Αγαπητέ Μισέλ, φίλε Μπερνάρ

Η αλληλογραφία των Μισέλ Ουελμπέκ και Μπερνάρ Ανρί Λεβί έγινε βιβλίο. Αύριο οι δύο διανοούμενοι το παρουσιάζουν στην Αθήνα

Οσο κι αν ανατρέξει στη μνήμη του, ως μεγαλομανή θυμάται τον εαυτό του: «Ηδη από μικρό παιδί, ονειρευόμουν να καθυποτάξω την ανθρωπότητα, να τη γοητεύσω, αλλά και να την κοντράρω, και τελικά να τη σφραγίσω. Ομως ονειρευόμουν επίσης να μείνω στη σκιά, να κρυφτώ πίσω από τα δημιουργήματά μου. Το λιγότερο που μπορούμε να πούμε είναι ότι απέτυχα παταγωδώς»...
Τα λόγια ανήκουν στον Μισέλ Ουελμπέκ, τον πιο αμφιλεγόμενο αλλά και τον πιο ερεθιστικό σύγχρονο γάλλο μυθιστοριογράφο, που, άρτι δαφνοστεφανωμένος με το πολυπόθητο Γκονκούρ, έρχεται αύριο στην Αθήνα μαζί με τον Μπερνάρ Ανρί Λεβί, με αφορμή την ελληνική έκδοση του βιβλίου τους «Δημόσιος κίνδυνος» (μετ. Λίνα Σιπητάνου, εκδ. «Εστία»).
Θύμα της καλοκουρδισμένης διαφημιστικής εκστρατείας που στήθηκε για το λανσάρισμά της, η ηλεκτρονική αλληλογραφία των δυό ανδρών μόνο με καχυποψία αντιμετωπίστηκε όταν πρωτοκυκλοφόρησε το φθινόπωρο του 2008. Γρήγορα, ωστόσο, έγινε αντιληπτό ότι αυτός ο «μηδενιστής, αντιδραστικός, κυνικός, ρατσιστής κι αισχρός μισογύνης», όπως έχουν χαρακτηρίσει τον Ουελμπέκ κατά καιρούς, και ο επίσης αμφιλεγόμενος «νεοφιλόσοφος» κι εκπρόσωπος της «αριστεράς του χαβιαριού» BHL (έτσι με τ' αρχικά του, αποκαλούν τον Λεβί οι Γάλλοι), στο μεταξύ τους πάρε δώσε, είχαν πολλά κι ενδιαφέροντα να πουν.
Μιλούν για όλα
Με πρόσχημα το «μίσος» που έχουν προκαλέσει σε μια εποχή «τρομακτικής καταρράκωσης της γαλλικής κουλτούρας» και με συχνές αναφορές στα ψέματα και τα κουτσομπολιά που διοχετεύονται στον τύπο γι' αυτούς, οι δυο άντρες υπερασπίζονται τις επιλογές τους, μιλούν από καρδιάς για τα πιο προσωπικά τους ζητήματα και για τις οικογενειακές καταβολές τους, ανταλλάσσουν απόψεις γύρω από τη θρησκεία, το Ισλάμ, τη στρατευμένη λογοτεχνία, τη μετακομμουνιστική Ρωσία ή την πολιτική του Σαρκοζί, χαράσσουν στρατηγικές αντιμετώπισης εκείνων που τους διαβάλλουν, στοχάζονται πάνω στο πάθος της γραφής, στις συνέπειες της διασημότητας και στις δυνατότητες του χρήματος και παραπέμπουν κάθε τόσο στη σκέψη ή τα έργα μορφών όπως ο Πλάτων, ο Γκέτε ή ο Πασκάλ, ο Προυστ, ο Σελίν ή ο Μποντλέρ, ο Φλομπέρ, ο Μαλρό, ο Αλτουσέρ, ο Ρομάν Γκαρί, ο Σοπενάουερ...
«Οταν ένα κράτος είναι δυνατό και σίγουρο για τον εαυτό του», γράφει ο Ουελμπέκ, «δέχεται χωρίς να δειλιάσει οποιαδήποτε δόση απαισιοδοξίας από τους συγγραφείς του. Η Γαλλία της δεκαετίας του '50 δεχόταν χωρίς να δειλιάζει ανθρώπους σαν τον Καμί, τον Σαρτρ, τον Ιονέσκο ή τον Μπέκετ. Η Γαλλία της δεκαετίας του 2000 δυσκολεύεται να υποφέρει ανθρώπους σαν κι εμένα». Σε αντίθεση με τον Λεβί, που επιδιώκει να δίνει το «παρών» σε κάθε γωνιά του πλανήτη όπου αποφεύγουν να πατήσουν οι ρεπόρτερ, ο ίδιος δηλώνει ότι τίποτε το γενικό ή το παγκόσμιο δεν τον συγκινεί: «Ανήκω στην τεράστια στρατιά που υπομένει την Ιστορία, χωρίς κατά βάθος να ενδιαφέρεται παρά μόνο για ό,τι την αγγίζει άμεσα, την ίδια και τους οικείους της». Κι ενώ ο συνομιλητής του υπερασπίζεται την άποψη περί πολέμων που είναι «πιο δίκαιοι από τους άλλους», απ' τη μεριά του ομολογεί ότι «ένιωθα ανέκαθεν πως οι υποκινητές των πολέμων, των επαναστάσεων, των ταραχών, έχουν κάτι το βαθιά αρρωστημένο».
Σε αντίθεση και πάλι με τον Μπερνάρ Ανρί Λεβί, ο Ουελμπέκ ουδέποτε επιθύμησε να ενταχθεί στους κόλπους των «διανοουμένων». Γεγονός όμως είναι πως κάθε «υλιστικό παραμύθι τρόμου», όπως αντιλαμβάνεται ο ίδιος τα μυθιστορήματά του, από την «Επέκταση του πεδίου πάλης» και τα «Στοιχειώδη σωματίδια», ως την «Πλατφόρμα», τη «Δυνατότητα ενός νησιού» και το μόλις βραβευμένο «La carte et le territoire», συνιστά έναν παραμορφωτικό καθρέφτη της πραγματικότητας που μας περιβάλλει και μας παρακινεί να συλλογιστούμε πάνω στις διαλυμένες σχέσεις, την άκρατη εμπορευματοποίηση και την κατάθλιψη που τυλίγει τον -προηγμένο υποτίθεται- κόσμο των δυτικών κοινωνιών.


Βαρβάρα Τερζάκη
Άρθρο ΣΤΑΥΡΟΥΛΑΣ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ-εφ. Ελευθεροτυπία, 14-11-2010