5/10/10

Τι χρειάζονται οι φίλοι; Ίσως για καλύτερη υγεία


Μήπως το κοινωνικό σας περιβάλλον σας κάνει να παχαίνετε; Μήπως οι φίλοι και οι οικογένεια σας επηρεάζουν ώστε να καπνίζετε και να πίνετε περισσότερο; Και εφόσον οι διαπροσωπικές μας σχέσεις συμβάλλουν σε συμπεριφορές που φθείρουν την υγείας μας, μήπως μπορούν τα κοινωνικά δίκτυα να χαλιναγωγηθούν ώστε να τη βελτιώνουν;
Αυτά είναι κρίσιμα ερωτήματα στην «επιστήμη δικτύων», έναν ανερχόμενο επιστημονικό κλάδο που εξετάζει πώς οι συμπεριφορικές αλλαγές εξαπλώνονται μέσω των κοινωνικών δικτύων.
«Αυτό που κάνουμε συμβαίνει από πολύ παλιά: οργανωνόμαστε, σαν τα μυρμήγκια, ώστε να ζουμε σε προκαθορισμένες κοινωνικές δομές», αναφέρει ο δρ Νίκολας Χρηστάκης, καθηγητής του Χαρβαρντ, ο οποίος μελετά τους τομείς της υγείας και των κοινωνικών δικτύων.
Ο δρ Χρηστάκης και ο Τζέιμς Φάουλερ επίκουρος καθηγητής στην ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Σαν Ντιέγκο, συντάραξαν τη διεθνή κοινή γνώμη το 2007, όταν δημοσίευσαν μια μελέτη για την παχυσαρκία. Σ’αυτή αναφερόταν ότι το πάχος μπορεί να είναι μεταδοτικό –να εξαπλώνεται δηλαδή μέσω των κοινωνικών δεσμών Ένα από τα ευρήματα της έρευνας ηταν ότι οι πιθανότητες να γίνει ένα άτομο παχύσαρκο αυξανόταν κατά 57% εαν αυτί το ατομο είχε κάποιον φίλο που ήταν παχύσαρκος. Επιπλέον η πιθανότητα παχυσαρκίας ενός ατόμου επηρεάζεται και από αύξηση βάρους φίλων των φίλων του.
Σήμερα ο δρ Χρηστάκης και ο καθηγητής Φάουλερ όπως και άλλοι επιστήμονες, στρέφουν την προσοχή του σε ένα νέο ερευνητικό πεδίο: πώς μπορούν να χαλιναγωγηθούν τα κοινωνικά δίκτυα προς όφελος της δημόσιας υγείας. Μια μέθοδος είναι εντοπίζοντας τους κοινωνικούς συνδέσμους, άτομα δηλαδή που περνούν χρόνο με περισσότερους φίλους από το κανονικό, εκτίθενται συνεπώς σε περισσότερα μικρόβια και είναι πιο επιρρεπείς στο να κολλήσουν κάποια μεταδοτική ασθένεια.
Αν οι υγειονομικές αρχές κατόρθωναν να παρακολουθούν τα κοινωνικά άτομα, θα μπορούσαν να δημιουργήσουν ένα σύστημα έγκαιρης πρόληψης για επιδημίες.
Τον περασμένο χειμώνα ο δρ Χρηστάκης και ο καθηγητής Φάουλερ παρακολούθησαν τους φίλους κάποιων ατόμων προκειμένου να παρατηρήσουν την πορεία της γρίπης Η1Ν1 στο Χάρβαρντ. Παρακολούθησαν 744 τελειόφοιτους φοιτητές που είτε επελέγησαν τυχαία είτε κατονομάστηκαν ως φίλοι τυχαία επιλεγμένων φοιτητών. Κατόπιν παρακολούθησαν τους τελειοφοίτους μέσω των ηλεκτρονικών ιατρικών τους αρχείων ώστε να γνωρίζουν ποιοι φοιτητές επισκέπτονταν την υγειονομική υπηρεσία του πανεπιστημίου.
Σύμφωνα με την έρευνα του Χάρβαρντ που δημοσιεύθηκε στις 15 Σεπτεμβρίου στο επιστημονικό περιοδικό «PlosOne», η γρίπη εμφανίστηκε στην ομάδα των φίλων περίπου δύο εβδομάδες νωρίτερα από την τυχαία επιλεγμένη ομάδα. Τα αποτελέσματα, σύμφωνα με τους υπευθυνους της έρευνας, δείχνουν ότι οι δημόσιοι λειτουργοί υγείας θα μπορούσαν να είχαν χρησιμοποιήσει την παρακολούθηση των φίλων ως σύστημα προληπτικού εντοπισμού ασθενειών όπως συμβαίνει με τους λεμφαδένες του ανθρώπινου σώματος. «Παρότι εμείς μελετήσαμε τον Η1Ν1», αναφέρει ο καθηγητής Φάουλερ, «η ίδια μέθοδος μπορεί να εφαρμοστεί σε οτιδήποτε μεταδίδεται όπως το κάπνισμα και η αύξηση βάρους».
Ο Ντέιμον Σεντόλα, επίκουρος καθηγητής Οικονομικής Κοινωνιολογίας στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης, διεξήγαγε ένα πείραμα σε περισσότερα από 1.500 άτομα. Δημιούργησε στο Διαδίκτυο ένα φόρουμ υγείας, στο οποίο οι συμμετέχοντες είχαν πρόσβαση και μπορούσαν να βαθμολογήσουν ιστοσελίδες με πληροφορίες υγείας.
Στη συνέχεια ο καθηγητής Σεντόλα χώρισε τυχαία τους συμμετέχοντες σε δύο ομάδες κοινωνικής δικτύωσης: η πρώτη ήταν οργανωμένη σαν γειτονιά, με αλλεπάλληλους δεσμούς μεταξύ γειτόνων. Η δευτερη ήταν ένα συνηθισμένο δίκτυο.
Κάθε συμμετέχων συνταιριάστηκε με άλλα μέλη, τους «φίλους υγείας». Παρόλο που τα άτομα δεν έρχονταν σε απευθείας επαφή με τους φίλους τους, ελάμβαναν ηλεκτρονικά μηνύματα από το σύστημα σχετικά με τις δραστηριότητες των φίλων τους στην ιστοσελίδα.
Σύμφωνα με την έκθεση του καθηγητή Σεντόλα, που δημοσιεύθηκε τον Σεπτέμβριο στο περιοδικό «Science», το μοντέλο της γειτονιάς αποδείχθηκε πολύ καλύτερο από το τυχαίο κοινωνικό δίκτυο, παροτρύνοντας τα άτομα που συμμετείχανν στην έρευνα να ενταχθούν και να συμμετέχουν στο φόρουμ. Ακόμη σημαντικότερι ήταν ότι όσο περισσότερα ηλεκτρονικά μηνύματα ελάμβαναν τα άτομα για τις δραστηριότητες των φίλων υγείας τους τόσο συχνότερα επισκέπτονταν το φόρουμ.
Στον αληθινό κοσμο, υπογραμμίζει ο καθηγητής, αυτό σημαίνει ότι το μέγεθος της κοινωνικής ενθάρρυνσης που δίνεις σε άλλους ανθρώπους προκειμένου να βελτιώσουν τις συνήθειες υγείας τους μπορεί να είναι πιο σημαντικό από τα ίδια τα άτομα που προσφέρουν αυτή την ενθάρρυνση.
Ενα τοπικό δίκτυο φίλων και γειτόνων μπορεί να αποδειχθεί σημαντικότερο απ’ότι ένα μεμονωμένο διάσημο πρόσωπο για να σταματήσει η εξάπλωση π.χ. μιας σεξουαλικά μεταδιδόμενης ασθένειας σε εφήβους. Εαν θέλουμε να πετύχουμε μόνιμες αλλαγές στις συνήθειες υγείας μας, τονίζει ο δρ Φάουλερ, μπορεί να χρειαζόμαστε κοινωνική υποστήριξη, στην οποία οι φίλοι μας αλλά και οι φίλοι των φίλων μας θα αλλάζουν τις συνήθειές τους παράλληλα με μας.
Κι αυτό δεν είναι καθόλου ασήμαντη υπόθεση για ένα κοινωνικό δίκτυο.

Βαρβάρα Τερζάκη
Άρθρο Natasha Singer-εφ. Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία,The New York Times, 26-09-2010

Δεν υπάρχουν σχόλια: