«Συγγνώμη Ελευσίνα... Την τελευταία φορά που πέρασα δεν γύρισα να σου ρίξω ούτε μια ματιά»... Τα παραπάνω λόγια, γεμάτα ενοχές βαριές σαν μολύβι, έπεφταν στο κλείσιμο της ταινίας-ντοκιμαντέρ «Αγέλαστος Πέτρα» του Φίλιππου Κουτσαφτή, την αφιερωμένη στους αρχαιολογικούς θησαυρούς και το θαυμαστό φυσικό περιβάλλον που θάφτηκε κάτω από τη μεταπολεμική «οικονομική ανάπτυξη».
Θέλοντας να αποφύγουμε ακόμη μία συγγνώμη και «ανάληψη της πολιτικής ευθύνης», πλησιάζουμε σήμερα από θαλάσσης τα νερά που βρέχουν τη μισή βιομηχανική παραγωγή της Ελλάδας. Το Θριάσιο Πεδίο, άλλωστε, συνεχίζει να κατοικείται από χιλιάδες ανθρώπους. Πολίτες που λόγω οικονομικής επιφάνειας έχουν ακόμη μεγαλύτερη δυσκολία να διανύσουν 50 χιλιόμετρα για να βρουν «ανοιχτωσιά». Κι όμως...
Από τα 13 χιλιόμετρα της ακτής σε Ελευσίνα, Ασπρόπυργο και Σκαραμαγκά, είναι ζήτημα αν τα 700 μέτρα είναι ελεύθερα για να περπατήσει άνθρωπος χωρίς να πέσει πάνω σε βουνά από κατάλοιπα επεξεργασίας μετάλλων, μπαζώματα δεκαετιών και φρέσκα, τσιμεντάδικα, δεξαμενές και αγωγούς καυσίμων, διαλυτήρια πλοίων, στρατιωτικές εγκαταστάσεις. Από τη θάλασσα όμως φαίνονται τα πάντα ή τουλάχιστον πολύ περισσότερα από εκείνα που επιμελώς κρύβονται από τον περαστικό του δρόμου.
Ο πλους ξεκινά πριν από το μεσημέρι από την άλλη άκρη της «πίσω αυλής», το λιμάνι του Πειραιά. Με φυσικούς και πολύτιμους συμπαραστάτες τον καπετάν Γιάννη Παντελάκη (που διέθεσε το φουσκωτό του για την περιήγηση) και τον καπετάν Γιώργη Τσακίρη - περισσότερο εξοικειωμένο με τις αντιξοότητες και τα στρατιωτικά παραγγέλματα προς το πλήρωμα του σκάφους:
Κρανίου... Μανχάταν
Κοντέινερ, δεξαμενές, σπίτια... Ολα απαραίτητα, αλλά με ποια διάταξη; Αμέσως μετά την «μπούκα» του κεντρικού λιμένα, που μας θυμίζει γελαστές αναχωρήσεις και σκυθρωπές επιστροφές από νησιά, απλώνεται κοροϊδευτικά μπροστά μας η «γλώσσα» των 640 κενών στρεμμάτων της Δραπετσώνας. Εδώ λειτουργούσαν έως τη δεκαετία του '90 τα Λιπάσματα, η μεγαλύτερη χημική βιομηχανία της χώρας, και άλλα εργοστάσια. Τέσσερα κτίρια διασώθηκαν την τελευταία στιγμή, τα υπόλοιπα ισοπεδώθηκαν και σχέδια απλώθηκαν για να χτιστεί εδώ ένα «Μανχάταν» από τους ιδιοκτήτες της γης (τώρα κυρίως Εθνική Τράπεζα και ΑΓΕΤ). Ομάδες ενεργών πολιτών ενεργοποιήθηκαν ζητώντας να απαλλοτριωθεί η έκταση για να γίνει πάρκο πρασίνου, ο τοπικός δήμος προσπάθησε να φέρει συμβιβαστική λύση με πολεοδόμηση ενός μέρους της έκτασης. Τίποτε όμως δεν προχώρησε (προτεραιότητα προφανώς είχαν οι ανταλλαγές γης και εξυπηρετήσεις προς μονές και ποδοσφαιρικές ομάδες) και η έκταση παραμένει αχανής, στεγνή και έρημη.
Η θάλασσα γεμάτη σακούλες και ξύλα επιβάλλει προσοχή στον τιμονιέρη καθώς προχωρούμε προς Κερατσίνι. Χιλιάδες οι κάτοικοι κι εδώ, εκατοντάδες οι πολυκατοικίες μέχρι εκεί που χάνεται το μάτι στα φαλακρά βουνά, αλλά πρόσβαση στην ακτή καμιά. Την ανθρώπινη παρουσία υποκαθιστούν φαντασιακά οι τεράστιοι γερανοί-cyborg που φορτοεκφορτώνουν χιλιάδες κοντέινερ στο Νέο Ικόνιο. Η μυρωδιά της Ψυττάλειας μάς συνοδεύει καθώς πλησιάζουμε στο Πέραμα. Αλλη έκπληξη εδώ: Τα ναυπηγεία έχουν πιάσει και το τελευταίο εκατοστό της ακτής, μπαζώματα προσπαθούν να δώσουν παραπάνω χώρο, ενώ το βουνό κοντεύει να κρυφτεί από οικοδομές των επτά και οκτώ ορόφων. Τουλάχιστον οι ένοικοί τους θα μπορούν να απολαμβάνουν θέα εφάμιλλη του Ξέρξη όταν παρακολουθούσε τη ναυμαχία της Σαλαμίνας...
Ευλαβής διέλευση
Μπαζώνοντας το κύμα.. «Ζήτω ο στρατός»...«Ζήτω ο στρατός»! Να μας συγχωρεθούν οι ιαχές, αλλά ίσως το ίδιο να φώναζε όποιος είχε την ευκαιρία να τρέχει μπροστά από 30 χιλιόμετρα ακτής, από τον Πειραιά έως την Ελευσίνα και να διαπιστώνει ότι το μοναδικό σημείο που έμεινε δασωμένο και σχεδόν αναλλοίωτο είναι οι εγκαταστάσεις του Ναυτικού στο στενό της Σαλαμίνας. Στην πίσω πλευρά των δασωμένων λόφων, αόρατη η πρώην χωματερή του Σχιστού. Η αξιοποίηση δεν ήρθε σ'αυτό το γιαλό, αλλά ο στρατός κρατά μακριά και όσους θα ήθελαν να χαρούν τη φύση. Εμείς προχωρούμε ευλαβικά σε μια «αβλαβή» διέλευση ανάμεσα στα ναυτικά οχυρά.
Φεύγει το λιμάνι!
Οι εναλλαγές μάς φέρνουν στα όρια του παραλογισμού. Στα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά που ξεκινούν μετά τη ναυτική βάση, ένα «λιμάνι» που φεύγει και ένα ψαρολίμανο όπου τα βυθισμένα βαρκάκια είναι περισσότερα από τα επιπλέοντα... Τι έχει συμβεί; Σε έκταση των ναυπηγείων προς την πλευρά της παλιάς εθνικής οδού, ξεκίνησε πριν από σχεδόν δύο χρόνια να δημιουργείται εκ του προχείρου ακόμη ένα λιμάνι αποθήκευσης κοντέινερ. Με πρόσχημα την απεργία των λιμενεργατών στον Πειραιά, πλοία άρχισαν να ξεφορτώνουν κατά εκατοντάδες τα εμπορευματοκιβώτια. Ομάδες κατοίκων ξεσηκώθηκαν ψάχνοντας να δουν τι συμβαίνει.
Ούτε σπιθαμή γης δεν μένει ελεύθερη. Το παραλιακό μέτωπο στην Ελευσίνα είναι εκτός σχεδίου πόλης Ο Γιώργος Τερζάκης και ο Κίμων Φουντούλης είναι μέλη της δημοτικής παράταξης στο Χαϊδάρι (στη δικαιοδοσία αυτού του δήμου ανήκει η περιοχή) «Πολίτες σε δράση»: «Στην παραλία Σκαραμαγκά προλάβαμε να κάνουμε μπάνιο σαν παιδιά. Υστερα ήρθαν ναυπηγεία, διυλιστήρια, ρύπανση. Αλλά ο σταθμός εμπορευματοκιβωτίων που έστησαν ήταν άλλο πράγμα. Τεράστια φορτία πάνω σε μπαζωμένη έκταση, χωρίς λιμενική υποδομή και επαρκή χώρο για ελιγμό των πλοίων. Ηταν θαύμα που δεν προκλήθηκε μείζον ατύχημα. Αντιδράσαμε, κάποια υπουργεία παραδέχθηκαν ότι δεν υπάρχουν υποδομές, ήρθε και η σύγκρουση συμφερόντων με τον Πειραιά και άρχισαν να ξαναμαζεύουν τα κοντέινερ».
Εδώ που έκαναν μπάνιο σαν παιδιά, κάποιοι επιμένουν και σήμερα. Στο πλάι του ψαρολίμανου δίπλα στα ναυπηγεία, κάθονται στη σκιά μιας σάπιας βάρκας και μας κοιτούν. «Μην τα βλέπετε έτσι από εκεί. Από εδώ είναι καθαρά. Εγώ είμαι 73 και δεν έχω πάθει τίποτε», μας λέει μια κυρία χαμογελώντας: «Να ξανάρθετε να με πάτε βόλτα», συμπληρώνει... Προς το παρόν προηγείται μια βόλτα λιγότερο παρηγορητική.
«Σεμνά όργια»
Αποικίες εμπορευματοκιβωτίων στο Ν. Ικόνιο Οχι, δεν αναφερόμαστε στη διακυβέρνηση της χώρας από τη Νέα Δημοκρατία. Ο όρος αναφέρεται στα Ελευσίνια Μυστήρια, τις τελετές που γίνονταν εδώ «που φύτρωνε φλισκούνι κι άγρια μέντα» μπροστά από μια θάλασσα με άνοιγμα στη Δύση και μαγευτικό ηλιοβασίλεμα. Υστερα ήρθε το όνειρο της ευμάρειας που μεταφράζεται σήμερα σε δύο διυλιστήρια, δύο χαλυβουργίες, δύο τσιμεντοβιομηχανίες, μια βιομηχανία πυρομαχικών, εγκαταστάσεις αποθήκευσης και διακίνησης προϊόντων πετρελαίου, διαλυτήρια πλοίων, τρεις μονάδες αναγέννησης ορυκτελαίων, μια χαρτοβιομηχανία, βιομηχανίες χημικών-πλαστικών-ελαστικών, λατομεία, σκραπατζίδικα, παλιές χωματερές και νέους ΧΥΤΑ. Σύνολο 2.200 εγκαταστάσεις!
Μια αχλύ σκεπάζει το Θριάσιο καθώς περνούμε ανοικτά της λίμνης Κουμουνδούρου και των αγωγών που φθάνουν ώς τα βαθιά. Δίπλα υπήρχε άλλη μια λίμνη, αλλά θάφτηκε κάτω από τις εγκαταστάσεις των ΕΛΠΕ.
Στο βάθος, οι δεξαμενές του στρατού. Κάποιοι καραδοκούν να τις εκμεταλλευτούν εάν ο στρατός τις εγκαταλείψει, αφού η ζήτηση για αποθηκευτικούς χώρους είναι μεγάλη. «Προς το παρόν», λέει ο Γ. Τερζάκης, «η Περιφέρεια έδωσε άδεια για να επεκταθούν οι δεξαμενές προς τη θάλασσα. Η Aegean θα φέρει ένα πλωτό δεξαμενόπλοιο μπροστά από τις εγκαταστάσεις της δίπλα στα τσιμέντα "Χάλυψ". Λογικό δεν είναι να ζητήσουν και άλλοι αντίστοιχες διευκολύνσεις; Θα επεκτείνουμε τη στεριά έως πότε;».
Μαύρος Ασπρόπυργος
Η πλωτή δεξαμενή δεν έχει πάρει ακόμη θέση, οπότε μπορούμε ακόμη να δούμε τις λευκές που έχει η Aegean στη στεριά, τις οποίες παλιά χρησιμοποιούσε η «Τεξάκο». Κάνουν καλό... κοντράστ με τα διπλανά γκρίζα κτίσματα του τσιμεντάδικου και ακόμη καλύτερο με τα βουνά εκκαμινευμάτων της «Ελληνικής Χαλυβουργίας». «Πρόκειται για κατάλοιπα της καύσης των μετάλλων που έχει διαπιστωθεί ότι περιέχουν επικίνδυνες διοξίνες», μας λέει ο Χρήστος Χρηστάκης, ανεξάρτητος δημοτικός σύμβουλος Ελευσίνας και πρώην αντιδήμαρχος Τεχνικών Υπηρεσιών: «Και όμως, τα αφήνουν εκεί εκτεθειμένα στη βροχή και τον αέρα δίπλα στη θάλασσα και τα σπίτια». Ιδια «βουνά» και ακόμη μεγαλύτερα θα συναντήσουμε λίγο παρακάτω στη «Χαλυβουργική». Παρεμβάλλεται όμως εμπόδιο... φυσικό, η παραλία του Ασπροπύργου...
Παραλία Ασπροπύργου: εδώ κοντά έχει χωροθετηθεί ο βιολογικός του Θριασίου και οι κάτοικοι αντιδρούν Είναι ίσως η μεγαλύτερη έκταση που μπορεί κάποιος να περπατήσει πλάι στη θάλασσα για αναψυχή στον κόλπο της Ελευσίνας. Ο περίπατος όμως θα διακοπεί και εδώ από πολυάριθμες ταβέρνες και καφέ που έχουν επεκταθεί πάνω στον αιγιαλό. Στην άκρη αυτής της παραλίας, κολλητά με τη «Χαλυβουργική» εντοπίζεται ακόμη μία εστία τοπικών τριβών. Εδώ έχει χωροθετηθεί από χρόνια το κέντρο επεξεργασίας αστικών λυμάτων του Θριασίου, που θα συγκεντρώνονται όταν ολοκληρωθεί το αποχετευτικό δίκτυο. Κάτοικοι και επιχειρηματίες φωνάζουν ότι το έργο θα πλήξει την παραλία, ενώ ο δήμος ζητεί να οδηγηθούν τα λύματα στην Ψυττάλεια.
Βουνά τα εκκαμινεύματα της Χαλυβουργίας στον Ασπρόπυργο «Μιλάμε για τριτοβάθμια επεξεργασία που δεν θα πλήττει το περιβάλλον και θα σώσει τον υδροφόρο ορίζοντα από τους βόθρους. Κακώς αντιδρούν οι κάτοικοι, ενώ δεν κάνουν το ίδιο για τον σταθμό ηλεκτροπαραγωγής 880 Μεγαβάτ που θέλει να εγκαταστήσει ακριβώς δίπλα η "Χαλυβουργική"», τονίζει ο κ. Χρηστάκης.
Κόκκινος ουρανός
Η γραμμή του αιγιαλού κόβεται απότομα στο ύψος της «Χαλυβουργικής» που ξεπροβάλλει σαν χερσόνησος μέσα στη θάλασσα. Εικόνες που κρύβουν τα ψηλά δέντρα από τον δρόμο ξεπροβάλλουν μπροστά μας. Λόφοι από σκραπ, βουνά από εκκαμινεύματα, μπουλντόζες που τα διευθετούν, έδαφος στο ίδιο χρώμα. «Εως τη δεκαετία του '80, θυμάμαι τον ουρανό κόκκινο από τη λειτουργία των καμινιών», μας λέει ο κ. Χρηστάκης. «Τώρα λιώνουν τα μέταλλα με ηλεκτρισμό, εξ ου και χρειάζονται μονάδα ηλεκτροπαραγωγής. Η "Χαλυβουργική" σταμάτησε να ρίχνει στη θάλασσα αμμωνιακά υγρά, η Ψυττάλεια μείωσε τον ευτροφισμό, η θάλασσα καθάρισε κάπως, αλλά κανείς δεν μετρά τι γίνεται με τα βαρέα μέταλλα».
Κτίριο από την παλιά οινοπνευματοποιία «Κρόνος» δίπλα στην παραλία Ελευσίνας, σε χώρο που διεκδικείται για ανάπλαση Περνάμε τις εκβολές του Σαραντάπορου για να αντικρίσουμε στη συνέχεια πλοία ξεδοντιασμένα σε διαλυτήριο, πάρκινγκ σκαφών και παλαιότερα μπαζώματα για την κατασκευή βάσης ελλιμενισμού: «Τη χρησιμοποιεί για επισκευές σκαφών το Λιμενικό», λέει ο Χρ. Χρηστάκης πριν αρχίσει να μιλά για τη «βιομηχανική κληρονομιά», τα παλιά εργοστάσια που κλείνουν χωρίς οι χώροι τους να αναπλάθονται για να αποδοθούν σε άλλες χρήσεις.
Υποσχέσεις για μουσείο
Αφορμή το παλιό οινοπνευματοποιείο «Κρόνος» που δεσπόζει με τα κτίριά του λίγο πριν από το λιμάνι μπροστά από τη Μαρίνα Ελευσίνας: «Τριάντα πέντε στρέμματα είναι το εργοστάσιο αλλά η απαλλοτρίωση δεν προχωρά. Αλλα τόσα είναι οι εγκαταστάσεις του σαπωνοποιείου και της "Βότρυς" ανάμεσα στον αρχαιολογικό χώρο της Ελευσίνας και τη θάλασσα. Υπήρχαν σχέδια για τη δημιουργία εδώ Αρχαιολογικού Μουσείου Ελευσίνας (σ.σ. προσωπικό ενδιαφέρον δήλωνε το 2004 για το θέμα ο τότε υπουργός Πολιτισμού Κ. Καραμανλής...), που δεν προχωρούν. Μέρος του θαλασσίου μετώπου είναι εκτός σχεδίου πόλης. Η βιομηχανική κληρονομιά στην οποία θα μπορούσαμε να βασίσουμε μια νέα μορφή ανάπτυξης, είτε εγκαταλείπεται είτε γκρεμίζεται άστοχα».
Τελευταίο ελεύθερο πόστο στην ακτή μπαζώνεται προς αξιοποίηση Αντιθέτως, όπως λέει, συνεχίζονται τα μπαζώματα. Θα τα αντικρίσουμε μετά την παλιά «προβλήτα του 6ου στόλου» και τα τσιμέντα «Τιτάν», που κλείνουν το τελευταίο κομμάτι της παραλίας εμπρός στην πόλη. «Δίπλα στην ΠΥΡΚΑΛ, ο Οργανισμός Λιμένος Ελευσίνος μπαζώνει τη θάλασσα με πρόσχημα θαλάσσιες γεωτρήσεις για να φορτοεκφορτώνονται "βρώμικα" χύδην φορτία, από τα οποία θέλει να απαλλαγεί ο Πειραιάς. Το σχέδιο είναι να γίνει εδώ το νέο λιμάνι της Ελευσίνας!». Και θα έχει δίπλα εργοστάσιο πυρομαχικών; Το ερώτημα μας φέρνει εμπρός στην επέκταση της «Πετρόλα»...
Παράδοξα ναυάγια
Ενα μακρύ τείχος υψώνεται πάνω από τη θάλασσα στην κάτω πλευρά της «Πετρόλα», την αθέατη καθώς περνούμε από τα διόδια Ελευσίνας. Πίσω από το τοιχίο δουλεύουν πυρετωδώς μηχανήματα. «Θέλουν να επεκτείνουν τις εγκαταστάσεις με 21 νέες μονάδες επεξεργασίας πετρελαίου, 6 νέες καμινάδες και 2 νέους πυρσούς σε 140 στρέμματα που αγοράστηκαν πριν από 20 χρόνια και έως σήμερα δεν είχαν πάρει άδειες εργασιών παρά τις προσπάθειες που έκαναν», λέει ο κ. Χρηστάκης. «Δυστυχώς, ενημερωνόμαστε ότι το ΣτΕ απέρριψε τις προσφυγές που είχαν κατατεθεί κατά της άδειας επέκτασης και της έγκρισης περιβαλλοντικών όρων. Παραδόξως κατέληξε σε χρόνο-ρεκόρ, αν ληφθεί υπόψη ότι οι προσφυγές κατατέθηκαν τον περασμένο Σεπτέμβριο και εκδικάστηκαν από την Ολομέλεια έπειτα από τέσσερις αναβολές. Τις προσφυγές είχαν καταθέσει τέσσερις δήμοι της περιοχής, η ΠΥΡΚΑΛ που έχει εργοστάσιο γόμωσης πυρομαχικών (28 τόνοι ημερησίως) σε απόσταση 140 μέτρων (!) και οι εργαζόμενοι της ΠΥΡΚΑΛ». Οι προσπάθειες για διακοπή της επέκτασης μοιάζουν να ναυαγούν, αλλά εμείς βάζουμε πλώρη για ένα αληθινό ναυάγιο:
Πρόκειται για το «Mediterranean Sky», ένα από τα δύο πλοία των γραμμών Καραγιώργη που γνώρισε δόξες καθιερώνοντας τη γραμμή Πάτρα-Ιταλία. Κείτεται μισοβυθισμένο στο πλάι, σε βαθμό που οι δορυφορικές φωτογραφίες κάτοψης να το δείχνουν σαν να πλέει κανονικά... Από τη δεκαετία του '80 που παροπλίστηκε έως το 1996 έμενε να σκουριάζει στο λιμάνι της Πάτρας. Ρυμουλκήθηκε έως εδώ μέχρι που κάποιος άγριος καιρός αποφάσισε για το τέλος του. Ακόμη φαίνονται οι γυριστές σκάλες και τα ξύλινα καταστρώματα. Γλάροι μπαινοβγαίνουν στα παράθυρα της γέφυρας, δεμένες ακόμη στη θέση τους οι σωστικές λέμβοι της αριστερής πλευράς. Θέαμα στοχαστικό στο τέλος μιας διαδρομής ενοχικής. Φεύγουμε με ταχύτητα 40 μιλίων προς το κέντρο του κόλπου. Ο άνεμος χτυπά το πρόσωπο χωρίς να εξουδετερώνει τις οσμές που φθάνουν από τα διυλιστήρια... *
Βαρβάρα Τερζάκη
Άρθρο Άρη Χατζηγεωργίου - εφ. Ελευθεροτυπία, 05-06-2009
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου