Η κρυφή ζωή των πουλιών

Τι πιο ρομαντικό από δυο πουλάκια στη φωλιά τους που μεγαλώνουν τα μικρά τους... Κι όμως! Η πραγματικότητα είναι εντελώς διαφορετική: απιστίες, διαζύγια, καβγάδες, ακόμη και «χαρέμια» κυριαρχούν στην καθημερινότητα των φτερωτών συντρόφων, όπως αποκαλύπτει το βιβλίο «Τhe Βird Detective»

Κάντε την εξής στατιστική έρευνα: ρωτήστε μια παρέα 10 ατόμων ποιον εκπρόσωπο του ζωικού βασιλείου τους φέρνει στο νου η λέξη «επιθετικότητα»; Πιθανότατα η πλειονότητα των απαντήσεων θα έχει να κάνει με ένα αιλουροειδές ή ίσως με έναν αλιγάτορα, ή για τους φανατικούς ψαροντουφεκάδες με μια σμέρνα. Αν τώρα ρωτήσετε τι συνειρμούς τους προκαλεί η λέξη «μονογαμία» πιθανότατα θα ακούσετε κάτι για πιτσουνάκια ή για κάποιο άλλο φτερωτό πλάσμα. Από τη μια η ως επί το πλείστον λεπτεπίλεπτη και αιθέρια εμφάνιση των πουλιών και από την άλλη ο δικός μας ρομαντισμός φαίνεται ότι μας έχουν οδηγήσει σε λάθος συμπεράσματα. Γιατί αυτοί οι οποίοι γνωρίζουν πραγματικά τις συνήθειες των πουλιών έχουν εντελώς διαφορετική γνώμη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η δρ Βridget J. Stutchbury του Πανεπιστημίου Υork στο Τορόντο του Καναδά, η οποία έχει αφιερώσει τη ζωή της στην παρατήρηση των πουλιών. Αναζητήσαμε την καναδή ορνιθολόγο με αφορμή την έκδοση του βιβλίου της «Τhe Βird Detective» και η συζήτησή μας τα είχε όλα: από χαρέμια και εξωσυζυγικό σεξ μέχρι διαζύγια και καβγάδες που θα ζήλευε και ο καλύτερος πυγμάχος.

Για την κυρία Stutchbury η συνειδητοποίηση ότι η ζωή των πουλιών δεν είναι όσο ειδυλλιακή θέλουμε να πιστεύουμε ήρθε πολύ νωρίς. Για την ακρίβεια αποτέλεσε τον λόγο για τον οποίο εκείνη θέλησε να ασχοληθεί με την ορνιθολογία: « Ημουν ακόμη φοιτήτρια όταν,ως μέρος μιας εργασίας που είχα αναλάβει, μου ζητήθηκε να ταΐσω κάποια πουλιά. Πρόκειται για ένα είδος πουλιών που δεν ζει στην Ευρώπη και πιθανότατα δεν θα το ξέρετε. Είναι πολύ μικροκαμωμένο και λεπτεπίλεπτο και επιλέγει να φτιάχνει τη φωλιά του σε κουτιά που έχουμε γι΄ αυτό τον λόγο αφήσει σε συγκεκριμένα σημεία. Οταν άνοιξα ένα από τα κουτιά έγινα μάρτυρας ενός απίστευτου θεάματος. Δύο θηλυκές καβγάδιζαν με τέτοιο μένος που έκανε να ωχριά οποιοσδήποτε ανθρώπινος καβγάς είχα παρατηρήσει μέχρι τότε.Μετά το αρχικό σοκ, συνειδητοποίησα ότι η ζωή των πουλιών κρύβει μυστικά που ούτε καν περνούν από το μυαλό μας και θέλησα να διερευνήσω περαιτέρω.Ετσι άρχισε μια περιπέ τεια που κρατά μέχρι σήμερα » μας είπε χαρακτηριστικά.

Οι Σέρλοκ Χολμς των πτηνών

Το βιβλίο της καναδής ορνιθολόγου είναι το δεύτερο κατά σειρά που απευθύνεται στο ευρύ κοινό και ο τίτλος του δεν είναι τυχαίος. Σε αντίθεση με προηγούμενες εποχές, που οι ορνιθολόγοι δεν διέθεταν παρά ένα ζευγάρι κιάλια, ένα σημειωματάριο και ιώβεια υπομονή, οι σημερινοί συνάδελφοί τους είναι πλήρως εξοπλισμένοι: « Τα μέσα που χρησιμοποιούμε για την παρατήρηση των πουλιών είναι αντίστοιχα με τα μέσα που χρησιμοποιεί η αστυνομία για την παρακολούθηση υπόπτων » λέει η κυρία Stutchbury και εξηγεί: « Παραδείγματος χάριν, τοποθετώντας δαχτυλίδια τα οποία εκπέμπουν ραδιοκύματα μπορούμε να καταγράψουμε τις μετακινήσεις κάθε ατόμου που παρακολουθούμε, ακόμη κι αν αυτό έχει φύγει εντελώς από το οπτικό μας πεδίο. Επίσης, αξιοποιούμε την τεχνολογία της εξέτασης DΝΑ για να διαλευκάνουμε αν υπάρχουν σχέσεις συγγένειας μεταξύ ατόμων ».

Ενας από τους πρώτους μύθους που καταρρίφθηκε από τις ενδελεχείς παρατηρήσεις της κυρίας Stutchbury ήταν αυτός που θέλει τα πουλιά να ζευγαρώνουν άπαξ και στη συνέχεια να συνεργάζονται αρμονικά προκειμένου να αναθρέψουν τους νεοσσούς. Δεν είναι λίγες οι φορές που οι νεοσσοί μεγαλώνουν με έναν από τους δύο γονείς, ενώ τα διαζύγια είναι ο κανόνας! « Οταν λέμε διαζύγιο εννοούμε ακριβώς αυτό που θα εννοούσαμε και στην περίπτωση των ανθρώπων » εξηγεί η καναδή ορνιθολόγος και συνεχίζει « ένας από τους δύο αφήνει τη φωλιά και συνήθως μετακομίζει με κάποιο άλλο ταίρι ». Σύμφωνα με τα ευρήματα της κυρίας Stutchbury, η οποία πραγματοποιεί τις μελέτες της σε διάφορα είδη ωδικών πουλιών που ζουν στον Καναδά, στις ΗΠΑ και στον Παναμά, τα θηλυκά άτομα είναι αυτά που αφήνουν το ταίρι τους να φροντίσει μόνο του τους νεοσσούς και μετακομίζουν με την καινούργια τους αγάπη σε νέα φωλιά. Οσο για τους λόγους που ωθούν τις θηλυκές σε αυτή τη συμπεριφορά, αν θέλαμε να τους περιγράψουμε με ανθρωποκεντρικούς όρους θα λέγαμε ότι πρόκειται για μια διαρκή αναζήτηση καλύτερου κοινωνικού στάτους! « Οι λόγοι του διαζυγίου δεν έχουν πάντοτε να κάνουν με την ανεύρεση ενός υγιέστερου,ή μεγαλύτερου, ή δυνατότερου συντρόφου, αλλά με αυτά που εκείνος έχει να προσφέρει.Αν δηλαδή εκείνος βρίσκεται σε μια περιοχή με λιγότερους θηρευτές ή με περισσότερο φαγητό έχει περισσότερες πιθανότητες να έλξει και να κλέψει ένα θηλυκό από τους αντιζήλους του,ακόμη κι αν το εν λόγω θηλυκό έχει ήδη αποκτήσει νεοσσούς με το αρχικό ταίρι του » λέει η κυρία Stutchbury.

Σόδομα και Γόμορρα!
Αν νομίζετε ότι ήδη η συμπεριφορά των θηλυκών είναι απαράδεκτη, δεν έχετε ακούσει τα χειρότερα: σαν να μην έφτανε η «άκαρδη» συμπεριφορά των θηλυκών απέναντι στους αρχικούς συντρόφους τους, οι μελέτες DΝΑ της κυρίας Stutchbury και των συνεργατών της δείχνουν ότι τα εν λόγω θηλυκά έχουν υπάρξει και άπιστα! « Εχουμε μελετήσει περιπτώσεις που το παρατημένο αρσενικό μένει μόνο να αναθρέφει τέσσερις νεοσσούς και η εξέταση DΝΑ έδειξε ότι κανένας από αυτούς δεν ήταν δικό του παιδί! » λέει η καναδή ορνιθολόγος και προσθέτει: « Βλέπετε,σε αντίθεση με άλλα είδη ζώων,όπως παραδείγματος χάριν κάποια ψάρια που αναγνωρίζουν τα συγγενικά άτομα από τη μυρωδιά τους,τα πουλιά δεν έχουν κανέναν τρόπο να γνωρίζουν αν οι νεοσσοί που φιλοξενούν στη φωλιά τους και αγωνίζονται να μεγαλώσουν είναι όντως δικοί τους απόγονοι ».

Ισως αυτή η άγνοια να δικαιολογεί και τη στάση κάποιων αρσενικών οι οποίοι, όταν μπορούν, ανοίγουν χαρέμι! Τι θα πει αυτό; « Κάποια αρσενικά ζευγαρώνουν ταυτόχρονα με δύο ή και τρία θηλυκά. Πρόκειται όμως για αρσενικά τα οποία ελέγχουν μια περιοχή και έτσι μπορούν να παρέχουν ασφάλεια και να εξασφαλίσουν τροφή τόσο για τα θηλυκά όσο και για τους νεοσσούς που θα προκύψουν από το ζευγάρωμα.Το αξιοσημείωτο δε είναι πως η ύπαρξη περισσοτέρων συντρόφων δεν είναι κρυφό γεγονός,καθώς συνήθως η δεύτερη και η τρίτη φωλιά του τυχερού αρσενικού χτίζεται σε στενή γειτνίαση με την αρχική » λέει η κυρία Stutchbury. Με άλλα λόγια, στον κόσμο των πουλιών δεν ισχύουν οι δικοί μας ηθικοί κανόνες. Και αν κρίνουμε εκ του αποτελέσματος, μάλλον δεν χρειάζεται να ισχύουν!


Βαρβάρα Τερζάκη
Άρθρο Ιωάννα Α. Σουφλερή-εφ. Το Βήμα, Κυριακή 9 Μαΐου 2010