9 Νοεμβρίου 1989-2009 - 20 χρόνια από την πτώση του Τείχους

ΔΥΤΙΚΟ ΒΕΡΟΛΙΝΟ, αρχές Νοεμβρίου 1989. Μια ασυνήθιστα έντονη κινητικότητα επικρατούσε τις τελευταίες βδομάδες γύρω από το Τείχος. Από το καλοκαίρι είχε αρχίσει η αθρόα διαφυγή πολιτών της Ανατολικής Γερμανίας, κυρίως μέσω της Ουγγαρίας, η οποία είχε ήδη ανοίξει τα σύνορά της προς την Αυστρία προκαλώντας έτσι τα πρώτα ρήγματα στο «σιδηρούν παραπέτασμα».
Στο εσωτερικό η χώρα δοκιμαζόταν από τις «Διαδηλώσεις της Δευτέρας» σε Λειψία, Δρέσδη και Ανατολικό Βερολίνο, επίμονες επιστολές διαμαρτυρίας κι ένα τηλεοπτικό πρόγραμμα που ξεπήδησε από το πουθενά και εξέπεμπε κατά της κυβέρνησης. Ταυτόχρονα, η περιβόητη εβδομαδιαία εκπομπή προπαγάνδας «Der schwarze Kanal» («Το Μαύρο Κανάλι»), που παρουσίαζε ο Καρλ-Εντουαρντ φον Σνίτσλερ διαστρεβλώνοντας αριστοτεχνικά την πραγματικότητα και δαιμονοποιώντας οτιδήποτε είχε σχέση με τη Δυτική Γερμανία και τη Δύση γενικότερα, κόπηκε. Εναν μήνα νωρίτερα, την κάθε άλλο παρά εορταστική 40ή επέτειο από την ίδρυση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας είχε ακολουθήσει η παραίτηση του Εριχ Χόνεκερ.
Είναι αλήθεια πως το 1989 η υφήλιος ζούσε πρωτόγνωρες καταστάσεις. Η συγκλονιστική διαμαρτυρία στην πλατεία Τιεν Αν Μεν του Πεκίνου άφησε συντριμμένα από τανκς κορμιά. Ο Αγιατολάχ Χομεϊνί είχε προλάβει να επικηρύξει τον Σαλμάν Ρουσντί όταν η σορός του εκτέθηκε σε προσκύνημα για χιλιάδες φονταμενταλιστές συμπατριώτες του. Ο Γιώργος Κοσκωτάς ήταν στη φυλακή. Ο Ανδρέας Παπανδρέου έχανε τις εκλογές και ο Χαρίλαος Φλωράκης έτεινε χείρα βοηθείας στον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη με σλόγκαν την κάθαρση. Στις ΗΠΑ είχαν ξεκινήσει να επεξεργάζονται για τα καλά τον πόλεμο του Βιετνάμ καθώς ο Ολιβερ Στόουν σκηνοθετούσε τον Τομ Κρουζ σε ένα ακόμη σχετικό φιλμ, με τίτλο «Γεννημένος την 4η Ιουλίου». Στο Λένινγκραντ, όπως λεγόταν τότε η Αγία Πετρούπολη, διαπίστωνα πως μαζί με τις λέξεις «γκλάσνοστ» και «περεστρόικα» ο Γκορμπατσόφ είχε εισάγει και την ποτοαπαγόρευση. Στην κοντινή Πολωνία διεξήχθησαν οι πρώτες ελεύθερες εκλογές και η χώρα απέκτησε μη κομμουνιστική κυβέρνηση.
Στο Δυτικό Βερολίνο έριχνε ακόμη πολύ χιόνι τον χειμώνα, τα καλοκαίρια ήταν απρόβλεπτα, μα η ζωή κυλούσε σχεδόν αμέριμνα. Παρακολουθούσαμε τις εξελίξεις με κοινωνικό ενδιαφέρον, αλλά τίποτε δεν προμήνυε αυτά που ήρθαν. Οπως γίνεται αντιληπτό, έτσι όπως το Δυτικό Βερολίνο περιστοιχιζόταν από τη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας, ήταν η πρώτη πόλη της Ομοσπονδιακής Γερμανίας που αντιλαμβανόταν τις επερχόμενες αλλαγές, αφού ο κάθε πολίτης του μπορούσε με άνεση να παρακολουθεί τα κανάλια της «απέναντι» τηλεόρασης. Κι ωστόσο, η απόφαση της 9ης Νοεμβρίου έπεσε σαν κεραυνός εν αιθρία, ξαφνιάζοντας ακόμη και τους πιο ενημερωμένους.
Εκείνη την Πέμπτη είχα πάει σινεμά με φίλους για να δούμε τον «Μπάτμαν» του Τιμ Μπάρτον και κατόπιν για φαγητό, αγνοώντας τις εξελίξεις και συζητώντας για την 51η θλιβερή επέτειο εκείνης της μέρας, τη «Νύχτα των Κρυστάλλων», και τα πογκρόμ κατά των Εβραίων. Οταν αποφασίσαμε πως ήρθε η ώρα να πάμε στα σπίτια μας, διαπιστώσαμε πως δεν ήταν και τόσο εύκολο, αφού καθώς πλησιάζαμε στην Κουρφίρστενταμ υπήρχε πρωτοφανές μποτιλιάρισμα. Πλήθος κόσμου είχε μετατρέψει την κεντρική αρτηρία σε πεζόδρομο που δονούνταν από φωνές πανηγυρισμού... Η λαοθάλασσα μεγάλωνε αν κοίταζες ανατολικά, προς την Γκεντέχτνις Κίρχε. Παρκάραμε πρόχειρα και κατεβήκαμε από το αυτοκίνητο. Διασχίσαμε δύο τετράγωνα ώς τη Φαζάνενστράσε, όπου βρισκόταν το περίφημο, συνήθως ασφυκτικά γεμάτο τότε, «Εστιατόριο της Φώφης». Τώρα ήταν σχεδόν άδειο. Ακόμη και τα γκαρσόνια είχαν βγει στον δρόμο, εκεί όπου πολλές μπιραρίες χάριζαν ποτά, αφού δέχονταν τα ανατολικογερμανικά μάρκα σαν να ήταν δυτικά: ένα προς ένα. Η πραγματική τους αξία υπολογιζόταν σε δέκα προς ένα. Αστείρευτη, όμοια με τις κάνουλες, ήταν και η συγκίνηση ανακατεμένη με ευφορία. Κάποιοι φοιτητές με σταμάτησαν και μου ζήτησαν χρήματα για να αγοράσουν γραμματόσημα προκειμένου να στείλουν κάρτες στον εαυτό τους, έτσι ώστε να έχουν σφραγίδα ταχυδρομείου από την ιστορική αυτή μέρα. Μου εξήγησαν πως διάβαζαν στο δωμάτιό τους με το ραδιόφωνο ανοιχτό και πως μέχρι να φτάσουν σε μία από τις διαβάσεις τους Τείχους, δεν πίστευαν στ' αυτιά τους όταν άκουσαν πως άνοιξαν τα σύνορα. Την ώρα που μου μιλούσαν δεν ήξεραν αν θα μπορούσαν να ξανακάνουν την ίδια βόλτα την επόμενη μέρα. Οσο κι αν η κωμικοτραγική ιστορία που είχε αποτυπωθεί πέντε χρόνια νωρίτερα στην ταινία «Μια βόλτα στην Κούνταμ και πίσω» είχε πάψει να είναι ουτοπικό σενάριο, γι' αυτούς μια επίσκεψη στην άλλη πλευρά της πόλης τους, που σήμερα αποτελεί την πιο πεζή καθημερινότητα, ήταν ακόμη ένα άπιαστο όνειρο που δεν τολμούσαν να πιστέψουν πως είχε γίνει πραγματικότητα. Και πώς θα μπορούσαν να σκέφτονται διαφορετικά, όταν μέχρι και δύο χρόνια νωρίτερα οι συμπατριώτες τους έχαναν τη ζωή τους στην προσπάθειά τους να «δραπετεύσουν»;
Εκανε κρύο, αλλά η ατμόσφαιρα ήταν εντυπωσιακά ζεστή. Η ώρα περνούσε, μα το αχανές αυτό υπαίθριο πάρτι δεν έλεγε να τελειώσει. Οι «Δυτικοί» πρόσφεραν λουλούδια και κερνούσαν ποτά... Οι πιο ενημερωμένοι «Ανατολικοί» άρχισαν να στήνονται μπροστά στις τράπεζες και περίμεναν ν' ανοίξουν για να εισπράξουν τα «100 μάρκα κατά κεφαλήν». Αυτό ήταν το ποσόν με το οποίο τους καλωσόριζε η κυβέρνηση της Βόννης.
Την επομένη κιόλας άρχισε η κατανάλωση, με προτίμηση στις φτηνές οικιακές μικροσυσκευές, σε οτιδήποτε υγρό κυκλοφορούσε σε συσκευασία τενεκεδένιου κουτιού, στις μπανάνες και, φυσικά, μια επίσκεψη σε κάποιο sex shop.
Το Δυτικό Βερολίνο κηρύχτηκε σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης για το τριήμερο που ακολούθησε. Οι αυστηροί γερμανικοί νόμοι έδειξαν απρόσμενη ευελιξία γκρεμίζοντας μαζί με το Τείχος και όλα τα κλισέ περί έλλειψης αυθορμητισμού. Ο έλεγχος στα γερμανο-γερμανικά (ένα επίθετο που διαδόθηκε ευρύτερα και κυριάρχησε το επόμενο διάστημα, προκειμένου να περιγράψει τις καινούριες συνθήκες) σύνορα εκμηδενίστηκε. Οι ανατολικογερμανοί φρουροί επιτέλους χαμογελούσαν. Οι τράπεζες παρέμειναν ανοιχτές μέχρι αργά το βράδυ του Σαββάτου. Η φτηνή βενζίνη των Τραμπάντ άλλαξε τη μυρωδιά του αέρα...
Δύο μέρες αργότερα, στο Theater des Westens, δόθηκε η πρεμιέρα του μιούζικαλ «Eins, Zwei, Drei» («Ενα, Δύο, Τρία»), βασισμένου στην ομώνυμη ταινία του Billy Wilder. Η σύμπτωση ήταν καταπληκτική! Μέρος του φιλμ είχε γυριστεί στο Βερολίνο λίγο πριν από την ανέγερση του Τείχους. Το μιούζικαλ πρωτοπαρουσιαζόταν τώρα, λίγο μετά την πτώση του. Οσο κι αν η παράσταση δεν ήταν σπουδαία, ο κόσμος καταχειροκρότησε την προφητεία. Στη δεξίωση που ακολούθησε είχα ρωτήσει τη γνώμη τής τότε υπουργού Πολιτισμού Anke Martiny. Μου απάντησε διπλωματικά πως ήταν «θετική» και έδειξε κατενθουσιασμένη με τις επικείμενες πολιτιστικές αλλαγές. Το σημαντικότερο καλλιτεχνικό γεγονός των ημερών υπήρξε αναμφισβήτητα το κοντσέρτο που έδωσε ο σπουδαίος τσελίστας Μστίσλαβ Ροστροπόβιτς, ο οποίος κατέφτασε από το Παρίσι ειδικά για να παίξει έργα του Μπαχ δίπλα στο Τσεκ Πόιντ Τσάρλι.
Πολλοί ήταν εκείνοι που εξέφρασαν τους φόβους και τις αντιδράσεις τους για την ενοποίηση του νομίσματος, που πραγματοποιήθηκε τον Ιούλιο του 1990. Την ώρα που ο Roger Waters γκρέμιζε το δικό του «Τείχος» -«The Wall»- σε μια αλησμόνητη παράσταση στην Πότσνταμερ Πλατς με τη συμμετοχή σημαντικών καλλιτεχνών, όπως η Joni Mitchell, ο Van Morrison, μέλη των Band κ.ά., οι σπεκουλαδόροι κατάφερναν για μία ακόμη φορά να πλουτίσουν. Πώς; Μα έχοντας αγοράσει στο διάστημα που μεσολάβησε ανατολικογερμανικά μάρκα οκτώ -ή και δέκα καμιά φορά- προς ένα δυτικό, και εξαργυρώνοντάς τα αργότερα ένα προς ένα!
Οι σκεπτικιστές επέμεναν πως ήταν πολύ βιαστική η μετάβαση από το ένα σύστημα στο άλλο για 17 εκατομμύρια Ανατολικογερμανών. Πράγματι, είκοσι χρόνια αργότερα, πολλοί είναι εκείνοι που δεν έχουν ακόμη εξοικειωθεί με τη νέα τάξη πραγμάτων. Η μοναδική ίσως ευκαιρία στην Ιστορία για μια εναλλακτική μορφή πολιτεύματος που θα συνδύαζε στοιχεία του κομμουνισμού με τον καπιταλισμό, χάθηκε. Το θεωρητικό αυτό δίλημμα, όμως, φάνηκε να αποτελεί πεδίο προβληματισμού μόνο για τους διανοουμένους. Η υιοθέτηση των νόμων της Ομοσπονδιακής Γερμανίας υπήρξε καθολική. Ηταν, άλλωστε, ένας από τους όρους της ενοποίησης.
Μερικούς μήνες αργότερα, σε μια συνάντηση που είχα με τον ανατολικογερμανό θεατρικό συγγραφέα Χάινερ Μύλλερ στο σπίτι του για μια συνέντευξη, ζήτησα, μεταξύ άλλων, να μου πει πώς ένιωσε όταν ξαφνικά όλοι οι συμπατριώτες του απέκτησαν τα ίδια δικαιώματα στις μετακινήσεις. Ο ίδιος, ανήκοντας στους προνομιούχους, σύχναζε ανέκαθεν στα καλλιτεχνικά στέκια του Δυτικού Βερολίνου. Η ευθύτητα (άλλοι ίσως θα έλεγαν κυνικότητα) της απάντησής του με εντυπωσίασε: «Στις 10 Νοεμβρίου 1989 ταξίδευα για τη Νέα Υόρκη. Είχε τόσο πολύ κόσμο στον δρόμο προς το αεροδρόμιο, που παραλίγο θα έχανα το αεροπλάνο...».
ΒΕΡΟΛΙΝΟ, αρχές Νοεμβρίου 2009
Εχουν περάσει 20 χρόνια. Το γερμανικό μάρκο άντεξε περίπου μία δεκαετία, μέχρι την αντικατάστασή του από το ευρώ. Οι εκλογές διεξήχθησαν ανά τετραετία (με εξαίρεση το 2005 που πραγματοποιήθηκαν πριν αυτή συμπληρωθεί) αλλάζοντας ή όχι τις κυβερνήσεις και τις συμμαχίες. Το Βερολίνο έγινε και πάλι πρωτεύουσα της ενιαίας Γερμανίας. Πολλές από τις πληγές που είχε προκαλέσει ο πόλεμος στα κτήρια του Ανατολικού Βερολίνου και που η προβληματική οικονομία της χώρας άφηνε ανεπούλωτες, εξαφανίστηκαν. Το κέντρο του απέκτησε ολοκαίνουρια αρχιτεκτονική, η Πότσνταμερ Πλατς θα ήθελε πολύ να ξαναγνωρίσει τις δόξες της δεκαετίας του '20. Κάποιοι ονειρεύτηκαν τη μετατροπή του σε «ομφαλό της γης» και βιάστηκαν να αυξήσουν τα ενοίκια, με συνέπεια την εγκατάλειψη πολλών κεντρικών εργασιακών χώρων. Στον αντίποδα, οι νέοι όλου του κόσμου και κάθε ηλικίας βρήκαν εδώ τα τετραγωνικά της αισιοδοξίας που αναζητούσαν και το αγάπησαν παράφορα.
Στο μεταξύ, τα πολυτελή καταστήματα άρχισαν πάλι να επιστρέφουν στην Κουρφίρστενταμ, με πρώτο και καλύτερο του οίκου Prada, αφήνοντας στο Πρέντσλαουερ Μπεργκ τις πιο εναλλακτικές προτάσεις, ενώ παράλληλα η αρχική μετατόπιση του κέντρου διασκέδασης στο ανατολικό τμήμα, κυρίως στις περιοχές Μίτε και Πρέντσλαουερ Μπεργκ, σταμάτησε. Μαζί με την Ostalgie (λογοπαίγνιο με τις λέξεις ost = ανατολικός και νοσταλγία), επανήλθε σταδιακά η ισορροπία και στη νυχτερινή ζωή.
Αν και το εισόδημα, όπως άλλωστε και το κόστος ζωής, παραμένει χαμηλό όσο πλησιάζει κανείς στα σύνορα με την Πολωνία, η καθημερινότητα έχει μπει προ πολλού σε έναν κανονικό ρυθμό, δεν θυμίζει επ' ουδενί πόλη που έχει ζήσει τόσες δραματικές εξελίξεις. Οι αλλαγές που συντελούνται, στο μεταξύ, δεν διαφέρουν από οποιασδήποτε άλλης μεγαλούπολης. Οι άρχοντες της πόλης έχουν επενδύσει στον τουρισμό και τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά.
Η Πύλη του Βρανδεμβούργου στολίστηκε. Πάνω από χίλια κομμάτια ντόμινο ύψους 2,5 μ. και πλάτους 1 μέτρου, ζωγραφισμένα από παιδιά, νεαρούς καλλιτέχνες αλλά και διασημότητες, στήθηκαν σε έκταση 2 χιλιομέτρων, κατά μήκος του ίχνους που άφησε το Τείχος σ' εκείνο το σημείο, με σκοπό να γκρεμιστούν. Ο Daniel Barenboim θα διευθύνει ένα υπαίθριο κοντσέρτο της Κρατικής Ορχήστρας της πόλης.
Το Τείχος είναι πλέον πολύ μακριά κι εκτός από κάποια προκατασκευασμένα τμήματά του που έχουν διασωθεί για την Ιστορία, δεν υπάρχει πουθενά. Ισως μόνο στα μυαλά κάποιων αδιόρθωτων. Η «Νύχτα των Κρυστάλλων» είναι, στο μεταξύ, ακόμη πιο μακριά. Σήμερα το Βερολίνο, απενοχοποιημένο και γεμάτο αυτοπεποίθηση, μαζί με την 20ή επέτειο της πτώσης του Τείχους γιορτάζει και την εβραϊκή ομοφυλόφιλη σειρά από πάρτι, τη Meschugge.
Η ΜΟΥΣΙΚΗ υπόκρουση την ώρα της πτώσης
* 1 στη Γερμανία: Lambada - ΚΑΟΜΑ
* 1 στις ΗΠΑ: When Ι See You Smile - BAD ENGLISH
* 1 στη Βρετανία: All Around the World - LISA STANSFIELD
ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ Οι 5 παγκόσμιες επιτυχίες της χρονιάς (1989)
1. Like a Prayer - MADONNA
2. Eternal Flame - ΤΗΕ BANGLES
3. Another Day in Paradise - PHIL COLLINS
4. The Look - ROXETTE
5. Love Shack - The Β-52's
ΒΙΒΛΙΑ που συζητήθηκαν το 1989
* Οι Σατανικοί Στίχοι - Σαλμάν Ρουσντί
* Το Εκκρεμές του Φουκώ - Ουμπέρτο Εκο
* Τα Απομεινάρια μιας Μέρας - Καζούο Ισιγκούρο (Βραβείο Μπούκερ)
Παγκόσμιες επιτυχίες στον ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ 1989
* Μπάτμαν
* Ο Ιντιάνα Τζόουνς και η Τελευταία Σταυροφορία
* Επιστροφή στο μέλλον 2
* Κοίτα ποιος μιλάει
* Ο κύκλος των χαμένων ποιητών
5 ΒΕΡΟΛΙΝΕΖΟΙ ΑΠΑΝΤΟΥΝ
Πώς νιώσατε στις 9 Νοεμβρίου 1989, πώς νιώθετε σήμερα, είκοσι χρόνια αργότερα;
Christine Semrau, 65 ετών, συνταξιούχος
«Θυμάμαι πως ήμουν πολύ συγκινημένη. Νόμιζα πως δεν ήταν δυνατόν να συμβεί κάτι τέτοιο, είχα χάσει κάθε ελπίδα. Είχα καταχαρεί και πίστεψα πως ήταν ένα θαύμα.
Σήμερα, εκ των υστέρων, λυπάμαι που δεν πρόσφερα ούτε ένα λουλούδι ή που δεν κάλεσα κάποιον για καφέ. Για την εξέλιξη εξακολουθώ να είμαι χαρούμενη, αλλά βλέπω και τα προβλήματα που προέκυψαν από την ενοποίηση».
Αννα Λαζαρίδου, 52 ετών, γραμματέας
«Στην αρχή δεν το πίστευα, όσο όμως οι μέρες περνούσαν και δεν ακολουθούσε τίποτε... κακό, αναρωτιόμουν γιατί δεν είχε γίνει νωρίτερα. Γιατί δεν είχε μαζευτεί όλος αυτός ο κόσμος μπροστά σε μία από τις διαβάσεις απαιτώντας να τον αφήσουν να περάσει στην άλλη πλευρά;
Σήμερα πιστεύω ότι η ενοποίηση έγινε πολύ βιαστικά και χωρίς σχέδιο. Το μόνο κριτήριο ήταν να εξαφανιστεί οποιοδήποτε ίχνος της «Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας» και να λάμψει η νίκη της Δύσης. Ετσι χάθηκε η ευκαιρία του πλησιάσματος των δύο συστημάτων ή έστω ενός συνδυασμού των θετικών στοιχείων τους. Είναι προφανές πως μετά την ολική απορρόφηση της Αν. Γερμανίας από τη Δυτική βασιλεύει η αρκετά οικεία και για τους Δυτικούς και για τους Ανατολικούς μετριότητα, όπου βολεύτηκαν όλοι -ελλείψει άλλης ιδεολογίας πλέον- σε ρόλους που προσδιορίζουν τη θέση του καθενός: Νικητές, δυναμικοί και με μεγάλο πορτοφόλι οι μεν, ηττημένοι και καλοπληρωμένα θύματα οι δε. Υπεύθυνοι όμως για το αποτέλεσμα δεν είναι ούτε οι μεν ούτε οι δε, γιατί δεν τους ρώτησε κανείς, άρα ας όψονται οι αρμόδιοι, οι οποίοι με τη σειρά τους φέρονται σαν να έχουν διαγραφεί 40 χρόνια μεταπολεμικής Ιστορίας».
Karin Wohlfeld, 53 ετών, δικηγόρος
«Την περίφημη νύχτα είχα ήδη κοιμηθεί γιατί, αν και είχα δει τη συνέντευξη Τύπου με την ανακοίνωση του Gόnter Schabowski στην τηλεόραση, δεν πίστεψα ότι θα συμβεί κάτι τόσο γρήγορα. Το επόμενο πρωί, καθώς πήγαινα στη δουλειά μου, ήταν σαν κινηματογραφική ταινία. Ολοι οι δρόμοι είχαν γεμίσει Τραμπάντ!
Μέχρι σήμερα, όταν βλέπω εικόνες από εκείνες τις μέρες, συγκινούμαι. Είναι κρίμα που πολλοί άνθρωποι στο μεταξύ έχουν ξεχάσει την ευτυχία που ένιωσαν τότε. Ωστόσο, ως "Δυτική" Βερολινέζα, πρέπει να τονίσω πως η αλλαγή ήταν για μένα πιο εύκολη και κατ' επέκταση η ενοποίηση της Γερμανίας είχε μόνο πλεονεκτήματα».
Janet Knaack, 44, μοντελίστ
«Η ανακοίνωση του ανοίγματος των συνόρων που είδα στην τηλεόραση με ξάφνιασε και για να πειστώ ότι αυτό το θαύμα συνέβη πραγματικά, πήγα με φίλους την επόμενη μέρα ώς το Τσεκ Πόιντ Τσάρλι. Ηταν ασύλληπτο να βλέπεις τόσα πολλά ευτυχισμένα πρόσωπα και για μένα μια σπάνια στιγμή, γιατί συνήθως αποφεύγω τις μαζικές εκδηλώσεις, τις οποίες βρίσκω απειλητικές και αρνητικές.
Σήμερα χαίρομαι ακόμη που μπορώ να πηγαίνω στο Πότσνταμ διασχίζοντας τη γέφυρα, κάτι που ήθελα να κάνω από παιδί».
Heiko Schmidt, 44, συνεργάτης του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού στο Βερολίνο
«Τη μέρα που άνοιξαν τα σύνορα βρισκόμουν ήδη "στα βάθη της Δυτικής Γερμανίας", κοντά στο Ντόρτμουντ. Μόλις τρεις μήνες πριν από την πτώση του Τείχους είχα δραπετεύσει από την Ανατολική Γερμανία, μέσω Ουγγαρίας και Αυστρίας. Ημουν 24 ετών και ήθελα να ζήσω μια διαφορετική ζωή από αυτή με τις αμέτρητες πιέσεις και τους περιορισμούς που είχα στην πατρίδα μου. Μέχρι και τα μέσα Οκτωβρίου 1989 που βρέθηκα στο Δυτικό Βερολίνο, θεωρούσα αδιανόητο ότι θα ζούσα την ημέρα που θα γκρεμιζόταν το Τείχος και οι Βερολινέζοι θα μπορούσαν να μετακινούνται ελεύθερα από τον έναν τομέα της πόλης στον άλλο. Ακόμη και σήμερα οι εικόνες εκείνων των ημερών με γεμίζουν χαρά και ευτυχία.
Σίγουρα το σημερινό σύστημα δεν είναι τέλειο κι έχει πολλές άσχημες πτυχές. Οποιος όμως έχει ζήσει σε μια δικτατορία, όπως εγώ, και δεν ξέχασε πώς συμπεριφέρονταν οι ηγέτες της σε όσους σκέφτονταν διαφορετικά, δεν μπορεί παρά να εκτιμήσει ιδιαίτερα τα πλεονεκτήματα της αυτοδιάθεσης, της ελευθερίας του Τύπου, της γνώμης, των συγκεντρώσεων, τη θρησκευτική ελευθερία και οπωσδήποτε των ταξιδιών».
ΤΑΙΝΙΕΣ για την πτώση του Τείχους
* Go Trabi Go (1991)
* Stilles Land - Ησυχη χώρα (1992)
* Sonnenallee (1999)
* Berlin is in Germany (2001)
* Goodbye Lenin! (2003)
* Οι ζωές των άλλων (2006)
* Das Wunder von Berlin - Το θαύμα του Βερολίνου (2008, TV)
* Liebe Mauer - Αγαπητό Τείχος (2009)

Βαρβάρα Τερζάκη

Άρθρο Βασίλη Κοντόπουλου - εφ. Ελευθεροτυπία, 06-11-2009