Να ανοίξουμε νέα σελίδα στις σχέσεις μας

Α πόβραδο της περασμένης Τετάρτης στην Αγκυρα. Στο πρωθυπουργικό γραφείο, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ποζάρει για τις καθιερωμένες φωτογραφίες. Κάθεται απέναντί μου με τον κορμό τεντωμένο και το βλέμμα στυλωμένο κάπου ψηλά. Είναι η πόζα του ηγέτη, του οδηγητή. Είναι η πόζα του... Κεμάλ Ατατούρκ. Αντιφατικό, αλλά ο πολιτικός που του χρεώνουν ότι θέλει να αφαιρέσει από την τουρκική κοινωνία τον κεμαλικό κοσμικό χαρακτήρα της και να τη φέρει πιο κοντά στο Ισλάμ έχει την ίδια φιλοδοξία με τον ιδρυτή της Τουρκικής Δημοκρατίας: να κάνει σύντομα τη χώρα του μια από τις δέκα μεγαλύτερες οικονομικές (και όχι μόνο;) δυνάμεις του πλανήτη.

Ο φωτογράφος τελειώνει, ο Ερντογάν κατεβάζει το βλέμμα στο δικό μου επίπεδο και δηλώνει χωρίς κανένα δισταγμό απαντώντας στην πρώτη πρώτη ερώτησή μου:

«Πού βλέπω την Τουρκία σε 10-15 χρόνια; Τη βλέπω μέσα στις δέκα πρώτες οικονομικές δυνάμεις του κόσμου».

Ε δώ μπαίνει στο κάδρο η Ελλάδα. Η μικρή, ταλαιπωρημένη, δυσφημισμένη εσχάτως Ελλάδα. Πώς θα χειριζόταν μια τόσο ισχυρή Τουρκία; Δεν ξέρω τι απαντήσεις διαθέτει επί του προκειμένου ο Γιώργος Παπανδρέου και το διπλωματικό επιτελείο του. Εισέπραξα όμως μια επίμονη προσπάθεια του τούρκου πρωθυπουργού να πείσει το ελληνικό ακροατήριό του ότι η νέα Τουρκία, η δική του Τουρκία, δεν απειλεί την Ελλάδα, ότι επιθυμεί ειλικρινά την ευρύτερη δυνατή συνεργασία μαζί της. «Θέλουμε να ανοίξει μια νέα σελίδα στις σχέσεις μας» μου είπε. Και για να είναι βέβαιος ότι θα τονίσω επαρκώς αυτή την πλευρά της συζήτησής μας, στο ξεπροβόδισμα από το πρωθυπουργικό γραφείο ο επί του Τύπου σύμβουλός του φρόντισε να μου επισημάνει διακριτικά: «Ο πρωθυπουργός μας πιστεύει βαθιά στην ελληνοτουρκική συνεργασία. Πείτε το στους Ελληνες. Εκφράζει την ευχή να το μεταφέρετε αυτό όσο πιο εμφατικά μπορείτε».

Το μεταφέρω λοιπόν. Μια γεύση για το πόσο το εννοούσε θα έχουμε ήδη από σήμερα. Η επίσκεψή του στην Αθήνα ολοκληρώνεται οσονούπω... Κύριε πρωθυπουργέ, υπό την ηγεσία σας η Τουρκία εξελίσσεται σε μια ισχυρή περιφερειακή δύναμη, πιο ανοιχτή και πιο δημοκρατική απ΄ ό,τι ήταν πριν αναλάβετε την εξουσία. Ταυτόχρονα όμως και πιο ισλαμική, όπως επισημαίνουν οι αντίπαλοί σας εντός της Τουρκίας αλλά και πολλοί παρατηρητές στη Δύση, με το βλέμμα της στραμμένο περισσότερο προς την Ανατολή. Πού οδηγείτε την Τουρκία; Πώς φαντάζεστε την Τουρκία σε 10-15 χρό νια από σήμερα; ΕΡΝΤΟΓΑΝ: Στον σημερινό κόσμο της παγκοσμιοποίησης η Τουρκία είναι ένας παίκτης που η σημασία του δεν μπορεί να αγνοηθεί, που καταβάλλει σοβαρές προσπάθειες να συμβιβάσει τη Δύση με την Ανατολή, τον Βορρά με τον Νότο και που δραστηριοποιείται προς όλες τις κατευθύνσεις.

Κατά την άποψή μου μία χώρα όπως η Τουρκία, που ανήκει ταυτόχρονα σε πολλές περιοχές και που έχει τη δυνατότητα απευθείας παρέμβασης, δεν είναι σωστό να υιοθετεί πολιτικές για μια μόνο συγκεκριμένη περιοχή. Υπό αυτό το πρίσμα μία από τις περιοχές όπου μαζί με την Αφρική, την Απω Ανατολή και τη Λατινική Αμερική τα τελευταία χρόνια θέσαμε τις σχέσεις μας σε πιο συστηματικό και θεσμικό πλαίσιο είναι και η Μέση Ανατολή. Συγχρόνως είναι σε όλους γνωστές οι πρωτοβουλίες που ξεκινήσαμε στον Καύκασο με στόχο την επικράτηση κλίματος σταθερότητας, ειρήνης και αμοιβαίας εμπιστοσύνης.

Βασική προτεραιότητα
Η Μέση Ανατολή, που ιστορικά υπήρξε λίκνο θρησκειών, κουλτούρας και πολιτισμών, έδειξε τον δρόμο για την πρόοδο της ανθρωπότητας. Δεν θέλουμε να ζούμε αιωνίως με τα προβλήματα που επηρεάζουν τη σταθερότητα στη Μέση Ανατολή. Στόχος μας είναι η δημιουργία μιας ζώνης όπου θα κυριαρχεί όχι ο πόλεμος αλλά η ειρήνη, όχι ο φόβος αλλά η εμπιστοσύνη, όχι ο τρόμος και η βία αλλά η ηρεμία, όχι η πείνα και η φτώχεια αλλά η ευημερία και κάνουμε αποφασιστικά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση.

Στρατηγική επιλογή
Οσοι βλέπουν αυτές τις προσπάθειές μας ως εναλλακτικές της προσέγγισης με την Ευρώπη κάνουν λάθος. Η ένταξη στην Ε.Ε. είναι στρατηγική επιλογή και στόχος της Τουρκίας. Η εξασφάλιση της ταχύτερης δυνατής ένταξης στην Ε.Ε. είναι μια από τις βασικές προτεραιότητες της εξωτερικής μας πολιτικής. Σ΄ αυτό το θέμα η στάση μας είναι καθαρή:στόχος μας είναι η πλήρης ένταξη.

Πιστεύουμε ότι ο διευρυνόμενος και βελτιούμενος διάλογός μας με τις χώρες της Μέσης Ανατολής και του Καυκάσου ενισχύει και την προσπάθεια της ένταξής μας στην Ε.Ε.

Στόχος μας είναι, φτάνοντας στην 100ή επέτειο της Δημοκρατίας μας (σ.σ.: το 2023) μέσα από οικουμενικές αξίες όπως η δημοκρατία, η ευνομία, ο πλουραλισμός, η οικονομία της αγοράς, η χρηστή διαχείριση, η διαφάνεια, ο σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα και οι θεμελιώδεις ελευθερίες να βρεθεί η Τουρκία μεταξύ των δέκα πρώτων οικονομιών του κόσμου: χάρη στη σταθερότητα και την ευημερία που εξασφαλίζουμε να καταστεί ένας από τους πυλώνες της ειρήνης στην περιφέρειά μας και στον κόσμο.
ΕΙΠΕ
ΒΑΣΙΚΟΣ ΠΑΙΚΤΗΣ
Στον σημερινό κόσμο της παγκοσμιοποίησης η Τουρκία είναι ένας παίκτης που η σημασία του δεν μπορεί να αγνοηθεί

«Βλέπω την Τουρκία μέσα στις 10 οικονομικές δυνάμεις»

Η Ελλάδα τάσσεται υπέρ της πλήρους ένταξης της Τουρκίας στην Ε.Ε.,ενώ άλλες ευρωπαϊκές χώρες προτιμούν έναν «προνομιακό συνεταιρισμό».Πιστεύετε ότι στα επόμενα χρόνια η Τουρκία θα μπορέσει να ικανοποιήσει τα πολιτικά κριτήρια για την πλήρη ένταξή της; Σε αυτή την προοπτική βλέπετε να παίζει η Ελλάδα κάποιο ρόλο;

ΕΡΝΤΟΓΑΝ: Στρατηγικός στόχος της Τουρκίας είναι η ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Η διαδικασία των διαπραγματεύσεων που ξεκίνησε το 2005 συνεχίζεται με στόχο την πλήρη ένταξη. Ο στόχος των διαπραγματεύσεων είναι η ένταξη και εναλλακτικός στόχος δεν υπάρχει. «Προνομιακός συνεταιρισμός» στο ευρωπαϊκό κεκτημένο δεν υπάρχει.

Εχοντας ευρεία κοινωνική και πολιτική συναίνεση προχωρούμε με αποφασιστικότητα προς τον στόχο της ένταξης στην Ε.Ε. Η χώρα μας ιδιαιτέρως τα τελευταία χρόνια περνά από μία διαδικασία ευρείας μεταρρύθμισης και μετασχηματισμού. Οι αλλαγές αυτές δεν γίνονται μόνο επειδή αποτελούν μέρος της διαδικασίας των διαπραγματεύσεων αλλά πραγματοποιούνται πρωτίστως με σκοπό την ανύψωση του επιπέδου ζωής του λαού μας σε όλους τους τομείς. Οπως έχει επιβεβαιωθεί και από την Ε.Ε. η Τουρκία από το 2004 και μετά καλύπτει επαρκώς τα πολιτικά κριτήρια. Παρά ταύτα εμείς εξακολουθούμε να κάνουμε ό,τι πρέπει για να ενισχύσουμε τη δημοκρατία και την ευνομία. Η Τουρκία, όπως έπραξε ώς τώρα, θα συνεχίσει να κάνει αυτό που της αναλογεί στην κατεύθυνση της ένταξης στην Ε.Ε. Οπως είναι φυσικό, για να προχωρήσει η διαδικασία δεν αρκεί να καταβάλλει προσπάθειες μόνο η Τουρκία. Περιμένουμε και η Ε.Ε. να τηρήσει τις δεσμεύσεις της. Στο πλαίσιο αυτό η γειτονική Ελλάδα πιστεύω πως με μία εποικοδομητική προσέγγιση μπορεί να συμβάλει στην άρση κάποιων τεχνητών εμποδίων που τίθενται στην Τουρκία.

Πολλοί Ελληνες αντιμετωπίζουν με καχυποψία την «επίθεση φιλίας» που κάνετε προς την Αθήνα, ειδικά όταν αυτή ακολουθείται από αύξηση της στρατιωτικής δραστηριότητας στο Αιγαίο, με τα τουρκικά μαχητικά αεροσκάφη να πετούν πάνω από ελληνικά νησιά. Εν ολίγοις,η Τουρκία φαίνεται να στέλνει προς την Ελλάδα αντιφατικά μηνύματα.Γιατί συμβαίνει αυτό;

Συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, το μόνο μήνυμα που στέλνουμε σε όλους τους γείτονές μας είναι μήνυμα καλής γειτονίας και συνεργασίας. Το όραμά μας είναι: «Μηδενικά προβλήματα με τους γείτονές μας, το μέγιστο της συνεργασίας». Η υλοποίηση το συντομότερο αυτού του οράματος είναι προς το κοινό συμφέρον των δύο χωρών. Γιατί μόνο μ΄ αυτό τον τρόπο μπορούμε να ανταποκριθούμε στις προσδοκίες των λαών μας, να ανυψώσουμε το επίπεδο ευημερίας τους και να προσαρμοστούμε στον κόσμο που αλλάζει. Με την αντίληψη αυτή πιστεύω ότι στο Αιγαίο δεν θα πρέπει να κυριαρχεί η ένταση αλλά η συνεργασία και ότι θα πρέπει να αποφεύγονται κινήσεις που θα ανεβάζουν την ένταση. Στον διεθνή εναέριο χώρο του Αιγαίου ταυτόχρονα με τα ελληνικά αεροσκάφη πραγματοποιούν τακτικές εκπαιδευτικές πτήσεις και τουρκικά αεροσκάφη. Ασφαλώς οι δραστηριότητες αυτές θα πρέπει να γίνονται με τέτοιον τρόπο ώστε να μην αποτελούν αιτία για επικίνδυνες καταστάσεις και ένταση στις διμερείς σχέσεις μας. Γι΄ αυτό μπορούμε να ενισχύσουμε τα μέτρα που είχαμε πάρει παλαιότερα και να κάνουμε και νέα βήματα. Στο πλαίσιο αυτό δίνω ιδιαίτερη σημασία στα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης που αποβλέπουν στην ανάπτυξη της εμπιστοσύνης μεταξύ των στρατιωτικών Αρχών των δύο χωρών. Πιστεύω ότι μπορούμε να ενισχύσουμε περαιτέρω αυτή τη διαδικασία.

Μπορείτε να μας δώσετε μια εξήγηση για το ότι η «προειδοποίηση» της Αγκυρας για το casus belli εξακολουθεί να ισχύει;

Η Τουρκία και η Ελλάδα έχουν στο Αιγαίο νόμιμα και ζωτικής σημασίας συμφέροντα και ανησυχίες που σχετίζονται με την ασφάλεια και την εθνική κυριαρχία τους. Και οι δύο χώρες πρέπει να δείξουν σεβασμό στα συμφέροντα και τα δικαιώματα αυτά και να αποφεύγουν τις μονομερείς ενέργειες. Στις μονομερείς ενέργειες συμπεριλαμβάνονται η παραχώρηση νέων ζωνών ναυτικών αρμοδιοτήτων και η μονομερής επέκταση των χωρικών υδάτων στο Αιγαίο. Στο Αιγαίο, όπου κυριαρχούν ειδικές συνθήκες, η μονομερής επέκταση των χωρικών υδάτων είναι για την Τουρκία ζωτικής σημασίας. Η ανακοίνωση της Τουρκικής Μεγάλης Εθνοσυνέλευσης με ημερομηνία 8 Ιουνίου 1995 εγκρίθηκε μετά την απόφαση της 1ης Ιουνίου 1995 της Βουλής των Ελλήνων που έδινε στην ελληνική κυβέρνηση τη δικαιοδοσία να επεκτείνει μονομερώς τα χωρικά της ύδατα στα 12 μίλια. Πιστεύω πως αν τηρήσουμε τη δέσμευσή μας να μην προβούμε σε μονομερείς ενέργειες δεν θα αντιμετωπίσουμε περιττά προβλήματα. Εξάλλου, αν στα προβλήματα του Αιγαίου βρούμε λύση σύμφωνη με το διεθνές δίκαιο, δίκαιη, μόνιμη, αποδεκτή, που θα λαμβάνει υπόψη τα εκατέρωθεν ζωτικά συμφέροντά μας θα πάψουν κατ΄ επέκτασιν να είναι σημαντικά και άλλα θέματα που σχετίζονται με τα προβλήματα αυτά.

Στο παρελθόν, έχετε αναφέρει ότι είναι στις προθέσεις σας το άνοιγμα της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης. Υπάρχει κάποια εξέλιξη που να μπορεί να μας κάνει αισιόδοξους ότι αυτό μπορεί να γίνει στο προσεχές διάστημα;

Πρωτίστως θέλω να τονίσω ότι τις μειονότητες και στις δύο χώρες τις βλέπουμε σαν γέφυρα φιλίας. Οπως είναι προτεραιότητά μας η ευημερία και η ευτυχία όλων των συμπατριωτών μας, έτσι πρέπει να είναι και των μειονοτήτων των χωρών μας. Στην Τουρκία οι μη μουσουλμανικές μειονότητες επωφελούνται από τις νέες ευκαιρίες που τους παρέχουν οι ευρείες μεταρρυθμίσεις που ξεκίνησε η κυβέρνησή μας και απευθύνονται σε όλους τους συμπατριώτες μας ανεξαρτήτως εθνικής ή θρησκευτικής καταγωγής. Ο νέος νόμος για τα βακούφια, για παράδειγμα, εντάσσεται σε αυτό ακριβώς το πλαίσιο. Οσον αφορά την επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης γνωρίζω ότι υπάρχουν προσδοκίες στη μειονότητα των Ρωμιών Ορθοδόξων συμπατριωτών μας. Συνεχίζουμε τη σχετική με το θέμα αυτό έρευνά μας. Σημειώνουμε κάποια πρόοδο. Θέλω να επιστήσω την προσοχή σας στο γεγονός ότι πρόκειται για διαδικασία, η οποία έχει και τη νομική της πτυχή. Τα παράλληλα βήματα στην υπέρβαση των προβλημάτων των μειονοτήτων μας θα συμβάλουν στο να κινηθούμε ταχύτερα.

Στην πρόσφατη επιστολή σας προς τον Πρωθυπουργό Γιώργο Παπανδρέου φέρεστε να έχετε προτείνει νέες προσπάθειες για την επίλυση σημαντικών ζητημάτων που αφορούν τις δύο χώρες. Ο έλληνας πρωθυπουργός κατέστησε σαφές ότι θεωρεί την υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου ως το μόνο θέμα που μπορεί να συζητηθεί αυτή τη χρονική στιγμή σε ανώτατο πολιτικό επίπεδο. Βλέπετε την Τουρκία και την Ελλάδα να προσφεύγουν ταυτοχρόνως στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης σχετικά με το θέμα της υφαλοκρηπίδας;

Στο Αιγαίο βλέπω σειρά προβλημάτων που συνδέονται μεταξύ τους. Πιστεύω ότι και από την άποψη του διεθνούς δικαίου η κατάσταση είναι ίδια. Στην πραγματικότητα θα πρέπει λύνοντας τα προβλήματα που κληρονομήσαμε από το παρελθόν να μετατρέψουμε το Αιγαίο σε μία θάλασσα φιλίας και συνεργασίας. Η μεγαλύτερη κληρονομιά που θα αφήσουμε στις επόμενες γενιές θα είναι αυτή. Με την αντίληψη αυτή θα φθάσουμε στην αμοιβαία συμφωνία. Δεν απορρίπτουμε εκ των προτέρων καμία συναινετική λύση.

Τόσο ο ίδιος όσο και άλλα στελέχη της κυβέρνησής σας έχετε ταχθεί υπέρ μιας αμοιβαίας μείωσης των εξοπλισμών.Στο πλαίσιο αυτό, θα μπορούσαν να υπάρξουν κάποια μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης που να περιορίσουν τις τριβές στο Αιγαίο με αποτέλεσμα μια σημαντική εξοικονόμηση πόρων αλλά και τη μείωση του κινδύνου ενός θερμού επεισοδίου;

Η Τουρκία και η Ελλάδα είναι μέλη της ίδιας συμμαχίας. Η διατήρηση της ειρήνης και της σταθερότητας στην περιοχή είναι βασικός στόχος και των δύο χωρών. Η αντίληψή μας έναντι της Ελλάδας δεν είναι αυτή της απειλής. Οσο αναπτύσσονται οι σχέσεις και η συνεργασία μας πιστεύω ειλικρινά ότι θα ενδυναμωθεί και στην Ελλάδα η ίδια αντίληψη. Μία τέτοια κοινή αντίληψη θα δώσει τη δυνατότητα να γίνουν πραγματικότητα τα σημεία που αναφέρατε.

ΕΙΠΕ

ΜΗΝΥΜΑ
Πιστεύουμε βαθιά στην ελληνοτουρκική συνεργασία. Πείτε το στους Ελληνες ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ
Η επίτευξη μιας δίκαιης και μόνιμης λύσης στην Κύπρο θα αποτελέσει ένα μεγάλο βήμα από την άποψη της σταθερότητας και της συνεργασίας στην Ανατολική Μεσόγειο και θα συμβάλει στη νέα περίοδο των σχέσεων μεταξύ των δύο μητέρων πατρίδων, της Τουρκίας και της Ελλάδας.

ΓΙΑ ΤΗΝ Ε.Ε.
Η στάση μας είναι καθαρή: στόχος μας είναι η πλήρης ένταξη στην Ε.Ε.


Βαρβάρα Τερζάκη
Άρθρο Χρήστος Μεμής -εφ. Τα Νέα, Σάββατο 15 Μαΐου 2010