Περί ελευθερίας

Όταν διακηρύσσω ότι η ελευθερία σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση δεν μπορεί να ‘χει άλλο σκοπό παρά να θέλει τον ίδιο τον εαυτό της, αν μια φορά ο άνθρωπος αναγνωρίσει πως παραδέχεται ορισμένες αξίες, μέσα στην «εγκατάλειψή» του, δεν μπορεί πια να θέλει παρά ένα πράγμα, την ελευθερία σαν θεμέλιο όλων των αξιών.
Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως θέλει την ελευθερία αφηρημένα. Αυτό σημαίνει απλούστατα πώς οι πράξεις των καλής πίστης ανθρώπων έχουν σαν ύστατο νόημα την αναζήτηση της ελευθερίας ως ελευθερίας. [...]

Θέλουμε την ελευθερία για την ελευθερία και σε κάθε ιδιαίτερη περίπτωση. Και θέλοντας την ελευθερία, ανακαλύπτουμε πως αυτή εξαρτάται από την ελευθερία των άλλων και πως η ελευθερία των άλλων εξαρτάται από τη δική μας. Βέβαια, η ελευθερία σαν ορισμός του ανθρώπου δεν εξαρτάται απ’τον άλλο. Αλλά μόλις υπάρξει εκλογή και δέσμευση, είμαι υποχρεωμένος να θέλω ταυτόχρονα με τη δική μου ελευθερία και την ελευθερία των άλλων, δεν μπορώ να πάρω την ελευθερία σαν σκοπό μου, παρα μόνο να πάρω και την ελευθερία των άλλων επίσης σαν σκοπό μου.

Κατά συνέπεια, στο επίπεδο της απόλυτης αυθεντικότητας, αναγνώρισα πως ο άνθρωπος είναι ένα ον στο οποίο η ύπαρξη προηγείται της ουσίας, πως είναι ένα ον ελεύθερο που δεν μπορεί κάτω από διάφορες συνθήκες παρά να θέλει την ελευθερία του, αναγνωρίζω ταυτόχρονα και δεν μπορώ παρά να θέλω την ελευθερία και των άλλων. Έτσι, στο όνομα αυτής της θέλησης ελευθερίας, που εξυπακούεται απ’αυτή την ίδια την ελευθερία, δεν μπορώ να εκφέρω κρίση γύρω απ’αυτούς που πάσχιζαν να κρύψουν απ’τον εαυτό τους το εντελώς άσκοπο της ύπαρξης τους και την απόλυτη ελευθερία της.
Αυτούς που θα κρύψουν απ’τα μάτια τους, από πνεύμα σοβαρότητας ή κάτω από τελεολογικα προσχήματα την ολοκληρωτική ελευθερία τους, θα τους αποκαλέσω δειλούς, τους άλλους που θα προσπαθήσουν να αποδείξουν πως η ύπαρξη τους σ’ αυτό τον κόσμο ήταν αναγκαία, ενώ δεν είναι παρά η συνέπεια της συμπτωματικής ύπαρξης του ανθρώπου πάνω στη γη, θα τους αποκαλέσω άτιμους. Αλλά δειλοί ή άτιμοι δεν μπορούν να κριθούν παρά στο επίπεδο της αυστηρής αυθεντικότητας. Έτσο αν και το περιεχόμενο της ηθικής ποικίλλει, μια ορισμένη μπρφή αυτής της ηθικής είναι καθολική, παγκόσμια.

Βαρβάρα Τερζάκη

Ζαν-Πωλ Σαρτρ, Ο υπαρξισμός είναι ένας ανθρωπισμός, μτφρ. Κώστας Σταματίου, εκδ. Ι. Δ. Αρσενίδη, Αθήνα 1981.