Ισορροπία μοντέρνου και παραδοσιακού

Οι γυναίκες στην Ινδία επιλέγουν κοστούμια που αναδεικνύουν τη σιλουέτα. Στο Σουδάν, αν μια γυναίκα φορέσει παντελόνια, καταλήγει στη φυλακή.
Στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, η μουσουλμανική μαντίλα μετατρέπεται σε είδος πολιτικού αλεξικέραυνου. Και στον ισλαμικό κόσμο, νέοι σχεδιαστές μόδας προτρέπουν τις γυναίκες να ξεφύγουν από την ενδυματολογική «πούρντα» (παραπέτασμα), με ρούχα που παντρεύουν τις παγκόσμιες τάσεις της μόδας με τα μουσουλμανικά ήθη και έθιμα.
Στις αρχαίες κοινωνίες που κατακλύζονται από δυτικά αγαθά και ιδέες, η γυναίκα επωμίζεται συχνά το βάρος των ανταγωνιστικών απαιτήσεων της παράδοσης και του μοντερνισμού. Ο τρόπος που ντύνεται αντικατοπτρίζει πολύ περισσότερα πέρα από την προσωπική της έννοια του στιλ. Κρίνεται γι’αυτά που πράττει ή γι’αυτά που δεν φοράει από τους γονείς της, τα πεθερικά της, τους συναδέλφους της, από αγενείς άντρες μέσα σε λεωφορείο, ακόμη και από πολιτικούς, όπως συνέβη με τη διαμάχη γύρω από την ισλαμική μαντίλα.
Ορισμένες φορές υποτάσσεται στην παράδοση, άλλες φορές την προκαλεί. Ας πάρουμε το παράδειγμα της σύγχρονης Ινδίας, όπου μια δεκαετία ραγδαίας οικονομικής αναπτυξης συνοδεύεται από νέες ευκαιρίες για τις μορφωμένες γυναίκες των πόλεων-και παράλληλα τους προσφέρει μια τεράστια ποικιλία νέων στιλ.
«Σχεδόν καθημερινά νιώθω ότι αυτή η χώρα αλλάζει», αναφέρει Ανουπάμα Νταγιάλ, σχεδιάστρια μόδας από το Νέο Δελχί, που η νέα φθινοπωρινή συλλογή της περιέχει κοντά φορέματα και χυτές τουίκ. «Και ποιος αλλάζει γρηγορότερα; Φυσικά η γυναίκα».
Καθώς οι γυναίκες αποκτούν περισσότερα χρήματα, δύναμη και ελευθερία, μεταβάλλεται ενίοτε και ο τρόπος που ντύνονται. Πολύ συχνότερα όμως σε σχέση με τους άντρες , οι γυναίκες ανακαλύπτουν ότι οι ενδυματολογικές τους επιλογές υπαγορεύονται από πολιτιστικές επιταγές: σεμνότητα, εξουσία, αλλαγή των ιδανικών προτύπων περί θηλυκότητας. Κάτι που για ένα Δυτικό φαντάζει παραδοσιακό, ενδέχεται για μια γυναίκα από την Ασία ή την Αφρική να εμπεριέχει υψηλότερο κύρος.
«Πιστεύω πραγματικά ότι το σάρι μου προσδίδει μεγαλύτερο κύρος», αναφέρει η Αμπίκα Νέιρ, η οποία εργάστηκε ως δημοσιογράφος και ως δικηγόρος και πλέον διευθύνει το τμήμα νομικών εκδόσεων της Thomson Reuters στην Ινδία. «Και όπως δεν θεωρώ το σάρι ή το τσουριντάρ παραδοσιακά ενδύματα, ομοίως δεν πιστεύω ότι ένα κοστούμι ειδικά αν είναι κακοραμμένο, συνεπάγεται ότι είναι μοντέρνο».
Η ζωή των γυναικών στην Ινδία βρίσκεται σε ιδιαίτερα ρευστή κατάσταση. Σήμερα εγγράφονται στο δημοτικό σχολείο ισάριθμα κορίτσια με τα αγόρια. Το μερίδιο των γυναικών στην αγορά εργασίας έχει αυξηθεί. Οι γυναίκες ολοένα και περισσότερο ζουν μόνες τους , ταξιδευουν ανά τον κόσμο, υιοθετούν παιδιά ως ανύπαντρες μητέρες, παίρνουν διαζύγιο. Στο μεταξύ είναι υποχρεωμένες να υφίστανται παγιωμένα κοινωνικά και θρησκευτικά έθιμα, σεξουαλική παρενόχληση και κάποιες φορές, βία.
Καθώς η ευημερία δημιουργεί μια καινούργια τάξη παχύσαρκων γυναικών, η νέα τάση για καλή σωματική υγεία έχει γεννήσει ένα καινούργιο ιδεατό μοντέλο θηλυκότητας: αδύνατη, γυμνασμένη , με ανάλογη αμφίεση. Φορέματα κοκτέιλ –σάρι-όπως ονομάζονται- ράβονται συνήθως από αραχνοΰφαντο σιφόν, ορισμένες φορέ στολίζονται με κρύσταλλα και συνδυάζονται ενδεχομένως με κάποιο μπουστάκι.
Σε ορισμένα μέρη, λόγω της παγκοσμιοποίησης, έχουν εισαχθεί δυτικές ιδέες περί θηλυκότητας και ομορφιάς, εξωθώντας τις γυναίκες να αποκαλύπτουν το σώμα τους. Αλλού η εισβολή δυτικών εικόνων και προτύπων έχει σκληρύνει ακόμη περισσότερο την παράδοση, χωρίς ωστόσο τα ρούχα να είναι ακομψα.
Στην Ινδονησία, την πολυπληθέστερη μουσουλμανική χώρα του πλανήτη, το χιτζάμπ ή τζιλμπάμπ, όπως είναι γνωστό εκεί, είναι πολύ πιο διαδεδομένο σήμερα απ’ότι ήταν στην προηγούμενη γενιά. Στη σύχγρονη εκδοχή του, όμως θα είναι ενα πολυτελές επώνυμο μαντίλι, που θα συγκρατείται στη θέση του με μια καρφίτσα ή θα συνδυάζεται με ένα μοντέρνο ζευγάρι γυαλιά ηλίου.
«Αντλούμε διάφορα στιλ και τάσεις από τη Δύση και τα τροποποιούμε ώστε να ανταποκρίνονται στο σεμνό τρόπο ζωής μας», εξηγεί η Λιάνα Ροσνίτα Ρεντουαν –Μπιρ, εκδότρια περιοδικού από τη Τζακάρτα.
Οι ισορροπίες είναι εκαιρετικά εύθραυστες για τις μουσουλμάνες που ζουν σε χώρες του δυτικού κόσμου. Η Ράμπια Ζαγκαρπούρ ζούσε στην Καλιφόρνια, όταν πριν από δεκα χρόνια άρχισε να ντύνεται σύμφωνα με τον ισλαμικό κώδικα. «Αντιμετωπίζεις το δίλημμα: ‘Ω, Θεέ μου, αυτή είναι τόσο χαριτωμένη τάση, αλλα δεν επιτρέπεται να τη φορέσω’», αναφέρει από την εμπειρία της. «Τα ψώνια σου προκαλούν κατάθλιψη. Και έπειτα είναι και το θέμα της δουλειάς. Ένδυμα εργασίας; Τι φοράει κανείς;».
Η κ. Ζαγκαρπουρ, η οποία ζεί πλέον στο Ντουμπάι, ξεκίνησε να σχεδιάζει ρούχα για γυναίκες όπως η ίδια: φόρμες γυμναστικής με μακρύτερες μπλούζες, που καλύπτουν τον κορμό, τολμηρά εμπριμέ μεταξωτά καφτάνια, ακόμη και ένα μονοκόμματο χιτζάμπ με κουκούλα από ελάστικό ύφασμα που αναπνέει. Οι πελάτισσες της συχνά της εκφράζουν την ανακούφιση τους, ενώ οι επικριτές της ορισμένες φορές χλευάζουν τις δημιουργίες της ως υπερβολικά ελκυστικές.
«Για μένα» επιμένει η κ.Ζαγκαρπουρ, «η σεμνότητα και η κομψότητα είναι απολύτως συμβατές έννοιες». Η κομψότητα πάντως δεν φάνηκε να απασχολεί τη Λούμπνα Χουσεΐν από το Σουδαν, η οποία συνελήφθη πέρυσι με την κατηγορία προσβολής της δημόσιας αιδούς επειδή φορούσε παντελόνια. Στο Σουδάν το αδίκημα αυτό τιμωρείται με 40 βουρδουλιές από το νόμο της Σαρία. Το δικαστήριο δεν της επέβαλε τελικά μαστίγωμα, αλλά πρόστιμο περίπου 200 δολαρίων.Όταν η κ. Χουσεΐν αρνηθηκε να το πληρώσει, κατέληξε στη φυλακή.
Στην Ινδία οι γυναίκες είναι διαρκώς αναγκασμένες να κάνουν εύθραυστες επιλογές. Η τηλεπαρουσιαστρια ειδήσεων Σουχασίνι Χαϊντάρ φοράει στον αέρα κομψά σακάκια. Γνωρίζει όμως ότι σε ένα επίσημο κυβερνητικό δείπνο πρέπει να φορέσει σάρι. «Υπάρχουν αρκετά μέρη», τονίζει, «όπου θα αποτελούσε αγένεια να εμφανιστεί μια γυναίκα με δυτική αμφίεση».
Η κ. Νταγιάλ φυλάει το σάρι για κρίσιμες περιστάσεις. «Οποτε χρειάζομαι μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση, πρέπει να φορέσω σάρι», υπογραμμίζει. «Οποτε δεν πρέπει να αναλάβω κανενα ρίσκο, πρέπει να φορέσω σάρι-παρόλο που έχω και Armani και Gucci κι εκατοντάδες δημιουργίες Anupama στην γκαρνταρόμπα μου».

Βαρβάρα Τερζάκη
Άρθρο Somini Sengupta-εφ. Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Τhe New York Times, 10-10-2010