9/3/10

Μια έκθεση στα μέτρα μας


Από αρχοντικές τουαλέτες του περασμένου αιώνα μέχρι σύγχρονα χάρτινα ρούχα που φανερώνουν την εξέλιξη του ενδύματος, θα παρουσιαστούν στο νέο Μουσείο Μπενάκη
Πανάκριβα φορέματα υψηλής ραπτικής συνυπάρχουν με φόρμες παραλλαγής, εργατικές ποδιές, αθλητικά σορτσάκια. Διαφορετικά είδη ρούχων από διάφορες εποχές αφηγούνται την εξέλιξη του ενδύματος σε μια πρωτότυπη έκθεση που ετοιμάζει το Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ιδρυμα (ΠΛΙ). Με έδρα το Ναύπλιο, το μουσείο δεν εστιάζει μόνο στη διάσωση και την προβολή του νεότερου ελληνικού πολιτισμού. Διαθέτει και μια μοναδική για τα ελληνικά δεδομένα συλλογή περίπου 5.000 ενδυμάτων και αξεσουάρ διάσημων σχεδιαστών μόδας, όπως οι Μαριάνο Φορτούνι, Ζαν Λανβέν, Κριστιάν Ντιόρ, Ζαν-Πολ Γκοτιέ, Ισέι Μιγιάκι, αλλά και δικών μας που τα κατάφεραν στο εξωτερικό: Ζαν Ντεσέ, Τζέιμς Γκαλάνος, Γιάννης Τσεκλένης, Σοφία Κοκοσαλάκη κ.ά.
Θεατρικά και t-shirts
Κι ακόμα, θεατρικά κοστούμια, όπως το φόρεμα που σχεδίασε ο Γιάννης Τσαρούχης για τη Μαρία Κάλλας στη «Μήδεια», καθώς και πρωτότυπα κομμάτια που κλείνουν το μάτι στη διαφήμιση ή την πολιτική. Τέτοια είναι τα ρούχα μιας χρήσης από χαρτί που έγιναν για τις εκλογές των αμερικανών προέδρων, τα Τ-shirts με τη μορφή του διαχρονικού συμβόλου των απανταχού επαναστατημένων, Τσε Γκεβάρα, ή τα τσαντάκια με το καμπυλωτό μπουκάλι της Κόκα-Κόλα...
Το ΠΛΙ έπειτα από την επιτυχημένη έκθεση «Πτυχώσεις», την περίοδο της Ολυμπιάδας της Αθήνας, θα παρουσιάσει περίπου 300 ρούχα και αξεσουάρ της συλλογής του στην έκθεση «Ενδύεσθαι. Για ένα Μουσείο του Πολιτισμού του Ενδύματος», που θα εγκαινιαστεί στις 23 Μαρτίου στο νέο Μουσείο Μπενάκη. Μοναδικά κομμάτια βγαίνουν πρώτη φορά από τις αποθήκες του, με σκοπό το ευρύτερο κοινό να γνωρίσει καλύτερα το δραστήριο ίδρυμα και να υποστηρίξει τον στόχο του: τη δημιουργία του πρώτου ελληνικού μουσείου για το ένδυμα.
«Για τον σκοπό αυτόν συνεργαζόμαστε με το Μουσείο Μπενάκη και την Ελληνική Εταιρεία Ενδυμασιολογίας. Προσανατολιζόμαστε σε ένα κτίριο πίσω από το νέο Μουσείο Μπενάκη, που ανήκει στην Εθνική Τράπεζα» μας λέει η σκηνογράφος και ενδυματολόγος Ιωάννα Παπαντωνίου, ψυχή του ΠΛΙ εδώ και 36 χρόνια. «Εκεί θα μπορούσαμε να εκθέσουμε μόνιμα τις συλλογές. Θέλουμε να δημιουργήσουμε ένα κέντρο για τη μελέτη του ενδύματος, ενώ παράλληλα θα οργανώνουμε σεμινάρια και μεταπτυχιακά στο ένδυμα, ώστε να αναδειχθούν νέα ταλέντα και η ελληνική μόδα να προχωρήσει και να γίνει ανταγωνιστική στο εξωτερικό. Ομως όλα αυτά δεν μπορούν να γίνουν χωρίς κρατική και ιδιωτική υποστήριξη» καταλήγει η ίδια.
Εκτός από την παρουσίαση συλλεκτικών κομματιών, η έκθεση θίγει το θέμα των διαφορετικών λειτουργιών του ενδύματος και των διαφορετικών ερμηνειών του. Ο ιστορικός κορμός της, που χωρίζεται σε ενότητες (στολές, άμφια, θέατρο, απόκριες, αθλητισμός κ.λπ.), αποκαλύπτει την εξέλιξη του ενδύματος μέσα στον χρόνο. Ετσι, θα μεταφερθούμε στα τέλη του 19ου αιώνα, όταν η βασίλισσα Ολγα άνοιξε τις πρώτες σχολές κοπτικής και ραπτικής, ενώ σύντομα άρχισαν να εισάγονται ιταλικά και γαλλικά φιγουρίνια και περιοδικά μόδας. «Τότε επικράτησε μια επαρχιώτικη ματιά στην ευρωπαϊκή μόδα, ωστόσο υπήρχαν γυναίκες που ντύνονταν κατευθείαν από το Παρίσι, ενώ οι άντρες προτιμούσαν το Λονδίνο» τονίζει η Ι. Παπαντωνίου.
Στην προϊστορία ο άνθρωπος κρυβόταν στο περιβάλλον ζωγραφίζοντας τον εαυτό του, ενώ στη συνέχεια ταυτίζεται με το ζώο, γίνεται κυνηγός και βάζει επάνω του δέρματα. Από κάτι τέτοια δανείστηκαν οι στρατιωτικές στολές για να πετύχουν καμουφλάζ στο φυσικό περιβάλλον, ενώ η μόδα μιλιτέρ βγήκε στις πασαρέλες και στον δρόμο: απόδειξη, ένα φόρεμα του Γκοτιέ με σχέδιο «παραλλαγής» που έρχεται για την έκθεση.
Μια τρύπα σε ένα ύφασμα που κρεμόταν από τον λαιμό ήταν το πρώτο φόρεμα. Για την Ι. Παπαντωνίου η εποχή της κομψότητας ήταν η δεκαετία του '30, με πρότυπα την Τζίντζερ Ρότζερς και τον Φρεντ Αστέρ. Αιώνες ολόκληρους, όμως, το ντύσιμο ήταν μια ιεροτελεστία, με κορσέδες, κρινολίνα κι αλλεπάλληλες στρώσεις από μετάξια και μπροκάρ για τις προνομιούχους αριστοκράτισσες. «Ωστόσο σιγά σιγά το σώμα απελευθερώνεται, χάνονται τα βαριά εσώρουχα, τα φορέματα γίνονται ρηχτά τη δεκαετία του '20. Οι σουφραζέτες δίνουν το σύνθημα της χειραφέτησης, ενώ οι γυναίκες ανακαλύπτουν όλες τις αντρικές δουλειές και συνήθειες. Ετσι, στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο τείνουν στην αντρική εμφάνιση φορώντας παντελόνι, κόβουν τα μαλλιά τους, καπνίζουν».
Μετά τον πόλεμο όμως οι κατεστραμμένες οικονομίες δεν επιτρέπουν πολλές πολυτέλειες. «Τα υφάσματα δίνονται με δελτίο και οι νοικοκυρές ανακαλύπτουν την "ανακύκλωση", δηλαδή φορούν τα μέσα έξω, μακραίνουν τα φορέματα προσθέτοντας διαφορετικά υφάσματα κ.λπ.». Σήμερα, που η υπερκατανάλωση κυριαρχεί, η έκθεση προτείνει την ανακύκλωση των ρούχων που μπορούν να γίνουν και πάλι βιομηχανική ύλη ή να δοθούν για φιλανθρωπικούς σκοπούς.
Η έκθεση περιλαμβάνει κομμάτια-ορόσημα, όπως το φόρεμα «Λούσο» του Κριστιάν Ντιόρ με τη χαρακτηριστική φαρδιά φούστα. Η επόμενη επανάσταση έχει να κάνει με τη Μαίρη Κουάντ και τα μίνι φορέματα. «Το σώμα απελευθερώνεται, είναι η εποχή της Κάρναμπι Στριτ, των παιδιών των λουλουδιών».
Σήμερα; «Ολα επιτρέπονται, ακόμα και τα πιο απίθανα, ετερόκλητα ρούχα συνδυάζονται. Δύσκολο να προσδιορίσει κανείς το καλό και το κακό γούστο» συνεχίζει η ίδια. «Υπάρχει η τάση οι μόδιστροι να δημιουργούν το μη φορέσιμο, καθώς βλέπουν το σώμα και τα ενδύματα, όπως οι καλλιτέχνες, σαν έργα τέχνης».
Οσο για τους έλληνες σχεδιαστές; Κατά καιρούς ορισμένοι έκαναν καριέρα στο εξωτερικό. «Ο Γκαλάνος και ο Σταυρόπουλος ήταν μεγάλες φυσιογνωμίες στην Αμερική, ο Ντεσέ διέπρεψε στο Παρίσι, η Κοκοσαλάκη σήμερα προχωράει... Κάποιες προσπάθειες έγιναν τη δεκαετία του '60, αλλά τα σχέδια των ρούχων ήταν φολκλόρ. Το γεγονός όμως ότι έχει καθιερωθεί η Εβδομάδα Ελληνικής Μόδας είναι ενθαρρυντικό».
Ερευνα σε εξέλιξη
Η σύγχρονη συλλογή του Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος έχει σχηματιστεί κυρίως από τις γκαρνταρόμπες που του δωρίζουν γνωστές Αθηναίες (Λίλα Λαλαούνη, Καίτη Κυριακοπούλου, Ουρανία Εφραίμογλου, Μυρτώ Παράσχη κ.ά.). «Ασφαλώς χρειάζεται χρήμα και χρόνος για να δημιουργηθούν τέτοιες γκαρνταρόμπες, όμως στις μέρες μας είναι πιο εύκολο για κάποιον να ντυθεί καλά με λίγα χρήματα. Ωστόσο, κυριαρχεί η κακογουστιά στα πρότυπα των πρωινάδικων. Βλέπεις όμορφες γυναίκες, αλλά με απίστευτα ομοιόμορφη εμφάνιση».
Πριν από μία δεκαετία το ΠΛΙ άρχισε μια πρωτότυπη έρευνα. Παρακολουθεί δύο παιδιά, ένα αγόρι και ένα κορίτσι, και καταγράφει πώς διαμορφώνεται η ενδυματολογική τους συμπεριφορά. «Βλέπουμε πως πρώτα επιδρά η οικογένεια και μετά ο κοινωνικός περίγυρος», συμπεραίνει η Ι. Παπαντωνίου, «και πως τελικά όλα απλοποιούνται και καταλήγουν στο τζιν...» *


Βαρβάρα Τερζάκη

Άρθρο ΠΑΡΗΣ ΣΠΙΝΟΥ-εφ. Ελευθεροτυπία, 21-02-2010

Δεν υπάρχουν σχόλια: