχίσει να εξελίσσεται με αργούς ρυθμούς», είπε ο Σάμουελ Πεσόα, οικονομολόγος του Οικονομικού Ινστιτούτου Βραζιλίας του Getulio Vargas Foundation. «Εαν το εκπαιδευτικό σύστημα ήταν καλύτερο, όλα θα ήταν διαφορετικά».

Bαρβάρα Τερζάκη
Άρθρο Alexei Barrionuevo-εφ. Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, The New York Times, 12-09-2010