18/2/10

Το μετέωρο βήμα της Ιστορίας 70 ΧΡΟΝΙΑ από το έπος του ΄40

Μετά την κατάληψη της Πολωνίας και τον διαμελισμό της ανάμεσα στο ναζιστικό Ράιχ και στην ΕΣΣΔ, η γεωστρατηγική διαμάχη- που έμελλε να εξελιχθεί σε παγκόσμια- σημειώνει «ταϊμάουτ». Στις ΗΠΑ, με έντονες τάσεις απομονωτισμού, περισσότερο ενδιαφέρει ο κινηματογραφικός θρίαμβος του «Οσα παίρνει ο άνεμος», αφού στην Ευρώπη ο πόλεμος-αστραπή[ μπλίτσκριγκ ] έχει μετατραπεί σε- γερμανιστί σχεδόν ομόηχο - «καθιστικό»[ σίτσκριγκ ]. Το ναζιστικό καθεστώς, προτού εμπλακεί σε νέες επιχειρήσεις, προβαίνει σε εκκαθαρίσεις: αναζητούνται αυτουργοί πίσω από την παρά τρίχα επιτυχή βομβιστική απόπειρα (της μπιραρίας) εναντίον του Χίτλερ· κάποιος Αϊχμαν ορίζεται αρμόδιος για την «απέλαση εβραίων και Πολωνών από τα νέα γερμανικά εδάφη»· ακολουθεί η κατασκευή του στρατοπέδου Αουσβιτς. Οι Γερμανοί έχουν άνεση, αφού στο Δυτικό Μέτωπο οι βρετανογαλλικές δυνάμεις δεν αξιοποιούν την υλική υπεροχή τους. Οταν ο (εβραίος) υπουργός Πολέμου Ηore -Βelisha εισηγείται δυναμικότερη στρατηγική, αντιμετωπίζει αντισημιτικές αντιδράσεις και ο Τσάμπερλεν τον απολύει. Χιόνια στη Ριβιέρα
Το κύμα ψύχους, με χιόνια και στη Ριβιέρα, φαίνεται να έχει καταψύξει το αντιγερμανικό μένος στο Λονδίνο και στο Παρίσι, ενώ σχεδιάζονται ένοπλες επεμβάσεις κατά της ΕΣΣΔ εξαιτίας της εισβολής στη Φινλανδία! «Παίζεται» ακόμη το ενδεχόμενο μιας αγγλογερμανικής επαναπροσέγγισης, για την οποία ο Χίτλερ προσπαθεί να ενισχύσει τη διαπραγματευτική του θέση.

Στις 9 Απριλίου η Βέρμαχτ, εισβάλλοντας, προσφέρει «προστασία» στη Δανία και στη Νορβηγία· η πρώτη, ανέτοιμη και ανήμπορη, υποκύπτει «διαμαρτυρόμενη» εντός ολίγων ωρών. Αργότερα ο δανός πρέσβης στην Αθήνα θα σχολιάσει επικριτικά στον υπουργό του: «Στις 28 Οκτωβρίου ο Μουσολίνι βαυκαλιζόταν πως η Ελλάδα θα κρατούσε την ίδια στάση όπως εμείς στις 9 Απριλίου»... Η (ορεινή) Νορβηγία αντιστέκεται περισσότερο, επικουρούμενη από γαλλοβρετανικό εκστρατευτικό σώμα. Οταν εκείνο αναγκάζεται να αποσυρθεί, η κυβέρνηση Τσάμπερλεν πέφτει.

Αίμα και δάκρυα
Στις 10 Μαΐου αναλαμβάνει πρωθυπουργός ο Τσόρτσιλ, «υποσχόμενος» στον λαό του «αίμα, μόχθο, δάκρυα και ιδρώτα». Ηδη την πρώτη ημέρα πρέπει να αντιμετωπίσει τις συνέπειες εννεάμηνης συμμαχικής νωθρότητας, αφού η Βέρμαχτ επιτίθεται στο Δυτικό Μέτωπο, παραβιάζοντας την ουδετερότητα της Ολλανδίας, του Βελγίου και του Λουξεμβούργου, για να αχρηστεύσει την «απόρθητη» Γραμμή Μαζινό από τα νώτα. Στις 14 Ιουνίου το Παρίσι καταλαμβάνεται αμαχητί. Τρεις ημέρες αργότερα ο Μολότοφ εκφράζει «θερμότατα συγχαρητήρια της σοβιετικής κυβέρνησης για τις λαμπρές νίκες της Βέρμαχτ», ενώ ο Κόκκινος Στρατός επωφελείται από τη συγκυρία καταλαμβάνοντας τις τρεις βαλτικές δημοκρατίες. Η νέα γαλλική κυβέρνηση υπό τον στρατάρχη Πετέν, ήρωα του Α Δ Παγκο σμίου Πολέμου, αποφασίζει να «συνεργαστεί» με το Ράιχ ως αντάλλαγμα για σχετικά ήπιους όρους εκεχειρίας. Ταυτόχρονα οι σχέσεις με τους παλαιούς εταίρους επιδεινώνονται όταν οι Βρετανοί βυθίζουν, στην Αλγερία, τον γαλλικό στόλο, φοβούμενοι μήπως πέσει στα χέρια των Γερμανών. Ωστόσο ένας άγνωστος ταξίαρχος, ο διαφυγών στην Αγγλία Σαρλ ντε Γκωλ, επιμένει ραδιοφωνικώς ότι χάθηκε απλώς μία μάχη, εφόσον «ο πόλεμος αυτός είναι παγκόσμιος» ! Λίγοι τού δίνουν σημασία, αφού η Μεγάλη Βρετανία συνέχιζε μόνη πλέον τον πόλεμο. Σύντομα όμως εκείνη καταγράφει τις πρώτες επιτυχίες κερδίζοντας την αερομαχία κατά της Λούφτβαφε που προσπαθούσε να σπάσει το ηθικό των Αγγλων με συνεχείς βομβαρδισμούς και να προλειάνει το έδαφος για αποβατική επιχείρηση.

Το ελληνικό «Οχι»
Μπροστά σε αυτή τη διελκυστίνδα, η «αυστηρώς ουδέτερη» Ελλάδα κατά μεγάλη πλειοψηφία δεν κρύβει τις συμπάθειές της. Μάλλον άκαρπες παραμένουν οι προσπάθειες της ναζιστικής προπαγάνδας να προβάλει «ιστορικές προδοσίες» ή «ανθελληνικές συμπεριφορές» των Αγγλων (από τους Ελγιν και Ντον Πασίφικο έως την Κύπρο). Προσπάθειες να εντυπωσιαστεί το ελληνικό κοινό με προβολή επικαίρων και «ντοκυμαντέρ» από «αστραπιαίους» πολεμικούς θριάμβους λειτουργούν ως μπούμερανγκ, όπως παραδέχονται τα ίδια τα γερμανικά έγγραφα. Ακόμη και ο «γερμανοτραφής» Μεταξάς ήταν έτοιμος να κλείσει στρατιωτική συμφωνία με τους Βρετανούς, την οποία όμως εκείνοι απέρριπταν, για να μην αποξενώσουν τον Μουσολίνι! Αλλά και όταν εκείνος έσπασε την καιροσκοπική ουδετερότητα της Ιταλίας, επιτιθέμενος πισώπλατα στην ετοιμόρροπη Γαλλία για να μη χά σει μερίδιο στη λεία, το Λονδίνο απλώς ενδιαφέρεται για την απόκτηση βάσεων στην Ελλάδα. Ετσι πάλι αποφεύγει να δεσμευθεί με συμβατικές εγγυήσεις τις οποίες θεωρεί «αίολες». Αποτελεί ευχάριστη έκπληξη όταν, μετά την ιταλική εισβολή, οι Ελληνες αντιστέκονται και αντεπιτίθενται. Ετσι η 28η Οκτωβρίου συμβολίζει την πρώτη νίκη κατά του φαινομενικά αήττητου φασιστικού Αξονα, μια ανατροπή των «δεδομένων» που έδωσε νέο θάρρος στους χειμαζόμενους Ευρωπαίους.

Οι επέτειοι ενεργοποιούν τη μνήμη, συχνά όμως την απλοποιούν ή ακόμη τη χειραγωγούν. Οι κοινωνίες συνήθως κάνουν ιεράρχηση των επετείων, προβάλλοντας ορισμένες, απωθώντας άλλες. [Βλ. Χάγκεν Φλάισερ: Οι Πόλεμοι της μνήμης.Ο Β Δ Παγκόσμιος Πόλεμος στη Δημόσια Ιστορία (Αθήνα, Νεφέλη, 2008)]. Η επέτειος του «Οχι» συμβολίζει την ενότητα των Ελλήνων, αφού ο λαός τότε συμφώνησε ακόμη και με τον δικτάτορα . Στην κρίσιμη στιγμή ο Μεταξάς ήταν ο μόνος που θα μπορούσε να είχε απαντήσει με ένα «Ναι» στον ιταλικό εκβιασμό, αφαιρώντας από τον λαό τη δυνατότητα να αντιδράσει αποτελεσματικά. Είχε όμως αποφασίσει πολύ νωρίτερα να μην το κάνει, και αυτό τού το αναγνώρισαν οι Ελληνες όταν πέθανε απρόσμενα τον Γενάρη του 1941.

Στο ύψος των περιστάσεων όμως δεν βρισκόταν ο εταίρος της δικτατορικής διανδρίας, ο Γεώργιος Β Δ , ο οποίος τότε παρέλειψε την ευκαιρία να συμφιλιωθεί με τον λαό «Του», σχηματίζοντας κυβέρνηση εθνικής ενότητας. Η αμετανόητη στάση του και στα επόμενα χρόνια συντείνει τα μέγιστα στο ότι εμφύλιος σπαραγμός θα ξεσπάσει στην Ελλάδα ήδη κατά την Κατοχή, έτσι ώστε η χώρα να είναι η μόνη που ως σήμερα γιορτάζει την εμπλοκή της στον πόλεμο και όχι την απελευθέρωση.

* Ο κ. Χάγκεν Φλάισερ είναι καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Βαρβάρα Τερζάκη

Άρθρο ΧΑΓΚΕΝ ΦΛΑΪΣΕΡ -εφ. Το Βήμα, Κυριακή 3 Ιανουαρίου 2010

Δεν υπάρχουν σχόλια: