Μια ουτοπία για τη σωτηρία του πλανήτη

Η κλιματική αλλαγή έχει πολλές παράπλευρες απώλειες. Εκατομμύρια άνθρωποι υφίστανται τις συνέπειές της, παρ' όλο που δεν ευθύνονται γι' αυτή, ούτε απολαμβάνουν την ευημερία και τις ανέσεις του δυτικού πολιτισμού. Σε αυτά ακριβώς τα βουβά θύματα της υπερθέρμανσης του πλανήτη θέλησε να δώσει φωνή η Παγκόσμια Διάσκεψη των Λαών για την Κλιματική Αλλαγή και τα Δικαιώματα της Μητέρας Γης που έγινε στην Κοτσαμπάμπα της Βολιβίας.
Εικόνα από την τελετή λήξης της παγκόσμιας διάσκεψης Θα μπορούσε να την αποκαλέσει κανείς και «Αντι-Κοπεγχάγη». Αν τον περασμένο Δεκέμβριο συγκεντρώθηκαν στην πρωτεύουσα της Δανίας οι ισχυροί του πλανήτη για να καταλήξουν σε κάποιες χαλαρές, μη δεσμευτικού χαρακτήρα συμφωνίες για τη σωτηρία του πλανήτη, στην Κοτσαμπάμπα έδωσαν ραντεβού εκείνοι που δεν εισακούστηκαν όσο έπρεπε στην Ευρώπη: Περίπου 20.000 συμμετέχοντες από διάφορες χώρες, κυρίως από τη Λατινική Αμερική, εκπρόσωποι ιθαγενικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών οργανώσεων, δημοσιογράφοι, διανοούμενοι, πολιτικοί, αλλά μόνο ένας αρχηγός κράτους, ο πρόεδρος της Βενεζουέλας Ούγκο Τσάβες, με εξαίρεση φυσικά τον βολιβιανό ομόλογό του Εβο Μοράλες, ο οποίος ήταν ο οικοδεσπότης και εμπνευστής της Διάσκεψης.
Θα μπορούσε επίσης να την αποκαλέσει κανείς και σύναξη των ουτοπιστών. Η «συμφωνία των λαών» στην οποία κατέληξε η διάσκεψη της Κοτσαμπάμπα, ζητάει διάφορα «εξωπραγματικά»: Κατ' αρχάς θεωρεί ότι η «Πάτσα Μάμα», όπως αποκαλούν οι Ινδιάνοι της Λατινικής Αμερικής τη Μάνα Γη, έχει αναφαίρετα δικαιώματα όπως κάθε ζωντανός οργανισμός. Γι' αυτό και η συμφωνία απαιτεί από τις πλούσιες χώρες να μειώσουν τις εκπομπές ρύπων που επιδεινώνουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου κατά 50% ώς το 2020.
Προτείνει τη δημιουργία ενός παγκόσμιου ταμείου για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, στο οποίο οι αναπτυγμένες χώρες θα καταθέτουν το 6% του ετήσιου προϋπολογισμού τους. Θα προωθήσει τη διενέργεια ενός διεθνούς δημοψηφίσματος με θέμα την κλιματική αλλαγή, στο οποίο θα τεθεί το ερώτημα αν η ανθρωπότητα συμφωνεί να απορρίψει τον καπιταλισμό ως σύστημα διακυβέρνησης και αν εγκρίνει την πρόταση να διατεθούν τα έξοδα για τους εξοπλισμούς για την προστασία της «Πάτσα Μάμα».
Τέλος, ζητάει τη σύσταση ενός διεθνούς δικαστηρίου για το κλίμα το οποίο θα δικάζει τις χώρες και τις επιχειρήσεις οι οποίες δεν ανταποκρίνονται στις υποχρεώσεις τους για μείωση των ρύπων.
Ωραία όλα αυτά, αλλά ουτοπικά, θα πει κανείς. Μόνο που τα σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα με τα οποία έρχονται αντιμέτωπες οι αναπτυσσόμενες χώρες, είναι 100% χειροπιαστά. «Σε ό,τι αφορά την πιο επείγουσα κρίση διαβίωσης που αντιμετωπίζει αυτή τη στιγμή η Βολιβία -το γεγονός ότι οι παγετώνες των Ανδεων λιώνουν με ανησυχητική ταχύτητα, απειλώντας τον ανεφοδιασμό σε νερό των δύο μεγαλύτερων πόλεων της χώρας- οι Βολιβιανοί είναι ανήμποροι να κάνουν το παραμικρό για να αλλάξουν τη μοίρα τους από μόνοι τους. Κι αυτό γιατί οι αιτίες που προκαλούν το λιώσιμο των πάγων δεν βρίσκονται στη Βολιβία, αλλά στις λεωφόρους και στις βιομηχανικές ζώνες των αναπτυγμένων βιομηχανικά χωρών», γράφει στο αμερικανικό περιοδικό «The Nation» η Ναόμι Κλάιν, η οποία παρευρέθηκε στη διάσκεψη της Κοτσαμπάμπα.
Οπως μάλιστα μας υπενθυμίζει η δημοσιογράφος -σύμβολο της αντιπαγκοσμιοποίησης, η κλιματική αλλαγή δεν κοστίζει στους Βολιβιανούς -και όχι μόνο σε αυτούς- σε περιβαλλοντικές καταστροφές, αλλά και σε χρήμα: «Οταν η Βολιβία και το Εκουαδόρ αρνήθηκαν να προσυπογράψουν τη συμφωνία της Κοπεγχάγης, η κυβέρνηση των ΗΠΑ τούς περιέκοψε την οικονομική βοήθεια για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής κατά 3 και 2,5 δισεκατομμύρια δολάρια αντίστοιχα».
Κατά πόσο όμως μπορεί η Κοτσαμπάμπα να γίνει πραγματικά «μια εναλλακτική Κοπεγχάγη»; «Με δεδομένο ότι πρόκειται για μια συγκέντρωση της κοινωνίας των πολιτών, η διάσκεψη δεν έχει τη δυνατότητα να εφαρμόσει τα συμπεράσματά της», σχολιάζει στο BBC ο βολιβιανός επιστήμονας Φρανσέσκο Σαράτι. «Πρέπει να τη δούμε σαν κάτι συμβολικό, ηθικό, που βγαίνει από τους κόλπους των πιο παραμελημένων στρωμάτων της κοινωνίας, τα οποία συγχρόνως είναι και αυτά που πλήττονται περισσότερο από την κλιματική αλλαγή».
Ραντεβού στο Κανκούν
Εκείνοι πάντως που πήγαν στη διάσκεψη της Κοτσαμπάμπα, έχουν βάλει ένα μεγάλο στοίχημα: να μεταφέρουν τα συμπεράσματά τους στην παγκόσμια διάσκεψη για το κλίμα που θα γίνει τον ερχόμενο Δεκέμβριο στο Κανκούν του Μεξικού. Το ζήτημα της δημιουργίας ενός διεθνούς δικαστηρίου για το κλίμα είναι αυτό που αναμένεται να συζητηθεί περισσότερο και που, ενδεχομένως, σύμφωνα με τον Σαράτι, έχει τις περισσότερες πιθανότητες να υλοποιηθεί. Ωσπου να συμβεί αυτό, αρκετές φτωχές χώρες, καθώς και ομάδες ιθαγενών σκοπεύουν να καταγγείλουν χώρες του αναπτυγμένου κόσμου στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.
Αλλά, ούτε και όταν μιλούν για παγκόσμιο δημοψήφισμα κατά του καπιταλισμού δείχνουν να αστειεύονται. Ο στόχος είναι να διενεργηθεί το δημοψήφισμα στις 22 Απριλίου του 2011, ώστε να συμπέσει με την παγκόσμια ημέρα της Γης. Η ψηφοφορία θα γίνει μέσω Διαδικτύου ή και με κάλπες που θα στηθούν ταυτόχρονα σε όλες τις ενδιαφερόμενες χώρες. Οι διοργανωτές αισιοδοξούν ότι θα καταφέρουν να προσελκύσουν δύο δισεκατομμύρια ψηφοφόρους, δηλαδή περίπου το 50% του παγκόσμιου πληθυσμού σε ηλικία ψήφου. Και μετά; Ο καπιταλισμός σίγουρα δεν θα καταρρεύσει, ακόμα και αν ηττηθεί κατά κράτος σε ένα άτυπο παγκόσμιο δημοψήφισμα. Ωστόσο, οι ισχυροί του πλανήτη θα λάβουν ένα ηχηρό μήνυμα που θα λέει ότι η κοινωνία των πολιτών δεν κοιμάται...

Βαρβάρα Τερζάκη
Άρθρο ΚΟΡΙΝΑΣ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΥ-εφ. Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 02-05-2010