2/3/10

Η κρίση ως ευκαιρία

Καθώς η αβεβαιότητα επιτείνεται σε όλους τους τομείς και οι σταθερές εξαφανίζονται από τον ορίζοντα μέσα σε ένα γενικότερο, παγκόσμιο κλίμα ανησυχίας, κλονισμών και τριγμών που προοικονομούν ακόμα μεγαλύτερες αλλαγές, η αισιοδοξία σίγουρα δυσκολεύεται να βρει τη θέση της σε όλα τα πεδία. Είναι άλλωστε παγκοίνως αποδεκτό ότι η ίδια η σκέψη δείχνει να οπισθοδρομεί μπροστά στις αλλαγές που ανατρέπουν εκ βάθρων πεποιθήσεις δεκαετιών και αναγκάζουν τον άνθρωπο να επανεξετάσει τη σχέση του με τον κόσμο, τους άλλους και τον ίδιο του τον εαυτό, τις βαθύτερες ανάγκες και τις επιθυμίες του. Επειδή όμως η κρίση αυτή, η οποία πλήττει και τη χώρα μας με τις ιδιαιτερότητές της, δεν είναι ούτε η πρώτη και προφανώς ούτε η τελευταία στην Ιστορία του πλανήτη Γη, της «Γης-πατρίδας» για την οποία κάνει λόγο ο Εντγκάρ Μορέν, ο επιφανής κοινωνιολόγος και φιλόσοφος, που με πάθος υποστηρίζει την πολύπλοκη σκέψη, η απαισιοδοξία μπορεί να μετριαστεί από μια σειρά σκέψεων, τις οποίες και καταθέτει σε άρθρο του στις 9.1.2010 στην εφημερίδα «Λε Μοντ», με άξονα την ιδέα της μεταμόρφωσης.Ο Μορέν διατείνεται ότι ένα σύστημα, όπως η Γη (αλλά στη θέση της Γης ο καθένας μπορεί να βάλει όποιο σύστημα θέλει, την Ελλάδα, τη λογοτεχνία εν γένει, τα ελληνικά Γράμματα, τον Τύπο, τον πολιτισμό, την ίδια τη ζωή του...), «αδυνατεί να διαχειριστεί τα ζωτικά του προβλήματα, φθείρεται, διαλύεται ή, διαφορετικά, έχει τη δυνατότητα να δημιουργήσει ένα μετα-σύστημα ικανό να διαχειριστεί τα προβλήματα αυτά: μεταμορφώνεται». Αυτή η ιδέα της μεταμόρφωσης, «πιο πλούσια από την ιδέα της επανάστασης, από την οποία κρατάει τη ριζοσπαστικότητα του μετασχηματισμού, την οποία όμως συνδέει με τη διαφύλαξη (της ζωής, της πολιτιστικής κληρονομιάς)», απαιτεί ωστόσο τον επαναπροσανατολισμό του συστήματος, κάτι που έχει συμβεί ωστόσο πολλές φορές στη διάρκεια της Ιστορίας: μια αλλαγή που ξεκίνησε με μια «καινοτομία, ένα νέο μήνυμα, αποκλίνον, περιθωριακό, ταπεινό, που οι συγκαιρινοί του δεν μπορούσαν να το διακρίνουν». Ετσι ξεκίνησαν οι μεγάλες θρησκείες, ο ίδιος ο καπιταλισμός, η επιστήμη.Αν όμως σήμερα τα πάντα πρέπει να ξαναρχίσουν από την αρχή, όπως διατείνεται ο Μορέν, το σημαντικότερο είναι ότι αυτή η διαδικασία ανανέωσης σε επίπεδο πλανήτη, κατά την άποψή του, δεν κυοφορείται απλώς, αλλά έχει ήδη ξεκινήσει, εν αγνοία μας. «...Σε όλες τις ηπείρους ήδη υπάρχει μια γόνιμη ζύμωση, πολλές και διάφορες τοπικές πρωτοβουλίες, στην κατεύθυνση της οικονομικής, κοινωνικής, πολιτικής, γνωστικής, εκπαιδευτικής, ηθικής ανανέωσης ή μεταρρύθμισης της ζωής». Το σημαντικό είναι να τις γνωρίσουμε, να τις συγκεντρώσουμε, να τις αναγνωρίσουμε ως οδούς που οδηγούν σ’ αυτή τη μεταμόρφωση, ασχημάτιστη ακόμα στο νου και τη ματιά μας και την οποία πρέπει να στηρίξουμε με όλες μας τις δυνάμεις και όσο υπάρχει ελπίδα. Διότι, κατά τον Μορέν, υπάρχει ελπίδα: η σωτηρία ενυπάρχει στο αναπάντεχο και το απροσδόκητο που δεν μετρείται και δεν υπολογίζεται\· είναι οι αναγεννητικές, δημιουργικές δυνάμεις που συνυπάρχουν με τις δυνάμεις της διάλυσης και ανά πάσα στιγμή μπορούν να επικρατήσουν· η προαιώνια επιθυμία του ανθρώπου για την αρμονία. Κρατώ για το τέλος δύο αλληλένδετα στοιχεία, ιδιαίτερης σημασίας: το γεγονός, δηλαδή, ότι η κρίση ξυπνά τις δημιουργικές δυνάμεις και την παραδοχή ότι η ύστατη ευκαιρία συναρτάται προς τον ύστατο κίνδυνο. Μια ελπίδα που δεν παρηγορεί απλώς, αλλά και προσανατολίζει.

Βαρβάρα Τερζάκη

Άρθρο Τιτικας Δημητρουλια - εφ. Καθημερινή. 21-02-2010

Δεν υπάρχουν σχόλια: