Αλλη μια συμφωνία...

ΑΝ ΘΕΛΟΥΜΕ πραγματικά και από τις δύο πλευρές του Αιγαίου να προχωρήσουμε στην εξομάλυνση των ελληνοτουρκικών σχέσεων με πρώτο στόχο, συνομολογούμενο, την επιτακτικά αναγκαία μείωση των εξοπλισμών, θα ήταν χρήσιμο να εγκαταλείψουμε ορισμένες ιδεοληψίες του παρελθόντος, διπλωματικές σοφιστείες και υπεκφυγές, ιστορικές φοβίες και καχυποψίες και να δούμε τα πράγματα ψύχραιμα και καθαρά.
ΟΙ ΣΧΕΣΕΙΣ καλής γειτονίας μεταξύ δύο κρατών διέπονται από το διεθνές δίκαιο. Από αυτό διέπονται και οι 21 συμφωνίες που υπογράφηκαν την Παρασκευή. Οικονομικής φύσης οι περισσότερες, διευκολύνουν την κλιματική αλλαγή που επιχειρείται -σωστά- στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
ΔΕΝ ΑΡΚΟΥΝ, όμως. Ούτε καν για την επίτευξη του στόχου της μείωσης των εξοπλισμών. Δεν αρκούν διότι μένουν ανοιχτά και άλυτα τα ζητήματα που οδηγούν στην ένταση των σχέσεων. Και αυτά κυρίως διέπονται αποκλειστικά από το διεθνές δίκαιο. Οι απαντήσεις του κ. Ερντογάν στη συνέντευξη τύπου της Παρασκευής, μεταξύ άλλων, δείχνουν πόσο μακριά είμαστε. Συνοψίζουμε τα σημεία αιχμής για το Αιγαίο:
* Το casus belli. Στην ερώτηση αν η Τουρκία σκοπεύει να άρει το casus belli, η απάντηση ήταν ότι πρέπει να εξεταστεί και από την Ελλάδα, γιατί η τουρκική εθνοσυνέλευση έφτασε εκεί. Η ανταπάντηση δίνεται από το άρθρο 2 του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών. Απαγορεύει όχι μόνο τον πόλεμο αλλά και την απειλή πολέμου. Και επί της ουσίας: το δίκαιο της θάλασσας που είναι ήδη εθιμικό διεθνές δίκαιο δίνει δικαίωμα επέκτασης των χωρικών υδάτων στα 12 μίλια. Πώς μπορεί να απειλείται με πόλεμο ένα κράτος, που όχι μόνο δεν απειλεί με βία άλλο, αλλά για τη μελλοντική και υποθετική άσκηση νομίμου δικαιώματός του; Και πώς μπορεί έτσι να γίνεται λόγος για σχέση καλής γειτονίας; Πιστεύουμε ότι ο τούρκος πρωθυπουργός επιθυμεί πράγματι καλές σχέσεις με την Ελλάδα. Οι ειδικοί περί τα τουρκικά όμως λένε ότι υπάρχει στη γείτονα ένα περίεργο είδος χωρισμού εξουσιών που εξηγεί, ίσως, την απουσία του υπουργείου Αμυνας από τη συνοδεία του τούρκου πρωθυπουργού.
* Οι γκρίζες ζώνες. Δεν τέθηκε σχετική ερώτηση στη συνέντευξη τύπου (ίσως για να μη χαλάσει η «ωραία ατμόσφαιρα»). Πρόκειται, πάντως, για τουρκική νομική φαντασίωση, που αναδείχθηκε το 1996 επί πρωθυπουργίας Τανσού Τσιλέρ, με αφορμή το επεισόδιο στα Ιμια. Το διεθνές δίκαιο είναι σαφέστατο. Η Συνθήκη της Λωζάννης (και συνακόλουθα των Παρισίων) ορίζει ότι στα νησιά και νησίδες (πλην Ιμβρου, Τενέδου και Λαγονησίων) πέραν των τριών μιλίων από την ασιατική ακτή η Τουρκία δεν έχει κανένα δικαίωμα. Τελεία και παύλα. Το διεθνές δίκαιο, όμως, διέπει και την ισχύ και την ερμηνεία των Συνθηκών. Ορίζει, π.χ., ότι οι Συνθήκες που καθορίζουν εδαφικές κυριαρχίες παραμένουν αμετάβλητες και οι εξαιρέσεις ερμηνεύονται στενά, όχι οι κανόνες. Η Ιμβρος και η Τένεδος πέραν των τριών μιλίων ανήκουν στην Τουρκία - όχι άλλα νησιά ή νησίδες που δεν κατονομάζονται, όπως τα Ιμια ή... η Γαύδος, στην οποία επίσης αναφέρθηκε η τουρκική φαντασία.
* Ο εναέριος χώρος. Η Ελλάδα από τη δεκαετία του '30 έχει καθορίσει εναέριο χώρο 10 μιλίων, ενώ τα χωρικά της ύδατα είναι στα 6 μίλια - πράγμα ανακόλουθο κατά το διεθνές δίκαιο. Γι' αυτό δεν αναγνωρίζονται από το ΝΑΤΟ τα 10 μίλια. Πρόκειται για μιαν -αμφίβολης αξίας- αμυντική θέση της ελληνικής διπλωματίας (τα πλοία να διασχίζουν διεθνή ύδατα και τα κατάρτια εθνικό εναέριο χώρο), αφού έχουμε δικαίωμα να επεκτείνουμε στα 10 (αλλά και στα 12) μίλια τα χωρικά μας ύδατα και απειλούμαστε παράνομα με πόλεμο αν το κάνουμε. Ανακολουθία, η οποία ούτε αερομαχίες δικαιολογεί ούτε τους αυτοκαταστροφικούς εκατέρωθεν εξοπλισμούς, μια και οι τουρκικές παραβιάσεις δεν κατοχυρώνουν απολύτως τίποτα.
Η ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ της υφαλοκρηπίδας, αιτία και κατάληξη των ελληνοτουρκικών διαφορών, όπως προκύπτει από την πρόσφατη διπλωματική ιστορία, επιλύσιμη με συμφωνία ή συνυποσχετικό και προσφυγή στο Δικαστήριο της Χάγης (διότι εδώ το διεθνές δίκαιο χρειάζεται εξειδίκευση), είναι, σε τελευταία ανάλυση, οικονομική διαφορά. Πρόκειται κυρίως για το αποκλειστικό μεταλλευτικό δικαίωμα άντλησης πετρελαίου - άγνωστης ποσότητας, ποιότητας και αποληψιμότητας. Τόσες οικονομικές συμφωνίες υπογράψαμε. Αλλη μία χρειάζεται...

Βαρβάρα Τερζάκη
Άρθρο ΘΑΝΑΣΗ ΤΕΓΟΠΟΥΛΟΥ-εφ. Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 16-05-2010