9/2/10

Whispering behind doors

Στις τέχνες που χάνονται πρέπει να συμπεριλάβουμε το κουτσομπολιό, το οποίο χρησίμευε, κάποτε, στο να προστατεύεται η ηθική ευθυγράμμιση της κοινότητας με τα συμφωνηθέντα.
Τότε ακόμη, το μουρμουρητό προερχόταν απ' τις Ερινύες και επιτρεπόταν να του αποδίδουν οι άνθρωποι χαρακτήρα συνεπή και αγαθό. Υστερα ξέπεσε σε κάτι που θα μπορούσαμε να συγκρίνουμε με τη ρηχότητα του κοινωνικού παιγνιδιού, την αδιακρισία και την κακοήθεια. Τώρα, είναι ένας απλός θόρυβος δίχως κανένα αντίκρισμα.
Ο Μπαρτ ανίχνευε το κουτσομπολιό στον Βέρθερο σαν «φωνή μαγική», ένα πεδίο όπου η χρήση των λέξεων προκαλούσε αλλοιώσεις στην ανθρώπινη μοίρα, όπως τα ξόρκια. Ομολογουμένως, δεν θα ήταν ντροπή να μιλήσουμε για λογοτεχνικό θεσμό ήδη από την εποχή του Πλάτωνα. Αργότερα, ριζωμένο στις μικρές ομάδες ανθρώπων, στις γειτονιές και στα σαλόνια, σ' εκείνες τις δίνες γνωριμιών που ενθάρρυνε η αστική συγκέντρωση των μικροπληθυσμών, επιβίωσε, μέχρι την εμφάνιση του Διαδικτύου, σαν βιοτεχνία σκανδάλων. Τέλος, και καθώς η αλήθεια των πραγμάτων άρχισε να χάνει την ενότητά της, το κουτσομπολιό έπαψε να εξυφαίνεται στα ίχνη μιας αφήγησης και περιορίστηκε υποχρεωτικά στη συκοφαντία.
Αυτό ήταν ένα πρόβλημα περισσότερο δομικό παρά ηθικό. Διότι, πλέον, σε αναλογία με τον κατακερματισμό του κόσμου, η «είδηση» έπεφτε απ' τον ουρανό, απομονωμένη απ' το σύνολο των γεγονότων στων οποίων τη διάρθρωση θα εντασσόταν φυσιολογικά, άρα συμπαρέσερνε αυτόματα στο φως τον υπαινιγμό κάποιας εγκληματικής ανορθογραφίας. Το ζήτημα εδώ ήταν η μερικότητα, δηλαδή το ότι κάτι τοποθετούνταν αυθαίρετα σε κάδρο αντί του όλου (το κουτσομπολιό καθίστατο έτσι το αντίστοιχο της πορνογραφίας, όπου η χυδαιότητα λειτουργούσε στη βάση της αποκομμένης λεπτομέρειας που είχε υποστεί μεγέθυνση). Λέγαμε ότι ο τάδε χώρισε, ο δείνα απάτησε τη γυναίκα του, ένας τρίτος είχε γίνει, από ιδιοτέλεια, κριτής της υπόληψής μας, αλλά καθώς τα στοιχεία αυτά παρουσιάζονταν ξεκομμένα απ' την αλληλουχία αιτίων και αποτελεσμάτων, καταγράφονταν απευθείας σαν τα σημεία μιας αληθοφάνειας στιγματισμένης απ' το κακό. Παραδόξως, το καυστικό κουτσομπολιό, αυτό που εξασφάλιζε τη δόλια ικανοποίηση των εξαρτημένων, δεν ήταν παρά το αντίθετο εκείνου που ισχυριζόταν το ίδιο (ότι «τα λέει όλα»): ήταν μια γλώσσα επιλεκτική, ένα είδος λογοκρισίας.


Βαρβάρα Τερζάκη

Άρθρο Ευγενιου Αρανίτση - εφ. Ελευθεροτυπία, 24-01-2010

Δεν υπάρχουν σχόλια: