22/3/12

Καφενείο των Ορέων με Γυναίκες, Ανώγεια Ρεθύμνης

Ομιλία κ. Βαρβάρα Τερζάκη Παλλήκαρη, 21.03.2012

Η ευτυχία αποτελεί τη φυσική μας κατάσταση μέσα στο σύμπαν.

Κυλά αυθόρμητα όταν σταματάμε να περιπλέκουμε τα πράγματα, όταν τα βλέπουμε όλα σαν μια πρόκληση, σαν μια διδασκαλία, σαν μια ευκαιρία συνέχισης της ζωής και της εξέλιξης.

Σημαντικό είναι να έχεις ειρήνη στη διάρκεια των καταιγίδων, των αντιξοοτήτων, και στις χειρότερες των περιπτώσεων, όπως πιθανόν στις τωρινές συνθήκες ζωής μας.

Τα πάντα έχουν σημασία επειδή η ζωή δεν πορεύεται μόνο σε τούτη την πραγματικότητα.

Γι’ αυτό πρέπει να είμαστε πάντα, μέσα στον ιερό μας Κύκλο. !!

Σήμερα όλοι αναρωτιόμαστε εάν έχει μέλλον η ελπίδα, εάν έχει μέλλον η αλληλεγγύη, εάν έχει μέλλον το μέλλον.

Μια απάντηση υπάρχει ότι, όλα είναι ρευστά, τίποτε δεν είναι ακλόνητο, ούτε ο ιδέες ούτε και τα συναισθήματα.

Δεν υπάρχουν βεβαιότητες, παρά μόνον απρόοπτα.

Δυστυχώς οι παγκόσμιοι νόμοι του χρήματος και του εμπορίου έχουν σοβαρό αντίκτυπο στη ψυχή μας.

Δυστυχώς προσπαθούν να μας πείσουν ότι η Μοίρα μας εξαρτάται από τους άλλους.

Δυστυχώς μας δανείζουν για να μην έχουμε, μας δανείζουν για να πεινάμε!!!

Οι έλληνες και ιδιαίτερα εμείς οι κρητες μπορούμε να καυχηθούμε, ότι είμαστε οι πιο προηγμένοι μεταξύ των αρχαϊκών, και οι πιο αρχαϊκοί μεταξύ των προηγμένων.

Και επειδή όπως γνωρίζετε όλοι καλά, ουδείς πολιτισμός βασίζεται στους άριστους άνδρες του, ανώτατη βαθμίδα του, οι μητέρες των τέκνων του, όπως ξεκάθαρα λέει ο ποιητής, η Ελληνίδα γυναίκα σήμερα καλείται να ξαναδώσει στα πράγματα, την αρχική τους γεύση.

Η κυριαρχία των γυναικείων μορφών στην Ελληνική ιστορία πιθανώς ξαφνιάζει, όταν γνωρίζομε ότι , ήταν αποκλεισμένη από τις διάφορες όψεις της κοινωνικής ζωής παρόλα ταύτα η γυναίκα είτε ως οικονομική διαχειρίστρια. είτε ως εργαζόμενη συνέβαλλε πάντοτε αποφασιστικά, στην οικονομική και κυρίως κοινωνική σταθερότητα

Την ίδια στιγμή εκπληρώνει στο ακέραιο το μερίδιο της στη θρησκευτική ζωή της κοινότητας, ως πιστή και ως ιέρεια.

Όσο για την κοινωνική της προσφορά αυτή έρχεται μέσα από τις ώδινες του τοκετού. Είναι η γυναίκα που ακροβατεί ανάμεσα στη ζωή και στο θάνατο, δίδοντας ζωή.

Η μοίρα μας είναι στα χέρια της γυναίκας, μπορεί και αυτή η ίδια να το έχει ξεχάσει, όμως όπου ακόμη κάτι επιζεί, κάτι που άλλοτε σ αυτό προσευχηθήκαμε, και προσκυνήσαμε, ήδη περνά έτσι όπως είναι ,στην Αφάνεια. Είναι ανάγκη τώρα, να γίνομε συμμέτοχοι σε ένα νέο συλλογικό αφήγημα, που σημαίνει ένα πλαίσιο συνύπαρξης. Είναι ανάγκη να υπερασπιστούμε μείζονες ηθικές αξίες.

Παλαιότερα οι πόλεμοι γίνονταν για εδαφικές κατακτήσεις, μετά για την κατάκτηση των πρώτων υλών. Λένε ότι, στο μέλλον οι πόλεμοι θα γίνονται για το νερό, αλλά σήμερα γίνεται κρυφός πόλεμος, για την κατάκτηση της μνήμης.

Το πνεύμα του καλού πάντα υπερνικά τις αντίξοες περιστάσεις και πάντα θριαμβεύει. Θα επιστρέψει ως αναγκαία συνθήκη ηθικής, ενδεχομένως στον αντίποδα της γνωστής δανειακής συνθήκης. Αυτά τα δύστυχα χρόνια απαιτούν καινούργιες αντιλήψεις, που θα στηριχθούν πάνω σε λησμονημένες ανθρώπινες δυνάμεις, οι οποίες θα αναζητήσουν ξανά την πίστη στον άνθρωπο, ο οποίος άνθρωπος θα αποτελεί τη βάση της κοινωνικής και οικονομικής πυραμίδας. Αν τελικά δε θέλομε να χάσουμε το προνόμιο της δημοκρατίας, αν δεν επιθυμούμε καθεστώς ψυχρής μετά-δημοκρατίας, όπου απλώς θα παριστάμεθα (ως υποχείρια ), όπως τώρα, οφείλομε να δώσουμε τη μάχη με το θάρρος του ανθρώπου που ξέρει, πότε και πως μπορεί να δεσμευθεί, σε ένα αγώνα με αβέβαιη έκβαση. Γιατί περί αυτού πρόκειται. Δυστυχώς δεν θα είμαστε οι πρώτοι στο κόσμο που θα το ζήσομε αυτό.

Αν και μας υποκλάπηκε δολίως η εμπειρία και η ικανότητα να παίρνουμε θέση στα πράγματα, εν τούτοις, είναι η πρώτη φορά και είναι μεγάλη η ειρωνεία, που θα δωσωμε σημασία στο μέλλον, ακόμη και αν πολλοί πιστεύουν ότι δεν έχουμε μέλλον!! Ζώντας τον αιώνα της ανασφάλειας, σε μια εποχή ρευστοποίησης της πραγματικότητας, ο ρεαλισμός δεν είναι πάντα δείγμα σύνεσης. Φυλακίζει τη σκέψη. Η ουτοπία μπορεί να μας αποκαλύψει σε σημαντικό βαθμό τις κρυμμένες δυναμικές πλευρές της σημερινής πραγματικότητας. Το Πανεπιστήμιο των Ορέων ως ουτοπία ξεκίνησε και κάνει πραγματικότητα τη διασύνδεση της παιδείας με το όραμα και την καταξίωση των ανθρώπων της υπαίθρου, μέσα από τα παραδοτέα τους. Τις αρχέγονες αξίες, τα προϊόντα, τη φύση, τον πολιτισμό και την παράδοση.

Δεν είναι τυχαίο το που γεννηθήκαμε. Υπάρχει έργο που πρέπει να γίνει σε αυτούς τους τόπους και τις συνθήκες και μπορείς να φύγεις μόνον αφού έχεις ολοκληρώσει το έργο σου.

Η Ελλάδα είναι μία χώρα εξαίσιας ωραιότητας, μιας ωραιότητας που υπερβαίνει κάθε αντίθεση ανάμεσα στο άσχημο και στο ωραίο. Το κάλλος της δεν είναι κάποια αισθητική πραγματικότητα, αλλά ένα από τα σημεία με τα οποία εκδηλώνεται το απόλυτο. Είναι γη φιλόξενη με ανήκουστες δυνατότητες, που δεν περιμένουν παρά μόνο την εκπλήρωση τους. Είναι γη, που κάθε ανθρώπινο ον μπορεί να βρει το τόπο του, μια και οι Θεοί δεν έχουν εγκαταλείψει τις εστίες.

Η Ελλάδα, είναι μια μικρή χώρα που για να μπει στην ΕΕ, κάποτε αναγκάστηκε να προσαρμόσει όλες τις δομές της, ανάλογα με τα Ευρωπαϊκά συμφέροντα κ όχι με την κοινή λογική κ την πρόοδο της.
Πιέστηκε δηλαδή, να υιοθετήσει προτεσταντικές, καλβινιστικες, καπιταλιστικές νόρμες, που ίσως δεν της ταίριαζαν, διότι δεν αναγνώριζαν το δικό της παρελθόν, επηρεασμένο από τη Μεσόγειο θάλασσα και την Ανατολή.
Μα πως μπορεί μια μεσογειακή κοινωνία ξαφνικά να μεταμορφωθεί σε Γερμανία; Πως μπορεί ο Έλληνας εργαζόμενος να αποκτήσει ψυχοσύνθεση Ολλανδού; Όσο κι αν ήθελαν οι κυβερνήσεις μας, κάτι τέτοιο δεν θα μπορούσε ποτέ να συμβεί.
Αν λοιπόν μπορεί να κατακρίνει κάνεις την ΕΕ, είναι ότι κανείς δεν υπολόγισε τη βαρύτητα της διαφορετικής κουλτούρας, παρά βασίστηκε σε οικονομικά μεγέθη και στοιχεία

Δεν πρέπει να ταυτίζουμε την ΕΕ με την Ευρώπη. Η ΕΕ είναι club πλουσίων. Η Ευρώπη είναι ήπειρος που ξεκινά στην Αγγλία κ περιλαμβάνει κ την Ρωσία.

Άλλο να είσαι Ευρωπαίος κ άλλο το να είσαι μέλος μιας ένωσης που προστατεύει τους βαθύπλουτους. Αλλά όνειρα, άλλο κλίμα, άλλος τρόπος ζωής, άλλη φιλοσοφία εχωμε από τους Γερμανούς η τους Ολλανδούς. Χαριστική βολή στη θεσμική συνοχή και στο δυναμισμό της Ελληνικής κοινωνίας, έδωσαν πολιτικές μεθοδεύσεις, για προσαρμογή στα ευρωπαϊκά πρότυπα, βεβηλώνοντας και διαλύοντας το κύτταρο της ιστορικής συνέχειας και επιβίωσης 3,5 χιλιάδων χρόνων, για να πετύχουν περισσότερα ευρωπαϊκά κονδύλια και επιδοτήσεις.

Δυστυχώς πέτυχαν την καταστροφή μέσω όλης αυτής της διαφθοράς η οποία κυρίευσε την ελληνική κοινωνία. Η Ελλάδα γίνεται το εργαστήριο μιας κοινωνικής αλλαγής πού σε δεύτερο χρόνο θα γενικευθεί σ όλη την Ευρώπη.

Ένας υποκριτικός δυτικός κόσμος, που επευφημεί τις φθηνές βιομηχανικές ζώνες και το ελεύθερο εμπόριο της Κίνας, αλλά δεν θέλει να δει την βία ,τον αυταρχισμό, τις περιβαλλοντικές καταστροφές, την καταρράκωση των πολυσυζητημένων, των οικουμενικών, ανθρώπινων δικαιωμάτων.
Η περίπτωση του Θιβέτ, που συγκρούεται με τον γίγαντα Κίνα, θυμίζει στον υλόφρονα κόσμο μας, κάποιες ξεχασμένες πολιτείες, τις μοναστικές πολιτείες ,όπου η πνευματικότητα ,η μεταφυσική, η ειρηνοφιλία, ο σεβασμός κάθε πλάσματος, η ζώσα παράδοση, η αργή εκδήλωση του χρόνου, έχουν νόημα και λειτουργική αξία για τον άνθρωπο. Ο χρόνος κυλάει υπέρ τους ,υπέρ της βελούδινης δύναμης. Είναι μια αυτοτελής και τελέσφορη απάντηση στον κόσμο της υποκρισίας κ της μόλις καλυμμένης ωμής βίας, στον κόσμο που χρησιμοποιεί επιλεκτικά τη φιλολογία περί οικουμενικών δικαιωμάτων, για ανθρωπιστικούς βομβαρδισμούς, προληπτικές επεμβάσεις. Αυτή η αντιπαράθεσης πρέπει να διδάξει όλους εμάς τους υπόλοιπους.

Για να λυθεί η κρίση ταυτότητος της Ελλάδος, πρέπει να αγκαλιάσουμε το παρελθόν μας.

Επειδή τίποτα δε μπορεί να γίνει εξ’ αποστάσεως σε μία χώρα όπως η πατρίδα μας, που τρέφεται με την εγγύτητα, ούτε πολιτική εξ αποστάσεως είναι δυνατή, ούτε παραγωγή, ούτε εκπαίδευση, είναι υποχρέωση μας να σώσομε τη γλώσσα, την ιστορική συνείδηση, την πολιτισμική ιδιοπροσωπία, την ανάγκη και τη χαρά των σχέσεων κοινωνίας. Η Κρήτη υμνήθηκε ανά τους αιώνες ως λίκνο του πολιτισμού και ως παραδεισιακή ευτοπία Τώρα κινδυνεύει να μεταβληθεί σε δαστική δυστοπία.

Στα μικρά χωριά της Κρήτης, δεν υπήρχαν μεγέθη βασιλικών οίκων αλλά μικροάγιοι του ανθρώπινου πόνου: υστερούμενοι, θλιβόμενοι, κακουχούμενοι, ζούσαν με υπαρξιακή ευδαιμονία και καταλήγουν σταδιακά να ζουν σε καλπάζουσα ανασφάλεια και δυστυχία.

Μόνο όσοι επιχειρούν το παράλογο μπορούν να κερδίσουν το αδύνατο. Ας στραφούμε στις μητέρες, τα μικρά παιδιά, τον κόσμο χωρίς Αργύρια, χωρίς επιτήρηση, χωρίς Εθνική Ταπείνωση.

Η στοχευμένη προσοχή θα είναι το αγαθό που θα λείπει περισσότερο στη μελλοντική ζωή. Άλλωστε τίποτα δεν έχει αλλάξει τη φύση του ανθρώπου, όσο η απώλεια της σιωπής, η οποία κάποτε ήταν φυσική, σαν τον ουρανό και τον αέρα.

Επειδή στην Κρήτη υψώνεται κανείς ακόπως από τη φύση στην ιστορία και επειδή ο καλύτερος προφήτης είναι εκείνος που αγαπά και όχι εκείνος που σκέφτεται, ας ενωθούμε μέχρι εκεί που συναντούνται οι τέσσερις άνεμοι και συγχέονται όλα τα αρώματα.


15/3/12

Δρόμοι

ΤΑ ΝΕΑ 14.03.2012

Του Ρούσσου Βρανά

Ολο για τα ίδια...

... παλεύουν οι άνθρωποι. Θα έρθει μια στιγμή που θα μας έχουν πάρει τόσα πολλά, που οτιδήποτε και αν διεκδικήσουμε από αυτά θα είναι σαν να τα διεκδικούμε όλα από την αρχή. Από την εποχή των μεγάλων επαναστάσεων. Από την εποχή του Διαφωτισμού. Από την εποχή της κλασικής αρχαιότητας. Ακόμη και από την εποχή των σπηλαίων.

Πολλοί βλέπουν...

... την παγκόσμια οικονομική κρίση ως απόδειξη πως ζούμε σε έναν ενιαίο κόσμο. Ομως, καθώς οι χώρες συντρίβονται από τους αφέντες αυτού του κόσμου, οι άνθρωποι επιστρέφουν ολοταχώς σε ένα μέλλον που μοιάζει ολοένα και περισσότερο με τον Μεσαίωνα. Το κράτος δεν υπάρχει πια όπως άλλοτε. «Η ισχύς των κρατών υποχωρεί και παίρνει τη θέση της η ισχύς των επιχειρήσεων και των μεγιστάνων», έγραφε ήδη από το 2009 το περιοδικό «Φόρεϊν Πόλισι». Δισεκατομμύρια άνθρωποι ζουν χωρίς να ξέρουν ποιοι ακριβώς είναι οι πραγματικοί ηγέτες τους, αν είναι οι πολιτικοί που χειροκροτούν και ψηφίζουν ή κάποιοι μακρινοί μεγιστάνες του χρήματος. Ακόμη και σε δημοκρατικές χώρες, οι εκλογές μετατρέπονται σε πλειστηριασμούς. Οι κοινωνικές παροχές και η ασφάλεια των πολιτών, που κάποτε θεωρούνταν αυτονόητα για μια ευνομούμενη και δημοκρατική κοινωνία, έχουν γίνει ανεκπλήρωτες προεκλογικές υποσχέσεις. Ο εσωτερικός κατακερματισμός των κοινωνιών είναι εμφανής, με πόλεις μέσα στην πόλη, όπου σηκώνει τα δικά του τείχη κάθε πολίτης που νιώθει ανασφαλής, με πόλεις που μαστίζονται από τις ίδιες πληγές που μάστιζαν και τις μεσαιωνικές: φόβο, αβεβαιότητα, λοιμούς και βία.

Η Αναγέννηση...

... απέχει πολύ ακόμη. Υπάρχουν σήμερα περισσότεροι δούλοι στον κόσμο από οποιαδήποτε άλλη περίοδο της Ιστορίας. Οχι όμως πια μονάχα στις αναπτυσσόμενες χώρες της Νότιας Ασίας, όπου τα χρέη έχουν μετατρέψει τους φτωχότερους κατοίκους τους σε δουλοπάροικους. Ο δρόμος προς τη δουλοπαροικία έχει ανοίξει και στις πρώην καλοζωισμένες πολιτείες μας όπου οι άνθρωποι έχουν γίνει υπόδουλοι στα χρέη, καθώς οι κυβερνήσεις τους δεν ξεχρεώνουν τους πολίτες αλλά τους τραπεζίτες. «Πρέπει να καταλάβουμε πως αυτό που προσπαθούν να κάνουν είναι να σβήσουν τον Διαφωτισμό, να σβήσουν την ηθική φιλοσοφία και τις κοινωνικές αξίες της κλασικής πολιτικής οικονομίας που κορυφώθηκαν στην προοδευτική εποχή», εξηγούσε τις προθέσεις των νεοσκοταδιστών που μας κυβερνούν ο αμερικανός καθηγητής των Οικονομικών Μάικλ Χάντσον. «Δεν προσπαθούν να κάνουν την οικονομία πιο δίκαιη ούτε να μοιραστούν την εξουσία. Η πλεονεξία τους είναι απεριόριστη και ο στόχος τους είναι να δημιουργήσουν μια νέα φεουδαρχική ολιγαρχία».

Οταν...

... θα μας έχουν πάρει τα πάντα, σαν να μην αξίζαμε τίποτα, τότε πια καμιά μοίρα δεν θα είναι αναπόδραστη. Ακόμη και θαμμένοι στα πιο βαθιά σκοτάδια, οι άνθρωποι θα διεκδικήσουν ξανά το φως, έστω και αν χρειαστεί να ξαναρχίσουν από τον πολιτισμό που ζωγράφισε τα σπήλαια της Αλταμίρα.

[Διαστάσεις] Είναι τρελοί αυτοί οι Ελβετοί!

ΤΑ ΝΕΑ 13.03.2012

Του Μιχάλη Μητσού

Σκεφτείτε να γινόταν στην Ελλάδα. Ενα από τα μεγαλύτερα συνδικάτα της χώρας, επικαλούμενο επιστημονική έρευνα που δείχνει ότι το ένα τρίτο των εργαζομένων υποφέρει από στρες και προβλήματα υγείας λόγω αυξημένου φόρτου εργασίας, προτείνει την αύξηση του ελαχίστου χρόνου αδείας μετ' αποδοχών κατά 50%. Η κυβέρνηση προκηρύσσει αμέσως δημοψήφισμα, προειδοποιώντας ότι τυχόν επικράτηση του ΝΑΙ θα επιβαρύνει την οικονομία κατά περίπου 5 δισεκατομμύρια ευρώ τον χρόνο. Με τι ποσοστό λέτε ότι θα περνούσε η πρόταση; Ε, όχι και 80%...

Τέλος πάντων, ας μην προβοκάρουμε κι ας μείνουμε πιστοί στην ειδησεογραφία. Η πρόταση για αύξηση των εβδομάδων αδείας από 4 σε 6 τον χρόνο υποβλήθηκε στην Ελβετία από το συνδικάτο Travail Suisse. Και οι Ελβετοί την απέρριψαν με ποσοστό 66%. Ο σύνδεσμος εργοδοτών εξέδωσε μια θριαμβευτική ανακοίνωση με την οποία τονίζει ότι το ΟΧΙ στην πρόταση σημαίνει ΝΑΙ στη διατήρηση της ανταγωνιστικότητας των ελβετικών εταιρειών. Το συνδικάτο εξέφρασε τη λύπη του για το γεγονός ότι η προεκλογική εκστρατεία διεξήχθη σε κλίμα φόβου. Κι έζησαν αυτοί καλά κι εμείς χειρότερα.

Η αλήθεια είναι ότι οι Ελβετοί έχουν απορρίψει και στο παρελθόν πρόταση που θεωρητικά υπηρετούσε τα συμφέροντά τους: το 2002 καταψήφισαν τη μείωση των εβδομαδιαίων ωρών εργασίας από 42 σε 36. Είναι υπεύθυνοι, φιλότιμοι και σκληρά εργαζόμενοι. Είναι βέβαια και πλούσιοι, γεγονός που διευκολύνει όλα τα προηγούμενα. Παρά τα φαινόμενα, όμως, δεν είναι όσο ενωμένοι δείχνουν προς τα έξω. Εχουν κι αυτοί τις εσωτερικές τους αντιθέσεις, που στην περίπτωσή τους δεν έχουν γεωγραφικό αλλά γλωσσικό χαρακτήρα. Να, πριν από λίγες ημέρες η γερμανόφωνη εφημερίδα «Weltwoche» δημοσίευσε ένα άρθρο με το οποίο χαρακτήριζε τους γαλλόφωνους κατοίκους «Ελληνες της Ελβετίας». Για όποιον αναγνώστη δεν κατάλαβε, ακολουθούσε επεξήγηση: τεμπέληδες, μεθύστακες και καλοφαγάδες (ε, το τελευταίο δεν είναι και τόσο κακό). Και για εκείνους που βαριόντουσαν να διαβάσουν, υπήρχε σχετική φωτογραφία: ένας εργαζόμενος με τα πόδια στο τραπέζι, ένα ποτήρι κρασί στο χέρι κι ένα σουτιέν ανάμεσα στα ντοσιέ (μάλλον κακόγουστο).

Οι Γαλλόφωνοι δεν άργησαν να απαντήσουν. Ο πολιτικός Αντόνιο Χοτζέρ από τη Γενεύη φωτογραφήθηκε στην ίδια πόζα, επισημαίνοντας στη λεζάντα ότι το ΑΕΠ των γαλλόφωνων περιοχών είναι εδώ και χρόνια ανώτερο από τον ελβετικό μέσο όρο, ότι το τόξο του Λεμάν είναι μια από τις πιο δυναμικές οικονομικές ζώνες της χώρας και ότι τα καντόνια της Λωζάννης και της Γενεύης συνεισφέρουν αποφασιστικά στην ισορροπία μεταξύ των καντονιών. Ανάλογες φωτογραφίες γέμισαν το facebook, ενώ στο twitter δημιουργήθηκε μια σελίδα η οποία στις 5 το απόγευμα κάθε ημέρας απευθύνει κάλεσμα: «Ελληνες της Ελβετίας, είναι η ώρα του απεριτίφ!».

Εντάξει, το χιούμορ των Ελβετών δεν είναι τόσο ξακουστό όσο η εργατικότητά τους.



Δρόμοι

ΤΑ ΝΕΑ 13.03.2012
Του Ρούσσου Βρανά

Αν ο θάνατος...

...της σοσιαλδημοκρατίας επήλθε πράγματι με την παγκοσμιοποίηση, όπως βεβαιώνουν πολλοί ειδικότεροι από εμάς, τότε η εμπειρία από την κυβέρνηση Μιτεράν στη Γαλλία (1981-1986) ήταν η αρχή του ψυχορραγήματός της.

Στην αρχή...

...της δεκαετίας του 1980 και ενώ η αντικρινή νεοφιλελεύθερη Βρετανία ήταν βυθισμένη στην ύφεση, η νέα γαλλική κυβέρνηση του Μιτεράν, που μοίραζε υπουργεία σε κομμουνιστές υπουργούς, ακόμη και στον σύντροφο του Τσε Γκεβάρα Ρεζίς Ντεμπρέ, αύξανε τις δημόσιες δαπάνες 27%. Στις άγονες μέχρι τότε φοιτητικές λέσχες, άναβαν ξαφνικά ζωηρές συζητήσεις για τον χαρακτήρα που θα έπαιρναν οι αλλαγές τις οποίες σχεδίαζε η νέα κυβέρνηση. Θα επρόκειτο άραγε για ένα σοσιαλδημοκρατικό καθεστώς με σαφή μαρξιστικό χαρακτήρα; Και τι επίπτωση θα είχε αυτό στον γαλλικό καπιταλισμό; Ο Μιτεράν προχώρησε σε ένα ευρύ πρόγραμμα εθνικοποιήσεων (36 τράπεζες, καθώς και μεγάλες επιχειρήσεις χημικών, αλουμινίου και ηλεκτρονικών), αύξησε τον ελάχιστο μισθό 10% και δημιούργησε πολλές νέες θέσεις εργασίας στον δημόσιο τομέα. Oπως και πολλές διαψευσμένες ελπίδες, όταν έκανε τη μεγάλη στροφή, όταν εγκατέλειψε τις λαϊκές τάξεις, όταν εγκαινίασε την εποχή των σκανδάλων του Μπερνάρ Ταπί, όταν έσκυψε μπροστά στην ολιγαρχία του χρήματος, όταν η Γαλλία «μετατράπηκε σε αεροπλανοφόρο της νεοφιλελεύθερης αυτοκρατορίας, πιθηκίζοντας τον Ρίγκαν και τη Θάτσερ μέσα στο όργιο της αχαλίνωτης αγοράς», έγραφε στην εφημερίδα «Ουμανιτέ» ο Ζαν-Εμανουέλ Ντικοέν.

Βρισκόμαστε...

...σήμερα μπροστά σε ακόμη μία μεταβίβαση εξουσίας στη Γαλλία, όπου οι δημοσκοπήσεις δείχνουν σαφώς ότι στις εκλογές του Μαΐου θα ξαναπεράσει στα χέρια των Σοσιαλιστών. Αυτή τη φορά, ο υποψήφιός τους Φρανσουά Ολάντ αποφεύγει τα παχιά λόγια. Δεν μιλάει ούτε για τον χαρακτήρα της κοινωνικής αλλαγής ούτε για τη μετάβαση στον σοσιαλισμό. Αυτό που προτείνει πάντως δεν παύει να είναι εντυπωσιακό: αύξηση του φόρου στο 75% για τα εισοδήματα άνω του ενός εκατομμυρίου ευρώ. Οι ψηφοφόροι συμφωνούν. Σε δημοσκόπηση, το 61% δηλώνει υπέρ και μόλις το 29% κατά. Είναι ίσως η πρώτη φορά εδώ και τριάντα χρόνια, σημειώνει ο πολιτικός αναλυτής Ντέιβιντ Οσλερ, όπου ένα μεγάλο ευρωπαϊκό κόμμα φαίνεται πως θα κερδίσει τις εκλογές επειδή ακριβώς έχει ως βασική προεκλογική θέση του τη φορολόγηση των πλουσίων. Πολλά από τα επιχειρήματα που ακούμε εδώ και 30 χρόνια θα ξαναβγούν μπροστά. Θα το βάλει άραγε στα πόδια η γαλλική αστική τάξη; Θα αποθαρρύνει τις ιδιωτικές επενδύσεις η βαριά φορολογία; Ισως, αν ο Φρανσουά Ολάντ εννοεί πράγματι αυτό που λέει. Ομως, τα ιστορικά προηγούμενα της σοσιαλδημοκρατίας δεν εμπνέουν εμπιστοσύνη.

Υστερα από λίγο...

...«σοσιαλισμό» μέχρι το 1983, το «σύντομο» διάλειμμα λιτότητας που είχε αναγγείλει τότε ο Μιτεράν έθαψε κάθε βούληση για ρήξη με τον καπιταλισμό. Σχεδόν τριάντα χρόνια αργότερα, αυτή η νεοφιλελεύθερη παρένθεση δεν έχει κλείσει ακόμη για τους Σοσιαλιστές. Ετσι, μπορεί να γράφει σήμερα το περιοδικό «Μαριάν»: «Δεν είναι σοσιαλιστές που θέλουν να μεταρρυθμίσουν τον καπιταλισμό, αλλά καπιταλιστές που θέλουν να μεταρρυθμίσουν τον σοσιαλισμό».

Υστερούν σε... καλούς μαθητές οι χώρες με πλούσιο υπέδαφος

ΤΑ ΝΕΑ /ΤHE NEW YORK TIMES 13.03.2012
ΤΟΥ THOMAS L. FRIEDMAN

Συχνά με ρωτούν: «Ποια είναι η αγαπημένη σου χώρα, εκτός από αυτή που ζεις;». Πάντοτε δίνω την ίδια απάντηση: «Η Ταϊβάν». Ο συνομιλητής μου μένει έκπληκτος: «Η Ταϊβάν! Γιατί η Ταϊβάν;». Μα, απλούστατα, επειδή η Ταϊβάν είναι ένας άγονος βράχος σε μια θάλασσα που σαρώνουν οι τυφώνες, δεν διαθέτει πλουτοπαραγωγικές πηγές και παρά ταύτα είναι η τέταρτη χώρα σε χρηματοοικονομικά διαθέσιμα στον κόσμο. Επειδή αντί να πωλεί πετρέλαιο, διαμάντια ή χρυσό, τα 23 εκατ. των πολιτών της ευημερούν χάρη στο ταλέντο, την ενεργητικότητα και την ευφυΐα τους.

Πώς τα καταφέρνουν τόσο καλά οι Ταϊβανέζοι; Πρόσφατη έρευνα του ΟΟΣΑ απέδειξε τη σχέση που έχουν οι επιδόσεις των μαθητών στα βασικά μαθήματα με τα έσοδα κάθε χώρας από τις εξαγωγές φυσικών πλουτοπαραγωγικών πηγών. Πρόκειται για σχέση αντιστρόφως ανάλογη, όπως αποδεικνύει το Διεθνές Πρόγραμμα για την Αποτίμηση των Μαθητών (PISA). Πρόκειται για μια έρευνα που διεξάγεται κάθε διετία υπό την αιγίδα του ΟΟΣΑ και αφορά τις επιδόσεις που έχουν στα Μαθηματικά, τις φυσικές επιστήμες και την κατανόηση κειμένου μαθητές ηλικίας 15 ετών από 65 διαφορετικές χώρες.

«Η έρευνα δείχνει ότι όσο μεγαλύτερη είναι η οικονομική εξάρτηση μιας χώρας από τον ορυκτό της πλούτο τόσο χαμηλότερες είναι οι γνώσεις και οι δεξιότητες των μαθητών της. Το συμπέρασμα είναι ακλόνητο: πετρέλαιο και PISA δεν αναμειγνύονται», σημειώνει ο Αντρέας Σλάισερ που επιβλέπει τις εξετάσεις της PISA (Τα στοιχεία της έρευνας στη διεύθυνση http://www.oecd.org/dataoecd/43/9/49881940.pdf.).

Ο Σλάισερ αναλύει τα ευρήματα της έρευνας ανατρέχοντας στη... Βίβλο: «Ο Μωυσής οδήγησε τους Εβραίους στην έρημο για να τους εγκαταστήσει έπειτα από 40ετή περιπλάνηση στη μοναδική γη της Μέσης Ανατολής που δεν έχει πετρέλαιο. Αλλά ο Μωυσής ίσως να είχε δίκιο τελικά. Σήμερα το Ισραήλ έχει μια οικονομία από τις πιο καινοτόμους και ο πληθυσμός του απολαμβάνει ένα επίπεδο ζωής που οι περισσότερες πετρελαιοπαραγωγοί χώρες της περιοχής δεν μπορούν να προσφέρουν».

Κατά τον ερευνητή του ΟΟΣΑ, τα αποτελέσματα της τελευταίας έρευνας της PISA έδειξαν ότι οι μαθητές στη Σιγκαπούρη, τη Φινλανδία, τη Νότια Κορέα, το Χονγκ Κονγκ και την Ιαπωνία είχαν τις καλύτερες επιδόσεις, μαζί με τους Ταϊβανέζους και τους Ισραηλινούς. Αντίθετα, οι μαθητές από το Κατάρ, το Καζαχστάν, τη Σαουδική Αραβία, το Κουβέιτ, το Ομάν, την Αλγερία, το Μπαχρέιν, το Ιράν και τη Συρία είχαν τις χειρότερες επιδόσεις. Σημειωτέον ότι οι μαθητές από τον Λίβανο, την Ιορδανία και την Τουρκία - χώρες με συγκριτικά ελάχιστο φυσικό πλούτο - τα πήγαν καλύτερα.

«Κράτα τα πετρέλαια και φέρε μου βιβλία». Η έρευνα της ομάδας της PISA αποκάλυψε ότι οι κοινωνίες που εξαρτώνται από τις πλουτοπαραγωγικές πηγές τους δεν ευνοούν την ανάπτυξη συμπεριφορών και κινήτρων, ούτε στους γονείς ούτε στους μαθητές, για την επιμελή εκπλήρωση των μαθητικών καθηκόντων και τη βελτίωση των δεξιοτήτων. Αντίθετα, σε χώρες με ελάχιστο φυσικό πλούτο όπως η Φινλανδία, η Σιγκαπούρη ή η Ιαπωνία, η γνώση αποτελεί αξία και η εκπαίδευση προτεραιότητα. Υπάρχουν βεβαίως και εξαιρέσεις όπως η Νορβηγία, ο Καναδάς και η Αυστραλία, χώρες με τεράστιο φυσικό πλούτο αλλά και με μαθητές... ξυράφια, όπως δείχνει η έρευνα. Οι τρεις αυτές χώρες όμως εφαρμόζουν πολιτικές εξοικονόμησης και επένδυσης των πλουτοπαραγωγικών πηγών τους. Δεν επιδιώκουν απλώς να τις καταναλώνουν και να ζουν από αυτές. Συμπερασματικά, όπως σημειώνει ο Σλάισερ, «η γνώση και οι δεξιότητες αποτελούν το παγκόσμιο νόμισμα για τις οικονομίες του 21ου αιώνα. Δεν υπάρχει όμως κεντρική τράπεζα που τυπώνει το νόμισμα αυτό. Ο καθένας πρέπει να αποφασίσει πόσο θα τυπώσει για λογαριασμό δικό του και των παιδιών του».

10/3/12

Ο καθείς και τα όπλα του

Του Κώστα Γεωργουσόπουλου

Υπάρχουν δύο Ευρώπες και δύο Ηνωμένες Πολιτείες. Η Ευρώπη και η Βόρεια Αμερική των τραπεζών, των χρηματιστηρίων και των μαζικών μέσων ενημέρωσης, συνήθως, όπως κι εδώ στα χέρια μιας ολιγαρχίας του πλούτου και της εργολαβίας, και μια Ευρώπη των πανεπιστημίων, των διανοουμένων και των ακτιβιστών του πολιτισμού. Η Ευρώπη της οικονομικής διαπλοκής και του δικτύου της μαζικής πληροφόρησης, και όταν ακόμη προβάλλει, σπονσάρει ή ανέχεται τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, τον εκμεταλλεύεται για να επιδεικνύει περγαμηνές κουλτούρας αλλά και πρακτικότερα οφέλη. Η Ευρώπη του πνεύματος όπως και η Αμερική τιμούν τον αρχαίο πολιτισμό και τελευταία και τον βυζαντινό (και τους ξεζουμίζουν, φημίζονται και κάνουν μ' αυτούς καριέρα επιστήμης και προβολής) αλλά υποτιμούν ή αγνοούν και συχνότερα χλευάζουν τον σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό ή και τον συγχέουν με τον παρεξηγημένο λαϊκό πολιτισμό του ρεμπέτικου και του πανηγυριώτικου φολκλόρ. Είναι νομίζω καιρός πλέον να επιτεθεί ο νεοελληνικός πολιτισμός. Γιατί όντως η εποχή μας, δυστυχώς, κατάντησε γενικευμένος πόλεμος χρήματος, θρησκειών, κουλτούρας. Ζηλεύω κάθε φορά που στη λογοτεχνία, στο σινεμά, στην τηλεόραση γύρω από πανανθρώπινα πάθη και σχέσεις κοινές, η επένδυση είναι μια εβραϊκή τελετή, γάμου, κηδείας, γέννησης με συνοδεία χορών και τραγουδιών, θρησκευτικών επετείων κ.τ.λ.

Στην αυγή του ρομαντισμού τα δημοτικά ελληνικά τραγούδια με τις συλλογές του Πάσοβ και του Φοριέλ έγιναν αντικείμενα θαυμασμού των Ευρωπαίων. Ο Γκαίτε αποφάσισε να μάθει νέα ελληνικά για να τα χαρεί στο πρωτότυπο. Ο Μπέλα Μπάρτοκ πριν από το Σκαλκώτα αλλά και ο Ρίμσκι-Κόρσακοφ, ο Σεν Σανς κατέγραψαν και μετέγραψαν ελληνικές δημοτικές μελωδίες. Ο Μέντελσον-Μπαρτόλντι, ο Φίνλεϊ έγραψαν ιστορίες της επαναστατημένης Ελλάδας του ρομαντικού αιώνα.

Η Ελλάδα έχει δύο Νομπέλ, και έναν ποιητή, τον Καβάφη, που πάει να απωθήσει στο περιθώριο τον Πάουντ, τον Ελιοτ, τον Περς, τον Ουγκαρέτι ακόμη και τον Ρίλκε για να αναφερθώ στους μεγάλους ποιητές των μεγάλων γλωσσών. Τι θα κόστιζε σε υπουργείο Πολιτισμού αλλά και σε μια κρατική τράπεζα να κυκλοφορήσει ανθολογία μεταφρασμένης ήδη νεοελληνικής ποίησης από τον Παλαμά και τον Σικελιανό ώς τον Καβάφη και από τον Καρυωτάκη ώς τον Ελύτη, τον Σεφέρη, τον Ρίτσο και από τον Αναγνωστάκη στον Παπαδίτσα, τον Καρούζο; Τι θα κόστιζε να κυκλοφορήσει με ένθετο μεταφρασμένων στίχων στα αγγλικά ανθολόγιο σε CD μελοποιημένων ήδη από μείζονες συνθέτες μας ποιημάτων από τον Σολωμό και τον Κάλβο ώς τον Παλαμά, τον Καβάφη και μέχρι τον Γκανά και τον Καψάλη; Τι θα κόστιζε να γίνει περιοδική έκθεση μεγάλων ελλήνων ζωγράφων σε όλες τις πρωτεύουσες της ΕΕ, από τον Λύτρα ώς τον Παρθένη και από τον Στέρη ώς τον

Εγγονόπουλο και από τον Τσαρούχη και τον Μόραλη ώς τον Τέτση και τον Μπότσογλου;

Εχει γνοιαστεί το κράτος ή κάποια από τις τράπεζές μας που δραστηριοποιείται στην Ευρώπη να κυκλοφορήσει σε συνεργασία και με ελληνική χορηγία με δισκογραφική πολυεθνική εταιρεία ανθολογία ελληνικών έργων για πιάνο ή τρίο, ή πιάνο και βιολί, σονάτες, χορούς κ.τ.λ. με σολίστ τους διάσημους ήδη στο εξωτερικό και διεθνώς έλληνες εκτελεστές;

Πρέπει να θυμίζουμε κάθε τόσο πως ο Κανδύλης, ο Ιάνης Ξενάκης, ο Γιάννης Χρήστου, ο Δημήτρης Μητρόπουλος, η Κάλλας, ο Γεωργιάδης, ο Γιάννης Κόκκος, ο Λαζαρίδης, η Γεωργάκη, ο Κουνέλλης, ο Στάμος, Μέμος Μακρής, η Βαχλιώτη, η Χρύσα είναι έλληνες και καθένας από αυτούς όχι μόνο δημιούργησε στο εξωτερικό αλλά γονιμοποίησε και ανανέωσε το χώρο όπου έδρασε.

Είναι πολλές μικρές σημερινές χώρες που να έδωσαν μέσω των τέκνων τους νέες ιδέες στην επιστήμη που καλλιέργησαν στο εξωτερικό; Καστοριάδης, Αξελός, Κώστας Παπαϊωάννου, Σβορώνος, Τρυπάνης, Βλαστός, Τζον Αστον, Καζάν, Κασσαβέτης, Κακογιάννης, Κλαίρης.

Οποιος ακόμη και σήμερα αν επισκεφτεί τη Χιλή, τη Βολιβία, το Μεξικό οι άνθρωποι του θεάτρου και της τέχνης ρωτούν να μάθουν για τον Ροντήρη και την Παπαθανασίου που πριν πενήντα χρόνια γνώρισαν σ' αυτές τις χώρες τη σύγχρονη δυνατότητα να γίνει σκηνικό γεγονός η αρχαία τραγωδία. Ο Ρόμπερτ Στούρουα και ο μεγάλος συνθέτης Καντσελί από τη Γεωργία, όταν ήρθαν στην Ελλάδα, όπως και ο μείζων ηθοποιός Ραμάς Τσικνατζέ έπεσαν και της φιλούσαν τα πόδια γιατί την είχαν χαρεί Μήδεια στην Τιφλίδα.

Η Παξινού, ο Μινωτής, η Συνοδινού, ο Κωτσόπουλος με την παρουσία τους στο «Θέατρο των Εθνών» του Παρισιού κέρδιζαν το πρώτο βραβείο συνολικής παρουσίας της Ελλάδας και η Παπαθανασίου έπαιρνε το πρώτο βραβείο υποκριτικής εκεί για την «Ηλέκτρα» ενώ ανταγωνιζόταν το Μπερλίνερ Ανσάμπλ του Μπρεχτ.

Ο Κουν με τους «Ορνιθες» και με τους «Πέρσες» αναστάτωσε την Ευρώπη και από τότε το ευρωπαϊκό θέατρο έβγαλε τον Αριστοφάνη από τα αμφιθέατρα και τις παραστάσεις του στο πρωτότυπο στο θέατρο των λεωφόρων και του μεγάλου κοινού.

Πριν λίγα χρόνια το υπουργείο Πολιτισμού προσκάλεσε την Εταιρεία Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων να επιλεγούν 15-20 νεοελληνικά θεατρικά έργα και να μεταφραστούν στις μεγάλες ευρωπαϊκές γλώσσες. Η επιλογή έγινε: από Ξενόπουλο σε Καμπανέλλη και από Χορν σε Σκούρτη και Διαλεγμένο. Μεταφράστηκαν στα αγγλικά, γερμανικά , γαλλικά, ισπανικά. Κρέμονται «ένδοξα» στο Διαδίκτυο, γιατί το ΥΠΠΟ υπαναχώρησε στην υπόσχεσή του ότι σε τυχόν ενδιαφέρον ξένου θιάσου να ανεβάσει ένα απ' αυτά θα μετείχε το ελληνικό κράτος κατά πενήντα τοις εκατό στην παραγωγή.

Παρ' όλα αυτά ο «Δρόμος περνά από μέσα» του Καμπανέλλη παιζόταν εναλλάξ με τον «Θείο Βάνια» στο «Θέατρο Τέχνης» της Μόσχας, χωρίς μία γραμμή στις εφημερίδες μας...


εφ. ΤΑ ΝΕΑ 10.03.2012

Το χρέος μετά το κούρεμα...

Του Παύλου Τσίμα

«Η πρόβλεψή μου: η κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου θα πέσει και η διάδοχός της θα επιβάλει κούρεμα 30% στους κατόχους ελληνικών ομολόγων»!
Η προφητεία δημοσιεύτηκε στις 6 Μαΐου 2010 - την ημέρα ακριβώς που η ελληνική Βουλή υπερψήφιζε το πρώτο Μνημόνιο - στο περιοδικό «Newsweek» και έφερε την υπογραφή μιας αυθεντίας, του καθηγητή του Χάρβαρντ Niall Ferguson. Εχουν περάσει 22 μήνες από τότε και η προφητεία μοιάζει δικαιωμένη. Η κυβέρνηση Παπανδρέου όντως έπεσε και η διάδοχός της επέβαλε κούρεμα - και μάλιστα όχι 30%, αλλά διπλάσιο, στους κατόχους ελληνικών ομολόγων.
Καθώς, λοιπόν, το ελληνικό PSΙ, η μεγαλύτερη αναδιάρθρωση δημόσιου χρέους στην ιστορία, σημαδεύει το τέλος μιας εποχής, μιας φάσης της κρίσης, είναι χρήσιμο, νομίζω, να επιστρέψουμε στην αρχή αυτής της φάσης και να θυμηθούμε πώς ξεκίνησε. Τι λέγαμε, τι μας έλεγαν, τι πιστεύαμε τότε.
Επισήμως, στην Αθήνα, ακούγαμε ένα τερατώδες «κατά συνθήκην» ψεύδος, το οποίο, αφελώς, η τότε κυβέρνηση φαίνεται να είχε η ίδια πιστέψει: πως το Μνημόνιο ήταν η σωτήρια λέμβος που θα μας απομακρύνει από το ναυάγιο και, μέσα σε δύο χρόνια το πολύ, θα μας επαναφέρει στην ανάπτυξη και στις αγορές.
Αντίθετα, όλοι οι αναλυτές του κόσμου, συντηρητικοί και προοδευτικοί, κεϊνσιανοί και φιλελεύθεροι, ο Ferguson αλλά και ο Krugman, ο «Economist» και οι «Financial Times», προφήτευαν εξαρχής αποτυχία. «Η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους όχι μόνο θα καταστεί αναπόφευκτη, αλλά δεν θα είναι καν επαρκής για τη λύση του προβλήματος», προειδοποιούσε, στις 5 Μαΐου 2010, ο Paul Krugman. Και όλοι συμφωνούσαν σε δύο διαπιστώσεις: ότι, πρώτον, το βάρος της λιτότητας, το μέγεθος της εσωτερικής υποτίμησης που η Ελλάδα έπρεπε να κάνει, ήταν υπερβολικά μεγάλο και θα ήταν αδύνατον να το επιτύχει («εκτός αν η Ελλάδα ήταν μια χώρα υψηλής συνοχής όπως η Αυστρία, ίσως», έγραφε τότε ο Krugman). Και ότι, δεύτερον, ακόμη και αν από θαύμα η Ελλάδα εφάρμοζε όση λιτότητα της ζητούσαν, χωρίς να εκραγεί κοινωνικά, στο τέλος της ημέρας το χρέος της θα ήταν μεγαλύτερο, όχι μικρότερο, απ' ό,τι στην αρχή της προσπάθειάς της.

Τώρα πια κανείς δεν δικαιούται να έχει αμφιβολία: η Κασσάνδρα είχε δίκιο. Η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους ήταν όντως αναπόφευκτη, ας ελπίσουμε ότι δεν έρχεται πολύ αργά. Το πρόγραμμα εσωτερικής υποτίμησης ήταν όντως μη εφαρμόσιμο. Και τώρα;
Τώρα πια, το ελληνικό χρέος αλλάζει χαρακτήρα και μαζί του αλλάζει φάση και το «ελληνικό πρόβλημα». Από σήμερα η Ελλάδα δεν χρωστά, παρά ελάχιστα, στις αγορές. Το ιδιωτικό χρέος που κουρεύτηκε, αντικαθίσταται από νέο δημόσιου χαρακτήρα χρέος. Ολο σχεδόν το ελληνικό χρέος - και μαζί και η μοίρα της χώρας η ίδια - είναι στα χέρια των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, της ΕΚΤ και του ΔΝΤ. Αν δει κανείς αυτή την εξέλιξη από απαισιόδοξη σκοπιά, αυτό καθιστά την Ελλάδα «την πρώτη αποικία της Ευρωπαϊκής Ενωσης», όπως έγραφαν οι «Financial Times», μια χώρα αυστηρά και στο διηνεκές επιτηρούμενη και ποδηγετούμενη από τους εταίρους της. Αν το δει κανείς αισιόδοξα, αυτό σημαίνει ότι μπαίνει επιτέλους «πάτος στο βαρέλι», τελειώνει η αβεβαιότητα και κλείνει η συζήτηση περί εξόδου από το ευρώ, και έτσι δημιουργείται μια προϋπόθεση για ανάκτηση εμπιστοσύνης, επενδύσεις, ανάπτυξη.

Η έκβαση εξαρτάται, σε έναν βαθμό, από εμάς τους ίδιους - από την ικανότητά μας να διατηρήσουμε την κοινωνική συνοχή, να αποκαταστήσουμε εσωτερικά το πληγωμένο αίσθημα δικαιοσύνης και εμπιστοσύνης, να πάρουμε μπρος. Αλλά, σε μεγαλύτερο βαθμό νομίζω, εξαρτάται από τις γενικότερες εξελίξεις στην Ευρώπη.
Στο ίδιο εκείνο προφητικό κείμενο της 6ης Μαΐου 2010, ο Ferguson κατέληγε πως το πραγματικό δίλημμα το έχει, όχι η Ελλάδα, μα η Ευρώπη. Η οποία πρέπει να αποφασίσει «αν θα γίνει πλήρως οι Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης ή θα μείνει ένα είδος μοντέρνας Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ένα συνονθύλευμα μεταβλητής γεωγραφίας, που αργά ή γρήγορα θα διαλυθεί».

εφ. ΤΑ ΝΕΑ 10.03.2012

4/3/12

Η ελληνική κρίση μπορεί να βοηθήσει την Ευρώπη

Tου Nικου Γ. Ξυδακη



Η ιστορία δεν τέλειωσε. Δεν τελειώνει. Τώρα όμως η ιστορία εκδηλώνεται ως κρίση, διαρκής, αμείλικτη, σφοδρή, και επιπλέον εκδηλώνεται επί των κεφαλών μας, σαρώνοντας ρουτίνες βίου και νοητικά εργαλεία. Ημασταν απροετοίμαστοι πολλαπλώς, αλλά και ποιος δεν ήταν σε Ευρώπη και ΗΠΑ; Ελαχε στην Ελλάδα όμως να είναι ο πρώτος κρίκος που σπάει.

Ας υποθέσουμε τώρα, βάσιμα δυστυχώς, ότι η κρίση θα διαρκέσει - ίσως μια γενιά. Πώς θα επιζήσουμε; Τα τελευταία δύο χρόνια, αν μη τι άλλο αποκτήσαμε την πικρή γνώση ότι λύσεις ανώδυνες δεν υπάρχουν, μάθαμε επίσης ότι από την πολιτική τάξη που οδήγησε σε παρακμή το κράτος και τους θεσμούς, δεν έχουμε να ελπίζουμε τίποτε, ειμή μόνον την εξαφάνισή της. Αρα; Η κοινωνία, οι πολίτες, πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη του βίου τους και της οργάνωσής του. Επειδή μάλιστα η κρίση έχει καινοφανείς χαρακτήρες και επειδή δεν υπάρχουν διεθνείς αναφορές ή, έστω, εύκολα παραδείγματα, οι απαιτήσεις είναι ακόμη υψηλότερες: απαιτείται να επινοήσουμε νέα εργαλεία για να κατανοήσουμε και να αντιμετωπίσουμε την κρίση.

Η δυστυχία μας, υπό όρους, είναι και ιστορικό πλεονέκτημα: εφόσον ο μετασχηματισμός είναι global και εφόσον εκδηλώνεται πρώτα στη δική μας αυλή, η κατανόηση και αντιμετώπισή του μπορεί να μας προσφέρει ένα χρονικό πλεονέκτημα· ναι μεν είμαστε οι πρώτοι που πληττόμεθα, αλλά ίσως να είμαστε και οι πρώτοι που θα εξέλθουμε από την κρίση με γνώση και ορμή.

Κατά τούτο και εφόσον ξεπεράσουμε εγκαίρως το σοκ και τον φόβο, εφόσον δεν διαρραγεί ανέκκλητα ο κοινωνικός ιστός, οι εγχώριες διεργασίες, νοητικές και πρακτικές, για την υπέρβαση της κρίσης και την εύρεση νέας ισορροπίας, θα είναι πολύτιμες για όλη την Ευρώπη. Η Ελλάδα μπορεί πράγματι να αποβεί εργαστήριο του μέλλοντος, όχι όμως προς την κατεύθυνση της δυστοπίας που βιώνουμε τώρα, αλλά προς την κατεύθυνση μιας άλλης ευτοπίας, ενός άλλου μοντέλου ευημερίας που θα οικονομεί πιο σοφά τους φυσικούς και ανθρωπογενείς πόρους. Για να φτάσουμε όμως στη φωτεινή θύρα, που τη φανταζόμαστε τώρα μακριά, οφείλουμε καταρχάς να συγκλίνουμε και να ενώσουμε δυνάμεις. Και να δούμε τους εαυτούς μας με τόλμη και παρρησία, αφήνοντας πίσω ναρκισσιστικές διαφορές και παλαιές ιδεολογίες· απαντώντας επίσης αποφασιστικά στα κυνικά ιδεολογήματα του καταστροφικού καπιταλισμού, τα οποία αυτοπροβάλλονται ως μόνη εναλλακτική.

Η δράση, η vita activa, η αποτελεσματικότητα δεν αποκλείουν τη σκέψη· μάλιστα η σκέψη είναι η διαρκής τους προϋπόθεση. Μαζί με τη δράση, ξανασκεφτόμαστε λοιπόν τους εαυτούς μας, ως προς την παράδοση, τη λησμονημένη ή υπερερμηνευμένη και αποχυμωμένη, και ως προς το ρευστό παρόν, ξανασκεφτόμαστε τις γεωπολιτικές μας δυνατότητες, τις τώρα παραμερισμένες λόγω φόβου και αυτοϋποτίμησης, ξανασκεφτόμαστε την ευρωπαϊκή μας μοίρα. Ας γυρίσουμε τη φόδρα: Αν δεν νοείται Ελλάδα εκτός Ευρώπης, πώς άραγε νοείται Ευρώπη χωρίς Ελλάδα; Και ας το θέσουμε όχι μόνο πολιτισμικά, που ήδη είναι σημαντικό, αλλά και γεωπολιτικά και γεωοικονομικά· η Ελλάδα συνεισφέρει μοναδικά πλεονεκτήματα στην Ευρώπη. Ετσι πρέπει να συζητάμε με τους συνευρωπαίους μας: στέλνοντάς τους αληθινή πληροφορία, αληθή αισθήματα, ειλικρινείς πρωτογενείς σκέψεις. Διότι η δεινή μοίρα τώρα μας αναγκάζει να υπερασπισθούμε την Ελλάδα για να την παραλάβουμε σώα και ανακαινισμένη, λειτουργική σε νέα ιστορικά συμφραζόμενα· αυτός ο αγώνας, και η εμπειρία της διάσωσης-ανακαίνισης θα είναι η ελληνική κληρονομιά προς την Ευρώπη για τη δική της ανάκαμψη-ανακαίνιση. Βοηθώντας τους εαυτούς μας, βοηθάμε και την Ευρώπη.

Γι’ αυτό έχει τεράστια σημασία: Τι θα υπερασπισθούμε και τι θα διασώσουμε; Την κοινωνία και τη δημοκρατία, πρωτίστως, έτσι όπως νοηματοδοτήθηκαν και βιώθηκαν από τους ευρωπαϊκούς πληθυσμούς κατά τη μεταπολεμική περίοδο, τη μακρότερη περίοδο ειρήνης, δημοκρατίας και ευημερίας σε όλη την ιστορία της ηπείρου. Αυτά τα ιστορικά επιτεύγματα δοκιμάζονται τώρα βάναυσα, από τη δικτατορία των αγορών, ξεκινώντας από τους αδύναμους κρίκους της ευρωπεριφέρειας.

Σε ό,τι αφορά την εγχώρια σκληρή μοίρα: Ο πιο αμείλικτος εχθρός είναι ο χρόνος, έως ότου αναδειχθεί σύμμαχος. Ο χρόνος του πακέτου διάσωσης είναι πανάκριβα αγορασμένος, έχει υποθηκευτεί το κοινωνικό κράτος και δοκιμάζεται ήδη η δημοκρατική ομαλότητα. Αρα όλες οι δράσεις είναι επείγουσες - όχι όμως και αστόχαστες. Επί του πεδίου διερωτήσεων τίθενται πλέον στρατηγικά ερωτήματα, τα οποία οι δημοκρατικοί πολίτες και οι διανοούμενοι τα προσπερνούσαν ακόπως ή απλώς ιδεολογούσαν. Ποιο είναι το περιεχόμενο του ευρωπαϊσμού ως ιδεολογίας; Ποια η σχέση του λαϊκού με τον λαϊκισμό; Ποια η σχέση του εθνικού με το κοινωνικό; Τι σημαίνει απώλεια της εθνικής κυριαρχίας; Εγγυάται τα σύνορα της Ελλάδας η Ε.Ε.; Σε ποια δημοκρατική νομιμοποίηση στηρίζεται ο ευρωπαϊκός φεντεραλισμός; Πώς υποτάσσεται η χρηματοπιστωτική βιομηχανία στις πολιτικές κοινωνίες και τα δημοκρατικά κράτη; Τι είδους πολιτικό υποκείμενο είναι η πολλαπλώς πληττόμενη μεσαία τάξη;

Αυτά τα ερωτήματα ζητούν επειγόντως απαντήσεις, προκειμένου να μείνουμε όρθιοι, μέρος της Ευρώπης, μέρος του Πρώτου Κόσμου. Και πρέπει να τις δώσουμε εμείς τις απαντήσεις, βασιζόμενοι καταρχάς στις δικές μας δυνάμεις, στο δικό μας think tank. Υπάρχουν; Μια πρωτοβουλία διανοουμένων που παρακολούθησα την περασμένη εβδομάδα, η πολυσυλλεκτική, πλουραλιστική «Κίνηση για την υπεράσπιση της κοινωνίας και της δημοκρατίας» (koindim.eu), μου γέννησε την ελπίδα ότι υπάρχουν οι αναγκαίες πνευματικές και ψυχικές δυνάμεις. Δεν συμφωνούν σε όλα, ευτυχώς, αλλά συγκλίνουν σε μια ελάχιστη βάση: η κρίση να συζητηθεί, να κατανοηθεί και να ξεπεραστεί χωρίς προϊδεασμούς, χωρίς εμφυλιοπολεμικές κραυγές, χωρίς βόμβες τρομολαγνείας και φοβικά σύνδρομα.

Ο χρόνος πιέζει.

εφ. ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 04.03.2012


Χρήμα και ευτυχία

Του Νικου Xρυσολωρα

Μέχρι πρόσφατα, όταν οι οικονομολόγοι αναφέρονταν στην «ανάπτυξη» και την «ευημερία» μιας χώρας, συνήθως εννοούσαν το απόλυτο μέγεθος, αλλά και τις ετήσιες μεταβολές στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ), δηλαδή στη συνολική αποτίμηση των αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται στην επικράτειά της. Ωστόσο, όλο και περισσότεροι ακαδημαϊκοί, επιστήμονες, αλλά και πολιτικοί, επισημαίνουν ότι τελικά το ΑΕΠ, η μέτρηση δηλαδή του υλικού πλούτου, είναι μεν χρήσιμο, αλλά όχι επαρκές εργαλείο για την εκτίμηση της ευημερίας τόσο των κρατών όσο και των πολιτών τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της αλλαγής στάσης είναι η εντολή που έδωσε, το 2010, ο Βρετανός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον στη Στατιστική Υπηρεσία της χώρας του για την εξεύρεση τρόπων μέτρησης της συλλογικής και ατομικής ευημερίας, λαμβάνοντας υπόψη παράγοντες πέρα από το ΑΕΠ.

Πώς όμως μπορούμε να μετρήσουμε την ευημερία; Μια προφανής απάντηση είναι να ρωτήσουμε τους ίδιους τους πολίτες αν είναι ευχαριστημένοι από τη ζωή τους. Η αρχή έγινε από το ορεινό βασίλειο του Μπουτάν, το οποίο, το 2011, ανέλαβε πρωτοβουλία για την υιοθέτηση ψηφίσματος από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ που ζητούσε από τους ηγέτες των κρατών–μελών του Οργανισμού να δώσουν μεγαλύτερη έμφαση στην προώθηση της ευτυχίας των πολιτών τους. Το επιχείρημα του Μπουτάν είναι γνωστό: «Το χρήμα δεν φέρνει την ευτυχία».

Τα παράδοξα

Πράγματι, μεγάλες στατιστικές έρευνες φαίνεται να καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι ο πλούτος συναρτάται μεν, αλλά δεν ταυτίζεται με την ευτυχία. Πιο πρόσφατο παράδειγμα είναι η δημοσκόπηση που διεξήγαγε η εταιρεία Ipsos σε δείγμα 19.000 ατόμων από 24 κράτη, με ερώτημα αν νιώθουν «πολύ» «αρκετά», «όχι και τόσο» ή «καθόλου» ευτυχισμένοι. Σχολιάζοντας τα αποτελέσματα της έρευνας σε πρόσφατο άρθρο του, το βρετανικό περιοδικό Economist υπογραμμίζει το παράδοξο ότι εκείνοι που απάντησαν ότι είναι «πολύ» ή «αρκετά» ευτυχείς είναι περισσότεροι σήμερα (77%) απ’ ό,τι ήταν στην αντίστοιχη έρευνα του 2007 (74%), πριν δηλαδή ξεσπάσει η παγκόσμια οικονομική κρίση. Το δεύτερο παράδοξο είναι ότι η χώρα με τα μεγαλύτερα ποσοστά «πολύ» ευτυχισμένων ανθρώπων είναι η Ινδονησία, το μέσο κατά κεφαλήν ΑΕΠ της οποίας είναι μόλις 4.700 δολάρια τον χρόνο. Ακολουθούν η Ινδία, το Μεξικό και η Βραζιλία, χώρες επίσης αναπτυσσόμενες. Αντιθέτως, πολύ λιγότερο ευτυχισμένοι εμφανίζονται οι Ευρωπαίοι.

Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι πλούτος και ευτυχία δεν έχουν καμία σχέση. Φαίνεται όμως ότι οι κάτοικοι των αναδυόμενων οικονομικών υπερδυνάμεων είναι πιο ευτυχισμένοι, ίσως επειδή αναμένουν ότι οι συνθήκες ζωής τους θα καλυτερέψουν. Αντίθετα, πιο μελαγχολικοί είναι οι πολίτες των κρατών όπου οι οικονομίες βρίσκονται σε στασιμότητα, ή ακόμη και σε παρακμή, όπως στην Ευρώπη.

Επιπλέον, ανάλογες έρευνες στο παρελθόν έχουν δείξει ότι πράγματι η ευτυχία και η ικανοποίηση από τη ζωή αυξάνονται ανάλογα με το ΑΕΠ, αλλά μέχρις ενός σημείου, το οποίο προσδιορίζεται περίπου στα 25.000 δολάρια κατά κεφαλήν ετησίου εισοδήματος (περίπου 18.500 ευρώ, σε μονάδες αγοραστικής δύναμης). Από εκεί και πέρα, η αύξηση του πλούτου ελάχιστα επηρεάζει την ατομική ευτυχία.

Υποκειμενικά κριτήρια

Ενα σημαντικό πρόβλημα, πάντως, με τις έρευνες αυτού του τύπου είναι ότι επειδή το ερώτημα σε κάθε μία τους διατυπώνεται διαφορετικά, είναι δύσκολο να γίνουν αξιόπιστες συγκρίσεις μεταξύ τους και να επιβεβαιωθούν ή να διαψευσθούν τα αποτελέσματα. Ετσι, για παράδειγμα, στην «Παγκόσμια Ερευνα για την Ευημερία», που διεξήγαγε η εταιρεία Gallup το 2010, το ερώτημα που τέθηκε ήταν «Πώς βλέπετε τις τωρινές και μελλοντικές προοπτικές της ζωής σας», ενώ ζητήθηκε και η αξιολόγηση της καθημερινότητας σε κλίμακα 1 έως 10. Ολες τις πρώτες θέσεις κατέλαβαν οι Σκανδιναβικές χώρες (Δανία, Φινλανδία, Σουηδία, Νορβηγία), ακολουθούμενες από την Ολλανδία και την Κόστα Ρίκα, τη μοναδική χώρα με σχετικά χαμηλό κατά κεφαλήν εισόδημα στην πρώτη δεκάδα. Η Ελλάδα κατέλαβε την 51η θέση επί 155 χωρών συνολικά.

Λόγω των προαναφερθεισών δυσκολιών στην «υποκειμενική» μέτρηση της «ευτυχίας», πολλοί φορείς και οργανισμοί εισήγαγαν και αντικειμενικά κριτήρια στην αξιολόγηση της ατομικής και συλλογικής «ευημερίας». Για παράδειγμα, το βρετανικό ερευνητικό κέντρο ΝΕF (New Economics Foundation) προσμετρά το προσδόκιμο επιβίωσης, την προσωπική ευτυχία (όπως προκύπτει από την προαναφερθείσα έρευνα της Gallup) και το «οικολογικό αποτύπωμα», για να αξιολογήσει την ευημερία του κάθε κράτους. Το ΑΕΠ δεν υπολογίζεται καθόλου, εξ ου και η Κόστα Ρίκα κατέλαβε και πάλι την πρώτη θέση. Η Ελλάδα κατατάσσεται πολύ χαμηλά (91η θέση), κυρίως λόγω της πολύ χαμηλής βαθμολογίας που λαμβάνει στο «οικολογικό αποτύπωμα», δηλαδή στους φυσικούς πόρους που καταναλώνει κατά μέσον όρο ο κάθε πολίτης της ετησίως.

Αντικειμενικά κριτήρια (όπως η ιδιοκατοίκηση, η υγεία, η καλή διακυβέρνηση, η ασφάλεια κ.λπ.) στη μέτρηση της ευημερίας εισάγει και η κλίμακα που χρησιμοποιεί ο ΟΟΣΑ. Με βάση τα στοιχεία του 2008, η Ελλάδα βρισκόταν περίπου στον μέσο όρο των κρατών του Οργανισμού, ως προς την ευημερία της.

Από το ΑΕΠ στην «Ακαθάριστη Εθνική Ευημερία»

Το ερώτημα αν ο πλούτος φέρνει την ευτυχία, θα μπορούσε ενδεχομένως να αντιστραφεί. Σύμφωνα με σχετική έκθεση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, που παρουσιάστηκε φέτος στην ετήσια συνάντηση του Νταβός, η ικανοποίηση από τη ζωή και τις εργασιακές συνθήκες, η προσωπική ευτυχία και η θετική πορεία δεικτών ευημερίας πέραν του ΑΕΠ (όπως είναι, για παράδειγμα, το περιβάλλον, η υγεία και η εκπαίδευση) συμβάλλουν καθοριστικά στην αύξηση της παραγωγής πλούτου. «Η παραγωγικότητα των εργαζομένων αυξάνεται και οι εταιρείες που φροντίζουν για την ευημερία των εργαζομένων τους παρουσιάζουν αυξημένη κερδοφορία. Επίσης, οι ικανοποιημένοι πολίτες συνδράμουν στη συλλογική ευημερία των κοινωνιών τους», αναφέρεται χαρακτηριστικά στην έκθεση.

Το ερώτημα βέβαια, ιδιαίτερα για μια χώρα όπως η Ελλάδα, είναι πώς είναι δυνατόν να αυξηθεί η ευημερία, τη στιγμή που το ΑΕΠ μειώνεται και μάλιστα επί πέντε συνεχή χρόνια. Η διεθνής εμπειρία αποδεικνύει ότι η ευημερία δεν είναι πάντοτε θέμα χρημάτων. Το παράδειγμα της υστέρησης της χώρας μας στην εξοικονόμηση φυσικών πόρων, που ανέδειξε η έκθεση του New Economics Foundation, είναι χαρακτηριστικό. Αποτέλεσμα αυτής της κατασπατάλησης είναι η σημαντική επιβάρυνση του περιβάλλοντος και συνεπώς της ποιότητας της ζωής μας. Ο ΟΟΣΑ αναφέρει ότι οι Ελληνες στα αστικά κέντρα της χώρας αναπνέουν –κατά μέσον όρο– αέρα με 32 μικρογραμμάρια τοξικών μικροσωματιδίων ανά κυβικό μέτρο, τη στιγμή που ο μέσος όρος στα κράτη–μέλη του Οργανισμού είναι 22 μικρογραμμάρια. Πρόκειται για ένα από τα υψηλότερα, και πιο θανατηφόρα, ποσοστά παγκοσμίως.

Το γεγονός ότι η ευημερία δεν είναι πάντα θέμα χρημάτων αποδεικνύεται και από τον αριθμό των δασκάλων και ιατρών ανά κάτοικο στην Ελλάδα, που είναι από τους υψηλότερους στον κόσμο, όπως άλλωστε και οι δαπάνες υγείας, κάτι όμως που δεν αντικατοπτρίζεται στην ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών. Στα μαθησιακά τεστ PISA του ΟΟΣΑ, φερ’ ειπείν, τα Ελληνόπουλα λαμβάνουν βαθμολογίες κάτω από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ (483 στα 600, έναντι 493 στα 600 που είναι ο μέσος όρος), γεγονός ενδεικτικό της κακοδιαχείρισης των διαθέσιμων ανθρώπινων και υλικών πόρων. Τα πιο πρόσφατα στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας δείχνουν, επίσης, ότι μόλις το 61% των ενηλίκων 25 έως 64 ετών στην Ελλάδα έχουν ολοκληρώσει τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (μ.ο. ΟΟΣΑ 73%).

Η σπατάλη, η κακοδιαχείριση, η αναποτελεσματικότητα, η υποβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος πλήττουν το κύρος των θεσμών στη χώρα μας (σύμφωνα πάντα με τον ΟΟΣΑ, μόλις 44% των Ελλήνων δηλώνουν ότι εμπιστεύονται τους θεσμούς), ανατροφοδοτούν φαινόμενα φοροδιαφυγής και εισφοροδιαφυγής, καλλιεργούν σχέσεις δυσπιστίας ανάμεσα στους πολίτες και στο κράτος και τελικά υποβαθμίζουν την ποιότητα της ζωής και τη συλλογική ευημερία. Ετσι, ακόμη και το 2008, όταν η οικονομική κρίση δεν είχε ακόμη δείξει τα δόντια της, μόνο το 43% των Ελλήνων δήλωναν ότι είναι ευχαριστημένοι από τη ζωή τους γενικά (έναντι 54% που ήταν ο μέσος όρος στον ΟΟΣΑ).

Τέλος, ένα ακόμη ενδιαφέρον στοιχείο της σχετικής έρευνας ήταν ότι κοινωνικός ιστός δεν λειτουργούσε στην Ελλάδα ακόμη και προ κρίσης. Η χώρα μας είχε το μικρότερο ποσοστό ανθρώπων που δήλωναν ότι βοήθησαν κάποτε στη ζωή τους κάποιον άγνωστο από όλα σχεδόν τα κράτη–μέλη του ΟΟΣΑ, στοιχείο ενδεικτικό των προνεωτερικών δομών που επιβιώνουν στην κοινωνία μας: η αλληλεγγύη και η αίσθηση του καθήκοντος, δηλαδή, δεν έχουν ως αποδέκτες την «κοινωνία» ή τον απρόσωπο συμπολίτη, αλλά κυρίως τα μέλη της ευρύτερης οικογένειας, της συντεχνίας, του άμεσα φιλικού περιβάλλοντος, ή έστω της τοπικής κοινωνίας.

Ολα αυτά δεν σημαίνουν, βέβαια, ότι η κρίση και η ανεργία δεν επηρεάζουν καταλυτικά την προσωπική ευτυχία και την ευημερία μας και ότι δεν είναι άμεσα αναγκαία η οικονομική ανάταξη. Ωστόσο, ακόμη και η φτώχεια θα ήταν περισσότερο υποφερτή ίσως, αν ζούσαμε σε μια πιο ανθρώπινη κοινωνία, αν οι έστω περιορισμένοι πόροι που διαθέτουμε χρησιμοποιούνταν πιο αποτελεσματικά, αν οι θεσμοί λειτουργούσαν, αν το αστικό περιβάλλον δεν είχε υποστεί τέτοια κακοποίηση, αν η αίσθηση του κοινωνικού και πολιτικού καθήκοντος ήταν πιο ανεπτυγμένη.

εφ. ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 04.03.2012


2/3/12

Δρόμοι

ΤΑ ΝΕΑ 01/03/2012

Του Ρούσσου Βρανά

Μια πτώση...

... του νομισματικού πύργου της Βαβέλ, που ορθώθηκε περίπου το ίδιο απερίσκεπτα με τον βιβλικό κάποτε στο Μάαστριχτ, δεν μπορεί παρά να φέρει έναν οικονομικό κατακλυσμό. Αυτή είναι σήμερα η τελευταία γραμμή άμυνας των υπερασπιστών του ευρώ. Ομως πολυάριθμοι οικονομολόγοι, που ανάμεσά τους διακρίνονται και νομπελίστες, υποστηρίζουν ακριβώς το αντίθετο.

Αδιανόητο...

... Για τους πολιτικούς των κομμάτων εξουσίας και για τους σχολιαστές των κατεστημένων μέσων ενημέρωσης, η έξοδος μιας χώρας από το ευρώ είναι κάτι αδιανόητο, αφού οι ολέθριες συνέπειές της θεωρούνται δεδομένες. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως η αντίθετη άποψη δεν αξίζει να προσεχθεί και αυτή. Ιδιαίτερα όταν εκφράζεται από τέσσερις νομπελίστες (Πολ Κρούγκμαν, Τζόζεφ Στίγκλιτς, Αμάρτια Σεν, Μορίς Αλέ) και δεκάδες άλλους οικονομολόγους (είτε φιλελεύθερους σαν τον Ζαν-Λικ Γκρεό και τον Εμανουέλ Τοντ είτε ριζοσπάστες σαν τον Ζακ Σαπίρ και τον Φρεντερίκ Λορντόν). Ομως, όπως επισημαίνει στο περιοδικό «Μαριάν» ο γάλλος γκολικός πολιτικός Λοράν Πενσόλ, αντί να διαλέγονται με αυτούς, οι υπερασπιστές του ευρώ προτιμούν να συγκεντρώνουν τα πυρά τους εναντίον ακραίων εχθρών του, όπως η ακροδεξιά Μαρίν Λεπέν που, ομολογουμένως, μπροστά στους άλλους είναι μια εύκολη αντίπαλος. Ετσι γίνεται δυστυχώς ακόμη πιο ρηχός ο διάλογος για το ευρώ, λέει ο Πενσόλ, μολονότι μέρα με τη μέρα προβάλλουν όλα εκείνα τα μειονεκτήματά του που οδηγούν την Ευρώπη σε μια ολοένα και πιο βαθιά ύφεση.

Σε έρευνά του...

... ο άγγλος οικονομολόγος Τζόναθαν Τέπερ δημοσιεύει τα συμπεράσματά του από 69 χώρες που αποχώρησαν από νομισματικές ενώσεις τον εικοστό αιώνα «με περιορισμένες οικονομικές επιπτώσεις». Κάποιες περιπτώσεις μοιάζουν περισσότερο με αυτήν της ευρωζώνης: το τέλος της Αυστροουγγαρίας το 1919, η διάλυση της Τσεχοσλοβακίας, η πτώση της Σοβιετικής Ενωσης το 1992, η Αργεντινή. Ο συντάκτης της έρευνας πιστεύει πως η Ιστορία έχει απαντήσεις για όλα τα ερωτήματα. Η διαδικασία είναι γνωστή: έκδοση νέου νομίσματος και έλεγχοι κεφαλαίων. «Σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις η μετάβαση είναι ήπια», τονίζει, παρά την αναδιάρθρωση του χρέους. Η υπερχρέωση και η απώλεια ανταγωνιστικότητας είναι για τις περιφερειακές χώρες του ευρώ καταδικαστικές, πιστεύει ο Τζόναθαν Τέπερ. Αντίθετα, «οι δυσμενείς επιπτώσεις από την υποτίμηση του νέου νομίσματος είναι σύντομες και ακολουθεί ταχεία ανάπτυξη, λέει, επισημαίνοντας την κρίση των ασιατικών «τίγρεων» το 1998 και την Αργεντινή το 2002. Ο ίδιος ο Τέπερ επικαλείται τον οικονομολόγο Αντριου Ρόουζ, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας (Μπέρκλεϊ), ο οποίος μελέτησε τα δεδομένα 130 χωρών από το 1946 έως το 2005. «Το πιο εντυπωσιακό είναι πως παρατηρούνται εκπληκτικά λίγες οικονομικές αναταράξεις κατά τη διάλυση μιας νομισματικής ένωσης», λέει ο Ρόουζ, όπως ακριβώς και οι συνάδελφοί του Πίτερ Γκάρμπερ και Μάικλ Σπένσερ από το Πρίνστον: «Οι περισσότερες έξοδοι από μια νομισματική ένωση προκάλεσαν ελάχιστη οικονομική αστάθεια».

Κατακλυσμός;...

... Απέναντι σε αυτές τις νηφάλιες επιστημονικές απόψεις, η τελευταία γραμμή άμυνας των φανατικών του ευρώ είναι ο φόβος.