Μισέλ Ουελμπέκ-Θέλω να αφηγηθώ ιστορίες αγάπης

Ο διάσημος Γάλλος συγγραφέας, Μισέλ Ουελμπέκ, αφήνει να φανεί ο σκανταλιάρης αλλά και στοχαστικός εαυτός του
«Εχω τη φιλοδοξία να περιγράψω επιμελώς ό,τι εκμηδενιστικό περιέχει η σύγχρονη ζωή, την ισοπεδωτική πλευρά μιας ζωής ως ακολουθία υπαλληλικών υποχρεώσεων, θέλω επίσης να αφηγηθώ ιστορίες αγάπης», μονολογεί ο Ουελμπέκ, βυθισμένος στον καναπέ και στον εαυτό του. Μιλάει αργά και σιγά, σχεδόν ψιθυριστά, καπνίζοντας τα τσιγάρα του μέχρι την άκρη. Δαγκώνει το φίλτρο. «Η ψυχρή όμως διαπίστωση εκλαμβάνεται συχνά ως αμείλικτη καταγγελία. Είναι αλήθεια ότι η ψυχρότητα έχει πολύ μεγάλη δύναμη...»Μέχρι πριν από λίγο, αγωνιούσαμε έξω από την πόρτα με την εκδότρια της «Εστίας», την Εύα Καραϊτίδη και τη φωτογράφο Ελισάβετ Μωράκη μη γνωρίζοντας αν θα παραχωρήσει τελικά τη συνέντευξη. Μας υποδέχθηκε ευδιάθετος σε ένα δωμάτιο με ονειρεμένη θέα στους Στύλους του Ολυμπίου Διός και ξέστρωτο, ανάκατο κρεβάτι. Στη διάρκεια της συζήτησης και του επακόλουθου περιπάτου ανοίχτηκε σαν σπάνιο αγοραφοβικό νυχτολούλουδο, έκανε καλαμπούρια και μιμήσεις, σκάζοντας στα γέλια σαν σκανταλιάρης πιτσιρικάς.Η προπορευόμενη φήμη του ως εξαιρετικά δύστροπου και προκλητικού συγγραφέα μοιάζει να είναι η άμυνα ενός πληγωμένου και αποσυνάγωγου ανθρώπου. Περιγράφει τον τρόμο που ένιωσε όταν έπεσαν πάνω του οι ορδές των Γάλλων δημοσιογράφων τη μέρα της ανακοίνωσης του διάσημου βραβείου Γκονκούρ. Αν είχε μαζί του τον σκύλο του, θα τον είχαν σίγουρα ποδοπατήσει. Η συζήτηση φτάνει στο βραβευμένο μυθιστόρημα «Ο χάρτης και η επικράτεια». Ο ήρωας, ο ζωγράφος Τζεντ Μαρτέν αντιλαμβάνεται την σπανιότητα του έρωτα. Αυτό όμως δεν προσπαθεί να περιγράψει σε όλα του τα έργα, το κατά πόσον ο έρωτας είναι ακόμη μια δυνατότητα;«Ναι. Μπορούμε να απαντήσουμε απλώς ναι, έτσι δεν είναι; Ναι», απαντάει σκεφτικός. «Ισως όχι το πρώτο που είναι πιο... ομοφυλοφιλικό μυθιστόρημα δεν ξέρω να κάνω. Οπότε πρέπει να υπάρχει τουλάχιστον μια γυναίκα για να αρχίσει να τίθεται το ερώτημα. Και στο πρώτο δεν υπήρχαν καθόλου. Βέβαια, το πρώτο είναι ξεχωριστή περίπτωση, δεν είναι ακριβώς μυθιστόρημα». Με κοιτάζει επίμονα στα μάτια περιμένοντας την επόμενη ερώτηση. Ομως είναι ένα βλέμμα γυάλινο, στραμμένο προς τα μέσα.– Στα μυθιστορήματά σας περιγράφετε την παρακμή της σύγχρονης δυτικής κοινωνίας. Στο πεισιθάνατο συγκλονιστικό τέλος του «Χάρτη» δεν περιγράφετε απλώς και μόνο το τέλος της βιομηχανικής εποχής, αλλά κι εκείνο του δυτικού κόσμου που καταπνίγεται από την άγρια βλάστηση.– Δεν την προοιωνίζομαι. Περιγράφω μια αλήθεια, γιατί η βλάστηση πάντοτε κερδίζει. Δεν είναι το τέλος της Δύσης, αλλά κάτι πολύ πιο σοβαρό. Στην αρχή του βιβλίου, ο συγγραφέας αφηγείται ότι πέρασε ένα βράδυ των παιδικών του χρόνων κλαίγοντας γιατί συνειδητοποίησε ότι το σύμπαν πρόκειται να παγώσει. Κάτι χειρότερο από την άλωση της Δύσης. Το τέλος του βιβλίου είναι όμως πολύ αισιόδοξο, αφού επιζεί η βλάστηση. Ο θάνατος του σύμπαντος είναι κάτι πολύ πιο θλιβερό. Ενώ η διαρκής επέκταση της βλάστησης καθώς πλησιάζουμε στο απόλυτο μηδέν...«Δεν είναι άσχημο να βλέπει κανείς έτσι τα πράματα, είναι καθησυχαστικό, ηρεμιστικό», συμπληρώνει περιχαρής. Πριν όμως καταπιεί τα πάντα το χορτάρι η πρώτη που φαίνεται να απειλείται με εξαφάνιση μοιάζει να είναι η μεσαία τάξη στην Ευρώπη, όχι; «Πού να ξέρω», κάνει αδιάφορα. «Η αλήθεια είναι ότι δεν θα στοιχημάτιζα πολλά στο μέλλον της βιομηχανικής Γαλλίας. Το τέλος του βιβλίου μού φαίνεται πολύ αληθοφανές, θα επιστρέψουμε στον τουρισμό, στη γεωργία. Συνεπώς, ο διαχωρισμός της εργασίας σε παγκόσμια κλίμακα είναι αναπόφευκτος».Μεγάλη αγωνία προκαλεί στην Ιρλανδία η κρίσηΣτη διάρκεια της βόλτας αναφέρει κατάπληκτος ότι δεν έχει καθόλου την εντύπωση πως έχει έρθει σε μια χώρα που δοκιμάζεται απ’ την κρίση. Αυτός όμως που μετανάστευσε στην Ιρλανδία για να γλιτώσει το αρπαχτικό χέρι της γαλλικής εφορίας, πώς βίωσε την κρίση στη χώρα με την οποία μας συγκρίνουν;«Η θεμελιώδης διαφορά είναι ότι η Ιρλανδία ανήκει παρόλα αυτά στον αγγλοσαξονικό κόσμο, σε έναν κόσμο όπου δεν υπάρχει καμία αμφισβήτηση του φιλελευθερισμού ως συστήματος. Ο κομμουνιστής είναι μια φολκλορική ατραξιόν. Συνεπώς, η κρίση δεν προκαλεί καμία πολιτική συζήτηση, αλλά μόνο βαθιά αγωνία. Ωστόσο, επανενεργοποιείται μια στοιχειώδης οικογενειακή αλληλεγγύη, η οποία οφείλεται στο γεγονός ότι είναι μια χώρα όπου ο Καθολικισμός κρατάει ακόμη γερά. Ο Καθολικισμός τους υποχώρησε όταν πλούτισαν και τώρα ξαναδυναμώνει. Οι άνθρωποι δεν διασπάστηκαν τόσο ριζικά από τις οικογένειές τους όσο στην υπόλοιπη Δύση. Αυτό όμως που επικρατεί είναι η αγωνία και μια βαθιά αδυναμία κατανόησης της πραγματικότητας, των στοιχείων που προσδιορίζουν το μέλλον...».Τράπεζες και εμπιστοσύνηΠαύση. Ο χρόνος κυλάει και δεν ξέρεις αν θα συνεχίσει την απάντηση. «Οι άνθρωποι πολύ δύσκολα διαπαιδαγωγούνται. Οταν η κρίση άρχισε να πλήττει την Ιρλανδία, το θετικό για μένα ήταν ότι μπορούσα να πάω στην τράπεζα χωρίς να μου προτείνουν έναν τρόπο τοποθέτησης των χρημάτων μου, κάτι που σιχαίνομαι. Τώρα όμως αρχίζουν να αισθάνονται και πάλι μεγαλύτερη ασφάλεια και ξανάρχισαν τις ενοχλητικές προτάσεις. Είναι πραγματικά οδυνηρό. Θα ρευστοποιήσω τα πάντα, αν συνεχίσουν...».– Πολλοί εδώ στην Ελλάδα κρύβουν το ρευστό τους στις γλάστρες τους...– Εχουν απόλυτο δίκιο. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να εμπιστεύεται κανείς τις τράπεζες. Αυτή η έλλειψη εμπιστοσύνης είναι βέβαια κάτι πολύ σοβαρό. Οι συνέπειες μπορούν να είναι δραματικές.Σκάει στα γέλια τραντάζοντας τον καναπέ. «Ολο το σύστημα βασίζεται στις τράπεζες», συμπληρώνει. Μιλώντας όμως για τράπεζες, δεν είναι άραγε δυνατόν να συναγάγουμε, από τις καταστροφές που προκαλεί στα μυθιστορήματά του, ότι το χρήμα είναι η πιο ηλίθια θρησκεία;«Εχω υπάρξει τόσο αντιφατικός σε αυτό το ζήτημα που μου είναι δύσκολο να απαντήσω. Στην “Πλατφόρμα” το χρήμα εγκωμιάζεται κατά κάποιον τρόπο, με την έννοια ότι μπορούμε να γίνουμε πλούσιοι με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Στον “Χάρτη” εγκωμιάζονται τα ξέφρενα δαπανηρά πάρτι των Ρώσων. Δεν πρόκειται όμως για λατρεία του χρήματος, αλλά για λατρεία της σπατάλης. Εχουν πράγματι την τάση μόλις πιάσουν χρήμα στα χέρια τους να το ξοδέψουν. Είναι όμως ένα πιο συμπαθητικό χαρακτηριστικό, από την αποθησαύριση, όχι;».Η αμαρτία της σάρκαςΜα κι οι Ελληνες κάπως έτσι είναι... «Α! Οπότε είναι μια πρακτική των Oρθοδόξων, ε; Εχει κάτι πολύ όμορφα ανοίκειο η Oρθοδοξία. Δεν έχω καταλάβει πολλά, αυτό όμως που με εντυπωσιάζει είναι πόσο γρήγορα συγχωρείται στους Oρθόδοξους η αμαρτία της σάρκας. Ηδη και στους Καθολικούς η συγχώρεση έχει γίνει πια κάτι πολύ εύκολο, ρουτίνα».– Ενδεχομένως πρόκειται για μια ριζικά διαφορετική αντίληψη της αμαρτίας…– Ναι. Υπάρχουν τα προφανή αμαρτήματα και άλλα τα οποία ποικίλλουν. Μου αρέσει η καθολική λειτουργία. Στην εκκλησία ξαναβρίσκω την αίσθηση της κοινότητας. Με συνεπαίρνει η μουσική και πιστεύω για λίγο στον Θεό. Μόλις βγω στον δρόμο χάνω τα πάντα… Νιώθω όμως αμήχανα, για να επιστρέψω στο αρχικό ερώτημα, στην ιδέα της κριτικής του χρήματος γιατί συνειδητοποιώ ότι δεν έχω κάποια καλύτερη πρόταση. Η αλήθεια είναι ότι κατά βάθος δεν απολαμβάνω την σπατάλη. Π.χ. εν προκειμένω χαίρομαι πολύ που είμαι προσκεκλημένος και δεν γνωρίζω το κόστος του δωματίου, πολύ περισσότερο από ό,τι αν το πλήρωνα και το προσέφερα στον εαυτό μου. Μου αρέσει να μην ξέρω. Αυτό είναι για μένα η πολυτέλεια. Είναι βέβαια αλήθεια ότι το χρήμα μας επιτρέπει να αποκτούμε ενίοτε ενδιαφέροντα πράγματα.

Βαρβάρα Τερζάκη
Συνέντευξη στον Σπυρο Γιανναρα-εφ. Καθημερινή, 21-11-2010