1/2/10

Μια νέα απειλή για τα αρχαία δέντρα

IΚΑ, Περού – Ένα μικρό δασάκι με δέντρα χουαράνγκο, τα ιστορημένα δεντρα του Περού που μπορούν να ζήσουν περισσότερο από μια χιλιετία, βρίσκεται ανάμεσα στους αμμόλοφους έξω από την πόλη Ικα. Το δέντρο εφοδίαζε τους κατολικους αυτής της ερήμου με φαγητό και ξυλεία πριν ακόμη και από την εποχή που ο πολιτισμός των Νάζκα χάραζε γεωγλυφικά στις κενές πεδιάδες της περιοχής, πριν από 2.000 χρόνια.
Το χουαράνγκο, το γιγαντιο αυτό δέντρο, έχει επιζήσει την ακμή και την πτώση των προ-ισπανικών πολιτισμών και τη λεηλασία των ισπανικων κατακτητών, οι χρονικογράφοι των οποίων είχαν εκπλαγεί από την αφθονία των δασών χουαράνγκο και των παράξενων προβατοκάμηλων των Ανδεων, των γκουανάκο και των λάμα, που ζούσαν σε μαγάλους αριθμούς εκεί.
Σήμερα όμως οι Περουβιανοί απειλούν τα εύθραυστα οικοσυστήματα που βασίζονται στα χουαράνγκο κοντά στις νοτιοδυτικές ακτές του Περού. Οι χωρικοί κόβουν ό,τι έχει απομείνει από τα δάση αυτά και χρησιμοποιούν τα δέντρα για ξύλο και κάρβουνο.
Η δραματική μείωση των χουαράνγκο έχει θορυβήσει τους οικολόγους και έχει δημιουργήσει ένα μικρό κίνημα για τη σωτηρία τους.
«Δεν συνειδητοποιούμε πως κόβοντας τα χουαράνγκο ακρωτηριάζουμε ένα μέλος του σώματος μας», υποστηρίζει η Κονσουέλο Μπόρντα, 34 ετών, που συμμετέχει σε ένα μικρό πρόγραμμα αναδάσωσης. Μας εξηγεί πως ο φλοιός των δέντρων αυτών μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να παραχθεί αλεύρι, μελάσα και μπίρα.
Πολλοί Περουβιανοί, όμως, βλέπουν το χουαράνγκο ως ξύλο κατάλληλο για κάρβουνο, που είναι ιδανικό για το μαγείρεμα ενός παραδοσιακού περουβιανού πιάτου με κοτόπουλο. Το χουαράνγκο καίει για πολύ ώρα, ίσως καλύτερα και από το ξύλο τικ και θεωρείται ανώτερο από τα άλλα είδη κάρβουνου.
«Έρχονται και τα κόβουν τη νύχτα, χρησιμοποιώντας κανονικά πριόνια και οχι αλυσοπρίονα για να μην εντοπιστούν», αναφέρει ο Ρέινα Χουαρέζ ένας 66χρονος παραγωγός καλαμποκιού από τον Σαν Πέδρο, ένα χωριό με περίπου 24 οικογένειες λίγο εξω από την Ικα, που έχει δίπλα του ένα μικρό δασάκι με χουαράνγκο. «Μεταφέρουν τα ξύλα με γαϊδούρια και μετα τα πουλάνε».
Το ότι τα χουαράνγκο έχουν καταφέρει να επιβιώσουν μέχρι σήμερα αποτελεί θαύμα. Έπειτα από αιώνες συνεχούς αποψίλωσης, μόνο το 1% των αρχικών δασικών εκτάσεων έχουν παραμείνει στις ερήμους του Περού, σύμφωνα με αρχαιολόγους και οικολόγους.
Λίγα δέντρα μπορούν να επιβιώσουν στο άνυδρο και ξερό οικοσύστημα της ερήμου Ατακάμα, που εκτείνεται μεταξύ των Ανδέων και του Ειρηνικού Ωκεανού. Τα χουαράνγκο μαζεύουν την υγρασία που έρχεται σε μορφή ομίχλης από τον ωκεανό στα δυτικα. Οι ρίζες του φτάνουν πάρα πολύ βαθιά μέσα στο έδαφος και αντλούν νερό από υπόγειους υδάτινους πόρους.
Μια ομάδα βρετανών αρχαιολόγων περιγράφει σε πρόσφατη μελέτη πώς οι Νάζκα, που χάραζαν τεράστιες γραμμές στην άμμο χίλια χρόνια πριν από την άφιξη των Ισπανών, προκάλεσαν τεράστια περιβαλλοντική καταστροφή αποψιλώνοντας τα χουαράνγκο για να φυτέψουν καλλιέργειες βαμβακιού και καλαμποκιού, εκθέτοντας έτσι την περιοχή στους ξερούς ανέμους της ερήμου τη διάβρωση και τις πλημμύρες.
Ο Ντέιβιντ Μπέρεσφορντ-Τζοουνς, αρχαιολόγος του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ που συνέβαλε στην έρευνα, αναφέρει πώς το τελευταίο τμήμα των αρχαίων δασών χουαράνγκο που έχει απομείνει βρίσκεται στην Ουσάκα, περίπου πέντε ώρες οδικώς από την πόλη Ικα.
«Χρειάζονται αιώνες για να μεγαλώσει ένα χουαράνγκο και μόλις μερικές ώρες για να το κόψεις με ένα αλυσοπρίονο», εξηγεί ο Μπέρεσφορντ – Τζόουνς. «Η τραγωδία είναι πως αυτή τη στιγμή που μιλάμε, άνθρωποι με πριόνια συνεχίζουν να κόβουν ό, τι έχει απομείνει».
Με την υποστήριξη των Βασιλικών Βοτανικών Κήπων της Βρετανίας και την περιβαλλοντική πρωτοβουλία Trees for Cities, που ασχολείται με τη δεντροφύτευση σε αστικά κέντρα, το πρόγραμμα αναδάσωσης της Μπόρντα προσπαθεί να ανατρέψει την καταστροφή που έχουν προκαλέσει οι υλοτόμοι.
Είναι μια δύσκολη προσπάθεια σε μια φτωχή έρημο. Η μαύρη αγορά για τα χουαράνγκο βρίσκεται σε έξαρση. Ένας καρμπονέρο, όπως λέγονται οι έμποροι κάρβουνου, πουλάει κάθε κιλό κάρβουνου που φτιάχνεται από το δέντρο αντί 50 σεντς περίπου. «Το Περού πρέπει να επανεξετάσει την αναπτυξιακή του πορεία», υποστηρίζει ο Αλεξ Τσέπστοου-Λάστι, αρχαιολόγος του Γαλλικού Ινστιτούτου Σπουδών των Ανδεων, ο οποίος συμμετείχε στην έρευνα για τους Νάσκα με τον Μπέρσφορντ – Τζόουνς.
«Με τους παγετώνες του Περού να εκτιμάται πως θα εξαφανιστούν έως το 2050, οι Ανδεις χρειάζονται δέντρα για να μαζεύουν την υγρασία που έρχεται από τον Αμαζόνιο, από όπου έρχεται και το νερό που πηγαίνει νότια έως τις ακτές», εξηγεί ο Τσέπστοου – Λάστι. «Έτσι ένα μεγάλο πρόγραμμα αναδάσωσης είναι απαραίτητο και στις Ανδεις, αλλά και στις ακτες».

Βαρβάρα Τερζάκη
Άρθρο Simon Romero -εφ. Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, The New York Times, 06-12-2009

Δεν υπάρχουν σχόλια: