ΦΡΑΝΣΙΣ ΦΟΡΝΤ ΚΟΠΟΛΑ «Είχα ίνδαλμα τον αδελφό μου»

Ο Φράνσις Φορντ Κόπολα έδειχνε καταβεβλημένος όταν τον συναντήσαμε το προπερασμένο Σάββατο στο ξενοδοχείο Κing George. Είναι φυσικό αφού μόλις πριν από λίγες μέρες είχε μάθει ότι ο μεγαλύτερος αδελφός του, Ογκαστ (πατέρας του Νίκολας Κέιτζ), είχε πεθάνει. Ο 70χρονος δημιουργός του «Νονού», της «Αποκάλυψης Τώρα!» και των «Αουτσάιντερ» θα προτιμούσε να βρίσκεται στο Λος Αντζελες μαζί με την οικογένειά του. Παρ΄ όλα αυτά παρέμεινε στην Αθήνα μιλώντας ανελλιπώς για την τελευταία ταινία του, το «Τetro», που την περασμένη Κυριακή έκανε την πανελλήνια πρεμιέρα του στο πλαίσιο του 21ου Πανοράματος Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου. «Θα είχα επιστρέψει αν δεν είχα υποχρέωση προς την εταιρεία διανομής της ταινίας και αυτή τη θαυμάσια κυρία που τη διευθύνει» μας είπε στην αρχή της κουβέντας για τη Feelgood Εntertainment και την διευθύντριά της, την κυρία Ειρήνη Σουγανίδου. Ο Κόπολα νιώθει ότι στον αδελφό του οφείλει τα πάντα, ακόμη και τη δημιουργία του «Τetro» που αναφέρεται στη σχέση δύο αδελφών. Από τον Ογκαστ αρχίζουμε την κουβέντα μας.

- Στη συνέντευξη Τύπου που δώσατε πριν από μερικές ημέρες αναφέρατε ότι ο αδελφός σας ήταν ο άνθρωπος που άσκησε πάνω σας μεγαλύτερη επιρροή από κάθε άλλον. Θα θέλατε να το αναπτύξετε λίγο περισσότερο;

«Είναι αλήθεια, ο Ογκαστ υπήρξε βαθύτατη πηγή έμπνευσης στη ζωή μου. Το ίδιο και ο πατέρας μου, βέβαια, καθ΄ ότι- ας μην ξεχνάμε- προέρχομαι από οικογένεια μουσικών. Ως μεγαλύτερος αδελφός όμως, ο Ογκαστ ήταν κυριολεκτικά το είδωλό μου. Θυμάμαι ότι επειδή ήταν άριστος στα μαθήματα και εγώ κάκιστος, είχα αποφασίσει να γίνω σαν αυτόν. Οταν π.χ. πέρασε τη φάση που ήθελε να γίνει γιατρός, ήθελα να γίνω και εγώ γιατρός. Οταν σκέφτηκε να γίνει συγγραφέας, ήθελα να γίνω και εγώ συγγραφέας. Οταν διάβαζε βιβλία, διάβαζα και εγώ. Κάπου μέσα στο “Τetro” υπάρχει η σχέση μας γιατί η ταινία εξετάζει τον θαυμασμό που ασκεί ο μεγάλος αδελφός, ο Τέτρο (Βίνσεντ Γκάλο), προς τον μικρότερο (Ολντεν Εχερνραϊχ). Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ο αδελφός μου είχε καμία σχέση με τον ίδιο τον Τέτρο. Και σίγουρα ο πατέρας μου δεν έχει καμία απολύτως σχέση με τον φρικτό πατέρα της ταινίας (τον υποδύεται ο Κλάους Μαρία Μπραντάουερ)».

- Αν παρατηρήσουμε προσεκτικά τις ταινίες σας θα δούμε ότι σχεδόν σε όλες ο ρόλος της οικογένειας είναι πολύ έντονος.Από τον «Νονό» ως τον «Αταίριαστο».Είναι τυχαίο;

«Ασφαλώς και δεν είναι. Δημιουργείς ταινίες για τα θέματα που θεωρείς σημαντικά, για τα θέματα που έχεις ανάγκη να κατανοήσεις. Ο καθένας έχει κάποια σχέση με την οικογένειά του ή με κάποιο συγκεκριμένο μέλος της· τον πατέρα, τη μητέρα, έναν αδελφό ή μια αδελφή. Ο “Αταίριαστος” είναι σχεδόν ίδιος με τον “Τetro”- τον αποκαλώ “ξάδελφό” του. Υπάρχει και εδώ το στοιχείο του θαυμασμού του μικρότερου προς τον μεγαλύτερο αδελφό. Και είναι αλήθεια γιατί αυτό ακριβώς συνέβη και στη δική μου περίπτωση με τον αδελφό μου».

- Πιστεύετε ότι όλοι είμαστε αυτό που μεγαλώσαμε με την οικογένειά μας; «Δεν χωρεί καμία αμφιβολία. Για παράδειγμα, η γλώσσα που μαθαίνουμε τα πρώτα χρόνια της ζωής μας στην οικογένεια, διαμορφώνει τη συνείδησή μας και μας ακολουθεί ώσπου να πεθάνουμε. Αυτό το συνειδητοποίησα όταν σκηνοθετούσα την προτελευταία ταινία μου “Νεότητα χωρίς νιότη”. Χωρίς τη γλώσσα, χωρίς την οικογένεια, το επίπεδο αυτού του απίστευτου πράγματος που λέγεται ανθρώπινη συνείδηση θα ήταν πολύ κατώτερο. Και μαζί του, η συναισθηματική εξέλιξή μας θα ήταν ελάχιστη. Κοιτάξτε την περίπτωση τουΡόμαν Πολάνσκιο οποίος υπέφερε τόσο πολύ ως παιδί. Εχασε τους γονείς του, παραλίγο να πεθάνει ο ίδιος και από πολύ νωρίς καταδιώχθηκε με τον πιο άσχημο τρόπο. Ολα αυτά στοίχειωσαν την πνευματικότητα και τα συναισθήματά του. Ποτέ δεν απελευθερώθηκε από τα πρώτα πέντε χρόνια της ζωής του. Στη δική μου περίπτωση, η οικογένειά μου είχε κάποια ασυνήθιστα στοιχεία που έπαιξαν ρόλο στην πορεία μου».

- Τι εννοείτε όταν λέτε «ασυνήθιστα»; «Ο πρώτος ήχος που θυμάμαι μέσα στο σπίτι όπου μεγάλωσα είναι ο ήχος του φλάουτου. Ο πατέρας μου (οΚαρμάιν Κόπολα) έπαιζε σόλο φλάουτο σε ορχήστρα και κάθε μέρα εξασκούνταν. Η πρώτη εικόνα που θυμάμαι από το σπίτι μου ήταν το πρόσωπο της μητέρας μου- ένα πολύ όμορφο πρόσωπο. Και ο πρώτος προστάτης μου ήταν ο αδελφός μου. Κατά μία έννοια μένεις για πάντα αιχμάλωτος των πρώτων χρόνων της ζωής σου και μετατρέπεσαι σε αυτό που σε σφράγισε, όχι μόνο γενετικά αλλά και εμπειρικά».

- Πιστεύετε ότι στα πρώτα χρόνια της ζωής σας με την οικογένειά σας βρίσκονται επίσης τα γονίδια της τέχνης που αποφασίσατε να ακολουθήσετε; «Το πιστεύω. Οι πρώτες εικόνες της ζωής μου είχαν σχέση με τη μουσική. Οταν είσαι σόλο φλάουτο στην ορχήστρα του Τοσκανίνι όπως ήταν ο πατέρας μου, δεν πας απλώς και παίζεις. Η δουλειά σου απαιτεί επί ώρες καθημερινή εξάσκηση, όπως συμβαίνει με τους αθλητές. Την ίδια ώρα, ο αδελφός μου ήταν ένα υπέροχο, γλυκύτατο παιδί που με πήρε από το χέρι και με οδήγησε στην περιπέτεια, ήταν εκείνος που με πήγε πρώτος στον κινηματογράφο...».

- Ποια είναι η πρώτη κινηματογραφική μνήμη σας;

«Πηγαίνει πίσω στην εποχή της “Χιονάτης και των επτά νάνων” που γυρίστηκε το 1939. Θυμάμαι επίσης τους “Τρεις Καμπαλέρος” που με είχαν κατατρομάξει. Θυμάμαι ότι ο αδελφός μου με πήγε στον “Κλέφτη της Βαγδάτης” και στη “Μέλλουσα ζωή”). Με πήγε σε όλες τις ταινίες του Αλεξάντερ Κόρντα, με πήγε στα “Παραμύθια του Χόφμαν”, στα “Κόκκινα παπούτσια” και σε πολλές ασυνήθιστες ταινίες, που του άρεσαν».

- Πώς και πότε αποφασίσετε να εισχωρήσετε στον χώρο της σοουμπίζ; «Οταν ο αδελφός μου κατέληξε στο ότι δεν θα γινόταν γιατρός αλλά συγγραφέας, τότε, όπως σας είπα, θέλησα και εγώ να γίνω συγγραφέας. Μόνον που όταν ήθελε να γίνει γιατρός, εγώ ήθελα να γίνω οφθαλμίατρος- άρα όταν αποφάσισε να γίνει συγγραφέας, εγώ ήθελα να γίνω θεατρικός συγγραφέας. Ηθελα να κάνω αυτό που έκανε εκείνος αλλά όχι ακριβώς το ίδιο. Επίσης, ένα από τα ταλέντα που είχα ως παιδί ήταν η “ερασιτεχνική επιστήμη”. Δεν ήμουν καλός στο σχολείο αλλά ήμουν καλός στα ηλεκτρονικά, μπορούσα να εφεύρω πράγματα, διάφορα περίπλοκα gadgets, και αυτό με βοήθησε όταν πήγα στο τμήμα θεάτρου της σχολής μου. Χρειάζονταν άτομα που μπορούσαν να χειριστούν καλώδια, προβολείς, τέτοια πράγματα. Κάπως έτσι βρέθηκα στο περιβάλλον του θεάτρου. Συν τοις άλλοις ο πατέρας μου εργαζόταν στο Μπρόντγουεϊ, έτσι από πολύ νωρίς βίωσα το περιβάλλον του Radio City Μusic Ηall και άλλων σκηνών της Νέας Υόρκης. Είδα πώς στηνόταν μια παράσταση και μου άρεσε. Μου άρεσε η μαγεία του θεάτρου, όπως μου άρεσαν και τα παραμύθια. Ηταν λοιπόν ένας συνδυασμός ιστοριών και τεχνολογικής θεατρικής γνώσης. Ολα αυτά ενώ ήμουν 17-18 ετών. Ηξερα για κινηματογράφο και τον αγαπούσα, αλλά εκείνη την εποχή τα περισσότερα παιδιά δεν είχαν ιδέα πώς γίνονταν οι ταινίες. Το μόνο που ήξεραν ήταν ότι απλώς γίνονταν κάπου στο Χόλιγουντ. Οι σκηνοθέτες ήταν κάτι κύριοι με γραβάτες και κοστούμια».

- Υπήρξε κάποια ταινία που σας ώθησε στον κινηματογράφο;

«Ως μαθητής θεάτρου έτυχε να δω τον “Οκτώβρη” του Σεργκέι Αϊζενστάιν. Οταν βγήκα από την αίθουσα, δυο- τρεις θεατές ήμασταν μόνο, δεν μπορούσα να πιστέψω αυτό που είχα δει. Το μοντάζ, ο ήχος της κινηματογραφικής μηχανής, είχα ζήσει ένα θαύμα... Τότε αποφάσισα ότι δεν ήθελα να γίνω σκηνοθέτης του θεάτρου αλλά του κινηματογράφου. Αντί να σπουδάσω στη δραματική σχολή του Γέιλ πήγα στο Πανεπιστήμιο του Λος Αντζελες και σπούδασα κινηματογράφο. Ολα αυτά το 1958».

- Κλείνοντας θα ήθελα να σας ρωτήσω για τη μεγαλύτερη επιτυχία σας, τον «Νονό».Γιατί αυτή η ταινία δεν σας έχει αφήσει καλές αναμνήσεις; «Εκανα τον “Νονό” όταν ήμουν 29 ετών και- το έχω ξαναπεί- ήταν μια φρικτή εμπειρία. Θαύμαζα τον Μάριο Πούζο που είχε γράψει το μυθιστόρημα, αλλά από εκεί και πέρα παντού υπήρχαν προβλήματα. Δεν άρεσε ο τρόπος με τον οποίο έφτιαχνα την ταινία, δεν άρεσαν οι ηθοποιοί στο στούντιο και η ειρωνεία ήταν ότι αυτή η φρικτή εμπειρία έγινε μία από τις μεγαλύτερες επιτυχίες σε όλον τον κόσμο. Δεν ήθελα να κάνω δεύτερο “Νονό” γιατί δεν μου αρέσουν οι γκάνγκστερ. Τους βαριέμαι, δεν τους θαυμάζω, τους θεωρώ ζώα».

Η ταινία «Τetro» προβάλλεται από την περασμένη Πέμπτη στον Απόλλωνα και θα προβάλλεται σε περισσότερες αίθουσες από την ερχόμενη Πέμπτη.


Βαρβάρα Τερζάκη

Άρθρο Γιάννη Ζουμπουλάκη- εφ. Το Βήμα, 08-11-2009