Οι Ελληνες χρειάζονται ηγεσία με όραμα

Ο αρθρογράφος των «Τάιμς της Νέας Υόρκης» Τομ Φρίντμαν μιλάει στην «Κ» για την παγκοσμιοποίηση, την Ευρώπη, τις ΗΠΑ, το ΔΝΤ Συνέντευξη στον Αθανασιο EλλιςΓια να καταφέρει ο ελληνικός λαός να ξεπεράσει την κρίση χρειάζεται να πεισθεί ότι η πολιτική του ηγεσία έχει όραμα για ένα καλύτερο μέλλον, εκτιμά ο Τομ Φρίντμαν, ο σημαντικότερος ίσως αρθρογράφος της πιο έγκυρης εφημερίδας της Αμερικής, και για πολλούς του κόσμου. Μιλώντας στην «Κ» ο βραβευμένος με Πούλιτζερ Αμερικανός δημοσιογράφος, ο οποίος βρέθηκε τις προηγούμενες ημέρες στην Αθήνα για να διαπιστώσει από κοντά το εύρος του προβλήματος, δηλώνει εντυπωσιασμένος από τη σοβαρότητα με την οποία αντιμετωπίζουν την κρίση ο πρωθυπουργός και ο υπουργός Οικονομικών.Εχοντας ασχοληθεί εκτενώς με την παγκοσμιοποίηση σε άρθρα, ομιλίες και βιβλία του, τονίζει ότι δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός πως στον σημερινό αλληλοεξαρτώμενο κόσμο η βαθιά κρίση σε μια σχετικά μικρή χώρα όπως η Ελλάδα επηρεάζει τη διεθνή οικονομία. Δεν διστάζει επίσης να χαρακτηρίσει όσους σορτάρουν εναντίον επιχειρήσεων αλλά και χωρών ως χρήσιμους παράγοντες στο πλαίσιο της ελεύθερης λειτουργίας της παγκόσμιας οικονομίας.Τέλος, ίσως προφητικά -αυτό θα φανεί στην πορεία- αναφέρει στην τελευταία στήλη του στους «Τάιμς» ότι οι ίδιοι οι Ελληνες με τη συμπεριφορά τους θα δώσουν την απάντηση στο ερώτημα εάν θα μπορέσει η Ελλάδα να υλοποιήσει την κοινωνική και πολιτική επανάσταση που όλοι πλέον θεωρούν αναγκαία προϋπόθεση για να ξεπεράσει η χώρα την κρίση. «Οι πιθανότητες είναι μικρές. αλλά δεν θα χρειαστεί να συμβουλευθεί κανείς το ΔΝΤ για να μάθει την απάντηση. Απλά κοιτάξτε τους νέους της Ελλάδας. Εάν σε έξι μήνες τους δείτε να μεταναστεύουν, τότε σορτάρετε κατά της Ελλάδας. Εάν τους δείτε να μένουν και να δίνουν τη μάχη, αυτό σημαίνει ότι αισθάνονται πως υπάρχει κάτι για το οποίο αξίζει να αγωνιστούν, και σε αυτή την περίπτωση ίσως να θέλετε να αγοράσετε μερικά ελληνικά ομόλογα».– Τι σας εξέπληξε περισσότερο στην Ελλάδα;– Η θετική έκπληξη ήταν οι άνθρωποι που χειρίζονται το πρόβλημα. Ο πρωθυπουργός και ο υπ. Οικονομικών, τους οποίους συνάντησα κατά τη σύντομη παραμονή του στην Αθήνα. Με εντυπωσίασε η σοβαρότητα με την οποία αντιμετωπίζουν την κατάσταση και η έμφαση (focus) που δίνουν σε αυτό που κάνουν. Ο κ. Παπανδρέου πιστεύει ότι αυτή η πολύ δύσκολη κατάσταση προσφέρει ταυτόχρονα και μια μοναδική ευκαιρία για να αλλάξει η χώρα του. Από την άλλη, με εξέπληξε αρνητικά το πόσο μεγάλο είναι το πρόβλημα.– Εχετε ασχοληθεί εκτενώς με την παγκοσμιοποίηση. Πώς αποτιμάτε το γεγονός ότι το έλειμμα και το χρέος μιας σχετικά μικρής χώρας απειλούν την παγκόσμια οικονομία;– Καλώς ήρθατε στον επίπεδο κόσμο (flat world). Η Ελλάδα είναι η AIG των χωρών. Η AIG ήταν απλά μια ασφαλιστική εταιρεία, αλλά η κυβέρνηση των ΗΠΑ αναγκάστηκε να ξοδέψει σχεδόν 150 δισεκατομμύρια δολάρια για να τη διασώσει λόγω της εμπλοκής της με τόσες πολλές τράπεζες. Οι ευρωπαϊκές τράπεζες έχουν ελληνικά ομόλογα και αν καταρρεύσει η Ελλάδα μπορεί και κάποιες από αυτές τις τράπεζες να καταρρεύσουν, γεγονός που θα ασκούσε τεράστιες πιέσεις στο χρέος της Πορτογαλίας, της Ισπανίας και της Ιταλίας. Και τότε είναι βέβαιο ότι θα υπήρχε μια γενικότερη κατάρρευση. Το μικρό μέγεθος δεν έχει σημασία σε έναν κόσμο που είναι τόσο αλληλοεξαρτώμενος.– Σε σημείο που ο πρόεδρος της ισχυρότερης οικονομίας του κόσμου να τηλεφωνεί επανειλημμένα στην καγκελάριο της ισχυρότερης οικονομίας της Ευρώπης για να μιλήσουν για την Ελλάδα;– Ακριβώς. Ποιος θα μπορούσε ποτέ να φανταστεί στο παρελθόν ότι Ομπάμα και Μέρκελ θα είχαν συνομιλίες οι οποίες θα περιστρέφονταν γύρω από τη χώρα σας; Η επιτυχία της Ελλάδας θα επηρεάσει το ευρώ και την πορεία της Ε.Ε.– Πόσο ανησυχούν οι ΗΠΑ ότι η κατάσταση μπορεί να ξεφύγει από κάθε έλεγχο;– Η Αμερική είναι ένας ασθενής που μόλις υπέστη έμφραγμα και βρίσκεται στη φάση της αποθεραπείας. Το τελευταίο πράγμα που χρειάζεται είναι ένα νέο σοκ που θα προέρχεται από κάπου αλλού. Ο κίνδυνος συγκοπής καρδίας είναι υπαρκτός, δεν έχει πλήρως ξεπεραστεί.– Πώς συγκρίνετε τον τρόπο με τον οποίο αντέδρασαν στις κρίσεις οι κυβερνήσεις Μπους και εν συνεχεία Ομπάμα, σε σχέση με την Ευρώπη;– Κοιτάξτε. Η Ευρώπη δεν είναι μια ενιαία κυβέρνηση ούτε ένας ενιαίος πολιτισμός ή εθνικότητα. Ετσι, ούτε ο τρόπος σκέπτεσθαι είναι ο ίδιος. Αρα, εκ των πραγμάτων, αδυνατεί να αντιδράσει σε μια κρίση με την ταχύτητα και την αποφασιστικότητα που το πράττει η κυβέρνηση μιας ενιαίας χώρας, και αυτό φάνηκε ξεκάθαρα σε αυτήν την περίπτωση. Ακόμη και σε αυτήν τη χειρότερη φάση χρειάστηκε να απευθυνθεί στο ΔΝΤ και να το εμπλέξει στη διαδικασία επίλυσης.– Καθυστέρησε η Γερμανία να αντιδράσει;– Θα έλεγα ναι, αλλά δεν μπορεί κανείς να την κατηγορήσει. Είναι πολύ δύσκολο να πεις στους πολίτες μιας χώρας οι οποίοι αποταμιεύουν, ότι πρέπει να διασώσουν κάποιους που ξοδεύουν χωρίς όρια σε μία άλλη χώρα. Δεν είναι πολιτικά εύκολο. Φανταστείτε να συνέβαινε το αντίστροφο. Να ερχόταν η ελληνική κυβέρνηση και να έλεγε στους πολίτες της ότι θα σας φορολογήσω για να στηρίξω τους Βούλγαρους που σπαταλούν αλόγιστα. Δεν είναι εύκολο να τιμωρήσεις αυτόν που επέδειξε υπευθυνότητα, για να βοηθήσεις αυτόν που δεν το έκανε.Αλλαγές στο οικονομικό και πολιτικό σύστημα– Ποια αίσθηση αποκομίσατε από την επαφή σας με απλούς Ελληνες πολίτες;– Από μια άποψη οι πολίτες δείχνουν να είναι μπροστά από τους πολιτικούς. Δεν είναι χαζοί. Γνωρίζουν σε τι κόσμο ζούμε. Γνωρίζουν ότι τα πράγματα ξέφυγαν. Και είναι έτοιμοι να κάνουν σημαντικές αλλαγές, αλλά υπό δύο προϋποθέσεις: Πρώτον, ότι υπάρχει δικαιοσύνη και ισονομία. Οτι αυτοί που κορόιδεψαν και έκλεψαν θα τιμωρηθούν. Και, δεύτερον, να πεισθούν ότι η κυβέρνηση έχει σχέδιο, έχει ένα όραμα για την Ελλάδα. Οτι στοχεύει σε κάτι μεγαλύτερο από το άμεσο επόμενο βήμα. Οτι έχει ένα όραμα για το μέλλον, το οποίο να πείθει τους πολίτες ότι οι θυσίες που καλούνται να κάνουν γίνονται για κάτι πολύ μεγαλύτερο από την κάλυψη του ελλείμματος. Αυτή είναι η αίσθησή μου. Ο πρωθυπουργός έδειξε να το αντιλαμβάνεται αυτόΜου φαίνεται ότι θα χρειασθεί να αλλάξει ολόκληρο το οικονομικό και πολιτικό σύστημα της χώρας για να καταφέρει να πετύχει το πρόγραμμα που δεσμεύθηκε να υλοποιήσει η Ελλάδα.– Οι Ελληνες αντιμετωπίζουν με δυσφορία -πολλοί το θεωρούν ανήθικο- να στοιχηματίζει κάποιος εναντίον ενός έθνους.– Από την αρχή της Ιστορίας υπήρχαν πάντα αυτοί που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο σορτάρουν. Πιστεύω ότι προσφέρουν μια πολύ χρήσιμη λειτουργία. Δεν είναι ευχάριστη, αλλά χρήσιμη. Αναζητούν και βρίσκουν αδύναμες εταιρείες ή αδύναμες χώρες. Δρουν ως συναγερμός. Προειδοποιούν. Σου λένε ότι αρχίζεις να αιμορραγείς. Φυσικά, δεν θέλεις να είσαι στόχος τους. Αλλά ισχυρές οικονομίες που δεν είναι υπερχρεωμένες δεν έχουν κανένα λόγο να ανησυχούν γι’ αυτούς που σορτάρουν.– Κλείνοντας, να σας ρωτήσω εάν βλέπετε να υπάρχει φως στο βάθος του τούνελ για την Ελλάδα;– Το ενδιαφέορν για την αγορά ομολόγων, ή αυτό που εγώ αποκαλώ «ηλεκτρονικό κοπάδι», είναι ότι μπορεί να έρθει με απίστευτη ταχύτητα και ωμότητα και να προκαλέσει τεράστιο πόνο, αλλά μπορεί και να φύγει, ή να αποφέρει oφέλη, με ανάλογη ταχύτητα. Το μόνο που δύναται να κάνει μια χώρα είναι να εμφανισθεί ειλικρινής έναντι αυτής της αγοράς. Η κυβέρνηση πρέπει να καταφέρει να εφαρμόσει αυτά τα πραγματικά δραστικά και επώδυνα μέτρα. Ειλικρινά λυπάμαι τον κόσμο εδώ όταν μιλάμε για 20% μείωση των αποδοχών στους δημoσίους υπαλλήλους. Για να είμαι ειλικρινής δεν ξέρω πώς θα καταφέρναμε εμείς κάτι τέτοιο στην Αμερική. Αλλά εάν η Ελλάδα καταφέρει να εκπληρώσει τις δεσμεύσεις της, νομίζω ότι θα δείτε τη μεταστροφή και την είσοδο της χώρας σε θετική πορεία με απίστευτη ταχύτητα. Αυτή είναι η καλή πλευρά του νομίσματος.
Βαρβάρα Τερζάκη
Άρθρο Αθανασιο Eλλις-εφ. Καθημερινή, 16-05-2010