Αναδύεται μια νέα πολυεθνική Ευρώπη

Ενα προάστιο από εγκαταλειμμένες αποθήκες εμπορευμάτων, οροφές από κεραμίδια και δρόμους που σφύζουν από ζωή, κοντά στο κέντρο των Βρυξελλών, το Μόλενμπεκ ήταν κάποτε γνωστό ως το «Μικρό Μάντσεστερ» του Βελγίου. Σήμερα, είναι γνωστότερο ως «Μικρό Μαρόκο», αφού ο πληθυσμός του είναι κυρίως μουσουλμανικός και βορειο-αφρικανικής καταγωγής.Το σύνηθες σκηνικό κατά τη διάρκεια της ημέρας είναι μικρά παιδιά που παίζουν μπάλα, σε δρόμους με μεγάλη κυκλοφορία πολύ γρήγορων, πολύ μικρών αυτοκινήτων με πολύ μεγάλα στερεοφωνικά συστήματα. Τα βράδια, στα καφέ και τα τεϊοποιεία συχνάζουν έμποροι ναρκωτικών και μαφιόζοι από το Μαγκρέμπ.Για την εξτρεμιστική δεξιά και τους αντι-ισλαμιστές μπλόγκερ, το Μόλενμπεκ είναι ο επερχόμενος εφιάλτης: μια θερμοκοιτίδα έντασης και τρομοκρατίας στην πρωτεύουσα της Ευρώπης, τμήμα ενός κύματος «ισλαμοποίησης», που υποτίθεται ότι σαρώνει την Ευρώπη από τις μεγάλες πόλεις της Βόρειας Θάλασσας, το Αμστερνταμ και το Ρότερνταμ μέχρι τη Μασσαλία και τη Μεσόγειο.Οι ζοφερές προβλέψεις έφθασαν στο αποκορύφωμά τους, μεταξύ 2004 και 2006, όταν έγιναν οι βομβιστικές επιθέσεις σε Μαδρίτη και Λονδίνο, δολοφονήθηκε ένας αμφιλεγόμενος σκηνοθέτης στο Αμστερνταμ και οργανώθηκαν οργισμένες διαδηλώσεις για τη δημοσίευση σατιρικών σκίτσων του προφήτη Μωάμεθ.Για τον Μπρους Μπάουερ, συγγραφέα του While Europe Slept, η Ευρώπη, «θα υποχωρούσε σταδιακά και χωρίς αντίσταση στην ισλαμική σαρία». Μέχρι το τέλος του αιώνα, προειδοποιούσε ο Μπέρναρντ Λιούις, ο διάσημος Αμερικανός ιστορικός του Ισλάμ, «η Ευρώπη θα είναι ισλαμική». Η βρετανική Daily Telegraph διερωτάτο: «Μετατρέπεται η Γαλλία σε ισλαμικό κράτος;» Μια άλλη βρετανική εφημερίδα, η Daily Mail περιέγραφε τα γεγονότα, που συντάραξαν τη Γαλλία το φθινόπωρο 2005 ως «μουσουλμανική ιντιφάντα».Ωστόσο, λίγα χρόνια αργότερα και παρότι συνεχίζονται παρόμοιες αποκαλυπτικές προβλέψεις, αυτού του είδους οι φόβοι αρχίζουν να μοιάζουν εξωπραγματικοί. Οι επαπειλούμενοι κίνδυνοι επικεντρώνονται σε τρία στοιχεία: την τρομοκρατική απειλή, που συνιστούν οι ριζοσπαστικοί μουσουλμανικοί πληθυσμοί της Ευρώπης, μια πολιτισμική «εισβολή», λόγω της αποτυχίας ενσωμάτωσής τους και μια δημογραφική «πλημμυρίδα» των μουσουλμανικών κοινοτήτων, λόγω αυξημένου ποσοστού γεννήσεων.Νέα στοιχείαΜια καινούργια έρευνα της Gallup, από τις πιο ολοκληρωμένες μελέτες του είδους, μέχρι σήμερα, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, δείχνει ότι η επίμαχη ριζοσπαστικοποίηση των περίπου είκοσι εκατομμυρίων μουσουλμάνων της Ευρώπης δεν υφίσταται. Στο ερώτημα, αν θα μπορούσαν να δικαιολογηθούν οι βίαιες επιθέσεις εναντίον πολιτών, το 82% των Γάλλων μουσουλμάνων και το 91% των Γερμανών μουσουλμάνων απάντησαν αρνητικά. Ο αριθμός όσων απάντησαν ότι η βία θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σ’ έναν «ευγενή σκοπό» ήταν ανάλογος εκείνου του γενικού πληθυσμού. Ακόμη σημαντικότερο, δεν υπήρχε διαφορά στις απαντήσεις ανάμεσα σε άτομα με έντονο το θρησκευτικό συναίσθημα και σε άτομα, χωρίς ιδιαίτερη θρησκευτικότητα.«Οι αριθμοί είναι σχετικά σταθεροί για αρκετά χρόνια», επισήμανε η Μαγκαλί Ρο της Gallup. «Είναι σημαντικό να γίνεται διάκριση ανάμεσα στις γενικές αντιλήψεις και τις πράξεις ακραίων οργανώσεων, που συχνά προσελκύουν δυσανάλογη προσοχή. Οι παραδοσιακοί μουσουλμάνοι δεν παρουσιάζουν εξτρεμιστική συμπεριφορά».Βρετανία - ΟλλανδίαΤην περασμένη εβδομάδα, ο βαθμός επικινδυνότητας στη Βρετανία μειώθηκε από «σοβαρός» (που σημαίνει ότι είναι πολύ πιθανή μια επίθεση) σε «ουσιαστικός» (που σημαίνει ότι υπάρχει μεγάλη πιθανότητα επίθεσης) - στο χαμηλότερο επίπεδο από την 11/9. Οι αρμόδιοι διατείνονται ότι πρόκειται για το αποτέλεσμα των προσπαθειών των υπηρεσιών ασφαλείας σε συνδυασμό με μια υποχώρηση του βίαιου εξτρεμισμού μεταξύ των μουσουλμάνων της Βρετανίας.Στην Ολλανδία, η ένταση μεταξύ της πλειοψηφίας και της μουσουλμανικής μειονότητας έχει επαναπροσδιορίσει την εθνική πολιτική τα τελευταία πέντε χρόνια. Το επίπεδο απειλής, τον περασμένο χρόνο, αυξήθηκε πράγματι - εν μέρει λόγω της επιρροής που είχε στις μουσουλμανικές κοινότητες η επιτυχία του αντι-ισλαμιστή πολιτικού Χερτ Βίλντερς. Παρ’ όλα αυτά, ακόμη κι εδώ οι υπηρεσίες ασφαλείας λένε ότι βλέπουν «να έχει σταθεροποιηθεί η δραστηριότητα των τοπικών εξτρεμιστικών πυρήνων ή να μειώνεται, λόγω έλλειψης ηγεσίας ή εσωτερικών ερίδων».Οσον αφορά το ζήτημα της ενσωμάτωσης των μουσουλμάνων στην Ευρώπη, η έρευνα της Gallup έδειξε ότι ενώ αυτό τίθεται για τους μουσουλμάνους κυρίως με κοινωνικούς και οικονομικούς όρους -στέγη, δουλειά, παιδεία- οι τοπικές κοινωνίες τείνουν να επισημαίνουν τις διαφορές στα ήθη και τα έθιμα.Παρά τις περί του αντιθέτου εντυπώσεις, σχετικές έρευνες έχουν δείξει ότι μόνο μια μειοψηφία των μουσουλμάνων γυναικών επιμένουν να κυκλοφορούν καλυμμένες με μαντίλα και ο αριθμός τους πιθανότατα υποχωρεί. Σύμφωνα με γερμανικά στοιχεία, ενώ το 1/4 των γυναικών της πρώτης γενιάς μεταναστών φορούσαν μαντίλα, σήμερα τη φοράει μόνο το 18% των θυγατέρων τους. Αλλες δημοσκοπήσεις έχουν δείξει ότι οι μουσουλμανικές κοινότητες επηρεάζονται κυρίως από τις χώρες φιλοξενίας τους. Ετσι, στη Γαλλία, όπου το 45% απάντησε σε σχετική έρευνα ότι δεν θεωρεί ανήθικη τη μοιχεία, το ίδιο απάντησε κι ένα μεγάλο ποσοστό των μουσουλμάνων της χώρας. Στη Γερμανία, όπου το 73% του πληθυσμού αντιτίθεται στην ποινή του θανάτου, ανάλογη άποψη εξέφρασε ακριβώς το ίδιο ποσοστό των μουσουλμάνων κατοίκων της. Στη Βρετανία όπου επικρατεί μεγαλύτερη δυσφορία έναντι της πορνογραφίας, αυτό αντικατοπτρίζεται και στη μουσουλμανική κοινότητα.ΔημογραφικόΕνα από τα δυσχερέστερα ζητήματα είναι το δημογραφικό. Πολλές χώρες δεν διαθέτουν στατιστικές με βάση την εθνότητα και τη φυλή: ο γαλλικός μουσουλμανικός πληθυσμός υπολογίζεται μεταξύ τεσσάρων και επτά εκατομμυρίων, ο ολλανδικός περίπου ένα εκατομμύριο, ο γερμανικός μεταξύ τεσσάρων και έξι εκατομμυρίων. Ουδείς αμφιβάλλει ότι οι μουσουλμανικοί πληθυσμοί έχουν αυξηθεί τις τελευταίες δεκαετίες. Ορισμένες πρόσφατες στατιστικές δείχνουν αύξηση 20% στη Βρετανία, την τελευταία πενταετία.Αν και οι δημογράφοι διατείνονται ότι οι νεαρές μουσουλμανικές κοινότητες θα συνεχίσουν να αυξάνονται, προβλέπουν ότι το ποσοστό γεννήσεων θα μειωθεί -όπως έχει συμβεί με όλους τους άλλους πληθυσμούς, που απολαμβάνουν καλύτερο επίπεδο διαβίωσης, υγεία και παιδεία.Εκείνο, που είναι βέβαιο, ακόμη κι αν αποδειχθούν λανθασμένες οι ζοφερές προβλέψεις, είναι ότι αναδύεται μια νέα Ευρώπη. «Το θέμα δεν είναι αν θα υπερτερούν οι ξένοι. Μπορεί να είναι καλή ή μπορεί να είναι κακή, αλλά θα αλλάξει», όπως επισημαίνει ο Christopher Caldwell, αρθρογράφος στην αμερικανική συντηρητική επιθεώρηση Weekly Standard.«Να βγάλουμε μεροκάματο»Για περισσότερο από 40 χρόνια, οι κάτοικοι του 12ου δημοτικού διαμερίσματος του Παρισιού αγοράζουν τα φρούτα και τα λαχανικά τους από μετανάστες εμπόρους στη Μαρσέ Ντ’ Αλίγκρ.Ο Αμος ήταν 16 ετών, όταν άρχισε να δουλεύει στην αγορά, κάνοντας τα θελήματα των γονιών του από την Τυνησία. «Ενσωμάτωση; Πολιτική; Θρησκεία; Τίποτα απ’ όλα αυτά εδώ», λέει. «Απλώς προσπαθούμε να βγάλουμε το μεροκάματο. Οσοι ασχολούνται με τη θρησκεία είναι όσοι έχουν κάτι στη συνείδησή τους». Ο Αμος δείχνει δύο υπαλλήλους του – έναν από την Αλγερία κι έναν από το Μαρόκο. Ο ένας είναι παντρεμένος με μια καθολική Γαλλίδα, ο άλλος μ’ ένα «μαύρο κορίτσι». Σ’ ένα κοντινό κρεοπωλείο υπάρχει μια επιγραφή που ενημερώνει τους πελάτες ότι μπορούν να παραγγείλουν αρνί για το Ραμαζάνι.Ο Ανις Μπουάμπσα, αρτοποιός που προμηθεύει το Προεδρικό Μέγαρο με τα απαραίτητα για το πρωινό, λέει ότι θα νηστεύει για το Ραμαζάνι, ενώ θα ψήνει ψωμί για τους πελάτες του. «Είναι οι ρίζες μου, η κουλτούρα μου, ο τρόπος που μεγάλωσα», σημειώνει. «Αλλά και πάλι θα είμαι 12 ώρες στο αρτοποιείο».Κι αν η ενσωμάτωση θεωρείται επιτυχέστερη από απόψεως αξιών και κουλτούρας, ενδεχομένως υστερεί από κοινωνικοοικονομικής απόψεως. Τα ποσοστά ανεργίας και φτώχειας είναι υψηλά στις κοινότητες των μεταναστών, σε όλη την Ευρώπη. Στις φτωχογειτονιές του Παρισιού, γύρω από την αγορά Menilmontant δεν υπάρχουν γαλλικά λουκάνικα, ούτε κρουασάν, αλλά πολλά φθηνά μαχαιροπίρουνα, ρούχα και κους-κους. «Συνεχώς μας λένε ότι τα πράγματα θα γίνουν καλύτερα, αλλά ποτέ δεν γίνονται», λέει ο 33χρονος Αουαντίφ. «Η ζωή είναι δύσκολη. Τα βγάζεις πέρα με λίγη τύχη και λίγη πίστη».

Βαρβάρα Τερζάκη

Άρθρο Jason Burke, Ian Traynor - εφ. Καθημερινή, 02-08-2009