Οι χειρότερες προοπτικές για τους Παλαιστινίους

Πέντε χρόνια μετά τον θάνατο του Γιάσερ Αραφάτ το πορτρέτο του δεσπόζει σε πανό στους δρόμους της Ραμάλα. Ο ίδιος παραμένει ένα ισχυρό σύμβολο της παλαιστινιακής αντίστασης, αλλά οι διάδοχοί του είναι απελπισμένοι. Ο πρόεδρος Μαχμούντ Αμπάς - γνωστός στον λαό ως Αμπου Μάζεν - είναι τόσο απογοητευμένος από το αδιέξοδο της ειρηνευτικής διαδικασίας που αρνείται να θέσει υποψηφιότητα για επανεκλογή. Καθώς δεν υπάρχει προφανής διάδοχός του, η επικείμενη παραίτησή του απειλεί με κατάρρευση ολόκληρη την παλαιστινιακή ηγεσία. Γίνεται λόγος ως και για κατάληψη του κινήματος από στελέχη που θεωρούν ότι ακόμη και το να μιλούν με το Ισραήλ αποτελεί χάσιμο χρόνου.

Ο Αμπάς δεν μπορεί να παραιτηθεί παρά μόνο μετά τη διοργάνωση εκλογών, οι οποίες επρόκειτο να πραγματοποιηθούν τον Ιανουάριο αλλά αναβλήθηκαν λόγω της αδυναμίας διεξαγωγής τους στη Λωρίδα της Γάζας. Σύμφωνα με το παλαιστινιακό σύνταγμα, αν παραιτείτο θα έπρεπε να αντικατασταθεί από τον πρόεδρο της Βουλής. Εφόσον η Χαμάς κέρδισε τις τελευταίες κοινοβουλευτικές εκλογές το 2006, αυτό σημαίνει ότι και ο πρόεδρος θα προερχόταν από τη Χαμάς δίνοντας στους ισλαμιστές τον έλεγχο ολόκληρων των παλαιστινιακών εδαφών.

Η Χαμάς έχει δηλώσει ότι θα μποϊκοτάρει τις εκλογές, υποστηρίζοντας ότι η θητεία του Αμπάς είχε εκπνεύσει πριν από έναν χρόνο. Εκείνη την εποχή ο πρόεδρος είχε αποφασίσει ότι θα παρέμενε στη θέση του ώσπου να μπορέσουν να διοργανωθούν προεδρικές εκλογές μαζί με κοινοβουλευτικές. Παρόμοιοι συνταγματικοί ελιγμοί αναμένεται να συνεχιστούν στο άμεσο μέλλον ενώ όσο δεν διοργανώνονται εκλογές στη Δυτική Οχθη και στη Λωρίδα της Γάζας τόσο η Φατάχ όσο και η Χαμάς θα ισχυρίζονται ότι αποτελούν τη νόμιμη κυβέρνηση. Ενα πιο ριζοσπαστικό σενάριο προβλέπει ότι ο 74χρονος Αμπάς θα διαλύσει την Παλαιστινιακή Αρχή, η οποία δημιουργήθηκε από τις ξεπερασμένες πλέον ειρηνευτικές συμφωνίες του Οσλο, και θα συνεχίσει να κυβερνά από το ίδιο πόστο αλλά ως επικεφαλής της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (ΟΑΠ). Πολλά στελέχη της παλαιστινιακής αντιπολίτευσης παρομοιάζουν την Αρχή με «κυβέρνηση του Βισύ» που νομιμοποιεί τη συνεχιζόμενη ισραηλινή κατοχή.

Η παλαιστινιακή ηγεσία βρίσκεται σε αυτή τη δύσκολη θέση επειδή η ειρηνευτική διαδικασία έχει παγώσει. Οι προσπάθειες του προέδρου Μπαράκ Ομπάμα για επανέναρξη των συνομιλιών προσκρούουν στην άρνηση του Ισραήλ να σταματήσει την ίδρυση εβραϊκών οικισμών στη Δυτική Οχθη και στην επιμονή των Παλαιστινίων να μην κάθονται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων αν δεν παύσει η εξάπλωση των οικισμών.

«Το Ισραήλ έλεγε πάντα ότι ο Αραφάτ δεν ήταν εταίρος για την ειρήνη» λέει η Ραμπίχα Ντιαμπ, παλαιστίνια υπουργός Γυναικείων Υποθέσεων και παλαιό μέλος της Φατάχ, του κινήματος του Αραφάτ. «Τώρα βλέπουμε ότι οι Ισραηλινοί δεν είναι εταίροι για την ειρήνη,δεν έχουν εφαρμόσει τίποτε και η διεθνής κοινότητα τους υποστηρίζει».

Πολλοί Παλαιστίνιοι πιστεύουν ότι οι Ισραηλινοί δηλητηρίασαν τον Αραφάτ και στη συνέχεια «εξουδετέρωσαν» τον διάδοχό του μέσω του να μην απαντούν στα ανοίγματά του για ειρήνευση και στην αποκήρυξη της βίας από την πλευρά του. «Οι Ισραηλινοί σκότωσαν τον Γιάσερ Αραφάτ και σήμερα προσπαθούν να σκοτώσουν τα σχέδια του Αμπου Μάζεν σε μια εποχή που γνωρίζουν ότι κάνει το παν για να φέρει την ειρήνη» λέει η Ντιαμπ.

Η πρόσφατη ανακοίνωση του Αμπάς ότι δεν θα θέσει υποψηφιότητα για επανεκλογή τροφοδοτεί τα σενάρια για τις πραγματικές προθέσεις του. Ο Τόνι Μπλερ, απεσταλμένος της διεθνούς κοινότητας για τη Μέση Ανατολή, δήλωσε ότι η απόφαση του Αμπάς να αποχωρήσει δεν είναι πολιτικό τέχνασμα αλλά αντικατοπτρίζει τη βαθιά του απογοήτευση για την έλλειψη κάποιας ουσιαστικής ειρηνευτικής διαδικασίας.

Ο Αμπντέλ Νάσερ αλ Νατζάρ, αρχισυντάκτης της εφημερίδας «Αλ Αγιάμ» που πρόσκειται στη Φατάχ, θεωρεί ότι ο Αμπάς το εννοεί πως θα αποχωρήσει, αν και ίσως όχι τόσο σύντομα. «Προς το παρόν δεν υπάρχει κανένας που θα μπορούσε να αντικαταστήσει τον πρόεδρο» λέει. Λόγω του τεράστιου χάσματος το οποίο χωρίζει τη Λωρίδα της Γάζας, που διοικείται από τη Χαμάς, και τη Δυτική Οχθη, που διοικείται από τη Φατάχ, ο Αλ Νατζάρ πιστεύει ότι ο Αμπάς θα καθυστερήσει τις εκλογές ως τον Ιούνιο ελπίζοντας πως ως τότε θα έχει πετύχει μερικές παραχωρήσεις από το Ισραήλ, με τη βοήθεια της πίεσης από τις ΗΠΑ, ή θα έχει συμφιλιωθεί με τους ισλαμιστές της Γάζας.

Ο Αλ Νατζάρ πιστεύει ότι αν οι εκλογές διοργανώνονταν σήμερα, χωρίς να θέσει υποψηφιότητα ο Αμπάς, οι Παλαιστίνιοι θα επέλεγαν μάλλον έναν πιο μαχητικό υποψήφιο. «Ο Αμπου Μάζεν εκπροσωπεί τη μετριοπάθεια. Η επιλογή των διαπραγματεύσεων θα πάψει να υφίσταται χωρίς τον Αμπου Μάζεν,γι΄ αυτό ο λαός θα εκλέξει κάποιον άλλο που προσφέρει μια διαφορετική επιλογή» προειδοποιεί. Ο πιο δημοφιλής υποψήφιος διάδοχός του είναι ο Μαρουάν Μπαργκούτι, ο οποίος ανήκει στη νεότερη γενιά των ηγετών της Φατάχ και έπαιξε σημαντικό ρόλο στη δεύτερη παλαιστινιακή ιντιφάντα, η οποία ξέσπασε το 2000. Το πρόβλημα όμως είναι ότι αυτός βρίσκεται σε ισραηλινή φυλακή έχοντας καταδικαστεί ως ο εγκέφαλος επίθεσης με θύματα ισραηλινούς πολίτες. Ο 50χρονος Μπαργκούτι έχει τεράστια απήχηση στη Δυτική Οχθη ως μια ντόπια, νεότερη εναλλακτική λύση στην ηλικιωμένη γενιά των ηγετών της ΟΑΠ που αγωνίστηκαν δίπλα στον Αραφάτ στα χρόνια του πολέμου στην Ιορδανία και στον Λίβανο και στη συνέχεια στην εξορία στην Τυνησία. Αντίθετα προς την παλαιότερη γενιά, ο Μπαργκούτι μιλάει καλά εβραϊκά και είχε ήδη επιρροή ως ηγέτης από την πρώτη παλαιστινιακή εξέγερση εναντίον του Ισραήλ το 1987, η οποία οδήγησε στις ειρηνευτικές συμφωνίες του Οσλο.

Το πλεονέκτημά του ως διαδόχου του προέδρου είναι ότι συνδυάζει τις ικανότητες μαχητή του δρόμου με μια χαρισματική προσωπικότητα που έχει λαϊκή απήχηση. Αυτό τον κάνει πολύ διαφορετικό από τον άλλο πιθανό διάδοχο του Αμπάς, τον Σαλάμ Φαγιάντ, τεχνοκράτη και πρώην οικονομολόγο της Παγκόσμιας Τράπεζας που έχει την εμπιστοσύνη της Δύσης.

Αντίθετα προς τον μετριοπαθή Αμπάς, ο Μπαργκούτι πιστεύει στην ένοπλη αντίσταση κατά της ισραηλινής κατοχής στη Δυτική Οχθη, αν και δηλώνει ότι προσπαθεί να αποφεύγει τα θύματα μεταξύ αμάχων. Ωστόσο στη δίκη του στο Ισραήλ το 2004- της οποίας αρνείται τη νομιμότητα- κρίθηκε ένοχος για τη διοργάνωση επίθεσης σε αγορά, η οποία προκάλεσε τον θάνατο τριών αμάχων.

Ο Μπαργκούτι εντάχθηκε στη Φατάχ όταν ήταν 15 ετών και έμαθε τα εβραϊκά σε ισραηλινή φυλακή τρία χρόνια αργότερα.

Ισραηλινοί αξιωματούχοι της προηγούμενης κυβέρνησης του κεντρώου Καντίμα εξέταζαν ιδιωτικώς την περίπτωση να αποφυλακίσουν τον Μπαργκούτι- ο οποίος θεωρείται ένας από τους ελάχιστους παλαιστίνιους ηγέτες που έχουν τη δυνατότητα να γεφυρώσουν το χάσμα ανάμεσα στην κυβέρνηση της Φατάχ στη Δυτική Οχθη και στην ανταγωνιστική κυβέρνηση της Χαμάς στη Γάζα. Η σημερινή κυβέρνηση του Ισραήλ, με επικεφαλής τον δεξιό ηγέτη του Λικούντ Βενιαμίν Νετανιάχου, είναι απίθανο να εξετάσει την περίπτωση να τον απελευθερώσει.

Τhe Τimes, 2009


Βαρβάρα Τερζάκη

Άρθρο James Hider - εφ. Το Βήμα, 15-11-2009