18/2/10

Η Ελλάδα εγκατέλειψε τα κεκτημένα 90 ΧΡΟΝΙΑ από τη Συνθήκη των Σεβρών και τις εκλογές του ΄20



Να νικήσεις έναν ισχυρό αντίπαλο «δεν είναι εύκολο. Είναι όμως πιο δύσκολο να κερδίσεις την ειρήνη μαζί του» έγραψε ο βρετανός πρωθυπουργός Λόιντ Τζορτζ στην Εισαγωγή των «Απομνημονευμάτων» του για τον Α Δ Παγκόσμιο Πόλεμο και τα κατοπινά χρόνια του. Η Ελλάδα το γνώρισε αυτό και μάλιστα με τον πιο πικρό και τραγικό τρόπο- πριν από 90 ακριβώς χρόνια.

Το τέλος του Μεγάλου Πολέμου, το 1918, βρήκε την Ελλάδα στο στρατόπεδο των νικητών. Μάλιστα χάρη στις νίκες του στρατού της και στον πρωθυπουργό της Ελευθέριο Βενιζέλο είχε αποκτήσει κύρος και επιρροή στη διατύπωση των όρων της ειρήνης που επεξεργάζονταν οι Σύμμαχοι. Η Γερμανία θεωρήθηκε ο κύριος υπεύθυνος της έκρηξης του Πολέμου και χώρες όπως η τότε Οθωμανική Αυτοκρατορία, η Βουλγαρία κ.ά. οι οποίες είχαν ταχθεί με το μέρος της κρίθηκε, κατά δήλωση του γάλλου πρωθυπουργού Ζορζ Κλεμανσό, ότι «όφειλαν να πληρώσουν». Η Αθήνα έσπευσε να λάβει μερίδιο για τις θυσίες της, να απελευθερώσει τους ελληνικούς πληθυσμούς της Θράκης και της Μικράς Ασίας. Ο μακρός δρόμος προς τις Σέβρες
Με υπόμνημα που ο Βενιζέλος υποβάλλει στη Διάσκεψη των Παρισίων στις 30 Δεκεμβρίου 1918 προβάλλει τις ελληνικές διεκδικήσεις για τη Θράκη και τμήματα της μικρασιατικής ακτής, χρειάστηκαν όμως δέκα μήνες- στη διάρκεια των οποίων η Ιταλία και η Αγγλία προσπάθησαν να περιορίσουν τις ελληνικές απαιτήσεις- μέχρις ότου δοθεί από τους Συμμάχους η άδεια να προελάσει ο ελληνικός στρατός και να καταλάβει την Ανατολική Θράκη. Με τη Συνθήκη του Νεϊγύ (Νοέμβριος 1919) απομακρύνονται οι Βούλγαροι από το Αιγαίο και όλη η περιοχή ως τα όρια της Κωνσταντινούπολης περιέρχεται στην ελληνική διοίκηση. Υπάρχουν όμως ακόμη περιοχές οι οποίες «δεν χαίρουν εισέτι την αύρα της ελληνικής ελευθερίας», θα δηλώσει στην ελληνική Βουλή ο Βενιζέλος - με τη σκέψη στους Ελληνες του Πόντου και άλλων μικρασιατικών περιοχών- επισημαίνοντας ότι ο σουλτάνος Μαχμέτ Στ Δ δεν είχε ακόμη αποδεχθεί τη νέα πραγματικότητα. Χρειάστηκαν δέκα μήνες σκληρών διαβουλεύσεων, πρόσκαιρων συμμαχιών και υποσχέσεων εκ μέρους του Βενιζέλου για να στέρξουν οι Σύμμαχοι να διατυπώσουν μια συνθήκη ευρύτερου περιεχομένου, στην οποία θα καταχωρούσαν διεκδικήσεις και άλλων νικητριών χωρών και να την επιδώσουν τελεσιγραφικά στην Πύλη. Τελικά, στις 10 Αυγούστου 1920 οι αντιπρόσωποι του σουλτάνου υπέγραψαν στην πόλη Σεβρ, έξω από το Παρίσι, ένα πολυσέλιδο κείμενο- τη Συνθήκη των Σεβρών.

Η Συνθήκη δημιουργούσε αυτό που ο Λόιντ Τζορτζ ονόμασε «Ελλάδα των πέντε θαλασσών και δύο ηπείρων». Πράγματι, η Συνθήκη παραχωρούσε στην Ελλάδα την Ιμβρο, την Τένεδο και τη Θράκη, η περιοχή της Σμύρνης- όπου με «εντολή» των Συμμάχων, υπήρχε ήδη ελληνικός στρατός - παρέμενε υπό την ονομαστική επικυριαρχία του σουλτάνου αλλά θα είχε διοικητή έλληνα ως εντολοδόχο των Συμμάχων και θα μπορούσε να προσαρτηθεί στην Ελλάδα ύστερα από πέντε χρόνια και με δημοψήφισμα. Τα Δωδεκάνησα προσφέ ρονταν στην Ιταλία με την υποχρέωση όμως να ταπαραδώσει στην Ελλάδα- εκτός από τη Ρόδο και το Καστελόριζο- όταν η Αγγλία θα παρέδιδε την Κύπρο στην Ελλάδα. Η Βόρεια Ηπειρος ενσωματωνόταν στο υπό κατασκευήν κράτος της Αλβανίας, τα Στενά των Δαρδανελίων και η θάλασσα του Μαρμαρά αποστρατιωτικοποιούνταν και διεθνοποιήθηκαν και η Αγγλία και η Γαλλία αποσπούσαν από την Οθωμανική Αυτοκρατορία τις περιοχές της σημερινής Εγγύς Ανατολής.

Πώς έχασε ο Βενιζέλος
Η Συνθήκη των Σεβρών δεν έμελλε να επιβιώσει. Η Ιταλία το 1922 «αγνόησε» επισήμως τις υποχρεώσεις της και ενωρίτερα η Τουρκία τους όρους που αφορούσαν την Ελλάδα καθώς, τέσσερις μήνες πριν από την υπογραφή της Συνθήκης, αντικαθεστωτικές δυνάμεις υπό τον Κεμάλ Πασά (Ατατούρκ) ανέτρεψαν τον σουλτάνο, ανακήρυξαν τη δημοκρατία στη χώρα, μετέφεραν την πρωτεύουσά της στην Αγκυρα και άρχισαν εγκληματικές διώξεις των Ελλήνων και Αρμενίων. Αλλά το θανάσιμο πλήγμα στη Συνθήκη των Σεβρών κατέφερε η ίδια η Ελλάδα. Ολα άρχισαν όταν δύο απότακτοι βασιλόφρονες αξιωματικοί, ο υποπλοίαρχος Απόστολος Τσερέπης και ο υπολοχαγός Γεώργιος Κυριάκης, επιχείρησαν να δολοφονήσουν τον Βενιζέλο την ώρα που, στις 17 Αυγούστου, επιβιβαζόταν στον σταθμό της Λυών, στο Παρίσι, στο τρένο για να επιστρέψει στην Αθήνα. Το τραύμα, στο δεξί χέρι, ήταν μάλλον επιπόλαιο- παρ΄ όλο που του έριξαν δέκα σφαίρες- αλλά στην Αθήνα η είδηση έφθασε ότι ο Βενιζέλος δολοφονήθηκε οπότε χιλιάδες λαού ξεχύθηκαν στους δρόμους καταστρέφοντας γραφεία και καταστήματα αντιβενιζελικών και ζητώντας εκδίκηση. Δεν άργησε. Ενα 24ωρο αργότερα, βενιζελικοί «παράγοντες» συνέλαβαν τον βασιλόφρονα πολιτικό και λογοτέχνη Ιωνα Δραγούμη και τον εκτέλεσαν στη μέση του δρόμου. Τα πνεύματα ήταν υπερβολικά οξυμμένα.

Στις 25 Αυγούστου ο Βενιζέλος επέστρεψε θριαμβευτικά στην Αθήνα και δυο εβδομάδες αργότερα στο Στάδιο σε πανηγυρική τελετή τού απενεμήθη η ύψιστη εθνική διάκριση. Οπως αποδείχθηκε δεν σήμαινε πολλά. Προβλέποντας νέες συγκρούσεις με την Τουρκία ο Βενιζέλος θέλησε να ενισχύσει τη θέση του, τη θέση της Ελλάδας και πιστεύοντας ότι έχει την υποστήριξη του έθνους προκήρυξε εκλογές για την 1η Νοεμβρίου 1920. Αποδείχθηκε σφάλμα τραγικό. Στις εκλογές κατέβηκαν μόνο δυο παρατάξεις. Το κυβερνητικό κόμμα των Φιλελευθέρων και η Ηνωμένη Αντιπολίτευση στην οποία είχαν συνενωθεί εναντίον του όλα τα υπόλοιπα κόμματα- από τους Εθνικόφρονες και τους Λαϊκούς ως τους Σοσιαλιστές κ.ά. Οι Φιλελεύθεροι πλειοψήφησαν σε ψήφους αλλά κέρδισαν μόνο 110 έδρες ενώ η Αντιπολίτευση κατέλαβε 260, χάρη στο πλειοψηφικό σύστημα. Οι αντιβενιζελικές κυβερνήσεις που σχηματίστηκαν διαδοχικά τους επόμενους 14 μήνες με πρωθυπουργούς τους Δημ. Ράλλη, Ν. Καλογερόπουλο, Δημ. Γούναρη, Π. Πρωτοπαπαδάκη οδήγησαν την Ελλάδα στην (Μικρασιατική) καταστροφή- πρώτα στο τουρκικό μέτωπο και κατόπιν στις σχέσεις της με τους Συμμάχους της. Ετσι η Τουρκία κατόρθωσε να ανακτήσει σχεδόν όλα όσα της είχε εξασφαλίσει η Ελλάδα με τη Συνθήκη των Σεβρών και στις 24 Ιουλίου 1923, με τη Συνθήκη της Λωζάννης κατοχύρωσε και νομικά τη βίαιη απομάκρυνση των Ελλήνων από τη Μικρά Ασία. Οσο για την Ελλάδα, ο Στρατός υπό τους Νικόλαο Πλαστήρα και Στυλιανό Γονατά συγκράτησε την πλήρη κατάρρευση επιβάλλοντας δικτατορία, υποχρεώνοντας τον βασιλέα Κωνσταντίνο σε παραίτηση, οδηγώντας σε δίκη τους οκτώ που στρατιωτική ηγεσία και κοινή γνώμη θεωρούσαν «υπεύθυνους της Μικρασιατικής Καταστροφής» και στέλνοντας στο απόσπασμα έξι από αυτούς.

Βαρβάρα Τερζάκη

Άρθρο ΣΤΑΘΗ ΕΥΣΤΑΘΙΑΔΗ -εφ. Το Βήμα, Κυριακή 3 Ιανουαρίου 2010

Δεν υπάρχουν σχόλια: